Praktis Hebat! TG3 (SAINS) Penerbitan Pelangi Sdn Bhd

1 Rangsangan dan Gerak Balas 1
Stimuli and Responses 9
16
2 Respirasi 25
Respiration 32
37
3 Pengangkutan 46
Transportation 52
57
4 Kereaktifan Logam 61
Reactivity of Metals 66
J1 – J12
5 Termokimia
Thermochemistry

6 Elektrik dan Kemagnetan
Electricity and Magnetism

7 Tenaga dan Kuasa
Energy and Power

8 Keradioaktifan
Radioactivity

9 Cuaca Angkasa Lepas
Space Weather

10 Penerokaan Angkasa Lepas
Space Exploration

Kertas Model PT3
Jawapan

Prak 2tis PT3 Respirasi

Respiration

Bahagian A B Otot diafragma mengendur dan melengkung
ke atas
1. Rajah di bawah menunjukkan struktur-struktur
sistem respirasi manusia. Diaphragm muscle relaxes and curves upwards
The diagram below shows the structures of the
human respiratory system. C Isi padu udara dalam peparu berkurang
Volume of air in the lungs decreases

D Tekanan udara dalam peparu bertambah
Air pressure in the lungs increases

P 3. Rajah di bawah menunjukkan susunan radas
untuk mengkaji kesan merokok terhadap
peparu.
The diagram below shows the apparatus set-up to
study the effects of smoking on the lungs.

Apakah fungsi struktur P? Tiub getah
What is the function of P? Rubber tube

A Melindungi peparu Termometer
Protects the lungs Thermometer

B Mengubah tekanan udara di dalam rongga Rokok Ke pam
toraks Cigarette To pump

Changes the air pressure in the thoracic cavity Tiub-U Larutan penunjuk
U-tube hidrogen karbonat
C Menaikkan dan menurunkan sangkar rusuk Kapas putih Hydrogen carbonate
Raises and lowers the rib cage White cotton indicator solution

D Tempat pertukaran gas berlaku Bahagian sistem respirasi manusia yang
The place where gas exchange occurs manakah diwakili oleh kapas?
Which part of the human respiratory system is
2. Antara yang berikut, yang manakah benar represented by the cotton wool?
mengenai mekanisme pernafasan dalam rajah di
bawah? A Rongga toraks
Which of the following is true about the breathing Thoracic cavity
mechanism in the diagram below?
B Peparu
Lungs

C Diafragma
Diaphragm

D Bronkus
Bronchus

4. Bagaimanakah oksigen mengalir dari alveolus

ke kapilari darah?

How does oxygen pass from the alveoli to the blood

capillaries?

A Resapan C Sedut nafas

A Sangkar rusuk bergerak ke atas dan ke luar Diffusion Inhalation
Rib cage moves upwards and outwords
B Osmosis D Transpirasi

Osmosis Transpiration

9 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 Sains  Tingkatan 3  Praktis PT3 2  Respirasi Apakah bahagian daun yang terlibat dalam

5. Apakah penyakit yang menyebabkan alveolus aktiviti di atas?
mengembang dan pecah?
What is the disease that causes the alveoli to swell Which part of the leaf that is involved in the activity
and burst?
A Emfisema above?
Emphysema
B Bronkitis A Sel palisad C Sel akar
Bronchitis
C Asma Palisade cell Root cell
Asthma
D Pneumonia B Sel epidermis D Stoma
Pneumonia
Epidermis cell Stoma
6. Rajah di bawah menunjukkan situasi di suatu
tempat awam. 8. Rajah di bawah menunjukkan struktur
The diagram below shows the situation at one public pernafasan bagi belalang.
area. The diagram below shows the breathing structure of
a grasshopper.

P

Apakah struktur P?

What is structure P?

A Spirakel C Trakeol

Spiracle Tracheole

B Trakea D Pundi udara

Trachea Air sacs

Siapakah perokok pasif dalam rajah tersebut? 9. Apakah fungsi stoma dalam tumbuhan?
Who is the passive smoker in the diagram? What is the function of the stoma in plants?
A P dan Q
P and Q A Mengawal saiz sel pengawal
B Q dan R Controls the size of guard cells
Q and R
C P dan R B Tempat berlakunya fotosintesis
P and R The place where photosynthesis occurs
D P, Q dan R
P, Q and R C Membenarkan udara meresap ke dalam dan
keluar daun
7. Rajah di bawah menunjukkan satu aktiviti untuk
mengkaji gas dalam tumbuhan. Allows the air to diffuse into and out of the leaves
The diagram below shows an activity to study the
exchange of gases in plants. D Menjadi segah dan melengkung
Becomes turgid and curved

Daun Air 10. Apakah yang akan berlaku jika seseorang
Leaf mendidih mempunyai sel darah merah yang berbentuk
Boiling water sabit?
Penunu Bunsen What will happen if a person has sickled red blood
Bunsen burner Kasa dawai cells?
Wire gauze
A Mengandungi kurang hemoglobin
Tungku Contains less haemoglobin
kaki tiga
Tripod stand B Pengangkutan oksigen menjadi lebih cekap
The transportation of oxygen will become more

efficient

C Sentiasa bertenaga
Always energetic

D Menghasilkan banyak tenaga
Produces more energy

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 10

Sains  Tingkatan 3  Praktis PT3 2  Respirasi 

Bahagian B BUKU TEKS
m.s. 65
1. (a) Rajah di bawah menunjukkan struktur respirasi bagi ikan. Subtopik 2.4
The diagram below shows the respiratory structures of fish.

QQ: :

P: P:

Labelkan struktur respirasi ikan menggunakan perkataan yang diberi. TP1
Label the respiratory structure of the fish by using the words given.

Lamela Insang Filamen
Lamella Gills Filament

[2 markah / 2 marks]

(b) Gariskan jawapan yang betul. TP1
Underline the correct answer.

(i) Ikan mempunyai struktur respirasi khusus yang disebut (insang / filamen) bagi pertukaran gas di
dalam air.

Fish has a special respiratory structure called (gills / filaments) for gas exchange in water.

(ii) Sistem respirasi serangga dikenal sebagai sistem (trakea/ trakeol).
The respiratory system of insects is known as the (tracheal/ tracheoles) system.

[2 markah / 2 marks]

BUKU TEKS
m.s. 69

2. (a) Rajah di bawah menunjukkan struktur stoma di bawah mikroskop cahaya. Tandakan (3) pada contoh-
contoh bahan yang meresap ke dalam atau keluar dari daun melalui stoma. Subtopik 2.5 TP1

The diagram below shows the structure of stoma under a light microscope. Tick (√) on the examples of substances
that diffuse in or out from the leaves through the stoma.

(i) Oksigen
Oxygen

(ii) Hidrogen
Hydrogen

(iii) Wap air
Water vapour



[2 markah / 2 marks]
11 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 Sains  Tingkatan 3  Praktis PT3 2  Respirasi BENAR / PALSU
TRUE / FALSE
(b) Tuliskan BENAR atau PALSU bagi pernyataan berikut. TP1
Write TRUE or FALSE for the following statements. [2 markah / 2 marks]

Pernyataan
Statements

(i) Stoma membenarkan gas meresap masuk ke dalam dan keluar
daun.

Stomata allow gases to diffuse in and out of the leaves.

(ii) Saiz stoma adalah lebih besar pada hari yang panas.
The size of stoma is bigger on the hot day.

Bahagian c

3. Rajah di bawah menunjukkan suatu stoma. Subtopik 2.5 BUKU TEKS
The diagram below shows a stoma. m.s. 69

X [1 markah / 1 mark]
[1 markah / 1 mark]
Dinding luar Dinding dalam
Outer wall Inner wall
Kloroplas
Stoma Chloroplast
Stoma



(a) Namakan X. TP1
Name X.

(b) Nyatakan fungsi X. TP1
State the function of X.

(c) Berikan dua sebab mengapa stoma terbuka pada waktu siang. TP2
Give two reasons why the stoma is open during daylight.

[2 markah / 2 marks]

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 12

Sains  Tingkatan 3  Praktis PT3 2  Respirasi 

(d) Rajah di bawah menunjukkan pertukaran gas yang berlaku di dalam stoma.
The diagram below shows the exchange of gases that occurred in stoma.

Gas X

Gas Y

Apakah gas X dan Y? TP1 Y:
What are gases X and Y?

X:

(e) Mengapakah stoma tertutup apabila suhu persekitaran terlalu tinggi? TP5 [2 markah / 2 marks]
Why does the stoma close when the surrounding temperature is too high?
Menilai

[1 markah / 1 mark]

(f) Bagaimanakah stoma tertutup? TP3 Mengaplikasi
How does the stoma close?

[1 markah / 1 mark]

4. Rajah di bawah menunjukkan suatu model bagi sistem respirasi manusia. Subtopik 2.1 BUKU TEKS
The diagram below shows a model of the human respiratory system. m.s. 48 – 52

Tiub-Y Gabus
Y-tube Cork
Balang kaca Belon
Glass jar Balloon
Kepingan getah
Rubber sheet



(a) Bahagian sistem respirasi manusia yang manakah diwakili oleh kepingan getah? TP1
Which part of the human respiratory system is represented by the rubber sheet?


[1 markah / 1 mark]

13 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 Sains  Tingkatan 3  Praktis PT3 2  Respirasi

(b) Terangkan apa yang berlaku apabila kepingan getah itu ditarik ke bawah. TP2
Explain what will happen when the rubber sheet is pulled downwards.



[3 markah / 3 marks]

(c) Jadual di bawah menunjukkan peratus karbon dioksida dan oksigen dalam udara sedutan dan udara
hembusan.

The table below shows the percentage of carbon dioxide and oxygen in inhaled and exhaled air.

Peratus Oksigen
Percentage Oxygen

Karbon dioksida
Carbon dioxide

Udara sedutan 0.03 21
Inhaled air

Udara hembusan PQ
Exhaled air

(i) Nyatakan nilai: TP1
State the value of:

P:

Q:

[2 markah / 2 marks]

(ii) Nyatakan satu bahan dalam asap rokok yang menyebabkan pengurangan kandungan oksigen yang
diangkut di dalam sel darah merah. TP1

State one substance in cigarette smoke that causes the decrease in oxygen content that is transported in the
red blood cell.


[1 markah / 1 mark]

(iii) Bagaimanakah untuk menguji kehadiran gas karbon dioksida? TP1
How to test the presence of carbon dioxide gas?

[1 markah / 1 mark]

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 14

Sains  Tingkatan 3  Praktis PT3 2  Respirasi 

KBAT PAK-21

Rajah di bawah menunjukkan dua bentuk sel darah merah, normal dan tidak normal.
The diagram below shows two forms of red blood cells, normal and abnormal.

Sel darah merah Sel darah merah
normal abnormal

Normal red blood cells Abnormal red blood cells

(a) Banding dan bezakan sel darah merah yang normal dan tidak normal.
Compare and contrast the normal and abnormal red blood cells.

(b) Kaitkan luas permukaan sel darah merah yang tidak normal dengan kandungan hemoglobin. Huraikan
kesan pengangkutan sel darah merah yang tidak normal ini terhadap penghasilan tenaga.
Relate the surface area of abnormal red blood cells with the haemoglobin content. Explain the effect of transportation
of abnormal red blood cells on the energy production.

15 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

Prak 1tis PT3 Rangsangan dan Gerak Balas (f) Mengelakkan rangsangan cahaya daripada
Stimuli and Responses mempengaruhi gerak balas anak benih

Prevent the light stimulus from affecting the
response of the seedlings

Bahagian A 5. (a) Penglihatan stereoskopik; kedudukan mata di

depan kepala
Stereoscopic vision; eyes’ position is in front of the
1. B 2. C 3. A 4. D 5. A head
6. A 7. C 8. B 9. B 10. C
(b)

Bahagian B Medan Medan penglihatan Medan
penglihatan yang bertindih penglihatan
1. (a) ii, iii
(b) P: Reseptor tekanan mata kanan Overlapping visual fields mata kiri
Pressure receptor Visual field Visual field
Q: Reseptor sakit of right eye of left eye
Pain receptor
(c) Sempit / Narrow
2. (a) (i) Gelemaca (d) Burung helang, singa / Eagle, lion
Vitreous humour
(ii) Bebola mata (e) Dapat menganggar jarak dengan tepat; membantu
Eyeball
(b) (i) hadapan haiwan pemangsa memburu mangsa
in front of Can estimate distance accurately; help predators
(ii) cembung to hunt prey
convex
6. (a)
3. (a) P, Q
(b) (i) BENAR (b) Untuk mendapatkan cahaya matahari
TRUE To get sunlight
(ii) PALSU
FALSE (c) Untuk menjalankan proses fotosintesis
To carry out photosynthesis
Bahagian C (d) (i) Untuk mendapatkan air / To get water

4. (a) Hidrotropisme (ii) Geotropisme, akar tumbuh ke bawah ke arah
Hydrotropism tarikan graviti.
(b)
Geotropism, the roots grow downwards the
direction of gravity pull.

(iii) • Untuk menyokong tumbuhan
To support the plant

• Untuk mencari punca air / To find water source

S KBAT PAK-21

(c) Pucuk: Negatif hidrotropisme (a) Tindakan luar kawal kerana berlaku dalam keadaan
Shoot: Negative hydrotropism tidak sedar.
Akar: Positif hidrotropisme
Root: Positive hydrotropism Involuntary action because it happens unconsciously.
(d) Membekalkan air untuk tumbesaran anak benih
To supply water for the seedlings growth (b) Kelipan mata akan mencuci mata daripada habuk.
(e) Menyerap wap air di dalam bikar Kelipan mata juga mengelakkan mata daripada menjadi
Absorb water vapour inside the beaker kering yang akan menyebabkan kerengsaan.

Blinking of eyes will clean the eyes from dirt. It also
prevents the eyes from getting dry which will cause
irritation.

J1 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

  Sains  Tingkatan 3  Jawapan

Prak 2tis PT3 (c) (i) P: 4%, Q: 16%

Respirasi (ii) Karbon monoksida
Respiration Carbon monoxide

(iii) Ujian air kapur. Karbon dioksida akan

Bahagian A mengeruhkan air kapur.
Lime water test. Carbon dioxide will turn lime
water cloudy.

1. B 2. A 3. B 4. A 5. A KBAT PAK-21
6. B 7. D 8. A 9. C 10. A

Bahagian B (a) • Kedua-dua sel darah merah ini berfungsi untuk
mengangkut oksigen ke seluruh badan.
1. (a) P: Filamen • Both the red blood cells function to transport
Filament oxygen throughout the body.
Q: Lamela Sel darah merah normal berbentuk dwicekung
Lamella manakala sel darah merah yang tidak normal
(b) (i) Insang berbentuk sabit.
Gills The normal red blood cells are in concave shape
(ii) Trakea while abnormal red blood cells are sickle shaped.
Tracheal
(b) • Sel darah merah yang tidak normal mempunyai
2. (a) i, iii
(b) (i) BENAR / TRUE luas permukaan yang lebih kecil berbanding sel
(ii) PALSU / FALSE
darah merah normal.
The abnormal red blood cells have smaller surface
area than the normal red blood cells.

• Sel darah merah yang tidak normal mempunyai

Bahagian C kurang hemoglobin berbanding sel darah merah

3. (a) Sel pengawal normal.
Guard cell The abnormal red blood cells have less

haemoglobin than the normal red blood cells.

• Pengangkutan oksigen kurang cekap bagi sel

(b) Mengawal pembukaan dan penutupan stoma darah merah yang tidak normal dan
Control the opening and closing of stoma Transportation of oxygen in abnormal red blood
cells is less efficient and
(c) Membenarkan gas meresap masuk ke dalam dan
• menyebabkan kurang penghasilan tenaga.
keluar daun; mengawal jumlah air yang hilang causes less energy production.

melalui permukaan daun
Allow the gases to diffuse in and out of the leaves;
to control the total amount of water lost through the 3tis PT3
surface of leaves
Prak Pengangkutan
(d) X: Oksigen Transportation
Oxygen
Y: Karbon dioksida Bahagian A
Carbon dioxide

(e) Untuk mengelakkan kelayuan 1. B 2. B 3. A 4. C 5. C
To avoid wilting 6. A 7. C 8. B 9. B 10. A

(f) Melalui proses osmosis
Through the osmosis process

4. (a) Diafragma Bahagian B
Diaphragm
1. (a)
(b) – Isi padu udara dalam balang kaca akan

bertambah
The volume of air inside the glass jar increases

– Tekanan udara di dalam balang kaca menjadi

lebih rendah
The air pressure inside the glass jar becomes
lower

– Tekanan atmosfera yang lebih tinggi akan

menolak udara memasuki belon
The higher atmospheric pressure forces the air
into the balloons

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J2

Sains  Tingkatan 3  Jawapan 

(b) Pertukaran bahan antara sel dengan ✓ (b) (i) BENAR
persekitaran luar berlaku secara osmosis ✓ TRUE
dalam organisma unisel. (ii) PALSU
Exchange of substances between the FALSE
cell and the external environment occurs
through osmosis in unicellular organisms. 5. (a) (i) Sistem pengangkutan dalam tumbuhan
Transport system in plants
Karbon dioksida dan air adalah contoh (ii) Sistem peredaran darah dalam haiwan
bahan kumuh. Blood circulatory system in animals
Carbon dioxide and water are examples (b) (i) Salur / Vessel
of waste products. (ii) Satu / One

Bekalan oksigen ke sel-sel badan Bahagian C
akan terjejas jika sistem pengangkutan
organisma tidak berfungsi. 6. (a) (i) Vena / Vein
The oxygen supply to the body cells will
be affected if the transport system of (ii) Membawa darah terdeoksigen ke jantung
organisms does not function.
kecuali vena pulmonari
Brings deoxygenated blood to the heart except
pulmonary vein
(iii) P mempunyai dinding yang tebal manakala
2. (a) (i) ganda dua Q mempunyai dinding yang nipis; P tidak
double mempunyai injap manakala Q mempunyai
(ii) satu
one injap
(b) L: Vena kava P has thick wall whereas Q has thin wall; P
Vena cava
M: Vena pulmonari does not have valve whereas Q has valve
Pulmonary vein
(b) (i) Salmah mempunyai saiz jantung yang kecil
3. (a)
Komponen darah berbanding Ahmad
Blood component Salmah has a smaller size of heart compared
Fungsi to Ahmad
Function
(ii) Salur darahnya sempit
Because his blood vessels are narrow

Mengangkut oksigen (iii) Penyakit jantung
dalam badan Heart disease

Platlet Transports oxygen in (c) Bersenam; makan banyak buah-buahan
Platelet the body Exercise; eat more fruits.
Sel darah merah
Red blood cell Membantu dalam 7. (a) (i) Platlet
pembekuan darah Platelet
Helps in blood clotting (ii) Membantu dalam pembekuan darah
Helps in blood clothing
Membantu
mempertahankan (b) (i) Peserta wanita 2; mempunyai jisim badan
badan daripada
jangkitan penyakit lebih daripada 45 kg
Helps in protecting the Female participant 2; has body mass above
body from infection
45 kg

(ii) Menyelamatkan nyawa
Save life

(iii) – Darah mereka serasi
Their blood are compatible

(b) Penderma – Kedua-dua darah mempunyai antigen A
Donor Both blood have antigen A
Kumpulan darah
Blood group AB O (iv) Ahmad seorang penghidap kencing manis
✓
✓ menyebabkan darahnya tidak boleh

B didermakan kepada individu lain.
O Ahmad is diabetic, causing his blood unable to
Penerima be donated to other individual.
Recipient
4. (a) X: Xilem KBAT PAK-21
Xylem
Y: Floem (a) Darah Aiman lambat membeku dan Aiman akan
Phloem menjadi lesu

Aiman’s blood takes longer time to clot and he will
become lethargic

J3 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

  Sains  Tingkatan 3  Jawapan

(b) • Jumlah platlet dalam darah Aiman adalah terlalu (ii) Zink
rendah Zinc
The amount of platelet in Aiman’s blood is too low
• menyebabkan lukanya tidak dapat sembuh dengan (b) (i) Selepas
baik. After
causing his wound could not heal well. (ii) Semasa
• Sel darah merah yang rendah During
Low red blood cells
• tidak dapat membekalkan oksigen yang cukup Bahagian C
pada sel badan Aiman dan menyebabkannya lesu.
cannot supply enough oxygen to Aiman’s body 4. (a) Mengkaji tindak balas antara logam dengan
cells and causes him to be lethargic. oksigen

To study the reaction between metal and oxygen

Prak 4tis PT3 Kereaktifan Logam (b) (i) Jenis logam
Reactivity of Metals Type of metal
(ii) Kereaktifan logam; kecerahan nyalaan
Reactivity of metal; brightness of flame

Bahagian A (c) Membekalkan oksigen
Supplies oxygen

1. B 2. C 3. A 4. C 5. C (d) Serbuk logam kerana serbuk logam perlu diaktifkan
6. A 7. A 8. B 9. A 10. C
terlebih dahulu
Metal powder because metal powder needs to be
activated first

Bahagian B (e) Zink oksida
Zinc oxide

1. (a) • Mineral wujud sebagai unsur. (f) Logam + oksigen → logam oksida
Minerals exist as elements. Metal + oxygen → metal oxide
• Mineral wujud sebagai sebatian.
Minerals exist as compounds. (g) Emas merupakan logam yang stabil
Gold is a stable metal

(b) (h) – Magnesium merupakan logam reaktif
Kalsium karbonat merupakan Magnesium is a reactive metal
– Mudah membentuk sebatian dengan oksigen
suatu mineral sebatian. BENAR / TRUE Easily forms a compound with oxygen
Calcium carbonate is a
compound mineral. 5. (a) (i) Oksigen
Oxygen
Unsur-unsur dalam kalsium
karbonat bergabung secara PALSU / FALSE (ii) Arang kok
fizikal. Coke
Elements in calcium (iii) Sanga, hasil daripada tindak balas antara batu
carbonate are combined
physically. kapur dengan bendasing seperti pasir.
Slag, the product from the reaction between
limestone and impurities such as sand.

(iv) Ferum(II) oksida + karbon → Ferum + karbon

2. (a) • Kalsit dioksida
Calcite Iron(II) oxide + carbon → Iron + carbon dioxide
• Kuarza
Quartz (b) Logam-logam ini sangat tidak reaktif dengan unsur

(b) lain di dalam kerak bumi. Logam-logam ini wujud
Takat lebur yang tinggi
High melting point ✓ secara semula jadi dalam bentuk unsur.
These metals are not reactive with other elements
in the Earth’s crust. They exist naturally in the form
of element.

Pepejal ✓
Solid
KBAT PAK-21

Sangat larut dalam air (a) Aluminium, zink, ferum
Very soluble in water Aluminium, zinc, iron
(b) Zink, hidrogen, ferum
3. (a) (i) Kalium Zinc, hydrogen, iron
Potassium

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J4

Sains  Tingkatan 3  Jawapan 

Prak 5tis PT3 Termokimia Bahagian C
Thermochemistry
3. (a) Campuran bahan di dalam bikar mengalami

peningkatan suhu sehingga menjadi malar. Suhu

Bahagian A akhir campuran ini dikatakan sudah mencapai

keseimbangan terma.
The mixture inside the beaker undergoes increase
1. B 2. C 3. A 4. D 5. B in temperature until it becomes constant. The final
6. D 7. B 8. A 9. B 10. D temperature of this mixture is said to have reached
thermal equilibrium.

Bahagian B (b) Haba dibebaskan apabila natrium hidroksida

1. (a) bertindak balas dengan air.
Tindak balas Heat is released when sodium hydroxide reacts
Reaction with water.

Ciri-ciri (c) Tindak balas eksotermik
Characteristic Exothermic reaction

Tindak balas Keadaan bekas menjadi sejuk (d) Tindak balas eksotermik ialah tindak balas yang
eksotermik The condition of the container menyebabkan peningkatan suhu apabila bahan
Exothermic
becomes cold kimia dilarutkan di dalam air.
reaction Exothermic reaction is a reaction that causes
Suhu persekitaran tidak berubah
Tindak balas No change in the surrounding increase in temperature when the chemicals are
endotermik temperature dissolved in water.
Endothermic
Bacaan suhu termometer (e) Tindak balas antara ammonium klorida dengan
reaction meningkat air menyerap haba dari persekitaran manakala
tindak balas antara natrium hidroksida dengan air
Thermometer reading increases membebaskan haba ke persekitaran

The reaction between ammonium chloride and
water absorbs heat from the surrounding whereas
the reaction between sodium hydroxide releases
heat to the surrounding.

(b) (f) – Pek sejuk perlu ditekan
Cold pack needs to be squeezed

Suhu air meningkat. BENAR / TRUE – Plastik nipis yang memisahkan pepejal
The temperature of the water increases.
ammonium nitrat dengan air akan koyak
Thin plastic separating ammonium nitrate with
Tindak balas ini adalah endotermik. water will tear
The reaction is endothermic.
PALSU / FALSE – Ammonium nitrat akan larut dalam air
Ammonium nitrate will dissolve in water

2. (a) – Suhu pek akan menurun
The temperature of cold pack decreases
Tindak balas yang membebaskan haba ke
persekitaran. KBAT PAK-21
Reaction that releases heat into the surrounding.
Beg plastik tebal dan besar
Digunakan dalam pek sejuk. Thick big plastic bag
Used in cold packs.
✓ Beg plastik nipis dan kecil
Keadaan bekas tindak balas menjadi panas. ✓ Thin small plastic bag
The condition of the container becomes hot.
Air
Suhu persekitaran menurun. Water
The temperature of the surrounding decreases.
Serbuk kalsium klorida
(b) • Pendidihan Calcium chloride powder
Boiling
• Menggoreng telur • Tindakan menekan pek akan memecahkan lapisan beg
Frying an egg plastik nipis dan kecil menyebabkan air dan kalsium
klorida bercampur dan bertindak balas.

Squeezing the pack will break the layer of thin small
plastic bag causing water and calcium chloride to mix
and react.

J5 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

  Sains  Tingkatan 3  Jawapan (b) Bahan yang digunakan
Penjana Substance used
• Tindak balas eksotermik berlaku dan membebaskan Generator
haba dan pek berasa panas.

Exothermic reaction occurs and releases heat and the
pack becomes hot.

Prak 6tis PT3 Elektrik dan Kemagnetan Penjana nuklear Air
Electricity and Magnetism Nuclear generator Water
Bahan api
Bahagian A Penjana terma Fossil fuel
Thermal generator Bahan radioaktif
Radioactive substances
1. B 2. B 3. C 4. D 5. C
6. D 7. D 8. D 9. C 10. D

3. (a)

Bahagian B Arus Arus
terus ulang-alik
1. (a) Ciri Direct Alternating
Characteristic current
current

Arus mengalir dalam satu arah. ✓
Current flows in one direction.

Paparan skrin osiloskop sinar
katod (O.S.K):
Cathode-ray oscilloscope
screen display (CRO)

✓

(b)

Pernyataan BENAR / PALSU
Statement TRUE / FALSE

(b)

Sumber tenaga boleh diperbaharui PALSU / FALSE
mengambil masa berjuta-juta tahun
untuk terbentuk.
Renewable energy sources take
millions of years to form.

Petroleum dan arang batu boleh BENAR / TRUE Bahagian C
menyebabkan pencemaran.
Petroleum and coal can cause 4. (a) (i) Arus terus
pollution. Direct current
(ii) Arus ulang alik
2. (a) Stesen jana kuasa nuklear Alternating current
Nuclear power station
Bahan api (b) Arus terus dan arus ulang alik mengalir melalui
Fuel Stesen jana kuasa hidroelektrik
Hydroelectric power station mentol.
Empangan Direct current and alternating current flow through
Dam the bulb.

Stetsen jana kuasa terma (c) Kedua-dua arus menghasilkan kesan pemanasan
Thermal power station kepada wayar.

Both currents produce heating effect to the wire.

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J6

Sains  Tingkatan 3  Jawapan 

(d) 1. Arus dari sel kering mengalir dalam satu arah 6. (a) A: Stesen janakuasa
Power station
sahaja manakala arus dari bekalan kuasa C: Rangkaian Grid Nasional
National Grid Network
mengalir secara berulang-alik secara berkala (b) B: Menaikkan nilai voltan output
The current from the dry cell flows in one Step up the output voltage
direction only whereas the current from the D: Menurunkan nilai voltan output
power supply flows alternately and periodically Step down the output voltage

2. Arus dari sel kering mempunyai magnitud (c) 2 kW × 2 h
4 kWh
yang tetap manakala arus dari bekalan kuasa
(d) Pejabat dan hospital
mempunyai magnitud yang berubah-ubah Office and hospital
The current from the dry cell has a constant
magnitude whereas the current from the power
supply has variable magnitude

(e) Sel kering / Dry cell:

7. (a) – Palam 3-pin mempunyai wayar bumi
3-pin plug has earth wire
– Membawa arus yang bocor untuk dibumikan
Bring the leaking current to flow to the earth

Bekalan kuasa / Power supply: (b) (i) W = V × A
A = W

V
= 1040

110

= 9.45 A

(ii) 10 A
(iii) – Menggosok pakaian yang banyak sekali
5. (a) (i) Transformer injak turun
Step-down transformer gus
(ii) Iron many clothes at one time
– Menutup suis alatan elektrik apabila tidak
Gegelung primer
Primary coil digunakan
Switch off the electrical appliances when

not in use

Gegelung sekunder KBAT PAK-21
Secondary coil

Voltan output
Output voltage

(iii) 6 V / Kurang daripada 10 V. Voltan telah (a) Palam 3-pin mempunyai wayar bumi manakala palam
diturunkan oleh transformer. 2-pin tiada.

6 V / Less than 10 V. The voltage is reduced A 3-pin plug has an earth wire while a 2-pin plug does
by the transformer. not have.

(iv) • Menambah bilangan lilitan wayar pada (b) • Seterika
gegelung sekunder Iron
• Menggunakan voltan yang lebih tinggi
Increase the number of turns of wire in the Uses higher voltage
secondary coil • Langkah keselamatan sekiranya berlaku kebocoran
arus elektrik
• Membentuk transformer injak naik As a safety measure if leakage of electrical current
Form a step-up transformer occurs

(b) • Transformer disambung kepada sel kering 7tis PT3
The transformer is connected to dry cells

• Arus terus / Direct current

(c) Vs = Ns Prak Tenaga dan Kuasa
Vp Np Energy and Power

Vs = Ns × Vp Bahagian A
Np

= 120 × 10 1. A 2. B 3. A 4. C 5. B
60 6. B 7. C 8. A 9. C 10. D

= 20 V

J7 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

  Sains  Tingkatan 3  Jawapan

Bahagian B (g) Ya. Mengikut Prinsip Keabadian Tenaga, jumlah
tenaga sebelum perubahan sama dengan jumlah
1. (a) • Sesaran
Displacement tenaga selepas perubahan.
• Daya Yes. According to the Principle of Conservation
Force
of Energy, the total amount of energy before the
change is equal to the total amount of energy after
the change.

(b) (i) kadar KBAT PAK-21
rate
(ii) kurang • Amin perlu memindahkan ketulan bata dengan lebih
less cepat.

2. (a) (i) BENAR Amin needs to move the bricks more quickly.
TRUE
(ii) PALSU • Masa yang diambil untuk menyiapkan kerja akan
FALSE menjadi lebih singkat.

(b) Jisim dan laju The time taken to complete the work will be shorter.
Mass and speed
• Nilai kuasa akan meningkat.
3. (a) (i) PALSU / FALSE        The value of power will increase.
(ii) BENAR / TRUE
(b) i dan iii / i and iii Prak 8tis PT3

Bahagian C Keradioaktifan
Radioactivity

4. (a) Hasil darab daya dan sesaran. Bahagian A
The product of force and displacement.

(b) Kerja dilakukan = 65 × 10 × 35 1. A 2. C 3. C 4. B 5. C
Work done = 22 750 J 6. C 7. C 8. B 9. A 10. B

(c) Tidak. Pekerja P menggunakan mesin untuk

mengangkat beban itu. Sebahagian kerja dilakukan Bahagian B
oleh mesin. Oleh itu, pekerja P melakukan kurang
kerja daripada pekerja Q. 1. (a) Penemuan
No. Worker P uses a machine to lift the load. Some Saintis Discovery
of the work is done by the machine. Therefore, Scientist
worker P does less work than worker Q.

(d) Kuasa / Power = 22 750 J Menemukan keradioaktifan
9 × 60 s Discovered radioactivity

= 42.13 W Menemukan unsur radium dan
polonium
5. (a) Tenaga keupayaan → tenaga kinetik Marie & Pierre
Potential energy → kinetic energy Curie Discovered radium and
(b) i. A polonium elements
ii. D Wilhelm Conrad
(c) Tenaga keupayaan di A adalah maksimum Rontgen Menemukan sinar-X
Discovered X-ray
manakala di D adalah sifar.
Potential energy at A is maximum and at D is zero.

(d) mgh = 3 × 10 × 10 (b) • Uranium-238
= 300 J Uranium-238
• Kobalt-60
(e) Tenaga kinetik di D = Tenaga keupayaan di A – Cobalt-60
tenaga keupayaan di D
2. (a) (i) beta / Beta
Kinetic energy in D = Potential energy in A – (ii) Karbon-14 / Carbon-14
potential energy in D (b) (i) plumbum / lead
(ii) gama / Gamma
= mgh A – mgh D
= 300 J – 0 J
= 300 J

(f) 1 mv2 = 300 J
2

1
× 3 × v2 = 300

2 v = 14.14 ms–1

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J8

Sains  Tingkatan 3  Jawapan 

Bahagian C Prak 9tis PT3 Cuaca Angkasa Lepas
Space Weather
3. (a) P: Sinar alfa
Alpha ray

Q: Sinar beta Bahagian A
Beta ray

R: Sinar gama 1. D 2. B 3. C 4. B 5. A
Gamma ray 6. C 7. B 8. D 9. C 10. C

(b) – Sinar P bercas positif manakala sinar R bercas Bahagian B
negatif

P is positively charged while R is negatively
charged

– P mempunyai kuasa pengionan tinggi 1. (a) • Helium
manakala R mempunyai kuasa pengionan Helium
• Hidrogen
yang sangat rendah Hydrogen
P has high power of ionisation while R has the
lowest power of ionisation (b) M: Korona
Corona
(c) Sinar Q mengawal ketebalan kepingan aluminium
manakala sinar R digunakan untuk mensterilkan N: Zon radiasi
Radiation zone
makanan seperti buah-buahan, beras dan bijirin.
Ray Q controls the thickness of aluminium plates
while ray R is used to sterilise food such as fruit, 2. (a)
rice and cereals.

(d) Menggunakan karbon 14 (i) Nyalaan suria
By using carbon 14 Solar flare

4. (a) Sinaran semula jadi dan sinaran buatan manusia (ii) Semarak suria
Natural radiation and man-made radiation Prominence

(b) Merosakkan sel badan (b) ✓
Damage the body cells ✓
Suhunya lebih rendah daripada suhu
(c) Katarak, kanser dan kulit melecur sekelilingnya.
Cataract, cancer and skin scalds The temperature is lower than its surrounding
temperature.
(d) – Memakai pakaian perlindungan khas semasa
mengendalikan bahan radioaktif Tompok Matahari kekal di permukaan Matahari
untuk berjuta-juta tahun.
Wear special protective clothing while It remains on the surface of the Sun for millions
conducting radioactive substances of years.

– Robot digunakan untuk mengendalikan bahan Menjadi aktif sebelas tahun sekali.
radioaktif Becomes active once in eleven years.

Robots are used to handle radioactive
substances

KBAT PAK-21

(a) Pembuangan sisa radioaktif Bahagian C
Radioactive waste disposal
(b) • Air sungai menjadi bertoksik 3. (a) Fenomena yang berlaku di permukaan Matahari
The river water becomes toxic
• Rumpai air mati dan di angkasa lepas.
The water weeds die The phenomena that occur on the surface of the
• Rantai makanan terganggu Sun and in the outer space.
The food chain is disturbed
• Ekosistem sungai musnah
The river ecosystem is destructed
(Mana-mana dua / Any two)

(b) Angin suria
Solar wind

J9 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

  Sains  Tingkatan 3  Jawapan

(c) Proton dan elektron (b) (i) BENAR
Proton and electron TRUE
(ii) PALSU
(d) Lentingan jisim korona dan nyalaan suria FALSE
Coronal mass ejection and solar flares
2. (a) (i) Sputnik 1
(e) Semua hidupan akan mati // All living things will die (ii) Yuri Gagarin
(b) (i) Stesen angkasa / Space station
Sinaran mengion akan diserap oleh hidupan pada (ii) satelit / Satelite

tahap yang bahaya dan membawa maut.
The ionising radiation will be absorbed by the living
things at a dangerous level and will be fatal.

KBAT PAK-21 Bahagian C

• Ribut pancaran suria 3. (a) Tiada oksigen di angkasa lepas
Solar radiation storm No oxygen in outer space
• Boleh mengganggu fungsi satelit
Can interfere with the satellite function (b) Kapal angkasa, kuar angkasa dan satelit
• Sistem pandu arah satelit tidak berfungsi dengan baik Spaceship, space probe and satellite
Satellite navigation system does not work properly
• Komunikasi antara juruterbang dengan menara kawalan (c) Roket tidak boleh digunakan berulang kali
Rockets can not be used repeatedly
sukar dilakukan, boleh menyebabkan kemalangan
Communication between the pilots and the control (d) Kapal angkasa ulang alik
Space shuttle
tower will be difficult, may cause accidents
(e) Boleh digunakan berulang kali
Can be reused many times

10tis PT3 (f) Untuk mengetahui lebih lanjut tentang fenomena

Prak Penerokaan Angkasa Lepas semula jadi seperti sinar suria
Space Exploration To learn more about natural phenomena such as
solar radiation.

KBAT PAK-21

Bahagian A Satelit ditetapkan pada kelajuan yang sesuai untuk kekal
di dalam orbitnya yang bergerak mengelilingi Bumi. Jika
1. B 2. D 3. C 4. B 5. A kelajuan terlalu rendah, satelit akan jatuh kembali ke Bumi
6. D 7. B 8. A 9. B 10. A manakala jika kelajuan terlalu tinggi, satelit akan terlepas
daripada tarikan graviti Bumi dan terbang jauh ke angkasa.
Bahagian B The satellite is maintained at a suitable speed to stay in its
orbit around the Earth. If the speed is too low, the satellite
1. (a) will fall back to Earth, while if the speed is too high, the
satellite will escape the Earth’s gravitational force to travel
Ahli astronomi Sumbangan deeper into space.
Astronomer Contribution

Menyatakan planet bergerak Kertas Model PT3
mengelilingi Matahari mengikut
Bahagian A
orbit yang berbentuk elips.
Ptolemy Stated that planets move around 1. C 2. A 3. B 4. C 5. B
Kepler 6. A 7. D 8. D 9. D 10. C
the Sun in elliptical orbits. 11. D 12. D 13. C 14. C 15. C
16. B 17. C 18. D 19. C 20. A
Menyatakan planet bergerak
mengelilingi Matahari mengikut Bahagian B

orbit yang berbentuk bulat. 1. (a)
Stated that planets move around

the Sun in perfect circles.

Menyatakan Bumi adalah pusat
alam semesta dan semua objek

lain beredar mengelilinginya.
Stated that Earth is the center
of the universe and all other

objects move around it.

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J10

Sains  Tingkatan 3  Jawapan 

(b) Fungsi (ii) Positif
Function Positive
• Memusnahkan bakteria
Destroys bacteria Bahagian C
• Mengangkut oksigen
Transports oxygen 6. (a) (i) Testa
• Terlibat dalam pembiakan Testa
Involved in the reproduction (ii) Melindungi biji benih
• Membekukan darah Protects the seed
Clots blood
(b) • Meletakkan biji benih di atas kapas lembap

dalam bekas yang terbuka dalam suhu bilik.
Put the seed on wet cotton in an opened
• container in room temperature

2. (a) P: Nitrogen • Percambahan akan berlaku
Nitrogen The germination will occur
Q: Oksigen
Oxygen Apabila terdapat air, udara dan suhu yang
(b) (i) menyalakan
ignites sesuai water, air and suitable
(ii) larut When there is
soluble temperature
3. (a) Q: Vakuol
Vacuole (c) (i) Merendamkan dalam air
R: Nukleus Soak in water
Nucleus (ii) Testa biji benih P paling tebal.
(b) Seed P has the thickest testa.
(iii) Kecil
Struktur Small
Structure
Fungsi 7. (a) (i) Implan
Function Implant
(ii) Merembeskan hormon yang menghalang
Mengekalkan bentuk sel
Mantains the shape of the cell ovulasi
P Secretes hormones that prevent ovulation
(iii) Alat ini boleh dikeluarkan sekiranya wanita itu
Mengawal pergerakan bahan
ke dalam sel dan ke luar sel ingin hamil.
The device can be taken out if the woman
Controls the movement of
substances into and out of decides to get pregnant.
Q the cell (iv) Penggunaan IUCD
The use of IUCD
Memberi sokongan kepada sel
Provides support to the cell (b) (i) Kondom
Condom
4. (a) (i) Ampaian Ini adalah kaedah sementara untuk mencegah
Suspension
(ii) Larutan hamil.
Solution It is a temporary methods to prevent pregnancy.
(b) Tepung dan garam (ii) • Menghalang sperma memasuki vagina
Flour and salt Prevent the sperm from entering the vagina
5. (a) (i) Fototropisme • T anpa sperma, persenyawaan tidak akan
Phototropism
(ii) Hidrotropisme berlaku
Hydrotropism Without the sperms, the fertilisation will not
(b) (i) Seismonasti
Seismonasty occur

8. (a) (i) Vitamin
Vitamin
(ii) Skurvi
Scurvy
(iii) • Makanan pepejal sukar dihadam
Solid food is more difficult to digest
• K anak-kanak terlalu lemah untuk

mengunyah makanan pepejal
The child is too weak to chew the solid food
(iv) Buah oren
Orange

J11 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

  Sains  Tingkatan 3  Jawapan

(b) (i) Corak meningkat (e) • Runut P adalah tebal dan lurus manakala
Increasing pattern runut Q adalah nipis dan tidak lurus.
Perubahan jisim kanak-kanak dalam tiga bulan
Track P is thick and straight while track Q is
pertama ialah 0.4 kg thin and not straight.
The change in the child’s mass for the first
• Runut P mempunyai panjang yang hampir
three months is 0.4 kg sama manakala runut Q mempunyai panjang
(ii) Menu Q
• Mengandungi kelas makanan karbohidrat, yang berbeza.
Track P has same length while track Q has
protein, mineral, vitamin, serat dan lemak
It contains carbohydrate, protein, minerals, uneven lengths.

vitamins, fiber and fats (f) (i) Telur menjadi lebih panas kerana lebih lama
terdedah kepada radiasi telefon bimbit.
• Lebih seimbang
More balance The egg becomes hotter because it is exposed
longer to mobile phone radiation.

9. (a) (i) Selari (ii) • Boleh membunuh sel-sel hidup
Parallel Can destroy living cells

(ii) 1.6 A, 2.1 V • Mempunyai kesan sampingan seperti loya
dan muntah
(iii) R = V Has side effects such as nausea and
I vomiting

R = 2.1 (iii) Mengelakkan sinaran radioaktif terbebas
1.6 keluar

= 1.3 Ω To avoid radioactive radiations from escaping

(b) (i) • Menggunakan wayar yang lebih pendek 11. (a)
Uses the short wire
• Arus yang banyak mengalir (b) Daya yang dikenakan pada suatu objek boleh
The more current flows
• Rintangan sedikit memutarkan objek itu pada satu titik tetap.
Less resistance A force acting on an object can rotate the object at
(ii) • Diameter wayar a fixed point.
Diameter wire
• Jenis bahan
Type of material

10. (a) Mengesan tiga jenis sinaran radioaktif, alfa, beta (c) • Menggunakan daya yang kurang
dan gama Uses less effort
• Menghasilkan momen daya yang lebih besar
Detects three types of radioactive radiations, alpha, Produces bigger moment of force
beta and gamma • Lebih senang untuk memutarkan stereng
Easy to turn the steering wheel
(b) • Apabila sinaran radioaktif melalui penutup
perspek, ruang udara akan mengionkan (d) • Menggunakan daya yang kurang
• molekul-molekul di sepanjang lintasannya. Uses less effort
When a radioactive radiation passes through • Menghasilkan momen daya yang lebih besar
• the perspex lid, air in the container will ionise Produces bigger moment of force
the molecules along its pathway. • Menggunakan jarak daya yang lebih panjang
Wap yang sangat tepu mengkondensasi pada Uses longer distance of force
ion-ion itu untuk membentuk titisan-titisan • Kerja menjadi lebih mudah
alkohol yang halus. The work done is easier
Saturated vapour condenses on these ions to
form tiny droplets of alcohol. (e) Penutup botol
Jejak titisan alkohol memantulkan cahaya Bottle lid
daripada lampu dan kelihatan sebagai runut- Batang aiskrim
runut putih di atas plat logam. Ice cream sticks
The alcohol droplets will reflect the light from
the lamp and will be seen as white tracks on Gelang getah
the metal plate. Rubber bands

(c) Alfa, beta dan gama
Alpha, beta and gamma

(d) Tiub Geiger-Muller • Tekan bahagian atas penutup botol ke bawah
Geiger-Muller tube Press down the upper part of the bottle lid
• Lepaskan batang aiskrim
Release the ice cream sticks

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J12