DBF 4113 PENGURUSAN OPERASI Bab 1

BAHAGIAN TEKNIK DAN VOKASIONAL
KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA
ARAS 5 & 6, BLOK E14, KOMPLEKS E,
PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN
62604 PUTRAJAYA

BAB 1

SEMESTER SEMESTER 4 SESI 2/2020

JABATAN JABATAN PERNIAGAAN

PROGRAM DIPLOMA PENGURUSAN PERNIAGAAN
KOD / KURSUS DBF 4113 – PENGURUSAN OPERASI

TOPIK 1.0 PENGENALAN PENGURUSAN OPERASI & PRODUKTIVITI

1.1 APA ITU PENGURUSAN OPERASI

1.2 PRODUKTIVITI

SUB-TOPIK 1.3 CABARAN DALAM PENGURUSAN OPERASI

1.4 STRATEGI OPERASI & DAYA SAING
ORGANISASI

HASIL Pelajar dapat :
PEMBELAJARAN
1. Membincangkan konsep dan teknik pengurusan operasi
KURSUS yang digunakan dalam perniagaan yang berkaitan dengan
pelaksanaan strategi-strategi operasi, pengukuran keja,
pengurusan rantaian bekalan, pengurusan kualiti dan
Strategi Maklum Balas inventori. (C3, PLO1)

2. Menilai operasi perniagaan berkaitan dengan strategi
proses, pemilihan lokasi dan susun atur untuk membuat
penambahbaikan kepada proses perniagaan (C3, PLO6)

3. Mempraktikkan kemahiran berkumpulan untuk
membincangkan konsep dan aplikasi pengukuran kerja,
pengurusan rantaian bekalan dan pengurusan kualiti (A2,
PLO5)

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

ISI KANDUNGAN

BAB 1 PENGENALAN PENGURUSAN OPERASI & PRODUKTIVITI (INTRODUCTION OF
OPERATION & PRODUCTIVITY) ....................................................................................................... 3

SELAYANG PANDANG PENGURUSAN OPERASI (OVERVIEW of OPERATION
MANAGEMENT) ............................................................................................................................. 3

1.1 SISTEM OPERASI (OPERATIONS SYSTEM).................................................................... 4
1.1.1 Kepentingan Pengurusan Operasi (Importance Of Operation Management) .............. 5
1.1.2 Peranan Pengurus Operasi (Roles Of Operation Managers) ....................................... 6
1.1.3 Objektif-Objektif Pengurusan Operasi (Objectives Of Operation Management) .......... 6
1.1.4 Operasi Barangan & Perkhidmatan (Operation Of Goods & Services)....................... 8
1.1.5 Hubungan Antara Operasi Dengan Lain-Lain Fungsi Di Dalam Sesebuah Organisasi
(Relationship Between Operations & Other Function In An Organization)................ 10

1.2 PRODUKTIVITI(PRODUCTIVITY)..................................................................................... 12
1.2.1 Apa Itu Produktiviti (What is Productivity?) .................................................................. 12
1.2.2 Kenapa Produktiviti Penting? (Why Productivity Important?)...................................... 13
1.2.3 Pengukuran Produktiviti (Productivity Measurement) ................................................. 13
1.2.4 Pembolehubah- Pembolehubah Produktiviti (Productivity Variables)......................... 16

1.3 CABARAN-CABARAN DALAM PENGURUSAN OPERASI (CHALLENGES IN
OPERATION MANAGEMENT) .............................................................................................. 16

1.4 STRATEGI OPERASI & DAYA SAING ORGANISASI (OPERATIONS STRATEGY &
ORGANIZATIONAL COMPETITIVENESS) ............................................................................. 18

1.4.1 Visi, Misi & Strategi (Vision, Mission & Strategy)...................................................... 18
1.4.2 Mencapai Kelebihan Saingan Melalui Operasi (Achieving Competitive Advantage
Through Operation)............................................................................................................................ 19

RUMUSAN .................................................................................................................................... 23

GLOSARI....................................................................................................................................... 24

ULANG KAJI.................................................................................................................................. 24

LATIHAN........................................................................................................................................ 25

RUJUKAN...................................................................................................................................... 25

2

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

BAB 1 PENGENALAN PENGURUSAN OPERASI & PRODUKTIVITI (INTRODUCTION OF
OPERATION & PRODUCTIVITY)

Diakhir bab ini, anda seharusnya dapat :

a) Mentakrif maksud pengurusan operasi
b) Membincangkan asas komponen sistem operasi
c) Memahami kepentingan mempelajari pengurusan operasi
d) Mengenal pasti tugas-tugas seorang pengurus operasi
e) Mengenal pasti objektif-objektif pengurusan operasi
f) Membincangkan ciri-ciri perkhidmatan & produk buatan kilang
g) Memahami produktiviti & cara pengukurannya
h) Menjelaskan cabaran-cabaran dalam pengurusan operasi
i) Mentakrif strategi operasi & menjelaskan kepentingannya
j) Mentakrif maksud visi, misi & strategi
k) Mengenal pasti & menjelaskan tiga strategi untuk mencapai daya saing

SELAYANG PANDANG PENGURUSAN OPERASI (OVERVIEW of OPERATION MANAGEMENT)

Pada satu hari anda pergi ke bank, dengan tujuan untuk menyelesaikan beberapa transaksi yang telah
dirancang pada minggu lepas. Mula-mula, anda pergi ke kaunter, mengisi borang pengeluaran wang dan
mengeluarkan sejumlah wang daripada akaun simpanan untuk kegunaan peribadi. Kemudian, masih di kaunter
yang sama, anda membayar bil-bil kad kredit yang tertunggak. Seterusnya, anda pergi ke mesin deposit tunai
(CDM) untuk mendeposit sejumlah wang ke dalam akaun anak anda. Setelah selesai, anda terus bertemu
seorang pegawai bank untuk bertanya prosedur pemohonan pinjaman peribadi. Kesemua aktiviti-aktiviti
tersebut merupakan aktiviti-aktiviti umum yang anda lakukan dalam kehidupan sehari-hari anda, sama ada
berurusan di bank atau lain-lain syarikat perkhidmatan seperti penghantaran makanan, kurier atau
pembersihan. Tahukah anda, aktiviti-aktiviti ini dikenali sebagai pengurusan operasi.

Secara ringkasnya, pengurusan operasi boleh ditakrif sebagai aktiviti-aktiviti berkaitan dengan
penghasilan barang atau perkhidmatan yang mengubah input-input menjadi output-output. Penghasilan barang
atau perkhidmatan ini melibatkan pengeluaran (production). Oleh itu, pengurusan operasi ada kaitan dengan
pengeluaran barangan dan perkhidmatan, sama ada ketara (tangible) atau tak ketara (intangible). Bagi kilang-
kilang yang menghasilkan produk, aktiviti-aktiviti pembuatan atau proses-proses seperti pembuatan barang
elektrik dapat dilihat dengan jelas. Sebaliknya organisasi-organisasi berorientasikan perkhidmatan
menghasilkan produk-produk tak ketara. Iaitu aktiviti-aktivitinya tidak nampak jelas.

1.1 SISTEM OPERASI (OPERATIONS SYSTEM)

Sistem operasi ialah sebuah sistem, iaitu fungsi utamanya ialah menghasilkan barangan dan
perkhidmatan. Sistem merupakan satu set komponen-komponen berinteraksi atau saling bergantung
(interdependent) yang membentuk satu bentuk bersepadu. Ia juga suatu komponen-komponen kompleks saling
bergantung (atau subsistem) yang terurus, direka untuk mencapai beberapa objektif yang sama.

3

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Sesetengah sistem berkongsi ciri-ciri yang sama, iaitu :-

a) Satu sistem mengandungi bahagian-bahagian (atau komponen atau subsistem) yang berkaitan
secara langsung atau tidak langsung antara satu sama lain.

b) Satu sistem yang ada fungsi atau tujuan.

Berdasarkan fungsi utama sesebuah sistem operasi, maka pengurusan operasi sepenuhnya bergantung pada
sistem operasi untuk melakukan tugas-tugas pengeluaran. Input, proses transformasi, output dan maklum balas
seperti rajah yang di bawah merupakan empat komponen penting bagi sesebuah sistem operasi.

- Bahan Mentah - Pemasangan - Barangan
- Sokongan Kewangan - Pengujian atau Pemeriksaan - Perkhidmatan
- Sumber Manusia
- Alatan
- Maklumat

Rajah 1.1 Sistem Operasi Asas

Huraian keempat-empat komponen tersebut seperti berikut :-

1. Input (Input)
Input atau sumber adalah bahan asas yang diperlukan untuk menghasilkan barangan atau
perkhidmatan. Contoh-contoh input ialah bahan mentah, sokongan kewangan, sumber manusia,
alatan dan maklumat.

2. Proses Transformasi (Transformation Process)
Merupakan aktiviti-aktiviti berkaitan dengan pertukaran input-input menjadi output yang
melibatkan strategi-strategi pengoperasian.

3. Output (Output)
Output ialah hasil akhir yang diperoleh selepas proses transformasi, iaitu produk atau
perkhidmatan.

4. Maklum Balas (Feedback)
Proses transformasi dipengaruhi oleh persekitaran yang bertindak balas dengan organisasi. Oleh itu, pihak
organisasi perlu peka dengan persekitaran, supaya dapat mengawal proses transformasi tersebut. Amnya,
maklum balas bertindak sebagai satu mekanisma kawalan, yang dapat mengukur prestasi sebenar terhadap
prestasi dijangka/dirancang.

Jadual 1.1 di bawah merupakan ringkasan beberapa contoh sistem operasi bagi produk ketara dan tak
ketara.

Jadual 1.1 Sistem Operasi bagi produk ketara & tak ketara

4

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Organisasi Input Proses Output Maklum
Transformasi Balas

Hospital Pesakit Rundingan Pesakit Cadangan
Doktor X-ray Sembuh Aduan
Alat Ujian Darah
Perubatan Kesetiaan
Pelanggan
Perkhidmata Tukang Cuci Rundingan Kawasan
n Pengurus Kerja Mencuci Bersih
Pembersiha Alat Menyapu
n Pembersihan

Bakeri Pekerja Mengadun Produk Bakar
Ramuan Roti Merasa seperti roti,
Alat Bakeri Membakar kek, biskut,
pastri

Industri Jurutera Pemasangan
Kereta Enjin &
Komponen Pengujian Kereta
Kereta
Alat Mengecat
Pemasangan

1.1.1 KEPENTINGAN PENGURUSAN OPERASI (IMPORTANCE OF OPERATION
MANAGEMENT)

Terdapat tiga sebab kenapa anda perlu mempelajari pengurusan operasi :

a) Pengurusan operasi merupakan salah satu daripada fungsi-fungsi utama di dalam
sesebuah organisasi.

b) Pengurusan operasi membolehkan kita tahu selok-belok penghasilan produk atau
perkhidmatan, kerana ia melibatkan aktiviti-aktiviti berkaitan dengan
penghasilan barangan dan perkhidmatan.

c) Kita dapat memahami bidang tugas dan tanggungjawab seorang pengurus dalam
operasi. Pengurus operasi merupakan orang yang bertanggungjawab di
jabatan operasi.

1.1.2 PERANAN PENGURUS OPERASI (ROLES OF OPERATION MANAGERS)
Pengurusan operasi adalah di bawah kawalan seorang pengurus operasi. Perkara di bawah merupakan

lima fungsi penting yang perlu dilakukan oleh pengurus operasi.
a) Merancang (Planning)

5

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Merancang melibatkan penetapan matlamat dan penentuan langkah-langkah mencapai matlamat
tersebut. Pengurus operasi mesti menetapkan matlamat yang berkaitan dengan pengeluaran dan
menentukan cara terbaik mencapainya.

b) Mengurus (Organizing)
Dibawah fungsi ini, pengurus operasi perlu menentukan tugas-tugas yang perlu dibuat, bagaimana

hendak melakukannya, dan siapa perlu diarah melakukannya. Pengurusan yang baik dapat
membentuk organisasi yang mantap

c) Pengambilan Pekerja (Staffing)
Pengambilan pekerja melibatkan pemilihan bakal pekerja yang berkualiti untuk menjalankan kerja-

kerja pengeluaran dan juga latihan kepada mereka supaya menjadi pekerja yang lebih
berkemahiran

d) Memimpin (Leading)
Fungsi ini melibatkan kemahiran berkomunikasi dan memotivasi para pekerja ketika menjalankan

kerja-kerja mereka. Pengurus operasi mesti tahu mencari pendekatan yang sesuai ketika
memimpin pekerja-pekerja

e) Mengawal Selia (Controlling)
Ini ialah tugas pemantauan yang dilakukan oleh pengurus operasi, yang memastikan semua aktiviti-

aktiviti yang dirancang mengikut perancangan

1.1.3 OBJEKTIF-OBJEKTIF PENGURUSAN OPERASI (OBJECTIVES OF OPERATION
MANAGEMENT)

Pengurusan operasi adalah penting kepada setiap organisasi. Bagi memastikan kelancaran operasi pasti
ada seseorang yang ditugaskan mengurus operasi. Objektif-objektif perlunya pengurusan operasi dijelaskan di
bawah :-

a) Memenuhi kehendak pengguna
Tujuan pengurusan operasi adalah memastikan pelanggan berpuas hati dengan produk atau

perkhidmatan yang mereka terima. Sistem operasi mesti menyediakan sesuatu yang dapat
memenuhi keperluan pengguna, dalam bentuk kos mahu pun masa.

b) Penggunaan sumber lebih cekap
Pengurusan operasi lebih peka terhadap memaksimumkan hasil dari sumber yang ada. Penggunaan

sumber merupakan tenaga kerja yang diperlukan, masa yang digunakan, tahap penggunaan
ruang, mesin, bahan mentah dan lain-lain.

c) Proses pengeluaran lebih lancar
Pengurusan operasi juga peka terhadap proses transformasi. Proses pengeluaran yang cekap

membolehkan pihak organisasi menghasilkan lebih banyak amaun output dengan sedikit input.

d) Menepati jangkaan permintaan dan tarikh penghantaran

6

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Dengan penggunaan sumber yang cekap dan proses pengeluaran yang lancar, organisasi dapat
memenuhi dan menyampaikan permintaan pelanggan pada masanya. Seterusnya pelanggan akan
berpuas hati dengan prestasi sebegini.

e) Pengeluar yang efektif
Pengurusan operasi dapat membantu organisasi menghasilkan produk mengikut spesifikasi dan

piawaian yang ditetapkan, seterusnya memaksimukan nilai produk tersebut. Pelanggan
menerima lebih manafaat daripada produk itu, yang dikeluarkan oleh pengeluar yang efektif.

f) Menyesuaikan diri dengan cabaran akan datang
Pengurusan operasi dapat mewujudkan sistem pengeluaran yang luwes atau anjal. Maka, pihak

organisasi berupaya berubah dengan cepat mengikut perubahan dalam sesebuah produk atau
reka bentuk proses di masa hadapan.

Memenuhi Pengeluar yang
Kehendak efektif
Pengguna

Penggunaan Pengurusan Menepati jangkaan
sumber lebih Operasi permintaan & tarikh

cekap penghantaran

Menyesuaikan diri Proses
dengan cabaran pengeluaran
akan datang lebih lancar

Rajah 1.2 Objektif-objektif pengurusan operasi

7

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

1.1.4 OPERASI BARANGAN & PERKHIDMATAN (OPERATION OF GOODS & SERVICES)

Pengurusan operasi adalah berkaitan dengan pengeluaran sesuatu output. Output-output boleh
dikategorikan sebagai barangan (goods) dan perkhidmatan (services).

Terdapat organisasi-organisasi yang menghasilkan produk-produk ketara (tangible product), yang dikenali
sebagai barangan atau produk-produk buatan kilang (manufactured products). Manakala, yang lain
menghasilkan produk-produk tak ketara (intangible products) iaitu perkhidmatan. Walaubagaimanapun, ada
banyak output merupakan gabungan barangan dan perkhidmatan yang memerlukan hampir sama unsur-unsur
input, proses transformasi dan output.

Walaupun terdapat kesamaan dalam bentuk unsur-unsur bagi sesebuah sistem operasi barangan dan
perkhidmatan, terdapat juga beberapa ciri-ciri yang membezakan kedua-dua jenis output tersebut.

a) Ciri-Ciri Perkhidmatan (Characteristic of Services)

Perkhidmatan boleh dicirikan mengikut fitur-fitur berikut :

1. Output-output tak ketara
Perkhidmatan adalah tak ketara; ia tidak nampak dan disentuh. Sebagai contoh, perkhidmatan

penghantaran (seperti piza, mel, makanan dan lain-lain), perkhidmatan perubatan (seperti rundingan
perubatan, X-ray, ujian mamogram dan lain-lain) dan perkhidmatan pengangkutan (seperti
perkhidmatan teksi, grab dan lain-lain). Pelanggan hanya boleh menikmati perkhidmatan tersebut.

2. Output-output tidak boleh disimpan
Disebabkan perkhidmatan bersifat tak ketara, maka adalah mustahil dapat menyimpan atau

kategorikannya sebagai inventori. Sebagai contoh, syarikat kurier hanya menjalankan penghantaran
pantas. Sama ada serta-merta atau mengikut kehendak pelanggan. Pelanggan akan berasa tidak puas
hati sekiranya perlu tunggu untuk mendapatkan perkhidmatan tersebut.

3. Banyak interaksi dengan pelanggan
Perkhidmatan biasanya sukar distandardkan, maka pelanggan perlu hadir untuk menentukan apa yang

mereka kehendaki daripada perkhidmatan yang ditawarkan. Pelanggan juga ada pelbagai kehendak
ke atas perkhidmatan yang diberikan (unik). Oleh itu, mereka membayar harga perkhidmatan
mengikut keunikan tersebut. Dalam kata lain, keunikan yang dikehendaki merupakan harga
perkhidmatan dibayar oleh pelanggan. Selain itu, penyedia perkhidmatan juga perlu menyediakan
maklumat yang perlu untuk memastikan kelangsungan perkhidmatan yang disediakan dapat
disampaikan dengan baik.

4. Memerlukan ramai tenaga buruh
Para pekerja memainkan peranan penting dalam syarikat berasaskan-perkhidmatan. Ini kerana,

penyampaian perkhidmatan memerlukan pelanggan berinteraksi secara bersemuka dengan penyedia
perkhidmatan. Sebagai contoh, syarikat perkhidmatan kurier memerlukan ramai personel untuk
melakukan aktiviti-aktiviti penghantaran di pelbagai tempat, pada masa yang ditetapkan.

5. Sukar mengukur kualiti
Kualiti perkhidmatan boleh berbeza mengikut situasi. Perkhidmatan yang serupa yang disampaikan

kepada pelanggan berlainan menghasilkan tahap penerimaan yang berbeza daripada mereka.
Contohnya, ada pelanggan suka dengan staf banyak bercakap, tetapi ada pelanggan tidak menyukai
staf itu kerana suka membebel. Oleh demikian tidak semestinya pelanggan tersebut menikmat
perkhidmatan yang diberikan kepadanya.

8

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

b) Ciri-Ciri Barangan (Characteristic of Goods)

Barangan atau juga dikenali sebagai produk buatan kilang, mempunyai lima ciri-ciri berikut :

1. Produk ketara
Barangan atau produk buatan kilang boleh dilihat dan disentuh. Oleh itu, ia bersifat ketara. Contohnya

kereta, baju-t dan perabot.

2. Output boleh disimpan
Barangan biasanya dihasilkan dan disimpan sehinggalah pelanggan membelinya. Sebagai contoh, Proton

menghasilkan kereta dan menyimpannya dahulu sebelum diserahkan kepada pelanggan.

3. Kurang interaksi dengan pelanggan
Pelanggan tidak perlu menyatakan produk buatan kilang yang bagaimanakah dikehendaki mereka.

Pelanggan hanya membeli produk yang menepati citarasa masing-masing.

4. Memerlukan banyak modal
Syarikat-syarikat yang menghasilkan barangan kebiasaannya menggunakan mesin berteknologi tinggi

ketika pengoperasian. Oleh itu, modal yang besar diperlukan untuk membeli mesin-mesin tersebut.

5. Mudah diukur kualitinya
Terdapat beberapa piawaian dan spesifikasi yang telah ditetapkan oleh pihak pengilang, untuk

mengeluarkan produk-produk ketara. Kualiti produk-produk ini bergantung kepada mereka sama ada
menepati piawaian dan spesifikasi atau sebaliknya. Sebagai contoh kedai bakeri mahu menghasilkan
kek dengan ketebalan aising tertentu. Kualiti dicapai sekiranya menepat piawaian itu.

Jadual 1.2 di bawah merupakan ringkasan kepada ciri-ciri perkhidmatan dan barangan

Jadual 1.2 Ciri-ciri Perkhidmatan & Barangan

Perkhidmatan Barangan

Tak Ketara : Menaiki Grab Ketara : Kerusi Kereta

Penghasilan & Penggunaan Serentak : Dihasilkan & Di simpan :

Salon kecantikan menyediakan perkhidmatan gunting Produk penjagaan kesihatan biasanya disimpan di

rambut, iaitu dihasilkan dan digunakan serentak dalam inventori

Unik (Keanekajenisan / heterogeneity) : Serupa (homogeneus) :
Pelaburan & penjagaan kesihatan anda adalah unik Produk-produk yang dihasilkan adalah serupa
(contoh iPhone)

Interaksi Pelanggan Tinggi : Interaksi Pelanggan Rendah :
Melibatkan apa yang pelanggan bayar (contohnya Penglibatan pelanggan adalah terhad ketika
rundingan doktor, pendidikan dll) pengeluaran

Kualiti sukar dinilai : Kualiti mudah dinilai :
Seperti rundingan, pendidikan dan penjagaan Banyak aspek kualiti produk ketara mudah di nilai
kesihatan (contohnya kualiti skrin telefon bimbit)

9

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Takrifan Produk Tidak Konsisten : Ada Piawaian Produk :

Perubahan insuran kereta berubah mengikut usia dan Telefon iPhone

jenis kereta

Biasanya Berasaskan Pengetahuan : Mudah Diautomasikan :
Perundangan, pendidikan dan perkhidmatan Produk-produk ketara yang standard mudah
perubatan sukar diautomasikan diautomasikan

Perkhidmatan Meluas : Fasiliti Tetap :
Perkhidmatan boleh dijalankan di kedai runcit, Produk biasanya dihasilkan dalam fasiliti khas
pejabat, panggilan rumah atau melalui Internet seperti kilang

Jualan Semula Sukar Dilakukan : Jualan Semula Boleh Dilakukan :
Konsert muzik atau penjagaan kesihatan Produk-produk selalunya ada susut nilai

Sumber : Principles of Operation Management : Sustainability & Supply Chain Management, 2014

1.1.5 HUBUNGAN ANTARA OPERASI DENGAN LAIN-LAIN FUNGSI DI DALAM SESEBUAH
ORGANISASI (RELATIONSHIP BETWEEN OPERATIONS & OTHER FUNCTION IN AN
ORGANIZATION)

Sepertimana yang dijelaskan sebelum ini, sistem operasi ialah satu sistem yang mana fungsi utamanya
adalah menghasilkan barangan atau perkhidmatan, Dalam sesebuah organisasi, hanya sedikit subsistem yang
menjalankan fungsinya sendiri dengan matlamat mencapai objektif yang sama. Subsistem-subsistem ini adalah
saling bergantung dan berinteraksi antara satu sama lain. Gabungan kesemua subsistem ini membentuk satu
sistem yang kompleks.

Terapat tiga subsistem ada di dalam sesebuah organisasi iaitu :

a) Operasi atau Pembuatan
b) Kewangan
c) Pemasaran

a) Operasi atau Pengeluaran

Operasi melibatkan semua aktiviti yang berkaitan langsung dengan pengeluaran dan penyampaian
barangan atau perkhidmatan. Ia merupakan teras aktiviti bagi mana-mana organisasi dan wujud dalam kedua-
dua organisasi berorientasikan pembuatan atau perkhidmatan. Operasi bertanggungjawab untuk pertukaran
input-input menjadi output-output. Pemahaman proses pertukaran ini adalah mustahak kerana ia dapat
mengeluarkan output-output bernilai tinggi. Jabatan operasi memerlukan sokongan kewangan daripada
Jabatan Kewangan untuk menjalankan operasi mereka.

b) Kewangan

Kewangan merupakan fungsi penting untuk kesejahteraan sesebuah organisasi. Kewangan dapat
menyediakan sumber wang untuk membeli bahan mentah, mesin-mesin dan alatan, bayaran gaji pekerja, dan
lain-lain kos pengoperasian. Jabatan kewangan menyediakan bajet khusus untuk digunakan dalam tempoh
tertentu. Ia juga melibatkan kelangsungan sumber-sumber seperti mendapatkan dana untuk kewangan jangka
panjang dan jangka pendek. Jabatan kewangan memerlukan penglibatan Jabatan Pemasaran untuk
mempromosi dan menjual produk-produk seterusnya menjana pendapatan untuk kemandirian organisasi.

c) Pemasaran

10

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Salah satu tujuan fungsi Jabatan Pemasaran ialah menjual barangan atau perkhidmatan. Permintaan
barangan dan perkhidmatan ini diwujudkan oleh Jabatan Pemasaran, untuk memastikan kemandirian
organisasi. Aktiviti-aktiviti pemasaran termasuklah kegiatan promosi dan jualan. Selain itu, ia
bertanggungjawab menilai keperluan dan kemahuan pengguna, juga berkomunikasi dengan Jabatan operasi
berkenaan maklumat yang telah dikumpul. Jabatan Pemasaran memerlukan Jabatan Operasi untuk
menghasilkan produk, supaya mereka dapat membuat promosi dan menjualnya kepada para pelanggan

Boleh disimpulkan, ketiga-tiga jabatan ini saling berkaitan dan bergantung antara satu sama lain untuk
menjalankan aktiviti-aktiviti mereka. Sebagai contoh, Jabatan operasi bertanggungjawab menghasilkan produk
dan perkhidmatan. Untuk melakukannya, ia memerlukan bantuan kewangan daripada Jabatan Kewangan untuk
meneruskan operasinya. Begitu juga dengan Jabatan Pemasaran, maklum balas daripada ramalan jualan yang
dibuat oleh mereka diperlukan untuk merancang kuantiti output. Jabatan Kewangan pula, bergantung kepada
Jabatan Operasi untuk mengeluarkan produk atau perkhidmatan, supaya ia boleh dijual dan menjana
pendapatan. Untuk menjual produk dan perkhidmatan ini, penglibatan Jabatan Pemasaran diperlukan.
Disebabkan ketiga-tiga jabatan saling berkaitan antara satu sama lain, apa-apa perubahan atau masalah yang
timbul dalam salah satu Jabatan tersebut akan juga menjejaskan Jabatan-jabatan yang lain.

Selain daripada ketiga-tiga Jabatan ini, ada jabatan-jabatan lain yang tidak kurang penting dalam sesebuah
organisasi seperti Jabatan Pengurusan Sumber Manusia (Human Resources Management) dan Pembekal
(Supplier). Rajah 1.3 menunjukkan fungsi-fungsi utama di dalam sesebuah organisasi dan hubung kait antara
mereka.

11

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Rajah 1.3 Fungsi-fungsi utama di dalam organisasi dan hubung kait antara mereka

1.2 PRODUKTIVITI

Pengeluaran atau pembuatan ialah penciptaan output-output, sama ada dalam bentuk produk mahu pun
perkhidmatan. Bagi menghasilkan barangan atau perkhidmatan, input-input mesti melalui proses transformasi
yang dapat menukarnya menjadi output-output. Jika proses transformasi lebih cekap, maka lebih produktif
sesebuah organisasi tersebut.

1.2.1 Apa Itu Produktiviti (What is Productivity?)

Produktiviti ialah nisbah output-output (barangan atau perkhidmatan) yang dibahagi dengan input-
input (sumber seperti tenaga kerja dan modal). Kecekapan tercapai jika pengurus operasi dapat meningkatkan
nisbah ini. Sesebuah organisasi dianggap produktif jika ia berupaya mencapai matlamatnya melalui penukaran
input menjadi output pada kos yang rendah.

Oleh itu, produktiviti organisasi boleh ditingkatkan dengan dua kaedah :

1. Kurangkan input tetapi pengeluaran output tetap
2. Tingkatkan output tetapi penggunaan input tetap

Foto 1.1 Tingkatkan output, manakala kuantiti input masih sama,
dapat meningkatkan produktiviti organisasi

1.2.2 Kenapa Produktiviti Penting? (Why Productivity Important?)

Produktiviti adalah penting berdasarkan tiga sebab di bawah :

1. Kadar pengangguran rendah
Pengeluaran memerlukan input, seperti tenaga buruh, modal dan pengurusan, untuk menukarkannya
menjadi barangan atau perkhidmatan. Input-input ini disepadukan dalam sistem pengeluaran. Pengeluaran
barangan atau perkhidmatan yang tinggi menunjukkan lebih ramai sumber manusia diperlukan. Ia
bermaksud lebih ramai orang akan dapat pekerjaan, dan seterusnya mengurangkan kadar pengangguran.

2. Standard hidup negara bertambah baik
Peningkatan produkitiviti bermaksud tenaga buruh, modal dan pengurusan mendapat lebih bayaran. Tenaga
buruh akan menerima gaji yang lebih tinggi dan dapat membelanjakan lebih kepada produk-produk
berkualiti tinggi. Barangan dan perkhidmatan dapat ditambah baik kualitinya, disebabkan modal tinggi dan
pengurusan yang lebih baik.

12

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

3. Kos pengoperasian dikurangkan dan keuntungan meningkat
Seperti yang dijelaskan sebelum ini, produktiviti ialah nisbah output dibahagikan dengan input. Produktiviti
meningkat apabila output meningkat tetapi amaun input masih sama. Secara ekonominya, ia menunjukkan
dengan sejumlah wang yang dibelanjakan ke atas input, sesebuah organisasi berupaya menghasilkan dan
menjual lebih output. Jika harga unit input telah dikurangkan, maka kos pengoperasian turut diturunkan.
Pada masa yang sama, pihak organisasi mendapat lebih pendapatan.

1.2.3 Pengukuran Produktiviti (Productivity Measurement)

Pengukuran produktiviti ialah cara terbaik menilai keupayaan sesebuah negara untuk menambah baik
tahap kehidupan rakyatnya. Begitu juga dengan organisasi, iaitu produktiviti ditentukan dengan kecekapan
sesebuah organisasi. Pengukuran produktiviti dikira dengan membahagikan output dengan input.

ℎ ( )
=

Terdapat dua jenis pengukuran produktiviti iaitu produktiviti faktor tunggal (single factor productivity)
dan produktiviti berbilang-faktor (multifactor productivity).

Produktiviti faktor tunggal ialah pengukuran produktiviti yang hanya menggunakan satu input. Input
sumber yang kerap digunakan dalam pengukuran produktiviti ialah jam-kerja (labour-hours) seperti yang
ditunjukkan dalam contoh 1-1.

Contoh 1-1
Padang Rengas Indah Incorporated menghasilkan 2000 unit output dan jam-kerja yang digunakan adalah 200.
Maka, produktiviti Padang Rengas Indah ialah 10 unit per jam-kerja.

ℎ ( ) 2000
( ) = = 200 = 10 −

Pengukuran poduktiviti berbilang faktor menggunakan pelbagai input sumber, seperti modal, tenaga kerja,
bahan mentah, tenaga dan lain-lain sumber seperti dijelaskan dalam contoh 1-2. Pengukuran berbilang faktor
menunjukkan pandangan lebih meluas yang mana juga dikenali sebagai Produktiviti Keseluruhan Faktor
(Total Factor Productivity). Dengan menggunakan kaedah ini, output dan input diungkap dalam bentuk nilai
matawang (Ringgit Malaysia atau Dollar AS). Produktiviti berbilang faktor dikira seperti berikut :


= + ℎ + + + −

Contoh 1-2
Padang Rengas Indah Incorporated mahu menilai produktiviti dengan lebih mendalam. Syarikat mempunyai
lapan orang pekerja, bekerja 8 jam sehari (gaji RM10 sejam, iaitu kos gaji ialah RM640 sehari). Lain-lain
perbelanjaan sehari berjumlah RM600. Seorang pekerja berupaya menghasilkan 20 unit produk sehari

8 × 20 160
= 640 + 600 = 1240

= 0.129

13

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Kedua-dua pengukuran produktiviti faktor tunggal dan berbilang faktor boleh digunakan untuk menilai
produktiviti. Namun, pengukuran berbilang faktor dapat menggambarkan lebih realistik kerana melibatkan
lebih banyak input yang digunakan dalam pengeluaran.

Contoh 1-3 menunjukkan pengiraan produktiviti menggunakan kedua-dua kaedah. Pengiraan ini juga
mengambarkan bagaimanakah peningkatan produktiviti dikira.

Contoh 1-3
Rengas Premier Sdn. Bhd. Mahu menilai tahap produktiviti semasanya. Syarikat kini mahu mengguna pakai
satu sistem baharu yang dapat meningkatkan tahap produktivitinya. Data yang dikutip telah disediakan
seperti di bawah:

Sistem Semasa

 Tahap output = 5000 unit
 Jam-kerja = 250 @ RM10
 Bahan = RM1000
 Modal = RM400
 Overhed = RM100

Sistem Baharu

 Tahap output = 6500 unit
 Jam-kerja = 300 @ RM10
 Bahan = RM1000
 Modal = M400
 Overhed = RM100

Penyelesaian Pertama – Produktiviti Faktor Tunggal

5000 20
( ) = 250 − = −

6500 21.67
( ℎ ) = 300 − = −

ℎ = 21.67 − 20 = [email protected]%
20

Penyelesaian Kedua – Produktiviti Berbilang Faktor

( ) = 5000 = 1.25 ⁄
4000

( ℎ ) = 6500 = 1.44 ⁄
4500

14

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

ℎ = 1.44 − 1.25 = [email protected]%
1.25

1.2.4 Pembolehubah- Pembolehubah Produktiviti (Productivity Variables)

Produktiviti ditentukan dengan membahagikan output dengan input yang digunakan. Input memainkan
peranan penting dalam menentukan produktiviti sesebuah organisasi. Input-input ini juga dikenali sebagai
pembolehubah produktiviti. Terdapat tiga pembolehubah produktiviti yang penting iaitu tenaga buruh, modal
dan pengurusan

1. Tenaga Buruh
Tenaga buruh memberikan kesan besar terhadap sesebuah produktiviti. Tenaga buruh yang berkemahiran dan
sihat dapat menyumbang lebih berkesan dan seterusnya meningkatkan produktiviti. Untuk menghasilkan
tenaga kerja yang memiliki kemahiran yang dikehendaki dan sihat, pihak organisasi perlu pertimbangkan
tindakan-tindakan berikut :

a) Pendidikan asas tenaga kerja
b) Penekanan terhadap pemakanan tenaga kerja; makanan berkhasiat dapat menjana minda

yang sihat
c) Penyediaan kemudahan kesihatan yang baik
d) Latihan, motivasi, pembinaan pasukan, dan strategi sumber manusia

2. Modal
Modal juga memberikan kesan besar terhadap produktiviti sesebuah organisasi. Dalam jangka pendek,
sekiranya menggunakan lebih tenaga kerja yang meningkatkan pelaburan modal dapat mengurangkan
pengangguran. Namun ia memberi kesan terhadap produktiviti dalam tempoh jangka panjang. Pelaburan
modal memang diperlukan, kerana kebanyakan proses adalah berautomasi. Maka, sesebuah organisasi mesti
merancang dengan lebih baik, sama ada melibatkan keseimbangan antara tenaga kerja dengan modal.

3. Pengurusan
Pengurusan bertanggungjawab memastikan produktiviti dapat ditingkatkan dengan menggunakan tenaga kerja
dan modal secara efektif. Pengurusan yang baik lebih fokus terhadap menambah baik kemahiran dan
pengetahuan tenaga buruh mereka. Model perlu dilaburkan ke atas teknologi baharu dan pekerja perlu dilatih
menggunakan teknologi baharu tersebut. Dengan cara ini, produktiviti dapat ditingkatkan.

1.3 CABARAN-CABARAN DALAM PENGURUSAN OPERASI (CHALLENGES IN OPERATION
MANAGEMENT)

Cabaran-cabaran ini ada di dalam persekitaran, sama ada di dalam atau luar syarikat, menambah satu
dimensi baharu dalam medan pengurusan operasi. Perubahan-perubahan yang berlaku berdasarkan kepada
perubahan serta pembangunan dalam persekitaran korporat, ia memberi cabaran kepada para pengurus operasi.
Cabaran-cabaran tersebut adalah :

1. Tumpuan Sejagat (Global Focus)

15

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Pasaran kini sudah menjadi sejagat atau global, yang disebabkan oleh pengecilan dalam kos
komunikasi dan pengangkutan. Pada masa yang sama, sumber-sumber seperti bahan mentah,
bakat dan tenaga buruh, semakin meningkat secara global. Perkembangan ekonomi dan
pembangunan industri juga menyumbang pada perkembangan pesat pasaran global. Pengurus
operasi kini sentiasa menghadapi cabaran inovasi untuk menjana dan menghasilkan idea, alatan
dan barangan.

2. Rakan Rantaian Bekalan (Partnering Supply Chain)
Sesetengah produk telah berubah secara dramatik yang disebabkan oleh perkembangan pesat

teknologi. Kesan ini telah menyebabkan kitar hayat produk semakin pendek. Selain itu, para
pelanggan juga semakin mendesak, teknologi lebih cepat berubah dan proses-proses menjadi
lebih anjal. Oleh itu, para pembekal menjadi peranan penting untuk memenuhi permintaan
pelanggan. Maka, pengurus operasi perlu menjalinkan hubungan jangka-panjang yang baik
dengan orang penting dalam rantaian bekalan mereka.

3. Kelestarian (Sustainability)
Masa kini pengguna mahukan produk-produk yang mesra alam sekitar. Sebagai pengurus operasi,

tumpuan terhadap bahan-bahan dan proses-proses yang digunakan dalam pengeluaran adalah
lestari secara ekologi. Produk-produk mesti boleh dikitar semula, terbiodegradasi, dan mesra-
alam.

4. Pembangunan Produk Secara Pantas (Rapid Product Development)
Perubahan persekitaran yang pesat, seperti teknologi maklumat dan gaya hidup semasa, telah

mempengaruhi hayat sesebuah produk. Pengurus operasi mestilah peka atau responsif terhadap
pembangunan-pembangunan ini dengan mereka bentuk pengurusan yang lebih cekap, yang
dilengkapi dengan teknologi terbaik dan membentuk sekutu dengan peneraju industri supaya
syarikat dapat bersaing secara global.

5. Penyuaian Massa (Mass Customization)
Apabila organisasi menjejak diri ke dalam arus global, ia perlu menuruti pelbagai permintaan

daripada pelbagai jenis pelanggan. Pengurus operasi perlu menjadi kreatif dan inovatif ketika
mereka bentuk produk-produk baharu untuk pasaran sasaran yang mengandungi kepelbagaian
latar belakang budaya. Matlamat utama ialah menghasilkan produk-produk boleh-suai
mengikut permintaan, yang dapat memenuhi permintaan pengguna.

6. Prestasi Tepat-pada-masa (Just-in-time Performance)
Apa-apa perubahan di dalam pasaran akan mempengaruhi inventori. Oleh itu, pengurus operasi

mesti boleh mengenal pasti seksyen manakah perlu dikurangkan dan membuat kawalan
inventori. Langkah kawalan ini adalah penting untuk memastikan input-input yang ada tidak
dibazirkan.

7. Pemerkasaan Pekerja (Empowering Employees)
Pekerja berkemahiran dan ada keupayaan teknikal di tempat kerja adalah penting untuk

meningkatkan kapasiti produktiviti. Dengan memberi mereka lebih kuasa untuk membuat
keputusan, mereka rasa dihargai dan bebas membuat keputusan yang dapat meningkatkan
produktiviti. Langkah ini seterusnya menjadikan persekitaran lebih efisyen dan produktif.

1.4 STRATEGI OPERASI & DAYA SAING ORGANISASI

16

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Kejayaan sesebuah syarikat bergantung pada kebijaksanaan syarikat membangunkan dan
melaksanakan strategi-strategi yang dapat bersaing dengan pesaingnya. Tanpa strategi-strategi yang efektif,
syarikat tidak berupaya mengekal kemandirian diri di pasaran. Pengurusan operasi yang efektif memerlukan
syarikat yang ada hala tuju (matlamat) dan strategi untuk mencapai matlamat-matlamat tersebut.

1.4.1 Visi, Misi & Strategi

Untuk permulaan, setiap syarikat perlu memformulasikan strateginya sendiri. Proses formulasi strategi
bermula dengan membangunkan visi dan misi syarikat.
Visi menjelaskan hala tuju dan matlamat jangka-panjang yang mahu dicapai oleh sesebuah syarikat. Satu
penyataan visi dibangunkan, dengan beberapa objektif yang dapat menjalinkan kesatuan (berdasarkan tujuan)
merentasi organisasi serta dapat memastikan semua ahli organisasi bergerak mengikut hala tuju yang serupa.
Proses untuk mencapai visi mungkin mengambil masa yang lama, kebiasaannya dalam tempoh 10 tahun atau
lebih dari itu.

Penyataan misi ialah beberapa penyataan yang membezakan perniagaan satu syarikat dengan syarikat lain
(yang sama perniagaannya). Penyataan misi menyatakan rasional kewujudan organisasi tersebut. Penentuan
misi juga memutuskan prinsip-prinsip yang mana keputusan pihak pengurusan akan disandarkan. Selain itu,
penyataan misi turut menjelaskan skop pengoperasian sesebuah organisasi, sama ada bentuk produk dan
pasarannya. Misi yang jelas akan memudahkan formulasi strategi yang baik.

Setelah syarikat menubuhkan visi dan misinya, formulasi dan perlaksanaan strategi boleh dimulakan. Strategi
ialah pelan tindakan komprehensif yang bertindak sebagai cara dan pendekatan organisasi mencapai visi, misi
dan objektif-objektifnya. Strategi yang baik dapat mewujudkan kelebihan saingan (competitive advantage).
Kelebihan saingan merujuk apa jua tindakan organisasi terutamanya yang boleh dibandingkan dengan para
pesaingnya. Keupayaan untuk memaksimumkan penggunaan kekuatan dalaman dan peluang-peluang luaran
serta dapat mengatasi kelemahan dalaman dan ancaman-ancaman luar secara serentak boleh menambah baik
kelebihan saingan syarikat.

Secara amnya, strategi boleh dibahagikan kepada beberapa peringkat iaitu strategi korporat, unit perniagaan,
bahagian dan operasi (rujuk Rajah 1.4). Semua fungsi yang ada dalam sesebuah syarikat harus membangun
dan melaksanakan strategi-strategi efektif supaya dapat mencapai matlamat-matlamat syarikat. Jabatan operasi
perlu mereka bentuk dan melaksanakan strategi-strategi operasinya dengan baik. Supaya ia dapat beroperasi
dengan cekap dan berkesan serta memenuhi objektif-objektif syarikat. Jabatan operasi boleh mencapai misinya
menerusi tiga strategi iaitu strategi kelainan (differentiation, kepimpinan kos (cost leadership) dan maklum
balas (response). Ketiga-tiga strategi ini membantu pengurus operasi menghasilkan barangan atau
perkhidmatan yang unik, kualiti terbaik, lebih murah dan lebih rensponsif terhadap pengguna berbanding pihak
lawan.

Aras
Korporat

Unit Perniagaan StrategikUnit Perniagaan StrategikUnit Perniagaan Strategik

Kewangan Pemasaran Teknologi Maklumat Operasi Sumber Manusia

17

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Rajah 1.4 Proses Strategi

1.4.2 Mencapai Kelebihan Saingan Melalui Operasi

Perancangan strategi adalah berkenaan memperoleh dan menyelenggara daya saing. Seperti yang
dijelaskan sebelum ini, terdapat tiga cara sesebuah syarikat dapat mencapai kelebihan saingan melalui operasi :

1. Strategi Kelainan (Differentiate Strategy)

Strategi kelainan ialah sebuah strategi disasarkan untuk mengeluarkan produk atau perkhidmatan
unik dan dituju khas kepada pelanggan yang tidak-peka-harga (price-insensitive). Tidak peka
harga atau tidak kisah dengan harga merujuk pada sejauhmanakah pelanggan mengamati dan
bertindak balas terhadap perubahan atau perbezaan harga produk atau perkhidmatan. Pelanggan
tidak-peka-harga ialah pelanggan yang membuat keputusan pembelian tidak bersandarkan pada
perubahan harga, tetapi disebabkan oleh lain-lain faktor. Syarikat yang mengguna pakai strategi
ini cuba mewujudkan beberapa ciri unik di dalam produk yang menawarkan suatu nilai kepada
para pelanggan mereka. Produk atau penawaran tersebut adalah berbeza kerana keunikannya,
dalam bentuk kualiti, reka bentuk atau perkhidmatan selepas jualan. Lagi banyak ciri-ciri
keunikan sesebuah produk yang ditawarkan lebih besar pulangan yang akan diperolehi.

Asalkan tiada pesaing yang dapat menandingi produk atau perkhidmatan tersebut dan

ada pelanggan masih mahukannya, syarikat secara berterusan berpeluang mengaut keuntungan.

Pendek kata, keberkesanan kelainan sebagai strategi bergantung pada keupayaan syarikat

mengekalkan keunikan produk mereka. Umumnya, keunikan tidak hanya terhad kepada perbezaan
fizikal pada produk – keunikan tidak hanya meliputi ciri-ciri fizikal dan/atau atribut perkhidmatan,

tetapi apa jua unsur-unsur yang mempengaruhi tanggapan nilai pelanggan. Selain itu, pihak

syarikat dalam sektor perkhidmatan, seperti perbankan, hospitaliti dan pengangkutan, boleh

menggunakan strategi ini jika mereka boleh mewujudkan keunikan dalam perkhidmatan yang

ditawarkan. Perkhidmatan juga boleh ditonjolkan menerusi pengalaman pelanggan. Contohnya,

menginap di hotel Shangri-La (Hotel 5-bintang) lebih selesa berbanding menginap di hotel bertaraf

3-bintang, kerana perkhidmatan yang disediakan oleh Hotel Shangri-La dijangka lebih

baik berbanding hotel 3-bintang.

Kelainan tidak semestinya dapat mengekalkan kelebihan saingan, terutamanya jika

produk standard berjaya mendapat tempat di hati pelanggan atau jika para pesaing

mudah meniru produk unik tersebut. Strategi kelainan yang berjaya membolehkan pihak

syarikat mengenakan harga produk yang lebih tinggi, kerana keunikannya boleh menarik

minat pelanggan membelinya. Sebaliknya, jika strategi kelainan ini masih diteruskan ia boleh

mengundang risiko, terutamanya jika keunikan tidak memberi nilai tambah kepada pengguna atau

tidak digemari pengguna. Lain- lain risiko penggunaan strategi ini ialah pihak pesaing dapat

meniru produk dengan cepat dan menghasilkan produk serupa tetapi pada harga lebih rendah. Untuk

mengatasi masalah ini, syarikat yang mengguna pakai pendekatan ini perlu ada kekuatan

dalam teknologi, pembangunan dan pemasaran, serta ada koordinasi yang baik di antara ketiga-

tiga perkara tersebut. Selain itu, keunikan mestilah sukar atau mahal ditiru atau diperolehi oleh pihak

pesaing. Sebagai contoh, kereta BMW lebih mahal berbanding kereta Perodua, kerana kereta BMW

mempunyai ciri-ciri unik yang berbeza dengan kereta Perodua. Lain-lain produk yang mendapat

manafaat atas strategi ini ialah Polo Ralph Lauren, yang dianggap sebagai simbol asal/peneraju

gaya hidup Preppy (golongan atasan). Jenama pakaian ini menawarkan produk-produk berkualiti

18

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

tinggi, koleksi kasual bergaya terpilih. Fabrik yang digunakan adalah lembut dan sangat selesa
dipakai.

2. Strategi Kepimpinan Kos (Cost Leadership Strategy)

Strategi kepimpinan kos menekankan pengeluaran produk-produk standard pada kos lebih rendah
untuk memikat pelanggan yang peka-harga. Strategi ini boleh dilaksanakan dalam dua
pendekatan :

a) Pendekatan pertama menawarkan produk atau perkhidmatan kepada pengguna pada
harga paling rendah dalam pasaran, dan

b) Pendekatan kedua, menawarkan produk atau perkhidmatan kepada pengguna pada
nilai harga-terbaik (best price value) yang ada dalam pasaran.

Maka, strategi ini disasarkan untuk menawarkan kepada pelanggan, produk-produk atau

perkhidmatan pada harga lebih rendah berbanding pesaing tetapi masih mengekalkan kualiti

dan ciri-cirinya setanding dengan mereka. Perlaksanaan strategi ini adalah paling berkesan

dalam empat keadaan; apabila kebanyakannya terdiri daripada pembeli yang peka-harga, bila

tiada banyak perbezaan antara produk-produk serupa dalam pasaran, kelainan produk tidak

memberi apa-apa kesan terhadap piilihan pembeli, atau ketika pelanggan mempunyai

kuasa tawar-menawar yang ketara.

Idea asas disebalik kepimpinan kos sebagai satu strategi ialah untuk meningkatkan

bahagian dan jualan pasaran (market share & sales), serta mengurangkan persaingan

dengan menyingkirkan pesaing dari pasaran. Walaubagaimanapun, harga yang lebih rendah tidak

bermaksud berkualiti rendah. Pemacu strategi kos- rendah adalah penggunaan optimum fasiliti

dan pengurangan sisa. AirAsia, Firefly dan Malindo Air merupakan beberapa contoh syarikat

penerbangan yang menggunakan strategi kepimpinan kos melalui penawaran penerbangan kos

rendah di Asia.

3. Strategi Maklum Balas (Response Strategy)

Strategi maklum balas ialah menawarkan kepada pengguna, satu perkhidmatan yang anjal,
boleh dipercayai dan pantas. Dalam konteks ini, maklum balas termasuklah pembangunan dan
penghantaran produk tepat pada masa, penjadualan dipercayai dan prestasi boleh anjal.

Maklum balas boleh anjal merujuk kepada keupayaan syarikat mengadaptasi perubahan-

perubahan dalam pasaran, seperti trend dalam reka bentuk dan naik- turun permintaan.

Kebolehsesuaian syarikat terhadap apa jua bentuk perubahan dalam pasaran merupakan

kelebihan saingan yang mampan kepada perniagaan syarikat. Sebagai contoh, satu agensi

pelancongan membuka peluang kepada pelanggannya untuk mereka sendiri itinenari berdasarkan pada

kesesuaian dan keselesaan pelanggan.

Kebolehpercayaan penjadualan ialah salah satu aspek maklum balas. Ia merujuk pada

menjana kelebihan saingan dengan menyediakan perkhidmatan yang boleh dipercayai kepada

pengguna akhir. Sebagai contoh, peneraju tersohor mel udara dan laut, DHL Express memastikan

kesemua penghantarannya tiba pada waktu, manakala penerbangan Malaysia, Malaysian Airlines

memastikan kesemua kapal terbangnya tiba dan berlepas mengikut jadual yang ditetapkan.

19

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Aspek ketiga strategi maklum balas ialah kepantasan. Kepantasan ialah kelajuan

pembangunan produk-produk atau reka bentuk baharu, pengeluaran pantas dan penghantaran

cepat. Dalam industri pembuatan kereta, contohnya Honda dan Toyota merupakan pembina kereta

yang sentiasa ke hadapan pembangunan kereta baharu mereka. Begitu juga dengan jenama Apple dan

Samsung dalam industri telekomunikasi.

Ketiga-tiga strategi tersebut diringkaskan seperti Jadual 1.3 di bawah.

Jadual 1.3 Strategi-strategi untuk mencapai kelebihan saingan melalui operasi

Strategi Huraian
1. Kelainan
2. Kepimpinan Kos Fokus strategi yang memastikan organisasi lebih berdaya saing
3. Maklum Balas dengan menghasilkan produk atau perkhidmatan yang ditanggap
pelanggan bersifat unik atau berlainan berbanding pesaing.

Fokus strategi yang memastikan organisasi lebih berdaya saing
dengan menghasilkan produk yang lebih murah berbanding
pesaing.

Fokus strategi yang menyediakan perkhidmatan kepada pengguna
yang anjal, boleh dipercayai dan pantas.

20

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti
RUMUSAN

1. Pengurusan operasi ialah aktiviti-aktiviti yang melibatkan penghasilan barangan atau
perkhidmatan dengan menukar atau mengubah input-input kepada output-output. Ia sangat
penting dalam pengeluaran atau pembuatan.

2. Pengurusan operasi mempunyai empat komponen penting iaitu, input, proses transformasi,
output dan maklum balas. Pengurus operasi perlu memastikan komponen-komponen ini
dikawal-selia dengan baik untuk mencapai kecekapan yang dikehendaki.

3. Terdapat dua jenis output iaitu perkhidmatan dan produk buatan kilang. Kedua-duanya
mempunyai ciri-ciri yang berbeza. Kedua-duanya diterapkan menerusi konsep pengurusan
operasi yang sama.

4. Pengukuran produktiviti ialah satu cara untuk menilai tahap produktiviti bagi sesebuah
organisasi. Pengurus operasi boleh menerapkan mana-mana kaedah; sama ada pengukuran
produktiviti faktor tunggal atau berbilang faktor.

5. Terdapat tiga pembolehubah produktiviti yang penting iaitu tenaga buruh, modal dan
pengurusan.

6. Pengurus operasi perlu menghadapi cabaran-cabaran dalam pengurusan operasi untuk
memastikan kejayaan sesebuah organisasi.

7. Strategi pengurusan operasi yang efektif memerlukan visi, misi dan objektif-objektif organisasi
yang jelas.

8. Visi menjelaskan hala tuju sesebuah organisasi, manakala penyataan misi menyatakan sebab-
sebab kewujudan organisasi.

9. Pencapaian misi dan objektif-objektif organisasi yang berjaya bergantung kepada keupayaan
organisasi memformulasi dan melaksanakan strategi yang betul atau sesuai.

10. Umumnya, strategi dibahagikan kepada beberapa tahap iaitu strategi korporat,unit-unit
perniagaan, bahagian-bahagian dan operasi-operasi. Kesemua jabatan di dalam organisasi perlu
membangunkan dan melaksanakan strategi-strategi berkesan yang dapat membantu organisasi
mencapai matlamatnya.

11. Pengurus operasi perlu memformulasi strategi supaya jabatan operasi dapat berdaya saing,
berdasarkan kompetensi-kompetensi terasnya.

12. Jabatan operasi boleh mencapai kelebihan saingan menerusi strategi kelainan, kepimpinan kos
dan maklum balas.

GLOSARI

Input Produktiviti

Bahan asas yang diperlukan untuk menghasilkan Nisbah output (barangan atau perkhidmatan) yang dibahagi
barangan atau perkhidmatan dengan input (sumber iaitu tenaga buruh dan modal) asas

21

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

Produktiviti Berbilang Faktor yang diperlukan untuk menghasilkan barangan atau
Pengukuran produktiviti menggunakan berbilang input perkhidmatan
sumber Produktiviti Faktor Tunggal
Pengurusan Operasi Pengukuran produktiviti yang hanya menggunakan satu
Aktiviti-aktiviti yang berkaitan dengan penghasilan input sumber (seperti jam-kerja)
barangan atau perkhidmatan dengan menukar input Proses Transformasi
kepada output Aktiviti-aktiviti yang berkaitan dengan pertukaran input
Output menjadi output yang melibatkan strategi-strategi operasi
Hasil akhir yang diperolehi, seperti barangan atau
perkhidmatan selepas proses transformasi Kelebian Saingan
Visi Apa jua yang dilakukan oleh pihak pengurusan supaya ia
Hala tuju dan matlamat jangka panjang yang perlu setara dibandingkan dengan pesaingnya
dicapai oleh organisasi Misi
Strategi Kelainan Tujuan atau rasional kewujudan sesebuah organisasi
Strategi yang membezakan penawaran sesebuah
organisasi yang mana pengguna tanggap sebagai nilai Strategi Kepimpinan Kos
tambah Strategi yang memfokuskan pengeluaran produk lebih
Strategi Maklum Balas murah berbanding pesaing sebagai daya saingnya
Strategi yang memfokuskan perkhidmatan yang anjal,
boleh dipercayai dan pantas kepada pengguna Strategi
Satu pelan tindakan komprehensif sesebuah organisasi
untuk mencapai visi, misi dan objektif-objektifnya

ULANG KAJI

1. Takrifkan maksud pengurusan operasi.
2. Kenal pasti tiga (3) sebab kenapa perlu mempelajari pengurusan operasi.
3. Jelaskan hubung kait antara jabatan operasi dengan jabatan-jabatan lain.
4. Jelaskan empat (4) objektif pengurusan operasi
5. Apakah perana seorang pengurus operasi? Bincangkan.
6. Apakah cabaran-cabaran yang ada dalam pengurusan operasi?
7. Jelaskan konsep produktiviti dan cara pengukurannya.
8. Takrifkan maksud visi, misi dan strategi.
9. Jelaskan tiga (3) cara syarikat boleh mencapai kelebihan saingan menerusi operasi?

LATIHAN

1. Kedai Kek & Roti Manis pada masa kini menghasilkan sebanyak 150 buah kek sehari. Sejumlah
10 jam sehari telah digunakan untuk menghasilkan kuantiti kek ini. Dengan menggunakan
pengukuran produktiviti tunggal, berapakah tahap produktiviti Kedai Kek & Roti Manis?

2. Kedai Kek & Roti Manis merancang untuk melanjutkan latihan para pekerjanya dengan tujuan
untuk meningkatkan produktivitinya menjadi 200 buah kek sehari.

a) Berapakah tahap produktiviti Kedai Kek & Roti Manis jika jam-kerja yang diperlukan
masih sama?

b) Berapakah kadar peningkatan produktiviti (iaitu sebelum dan selepas latihan)?

22

DBF4113 Pengurusan Operasi Bab 1 : Pengenalan Pengurusan Operasi & Produktiviti

RUJUKAN
Rosliza M.Z & Radzi M.K (2016) Operation Management, Shah Alam: Oxford Fajar Sdn. Bhd.
DBP, Pusat Rujukan Persuratan Melayu di peroleh pada 6 September 2020 di https://prpm.dbp.gov.my/

23