เคล็ดลับวัยชรา How to Grow Old

นกั สัญจรบนหนา้ กระดาษ
ผ้แู สวงหาความรแู้ ละภมู ิปญั ญามาบรรณาการนักอา่ น

เคลด็ ลบั วยั ชรา
How to Grow Old
มารค์ สุ ตูลลอิ ุส ซเิ ซโร: เขียน
ฟิลปิ ฟรีแมน: แปลจากภาษาละตนิ และบทน�ำ
ไอริสา ชนั้ ศริ :ิ แปล
ราคา 230 บาท
All rights reserved.
Copyright © 2016 Philip Freeman
Thai translation right © 2021 by Gypsy Publishing Co., Ltd.
©ข้อความและรปู ภาพในหนงั สอื เล่มนี้ สงวนลขิ สทิ ธต์ิ ามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิม่ เตมิ ) พ.ศ. 2558
การคัดลอกส่วนใดๆ ในหนังสอื เล่มนไ้ี ปเผยแพรไ่ มว่ ่าในรูปแบบใดต้องได้รับอนญุ าตจากเจา้ ของลิขสิทธกิ์ อ่ น
ยกเว้นเพื่อการอ้างอิง การวิจารณ์ และประชาสมั พนั ธ์

ข้อมลู ทางบรรณานกุ รมของส�ำนกั หอสมดุ แหง่ ชาติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
ซิเซโร, มารค์ สุ ตูลลอิ ุส.
เคลด็ ลับวัยชรา = How to grow old.-- กรุงเทพฯ : ยิปซี กร๊ปุ , 2565.
152 หน้า.-- (ภูมปิ ญั ญาโบราณ).

3IS0B51N..2ว69ัย7ส8ูง-อา6ย1.ุ6I-.3ไ0อ1รสิ-า75ช0้ัน-ศ5ริ ,ิ ผ้แู ปล. II. ช่อื เร่อื ง.

บรรณาธิการอ�ำนวยการ : คธาวุฒิ เกนยุ้
บรรณาธิการบรหิ าร : สรุ ชัย พิงชยั ภมู ิ
ผชู้ ่วยบรรณาธิการบรหิ าร : วาสนา ชรู ัตน์
ทป่ี รกึ ษาฝ่ายตา่ งประเทศ : ศริ ธิ าดา กองภา
บรรณาธกิ ารเลม่ : ณชิ าภา ชีวะสุจินต์
กองบรรณาธิการ : คณิตา สุตราม พรรณกิ า ครโสภา วันวิสา เขตรดง
เลขากองบรรณาธิการ : กันยารตั น์ ทานะเวช
หัวหน้าพสิ ูจนอ์ กั ษร : สวภัทร เพ็ชรรัตน์
พิสจู นอ์ ักษร : วนชั พร เขยี วชอุ่ม สธุ ารตั น์ วรรณถาวร
รปู เล่ม : เปมิกา ตนั ติทวีโชค
ออกแบบปก : Rabbithood Studio
ผอู้ �ำนวยการฝ่ายการตลาด : นุชนนั ท์ ทกั ษณิ าบัณฑติ
ผจู้ ัดการฝ่ายการตลาด : ชติ พล จนั สด
ผู้จดั การทวั่ ไป : เวชพงษ์ รัตนมาลี
พมิ พ์ท ่ี : บริษัท วชิ นั่ พรเี พรส จ�ำกดั โทร. 0 2147 3175-6
จัดพิมพ์และจดั จ�ำหน่ายโดย : บริษัท ยปิ ซี กรปุ๊ จ�ำกดั เลขท่ี 37/145 รามค�ำแหง 98
แขวง/เขตสะพานสูง กรุงเทพฯ 10240
โทร. 0 2728 0939 โทรสาร 0 2728 0939 ต่อ 108
www.gypsygroup.net
www.facebook.com/gypsygroup.co.ltd
Line ID: @gypzy

ภาพปก
- Title: Marble head of Epikouros

https://www.metmuseum.org/art/collection/search/248475?searchField=All&amp%3BsortBy=Relevance&amp%3Bft=roman&amp%3Boff
set=140&amp%3Brpp=20&amp%3Bpos=157&fbclid=IwAR3SFZZgqg8PmZ8kLnXG6ILXGALwPrKFIiaUB4NLQd2yMCnZhzl9WP1IiHY

- Title: Ruins of Baths of Diocletian

https://collections.lacma.org/node/233415

สนใจส่งั ซือ้ หนงั สอื จำ� นวนมากเพื่อสนับสนนุ ทางการศกึ ษา สำ� นักพมิ พ์ลดราคาพเิ ศษ ตดิ ต่อ โทร. 0 2728 0939

How to Grow Old

เคล็ดลับวัยชรา

มารค์ ุส ตูลลอิ สุ ซเิ ซโร

แปลจากภาษาละตินและบทนำ� โดย ฟลิ ิป ฟรแี มน
ฉบบั แปลภาษาไทยโดย ไอรสิ า ชนั้ ศิริ

ค�ำนำ� ส�ำนักพิมพ์

เม่ืออายคุ อ่ ยๆ ย่างเขา้ สวู่ ยั ชรา อาจมีหลายคนกังวลว่าชว่ งวยั น้ี
จะพรากหลายส่ิงหลายอย่างไปจากชีวิต ไม่ว่าจะเป็นพละก�ำลัง
ประสทิ ธภิ าพในการทำ� กจิ กรรมตา่ งๆ หรอื แมแ้ ตค่ วามสขุ สำ� ราญ
ทเ่ี คยได้รบั เมือ่ ยังเยาว์วัยกวา่ นี้ ความกงั วลเร่ืองดงั กลา่ วเกิดขึ้น
กบั คนทกุ ยคุ ทุกสมยั ซง่ึ ก็มนี กั คดิ และนกั ปรชั ญามากมายแสดง
ความเหน็ และใหข้ อ้ คดิ ตอ่ ความชรา รวมทงั้ มารค์ สุ ตลู ลอิ สุ ซเิ ซโร
นักปรัชญา รัฐบุรุษ นักกฎหมาย นักทฤษฎีการเมืองชาวโรมัน
โบราณ

ซิเซโรอธิบายวิธีใช้เวลาช่วงคร่ึงหลังของชีวิตอย่างมีความ
สุขราวกับเป็นช่วงชีวิตที่ดีท่ีสุด คุณอาจพบว่ากิจกรรมธรรมดา
สามัญอยา่ งการอา่ นหนังสอื หรอื ปลกู ต้นไม้ใหค้ วามสขุ แก่คุณใน
วยั นี้มากกว่ากจิ กรรมทางเพศและกิจกรรมที่ต้องใชแ้ รงกาย อกี
ทั้งยังจะได้พบว่าวัยชรามีประโยชน์และข้อดีมากมายซึ่งหาไม่ได้
จากวยั หนมุ่ สาว จากงานเขยี นอนั เตม็ ไปดว้ ยภมู ปิ ญั ญาเหนอื กาล
เวลาและคำ� แนะนำ� ที่นำ� ไปปฏิบัติตามได้เลม่ นี้

ผลงานชน้ิ นขี้ องซเิ ซโรเขยี นขนึ้ เมอื่ 44 ปกี อ่ นครสิ ตกาล และ
มีชอ่ื เดิมว่า On Old Age เปน็ ผลงานซง่ึ สร้างความพึงพอใจ
และเป็นแรงบันดาลใจแก่ผู้อ่านมานานกว่าสองพันปี ตั้งแต่นัก
บุญออกัสตินไปจนถึงประธานาธิบดีโทมัส เจฟเฟอร์สัน ระยะ
เวลายาวนานที่ว่ามาน้ันไม่อาจท�ำลายความเชื่อมโยงระหว่าง
เนื้อหา ข้อคิด ค�ำแนะน�ำในหนังสือเล่มนี้ และผู้อ่านในแต่ละ
ยุคสมยั ไดเ้ ลย

หนงั สอื เล่มน้ีจะพาผ้อู ่านไปท�ำความเขา้ ใจความกลัวการแก่
ชรา และอธบิ ายเหตผุ ลอยา่ งจรงิ ใจวา่ เหตใุ ดความหวนั่ กลวั เหลา่ น้ี
จงึ เกนิ ความเปน็ จรงิ มากนกั ทง้ั ยงั เปน็ ความเขา้ ใจผดิ อยา่ งสนิ้ เชงิ

สำ� นักพิมพย์ ปิ ซี

ค�ำนำ� ผแู้ ปล

ความชราคอื สงิ่ ทที่ กุ คนกลวั หลายคนกลวั เพราะคดิ วา่ จะสญู เสยี
พละก�ำลัง ความสวยงาม ความสามารถในการท�ำสิ่งต่างๆ ไป
และมีอีกหลายคนท่ีกลัวความชรา เพราะว่าน่ันเป็นสัญญาณบ่ง
บอกวา่ วาระสุดท้ายของชีวิตอยูไ่ มไ่ กลแล้ว
ในหนงั สอื เลม่ เลก็ เลม่ นี้ ซเิ ซโรชชี้ วนใหเ้ ราพนิ จิ พจิ ารณาวยั
ชราในฐานะขนั้ ตอนหนงึ่ ตามธรรมชาตทิ เ่ี ราทกุ คนตอ้ งเผชญิ การ
เปลี่ยนผ่านเข้าสู่วัยชราไม่ได้แตกต่างไปจากการเปลี่ยนผ่านจาก
วยั เด็กสู่วยั ผู้ใหญ่ เดก็ ต้องเรยี นรู้ที่จะเปน็ ผใู้ หญ่ฉันใด ผู้ใหญ่
กต็ อ้ งเรยี นรทู้ จ่ี ะเปน็ ผเู้ ฒา่ ผแู้ กฉ่ นั นนั้ และเราเรยี นรทู้ จี่ ะเปน็ คน
ชราท่ีมคี วามสขุ ได้จากหนังสือเล่มนขี้ องซเิ ซโร
ส�ำหรับคนท่ีกลัวว่าตัวเองจะสูญเสียก�ำลังกายในการท�ำสิ่ง
ตา่ งๆ เหมอื นตอนทยี่ งั เปน็ หนมุ่ สาวไป ซเิ ซโรบอกวา่ ไมต่ อ้ งกงั วล
ใจ เพราะแตล่ ะวยั มกี จิ กรรมของตวั เอง ไมม่ ใี ครคาดหวงั ใหค้ ณุ ตา
ท�ำงานของหลานชาย ไม่มีใครจะขอให้คุณยายท�ำงานของหลาน
สาว สว่ นคนทีก่ ลัวว่าเม่ือแก่แล้ว อกี ไมน่ านก็คงตอ้ งตาย ซิเซโร
จะพาไปพิจารณาความตายในมุมใหม่ ซึง่ อาจท�ำให้เรามองความ
ตายดว้ ยความกลัวน้อยลง

แม้หนังสือเล่มนี้จะว่าด้วยวัยชราและเขียนโดยชายชราชาว
โรมนั ที่มีชวี ิตอยเู่ มอ่ื นานแสนนานมาแล้ว แต่เช่อื ว่ามันเหมาะกับ
คนทกุ วยั ทกุ เพศ และทุกยคุ สมยั เพราะความแกเ่ ฒ่าเป็นเรอื่ ง
สากลท่ีจะไม่มีใครจะหลีกพ้นไปได้ หากคุณเป็นเด็ก หนุ่มสาว
หรอื คนวยั กลางคน หนงั สอื เลม่ นจ้ี ะชว่ ยใหค้ ณุ ใชช้ วี ติ อยา่ งฉลาด
พร้อมเข้าสู่วัยชราอย่างม่ันใจ ส�ำหรับคนสูงวัยการอ่านหนังสือ
เล่มนี้น่าจะพอช่วยให้ค้นพบวิธีการอยู่อย่างสุขใจและมีคุณค่า
ตราบจนถึงฉากสุดท้ายของละครชวี ติ
ขออทุ ศิ การแปลหนงั สอื เลม่ นใี้ หค้ ณุ แม่ ผซู้ งึ่ เพงิ่ กา้ วเทา้ เขา้ สู่
วงการคนสงู วยั ขอใหว้ ยั นข้ี องแมเ่ ตม็ เปย่ี มไปดว้ ยความสขุ ความ
รัก และความเจรญิ งอกงาม

ไอริสา ชั้นศริ ิ
มกราคม 2564



สารบัญ 11
21
บทนำ� 129
เคล็ดลบั วัยชรา 149
อา้ งองิ
หนงั สืออ่านเพ่มิ เตมิ



บทนำ�

ส่ีสิบห้าปีก่อนคริสต์ศักราชนับเป็นปีที่เลวร้ายส�ำหรับมาร์คุส
ตลู ลิอสุ ซิเซโร
เวลาน้ันนักพูดและรัฐบุรุษชาวโรมันผู้โด่งดังอยู่ในวัยหก
สิบตน้ ๆ และอาศยั อยอู่ ยา่ งเดยี วดาย เขาหยา่ ร้างกบั ภรรยาท่ีใช้
ชีวิตด้วยกันมานานสามสิบปี ก่อนทหี่ ลงั จากนัน้ ไม่นานจะสมรส
กบั หญงิ สาวอายุน้อยกวา่ แต่กห็ ย่าขาดจากนางแทบจะทนั ที ตูล
เลีย ลูกสาวอันเป็นท่ีรักของเขาเสียชีวิตไปเม่ือตอนต้นปี ท�ำให้
ซิเซโรจมด่ิงลงสู่ความหดหู่สิ้นหวัง เขาเพ่ิงจะสูญเสียต�ำแหน่ง
ผู้น�ำทางการเมืองคนส�ำคัญของโรมันไปเมื่อสี่ปีก่อน ตอนที่
จูเลียส ซีซาร์ข้ามแม่น�้ำรูบิคอนและบังคับให้สาธารณรัฐโรมัน
เข้าสู่สงครามกลางเมือง ซิเซโรไม่อาจท�ำใจสนับสนุนซีซาร์ได้
หลงั จากยนื หยดั ตอ่ ตา้ นผนู้ �ำเผดจ็ การคนใหม่ในช่วงแรกและได้
รับการอภัยโทษอย่างน่าอัปยศอดสูในเวลาต่อมา เขาจึงเกษียณ
ตัวเองไปใช้ชีวติ ที่บ้านในชนบท ณ ที่น่ันซง่ึ ห่างไกลจากกรงุ โรม
เขาใชช้ วี ติ อยอู่ ยา่ งชายชราผคู้ ดิ วา่ ตนเองไรป้ ระโยชนต์ อ่ โลกใบนี้

– 11 –

เคล็ดลบั วัยชรา

แตแ่ ทนทจี่ ะจมจอ่ มอยกู่ บั จอกไวนห์ รอื กระทำ� อตั วนิ บิ าตกรรม
อย่างคาโต สหายผู้เยาว์วัยกว่า ซิเซโรหันหาการเขียน เม่ือ
ยามเป็นหนุ่มเขาต้ังใจศึกษาปรัชญากรีกอย่างจริงจัง และ
ใฝ่ฝันอยากฝากรอยจารึกไว้ในโลกแห่งวรรณกรรม ด้วยการ
อธิบายความคิดที่เขาค้นพบในงานของเพลโต อริสโตเติล และ
นกั คดิ ผยู้ งิ่ ใหญค่ นอน่ื ใหเ้ พอื่ นรว่ มชาตโิ รมนั เขา้ ใจ เปน็ ธรรมดา
ท่ีเขาย่อมต้องยึดถือหลักคุณธรรม ความเป็นระเบียบเรียบร้อย
และพระญาณสอดส่องของพระเจ้าแบบสโตอิกi (Stoic) ซ่งึ ต่าง
จากมมุ มองของพวกเอพคิ ิวเรียนii (Epicureans) ซงึ่ เขามองวา่
คับแคบและตามใจตวั เอง ดังน้นั เขาจงึ เริ่มเขยี น จากการทำ� งาน
ตงั้ แตเ่ ชา้ ตรจู่ นดกึ ดนื่ เขาเขยี นความเรยี งออกมามากมายภายใน
ระยะเวลาสั้นได้อย่างน่าพิศวง ไม่ว่าจะเป็นเร่ืองการปกครอง
จรยิ ศาสตร์ การศึกษา ศาสนา มิตรภาพ และหน้าทที่ างศลี ธรรม
ก่อนที่ซีซาร์จะถูกสังหารกลางเดือนมีนาคมปีท่ี 44 ก่อน
ครสิ ต์ศกั ราช ซเิ ซโรเร่มิ ต้นเขยี นความเรยี งส้นั ๆ เกี่ยวกับวัยชรา
โดยตง้ั ชอ่ื วา่ เดอ เซเนกตตุ (De Senectute) ในโลกยคุ บรรพ
กาลก็เหมือนกบั ยุคใหม่ ชีวิตมนุษย์อาจไม่ยืนยาว แต่ก็ผิดหาก
คดิ วา่ ชาวกรกี และโรมนั อายขุ ยั สนั้ แม้เปน็ เรอื่ งยากที่จะวดั ความ
ยืนยาวของอายุคนในยุคโบราณ อีกท้ังอัตราการเสียชีวิตตั้งแต่
วัยทารกและวัยเด็กก็สูง แต่หากชายและหญิงมีชีวิตล่วงเข้าสู่วัย

i ลทั ธปิ รชั ญากรกี โบราณทสี่ อนใหอ้ ดทนตอ่ ความยากลำ� บาก ควบคมุ ตนเอง และอยา่ ปลอ่ ย
ใหค้ วามคิดหรอื อารมณ์แง่ลบมารบกวนจติ ใจ และความสุขของคนเรานั้นอยู่ท่ีมุมมอง
ii ลทั ธสิ ขุ นิยมทนี่ �ำโดยเอพิคิวรสั นกั ปรชั ญาชาวกรกี เขาสอนว่าชีวติ คนเราไมม่ โี ลกหนา้
จงึ ควรหาความสขุ กับชีวติ ในโลกน้ีให้เต็มท่ี

– 12 –
How to Grow Old

ผใู้ หญไ่ ด้ พวกเขากม็ โี อกาสอนั ดที จี่ ะอยจู่ นถงึ อายหุ กสบิ เจด็ สบิ
หรือมากกวา่ นั้น
นักประพันธ์ชาวกรีกก่อนหน้าซิเซโรเขียนเรื่องราวเกี่ยวกับ
ช่วงสุดท้ายของชีวิตเอาไว้ในแบบท่ีแตกต่างกันไป บางคนเชิดชู
ผ้อู าวุโสวา่ เปน็ ผ้มู ีภมู ิปัญญาร้แู จง้ อยา่ งเชน่ ราชานีสเตอรi์ii ของ
โฮเมอร์ ส่วนคนอ่ืนล้อเลียนว่าพวกเขาข้ีบ่นน่าเบื่ออยู่เนืองนิตย์
แซฟโฟจากศตวรรษที่ 6 กอ่ นครสิ ตศ์ กั ราชนา่ จะเปน็ นกั เขยี นยคุ
บรรพกาลทเ่ี ขยี นเรอ่ื งวยั ชราไวไ้ ดน้ า่ สนใจทส่ี ดุ นางครำ�่ ครวญถงึ
การสญู เสียความเยาว์วยั ของนางในบทกวขี าดตอนซ่ึงเพงิ่ คน้ พบ
เมื่อไม่นานมาน้ี

...ผิวของข้าคราหน่งึ เคยเนียนน่มุ กลบั เปน็ รว้ิ รอย
...ผมของขา้ คราหน่งึ เคยดำ� กลบั เปน็ สขี าว
หวั ใจของข้าหนกั อ้งึ เขา่ ของข้า
คร้ังหนึ่งเคยพาร่ายร�ำแคลว่ คลอ่ งดจุ กวางนอ้ ย
บดั น้ี มิอาจทานรบั ตวั ขา้
บ่อยเพียงใดหนาที่ข้าครวญคร�่ำอาวรณ์สงิ่ เหลา่ นี้
แต่จะท�ำกระไรไดเ้ ล่า
ไม่มมี นุษยค์ นใดหนีพ้นวัยชราได้


iii ปรากฏตัวในมหากาพยอ์ ิเลียดของโฮเมอร์ นสี เตอร์เป็นราชาเฒ่าผปู้ ราดเปร่อื งซง่ึ คอย
ใหค้ ำ� ปรกึ ษาแกผ่ ู้เยาวว์ ัยกวา่ ในช่วงสงครามเมืองทรอย

– 13 –

เคล็ดลับวยั ชรา

แต่ซิเซโรอยากไปไกลกว่าการบรรยายภาพกว้างๆ ของวัย
ชรา แมจ้ ะยอมรบั ขดี จำ� กดั ของชว่ งวยั น้ี แตเ่ ขากม็ งุ่ มนั่ ทจี่ ะแสดง
ให้เห็นว่าเราสามารถมองความแก่ชราในฐานะโอกาสส�ำหรับ
การเติบโตและความสมบูรณ์พร้อมในตอนจบของชีวิตท่ีใช้มา
เป็นอย่างดีได้ ส�ำหรับผู้ท่ีถูกเลือกให้เป็นตัวแทนแถลงไขในบท
สนทนาทเ่ี ขาแต่งข้ึนนก้ี ค็ อื คาโต ผ้นู �ำชาวโรมันจากศตวรรษกอ่ น
ซ่ึงซิเซโรนับถือเป็นอย่างยิ่ง ในบทสนทนาส้ันๆ ระหว่างตัวเขา
กับสหายที่อายุน้อยกว่าสองคน คาโตอธิบายว่าวัยชราเป็นช่วงท่ี
ดีท่ีสุดส�ำหรับผู้ท่ีต้ังใจใช้ชีวิตอย่างฉลาดอย่างไร เขาปฏิเสธข้อ
คัดค้านของนักวิจารณ์หลายคนที่บอกว่า วัยชราย่อมเป็นช่วง
เวลาอันน่าเวทนาของการอยู่เฉยไม่ท�ำอะไร ความเจ็บป่วย การ
สญู เสยี ความสขุ ทางกาย และความกลวั จนทำ� อะไรไมไ่ ดต้ อ่ ความ
ตายที่ใกล้เขา้ มา แม้ซเิ ซโรจะล้อเลียนคนวยั ชราอย่างตวั เอง โดย
ให้คาโตพูดออกนอกเรอ่ื ง (อยา่ งเช่น พดู เร่ืองการทำ� ฟารม์ อยา่ ง
ยดื ยาว) แต่ก็ยงั ยืนยนั ว่าวยั ชราไม่ใชช่ ่วงชวี ิตทน่ี า่ หวาดกลวั แต่
ควรจะสนกุ กับมนั ให้เต็มทต่ี า่ งหาก
มีบทเรยี นอนั ทรงค่ามากมายอยู่ในหนงั สอื เล่มเล็กที่ว่าดว้ ย
ความชราของซิเซโร ส่วนหนึ่งของบทเรยี นทสี่ �ำคัญที่สุด ไดแ้ ก่
1. วยั ชราทด่ี เี รมิ่ ตน้ ตงั้ แตว่ ยั หนมุ่ สาว ซเิ ซโรกลา่ ววา่ เราควร
พัฒนาคุณสมบัติท่ีท�ำให้ชีวิตในยามแก่เฒ่ามีคุณค่าและเป็นสุข
ตั้งแต่แรก ความพอประมาณ ภูมิปัญญา ความคิดท่ีแจ่มชัด
ความพอใจกับทุกสิ่งทุกอย่างที่ชีวิตมอบให้ ส่ิงเหล่าน้ีล้วนเป็น
นิสัยท่ีเราควรเรียนรู้ตั้งแต่ยังเยาว์วัย เพราะมันจะค�้ำจุนเราเม่ือ

– 14 –
How to Grow Old

อายุมากขึ้น คนหนุ่มสาวท่ีทุกข์ยากไม่ได้เป็นสุขมากขึ้นเม่ือแก่
ตัวลง
2. วยั ชราเปน็ ชว่ งชีวิตทีว่ เิ ศษได้ วัยอาวุโสเป็นชว่ งเวลาสุด
แสนสนกุ สนานได้ หากเราพฒั นาทรพั ยากรภายในทด่ี มี าแลว้ จรงิ
อยูท่ มี่ คี นแก่เฒา่ ไรค้ วามสขุ มากมาย แตพ่ วกเขากไ็ มค่ วรโทษว่า
อายเุ ปน็ ตน้ เหตแุ หง่ ปญั หา ซเิ ซโรบอกวา่ ความผดิ พลาดของพวก
เขาเป็นผลจากนิสัยทไ่ี ม่ดี ไม่ใชจ่ �ำนวนปที ีม่ ชี ีวิตมา
3. ชีวิตมีฤดูกาลที่เหมาะสม ธรรมชาตอิ อกแบบชวี ิตมนุษย์
มาใหเ้ ราพอใจกบั บางสง่ิ เมอื่ อายนุ อ้ ยและพอใจกบั สง่ิ อน่ื เมอ่ื อายุ
มากข้ึน การพยายามเหนี่ยวร้ังความเยาว์วัยเมื่อผ่านพ้นเวลา
ท่ีเหมาะสมแล้วเป็นการกระท�ำท่ีเปล่าประโยชน์ หากต่อสู้กับ
ธรรมชาติ คณุ จะพ่ายแพ้
4. คนชรามีเร่อื งสัง่ สอนคนอายุน้อยมากมาย มีภูมปิ ญั ญา
ชีวิตบางอย่างท่ีต้องได้มาด้วยประสบการณ์เท่านั้น เมื่ออายุ
มากข้ึน การส่งต่อภูมิปัญญาเหล่าน้ีให้แก่คนอายุน้อยกว่าเราท่ี
เต็มใจรับฟังถือเป็นหน้าท่ีและเรื่องน่ายินดี แต่คนอายุน้อยกว่า
ก็ให้หลายส่ิงหลายอย่างแก่คนที่ชรากว่าตนเองได้เช่นกัน หนึ่ง
ในน้ันก็คือความสุขใจจากการมาอยู่เป็นเพ่ือนช่วยสร้างความ
กระชมุ่ กระชวย
5. เราไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งเลกิ ใชช้ วี ติ อยา่ งคลอ่ งแคลว่ เพราะความ
ชรา แตก่ จ็ ำ� เปน็ ตอ้ งยอมรบั ขอ้ จำ� กดั ของตนเอง ไมม่ คี นอายแุ ปด
สบิ ปคี นไหนวงิ่ แขง่ ชนะคนหนมุ่ สขุ ภาพดใี นวยั ยสี่ บิ ปี แตเ่ รากย็ งั
ทำ� กจิ กรรมไดต้ ามขอ้ จำ� กดั พอประมาณของร่างกาย และมีหลาย
สิ่งเหลือเกินท่ีคนสูงอายุท�ำได้โดยไม่ต้องใช้ก�ำลังกายมหาศาล

– 15 –

เคลด็ ลับวัยชรา

ต้ังแต่การเรียนและการเขียน ไปจนถึงการถ่ายทอดภูมิปัญญา
และประสบการณใ์ หแ้ ก่ชมุ ชนของเรา
6. ความคิดคือกล้ามเน้ือที่จะต้องออกก�ำลังฝึกฝน ซิเซโร
ให้ตัวละครหลักในหนังสือของเขาเรียนภาษากรีกเมื่ออายุมาก
แลว้ และนกึ ถึงเหตกุ ารณ์แตล่ ะวนั กอ่ นเข้านอนแต่ละคืน ไมว่ ่า
วิธีการไหนจะได้ผลก็ตาม ส่ิงที่ส�ำคัญคือการใช้ความคิดของเรา
ให้มากท่สี ดุ เทา่ ทจ่ี ะเป็นไปได้เมื่ออายมุ ากขึน้
7. คนอายุมากต้องพึ่งพาตัวเองได้ หรือตามที่ซิเซโรพูด
คอื “คนชราได้รบั ความเคารพกต็ อ่ เมื่อรู้จกั ปกป้องตนเอง รักษา
สทิ ธิ ไม่ยอมจำ� นนตอ่ ใคร และปกครองอาณาเขตของตนตราบ
ลมหายใจสดุ ทา้ ย” ชวี ิตวัยชราไม่ใชเ่ วลาอยู่เฉยๆ
8. เซ็กซถ์ กู ตีค่าสงู เกนิ จริง ใชว่ า่ คนสูงวยั จะเสพสุขทางเนอ้ื
หนงั มงั สาไมไ่ ด้ แตค่ วามปรารถนาทางเพศทพ่ี ลงุ่ พลา่ นในวยั หนมุ่
สาวจดื จางหา่ งหายไปเมอื่ เราอายมุ ากขน้ึ และตามทซี่ เิ ซโรวา่ ไว้ นบั
วา่ โชคดแี ลว้ ทเี่ ปน็ เชน่ นน้ั ความตอ้ งการทางเพศทล่ี ดลงทำ� ใหเ้ รา
มเี วลาเพลดิ เพลนิ แงม่ มุ อ่นื ของชวี ติ ท่ีนา่ พอใจและยนื ยาวกวา่
9. ปลูกสวนของตัวเอง ซิเซโรเสนอแนวคิดนี้ตอนท่ีเขา
สรรเสริญความสุขใจจากการท�ำฟาร์ม แต่ในเร่ืองนี้ก็มีบทเรียน
ที่ส�ำคัญอยู่เช่นกัน การหากิจกรรมท่ีมีประโยชน์ท�ำเมื่ออายุมาก
ซ่ึงท�ำให้เรารู้สึกสนุกสนานอย่างแท้จริง นับเป็นสิ่งท่ีส�ำคัญต่อ
ความสุข การหว่านป๋ยุ คอกหรือตดั เลม็ เถาองนุ่ อาจไม่ใช่ทางของ
คณุ แตไ่ ม่วา่ คณุ จะชอบท�ำอะไร ก็ขอให้ทำ� ดว้ ยความสนกุ
10. ความตายไม่ใช่สิ่งน่ากลัว ซิเซโรกล่าวว่าความตายคือ
จดุ สนิ้ สดุ ของความมสี ำ� นกึ รบั รู้ หรอื ไมก่ เ็ ปน็ จดุ เรมิ่ ตน้ ของความ

– 16 –
How to Grow Old

สขุ นริ ันดร์ ไม่ว่าน่ีจะเปน็ ความจรงิ หรือไม่ แต่ซเิ ซโรบอกไวว้ า่ สิ่ง
ที่แนน่ อนคือชวี ติ เหมือนละครเวที นกั แสดงทดี่ ีร้วู ่าเมอ่ื ไรควรลง
จากเวที การเหนยี่ วรงั้ ชวี ติ ของตนไวอ้ ยา่ งสดุ กำ� ลงั ทงั้ ทใ่ี ชช้ วี ติ มา
อย่างดีแลว้ และมันกด็ ำ� เนนิ มาจนใกล้ถงึ จุดสิ้นสดุ แลว้ เปน็ การ
กระท�ำทที่ ้ังไรป้ ระโยชนแ์ ละโงเ่ ง่า
ผู้อ่านจากยุคกลางจนถึงยุคใหม่ล้วนได้รับความพึงพอใจ
และแรงบันดาลใจจากหนังสือเล่มเล็กที่ว่าด้วยเร่ืองความชรา
ของซิเซโร มองเตญ นักเขียนชาวฝรั่งเศสกล่าวว่า หนังสือเล่ม
น้ีท�ำให้เขาอยากแก่เฒ่า ขณะที่บิดาผู้ก่อตั้งอเมริกาอย่างจอห์น
อดมั อา่ นบทสนทนานซ้ี ำ้� แลว้ ซำ้� อกี หลายครง้ั ในชว่ งบนั้ ปลายชวี ติ
เบนจามนิ แฟรงคลนิ ประทบั ใจหนงั สอื เลม่ นมี้ ากจนตพี มิ พฉ์ บบั
แปลในฟลิ าเดลเฟียเมอ่ื ค.ศ. 1744 ท�ำใหม้ นั กลายเปน็ หน่งึ ใน
ผลงานยคุ คลาสสกิ เรอ่ื งแรกสดุ ทต่ี พี มิ พใ์ นอเมรกิ า ในโลกทกุ วนั
นี้ท่ีคนหมกมุ่นอยู่กับการแสวงหาความออ่ นเยาว์ ภูมิปัญญาของ
ซเิ ซโรจงึ เป็นสิง่ ท่จี ำ� เป็นมากกวา่ ทีผ่ ่านมา

– 17 –

เคลด็ ลบั วัยชรา



เคลด็ ลับวยั ชรา

Cato Maior de Senectute

1. O Tite, si quid ego adiuero curamve levasso,
quae nunc te coquit et versat in pectore fixa,
ecquid erit praemi?
licet enim mihi versibus eisdem adfari te, Attice, quibus
adfatur Flamininum
ille vir haud magna cum re, sed plenus fidei;
quamquam certo scio non, ut Flamininum
sollicitari te, Tite, sic noctesque diesque,
novi enim moderationem animi tui et aequitatem,
teque non cognomen solum Athenis deportasse, sed
humanitatem et prudentiam intellego. Et tamen te
suspicor eisdem rebus quibus me ipsum interdum
gravius commoveri, quarum consolatio et maior est
et in aliud tempus differenda.

– 20 –
How to Grow Old

เคล็ดลบั วัยชรา

แดส่ หายข้า แอตตคิ ุส
1. โอ้ ตติ สุ หากแมน้ ขา้ ช่วยท่านไดบ้ า้ ง หากแมน้ ข้าแบ่งเบา
ความกังวลที่เกาะแน่นอยู่ในใจท่าน ซ่ึงบัดน้ีแผดเผาและ
ท�ำให้ท่านร่มุ รอ้ นแลว้ ไซร้ ข้าจะได้สิง่ ใดตอบแทนหรือ1
เช่นนนั้ แลว้ แอตตคิ สุ ข้าขอกล่าวแก่ทา่ นตามท่ี
ชายผูม้ สี มบตั ินอ้ ยแตร่ �่ำรวยความภักดี
กลา่ วแกฟ่ ลามินินุสiv แมข้ า้ จะม่ันใจว่าทา่ นตา่ งจากฟลามนิ นิ สุ
ผูก้ ระสบั กระสา่ ยจากความกังวลทัง้ วันท้ังคนื ตติ สุ
ขา้ รวู้ า่ ทา่ นเปน็ บรุ ษุ ผรู้ จู้ กั พอประมาณและใจเยน็ ผทู้ มี่ ไิ ดน้ ำ� กลบั
มาจากเอเธนส์เพียงแต่นามเท่าน้ัน!2 ท่านน�ำความคิดท่ีผ่านการ
อบรมบ่มเพาะและรอบคอบกลับมาด้วย หากแต่ข้าสงสัยว่าท่าน

iv ติตุส ควินซ์ติอุส ฟลามินินุส นักการเมืองและนายพลชาวโรมันผู้มีส่วนส�ำคัญใน
การพิชติ กรซี

– 21 –

เคลด็ ลบั วัยชรา

2. Nunc autem est mihi visum de senectute aliquid
ad te conscribere. Hoc enim onere, quod mihi com-
mune tecum est, aut iam urgentis aut certe adven-
tantis senectutis et te et me etiam ipsum levari volo,
etsi te quidem id modice ac sapienter, sicut omnia,
et ferre et laturum esse certo scio; sed mihi, cum
de senectute vellem aliquid scribere, tu occurrebas
dignus eo munere quo uterque nostrum communiter
uteretur. Mihi quidem ita iucunda huius libri confectio
fuit ut non modo omnis absterserit senectutis molestias,
sed effecerit mollem etiam et iucundam senectutem.
Numquam igitur digne satis laudari philosophia poterit,
cui qui pareat omne tempus aetatis sine molestia
possit degere.

3. Sed de ceteris et diximus multa et saepe
dicemus: hunc librum ad te de senectute misimus.
Omnem autem sermonem tribuimus non Tithono, ut
Aristo Ceus — parum enim esset auctoritatis in fabula
— sed Marco Catoni seni, quo maiorem auctoritatem

– 22 –
How to Grow Old

คงว้าวุ่นใจด้วยเหตุบ้านการเมืองในยุคเราท่ีท�ำให้ข้ากังวลใจเช่น
กนั ทวา่ เวลานกี้ ารจะหาทางบรรเทาเหตเุ หลา่ นนั้ เปน็ สง่ิ ทยี่ ากเกนิ
ไปเสียแลว้ และเปน็ เรอ่ื งท่เี ราจ�ำต้องพกั ไวก้ ่อนจนถงึ คราวต่อไป

2. ข้าใคร่อยากเขียนบางอย่างเก่ียวกับวัยชราให้ท่านอ่าน
ภาระแห่งวัยน้ีเป็นสิ่งที่เราทั้งคู่ล้วนต้องเผชิญ หรืออย่างน้อย
มันกก็ �ำลังประชดิ ใกลเ้ ข้ามาอย่างรวดเร็วและหลกี เล่ยี งไมไ่ ด้ ขา้
อยากจะแบ่งเบาภาระของท่านและตนเอง3 ข้ารู้ว่าท่านเองก�ำลัง
เผชญิ วัยชราที่ใกล้เขา้ มาอยา่ งสงบและฉลาดเฉลยี ว และทา่ นจะ
ท�ำเช่นนั้นต่อไปในอนาคตเฉกเช่นท่ีท่านรับมือกับทุกส่ิงทุกอย่าง
ในชีวิต ทว่าแม้จะเป็นเช่นนั้น ในยามท่ีข้าคิดจะเขียนเร่ืองน้ี ก็
เอาแต่คิดถึงท่าน ข้าปรารถนาจะให้หนังสือเล่มน้อยนี้เป็นของ
ขวัญอันมีค่าที่เราสามารถช่ืนชมร่วมกันได้ ท่ีจริงแล้วข้าสนุกกับ
การเขียนงานชิ้นนี้มากเสียจนการได้เขียนขจัดความคิดเรื่องข้อ
เสียทกุ ประการของวยั ชราไปจนหมดส้นิ และทำ� ให้ความแก่เฒ่า
กลายเป็นโอกาสอันน่าพอใจและน�ำมาซง่ึ ความสขุ สำ� ราญ

ความรักที่มีต่อภูมิปัญญาความรู้และการแสวงหามันน้ัน
ช่างควรค่าแก่การสรรเสริญนัก เพราะสิ่งเหล่าน้ีท�ำให้บุคคลได้
สนุกสนานกบั ทุกชว่ งชวี ิตโดยปราศจากความกงั วล

3. ขา้ เขยี นเรอ่ื งอนื่ มามากมายและจะทำ� เชน่ นนั้ อกี ในอนาคต
แต่ดังเช่นที่ข้ากล่าวไปแล้ว หนังสือเล่มนี้ท่ีข้าส่งมาให้ท่านเป็น
เรื่องของวัยชรา เม่ือตอนที่อริสโตแห่งซีออสเขียนเร่ืองนี้ เขาให้
ทิโธนุสเปน็ ผูถ้ า่ ยทอดความคิดแทนเขา4 แตข่ า้ คิดวา่ เป็นเรือ่ งผิด
ที่มอบอ�ำนาจเช่นน้ันให้แก่ตัวละครในปกรณัม จึงเลือกให้มาร์

– 23 –

เคล็ดลบั วยั ชรา

haberet oratio; apud quem Laelium et Scipionem faci-
mus admirantis quod is tam facile senectutem ferat,
eisque eum respondentem. Qui si eruditius videbitur
disputare quam consuevit ipse in suis libris, attribuito
litteris Graecis, quarum constat eum perstudiosum
fuisse in senectute. Sed quid opus est plura? Iam
enim ipsius Catonis sermo explicabit nostram omnem
de senectute sententiam.

4. Scipio: Saepenumero admirari soleo cum hoc
Gaio Laelio cum ceterarum rerum tuam excellentem,
Marce Cato, perfectamque sapientiam, tum vel maxime
quod numquam tibi senectutem gravem esse senserim,
quae plerisque senibus sic odiosa est, ut onus se
Aetna gravius dicant sustinere.

Cato: Rem haud sane difficilem, Scipio et Laeli,
admirari videmini; quibus enim nihil est in ipsis opis ad
bene beateque vivendum, eis omnis aetas gravis est;
qui autem omnia bona a se ipsi petunt, eis nihil malum
potest videri quod naturae necessitas adferat. Quo in
genere est in primis senectus; quam ut adipiscantur
omnes optant, eandem accusant adeptam: tanta est
stultitiae inconstantia atque perversitas. Obrepere aiunt
eam citius quam putassent. Primum quis coegit eos
falsum putare? Qui enim citius adulescentiae senectus

– 24 –
How to Grow Old

คุส คาโต5 ผู้เฒา่ เป็นผูแ้ ถลงไขแทนขา้ เพอ่ื ใหถ้ ้อยค�ำเหล่านั้น
น่าเช่ือถือย่ิงข้ึน ข้าจินตนาการให้ลีลิอุสกับสคิปิโออยู่กับคาโตท่ี
บ้านของเขาและกล่าวช่ืนชมที่เขารับมือกับวัยชราได้อย่างดี หาก
เขาจะตอบโต้อย่างผู้ทรงภูมิมากกว่าท่ีปรากฏในงานเขียนของ
เขา กด็ ว้ ยผลจากการศกึ ษาวรรณคดกี รกี อยา่ งตง้ั ใจเมอ่ื แกต่ วั ลง

แต่ข้าจะพูดให้มากความไปไยเล่า นับแต่น้ีคาโตจะเป็น
ผู้กล่าวแจ้งแถลงไขความคิดของข้าต่อเรอ่ื งวัยชรา

บทสนทนากับคาโต
4. สคปิ โิ อ: ยามทไี่ กอสุ ลลี อิ สุ และขา้ พดู คยุ กนั นนั้ เรามกั ชน่ื ชม
ภูมิปัญญาอันเหนือช้ันและสมบูรณ์พร้อมของท่านมาร์คุส คาโต
แตห่ นง่ึ เรอื่ งทเ่ี รามกั จะพดู ถงึ กนั เปน็ พเิ ศษ คอื เรอื่ งทวี่ า่ ความชรา
ดเู หมอื นจะไมเ่ ปน็ ภาระอนั ใดตอ่ ทา่ นเลย สงิ่ นตี้ า่ งจากคำ� พรำ่� บน่
โอดครวญของคนชราส่วนใหญ่ ผู้กล่าวอ้างว่าอายุที่เพิ่มข้ึนน้ัน
เหมอื นกับสัมภาระอนั หนักเสียยงิ่ กว่าภเู ขาเอตนา6

คาโต: สหายหนมุ่ พวกทา่ นชน่ื ชมขา้ ในเรอื่ งทไ่ี มย่ ากลำ� บาก
เลย ผู้ไร้ซง่ึ หนทางใชช้ ีวติ เปี่ยมสุข ไมว่ ่าจะอายเุ ทา่ ไรกเ็ จบ็ ปวด
แต่ส�ำหรับผู้แสวงหาสิ่งดีภายในตนเองน้ัน ส่ิงใดที่ธรรมชาติน�ำ
มาย่อมดูไม่เป็นปัญหา ความแก่ชราคือตัวอย่างอันยอดเย่ียม
ของเรื่องนี้ ทุกคนหวังจะอยู่ไปจนแก่เฒ่า แต่เม่ือเวลานั้นมาถึง
พวกเราส่วนใหญ่กลับโอดครวญ คนเราโง่เง่าและโลเลกันได้ถึง
ปานนั้น

พวกเขาวา่ ความชราคบื คลานมาเรว็ กวา่ ทีต่ นเองคาดไว้ แต่
กอ่ นอน่ื ใครผดิ ทคี่ ดิ พลาดเชน่ นน้ั หรอื วยั ชราดอดมาหาวยั หนมุ่

– 25 –

เคล็ดลบั วยั ชรา

quam pueritiae adulescentia obrepit? Deinde qui minus
gravis esset eis senectus, si octingentesimum annum
agerent, quam si octogesimum? Praeterita enim aetas
quamvis longa, cum effluxisset, nulla consolatione
permulcere posset stultam senectutem.

5. Quocirca si sapientiam meam admirari soletis
(quae utinam digna esset opinione vestra nostroque
cognomine!), in hoc sumus sapientes, quod naturam
optimam ducem tamquam deum sequimur eique
paremus; a qua non veri simile est, cum ceterae
partes aetatis bene descriptae sint, extremum actum
tamquam ab inerti poeta esse neglectum. Sed tamen
necesse fuit esse aliquid extremum, et tamquam in
arborum bacis terraeque fructibus, maturitate tem-
pestiva quasi vietum et caducum, quod ferundum est
molliter sapienti. Quid est enim aliud Gigantum modo
bellare cum dis, nisi naturae repugnare?
6. Laelius: Atqui, Cato, gratissimum nobis (ut etiam
pro Scipione pollicear) feceris, si, quoniam speramus
— volumus quidem certe senes fieri, multo ante a te
didicerimus quibus facillime rationibus ingravescentem
aetatem ferre possimus.
Cato: Faciam vero, Laeli, praesertim si utrique
vestrum, ut dicis, gratum futurum est.

– 26 –
How to Grow Old

สาวเรว็ กวา่ ท่วี ัยหนุ่มสาวไปหาวยั เด็กอยา่ งน้ันหรือ ความแกช่ รา
จะสร้างภาระให้พวกเขาน้อยลงจรงิ หรือไม่ หากพวกเขาลว่ งเข้าสู่
วยั แปดรอ้ ยไมใ่ ชแ่ ปดสบิ ปี ถา้ คนแกโ่ งเ่ ขลาเสยี แลว้ กไ็ มม่ สี งิ่ ใด
จะปลอบประโลมใจพวกเขาเรอ่ื งเวลาที่เคล่อื นคล้อยไปได้ ไมว่ า่
พวกเขาจะมีชวี ติ อยู่นานเพียงใดก็ตาม

5. ฉะนั้นหากท่านชมเชยว่าข้าเฉลียวฉลาด และข้าก็หวัง
ว่าตนจะคู่ควรกับค�ำตัดสินนั้นและนามของข้า7 ก็เห็นจะมีเพียง
ทางเดียวที่ท�ำให้ข้าสมควรได้รับค�ำชื่นชมน้ัน น่ันก็คือข้าท�ำตาม
ธรรมชาติ ผู้น�ำทางท่ีดีที่สุด และเช่ือฟังนางราวเฉกเช่นท่ีเชื่อ
เทพเจ้า ในเมื่อนางวางแผนตอนอื่นของละครชีวิตมาแล้วอย่าง
รอบคอบ ก็คงเป็นไปไม่ได้ท่ีนางจะเป็นนักประพันธ์บทละครท่ี
แยแ่ ละไมใ่ สใ่ จองกส์ ดุ ทา้ ยของเรอื่ ง องกส์ ดุ ทา้ ยนจ้ี ะตอ้ งเกดิ ขน้ึ
แน่นอนพอกับผลไม้จากต้นและผลผลิตจากดินจะต้องเห่ียวเฉา
และร่วงโรยไปสักวัน แต่คนฉลาดรู้เรื่องน้ีและยอมรับมันอย่าง
สง่างาม การต่อสู้กับธรรมชาตินั้นไร้ประโยชน์ไม่ต่างจากยักษ์
โรมรนั ตอ่ ตา้ นทวยเทพ8
6. ลีลิอสุ : ถูกต้องแลว้ คาโต แต่เรามเี ร่อื งจะขอรอ้ งทา่ นเปน็
พเิ ศษ และขา้ คดิ วา่ สคปิ โิ อกค็ ดิ เชน่ นี้ เราทงั้ คตู่ า่ งหวงั วา่ จะมชี วี ติ
อยยู่ าวนานจนถงึ วยั ชราสกั วนั หนงึ่ จงึ จะนบั วา่ เปน็ บญุ คณุ นกั หาก
ท่านสอนเราเสียต้ังแต่ตอนนี้ว่าเราจะแบกรับน�้ำหนักของขวบปีที่
กำ� ลังกรายใกลเ้ ข้ามาด้วยเหตุและผลอย่างไร
คาโต: ข้ายนิ ดนี ักลลี ิอสุ หากท่านต้องการเชน่ นน้ั จริง

– 27 –

เคล็ดลับวยั ชรา

Laelius: Volumus sane nisi molestum est, Cato,
tamquam longam aliquam viam confeceris, quam
nobis quoque ingrediundum sit, istuc quo pervenisti
videre quale sit.
7. Cato: Faciam ut potero, Laeli. Saepe enim
interfui querelis aequalium meorum — pares autem,
vetere proverbio cum paribus facillime congregantur.
Quae Gaius Salinator, quae Spurius Albinus, homines
consulares nostri fere aequales, deplorare solebant
— tum quod voluptatibus carerent sine quibus vitam
nullam putarent, tum quod spernerentur ab eis a
quibus essent coli soliti. Qui mihi non id videbantur
accusare quod esset accusandum; nam si id culpa
senectutis accideret, eadem mihi usu venirent, reliqu-
isque omnibus maioribus natu; quorum ego multorum
cognovi senectutem sine querela, qui se et libidinum
vinculis laxatos esse non moleste ferrent, nec a suis
despicerentur. Sed omnium istius modi querelarum in
moribus est culpa, non in aetate. Moderati enim et nec
difficiles nec inhumani senes tolerabilem senectutem
agunt, importunitas autem et inhumanitas omni aetati
molesta est.

– 28 –
How to Grow Old

ลีลอิ สุ : เราตอ้ งการเชน่ นั้นแนน่ อน หากไม่เปน็ การรบกวน
ท่านจนเกินไป ท่านเดินทางไปไกลบนถนนสายที่เราจะไปใน
อนาคต ฉะนน้ั เราจงึ ใคร่อยากเรยี นรู้เรื่องการเดนิ ทางนี้จากทา่ น
7. คาโต: ขา้ จะพยายามเตม็ ที่ ดงั สภุ าษติ โบราณกลา่ วไว้ “คน
เหมือนกนั ย่อมอยดู่ ้วยกนั ” ขา้ มักได้ยนิ คนรุ่นราวคราวเดยี วกนั
บ่นโอดครวญ โดยเฉพาะไกอุส ซาลิเนเตอร์ และสปรุ ิอสุ อัลบิ
นุส ทง้ั คู่เกอื บจะรุ่นราวคราวเดียวกับข้าและตา่ งเปน็ อดตี กงสุลv
พวกเขาคร่�ำครวญอยู่เนืองนิตย์ว่าความชราฉกฉวยความพอใจ
ทางกายไปจากชีวิตอย่างไร เม่ือไร้ความพอใจเหล่านี้แล้ว ชีวิต
ก็ไม่ควรค่าให้ใช้ อย่างน้อยก็ส�ำหรับพวกเขา9 แล้วยังบ่นว่าถูก
บรรดาผู้ท่ีครง้ั หนง่ึ เคยให้ความสนใจทอดทิง้ แต่ในมมุ มองของ
ข้า พวกเขาโทษผดิ จดุ หากความชราเป็นปัญหาแทจ้ รงิ แล้ว ข้า
และผชู้ ราคนอน่ื ทง้ั หมดกย็ อ่ มประสบความทกุ ขเ์ ชน่ เดยี วกนั ทวา่
ขา้ กลบั รจู้ กั คนมากมายซง่ึ แกต่ วั ลงโดยไมโ่ อดครวญ ไมไ่ ดค้ ดิ ถงึ
โซพ่ นั ธนาการแหง่ ความปรารถนาทางกาย และไมไ่ ดถ้ กู มติ รสหาย
ทอดทิ้ง เป็นอีกคร้ังท่ีต้นเหตุแห่งการบ่นครวญท้ังหมดนี้มาจาก
อุปนิสัยไมใ่ ชอ่ ายุ คนชราที่มเี หตผุ ล อารมณด์ ี และมีเมตตา จะ
รบั มอื ความแกช่ ราไดด้ ี สว่ นผไู้ รเ้ มตตาและขห้ี งดุ หงดิ กป็ ราศจาก
ความสุขในทกุ ช่วงเวลาของชวี ิต

v ในยุคโรมโบราณหลังการล่มสลายของระบอบกษัตริย์ สาธารณรัฐโรมันตั้งต�ำแหน่ง
ประมขุ ฝ่ายบริหารขนึ้ มาสองตำ� แหนง่ เพื่อบริหารราชการแผน่ ดนิ ผ้ดู ำ� รงต�ำแหน่งมาจาก
การเลอื กต้ังโดยประชาชนและการแต่งตงั้ โดยสมาชกิ สภาสงู หรอื วฒุ ิสภา กงสุลจะอยู่ใน
ตำ� แหน่งคราวละหนง่ึ ปี

– 29 –

เคลด็ ลับวยั ชรา

8. Laelius: Est, ut dicis, Cato; sed fortasse dixerit
quispiam tibi propter opes et copias et dignitatem
tuam tolerabiliorem senectutem videri, id autem non
posse multis contingere.
Cato: Est istuc quidem, Laeli, aliquid, sed
nequaquam in isto sunt omnia; ut Themistocles fer-
tur Seriphio cuidam in iurgio respondisse, cum ille
dixisset non eum sua, sed patriae gloria splendorem
adsecutum: ‘Nec hercule,’ inquit, ‘si ego Seriphius
essem, nec tu, si Atheniensis clarus umquam fuisses.’
Quod eodem modo de senectute dici potest: nec
enim in summa inopia levis esse senectus potest ne
sapienti quidem, nec insipienti etiam in summa copia
non gravis.
9. Aptissima omnino sunt, Scipio et Laeli, arma
senectutis artes exercitationesque virtutum; quae
in omni aetate cultae, cum diu multumque vixeris,
mirificos ecferunt fructus; non solum quia numquam
deserunt ne extremo quidem tempore aetatis (qua-
mquam id quidem maximum est), verum etiam quia
conscientia bene actae vitae multorumque bene
factorum recordatio iucundissima est.

– 30 –
How to Grow Old

8. ลีลอิ สุ : นน่ั เป็นความจริงอย่างไร้ข้อกังขา คาโต แต่หาก
ใครสักคนกล่าวว่าความมั่งมี ทรัพย์สิน และสถานะทางสังคม
บรรดาข้อได้เปรียบทั้งหลายในชีวิตซ่ึงน้อยคนนักจะมี คือสิ่งที่
ท�ำให้ทา่ นพอใจกับความแกช่ ราหนักหนาเล่า
คาโต: นัน่ เป็นความจริงในบางสว่ นลลี อิ สุ แต่ไมใ่ ชท่ งั้ หมด
จำ� เรอื่ งเธมสิ โตคลสี กบั ชายจากเมอื งเซรฟิ อสไดห้ รอื ไม1่ 0 วนั หนงึ่
ท้ังสองโต้เถียงกัน ฝ่ายชาวเซริฟอสกล่าวว่าเธมิสโตคลีสโด่งดัง
ดว้ ยความรงุ่ โรจนข์ องเมอื งเขาเท่าน้นั ไมใ่ ชด่ ้วยความส�ำเร็จของ
ตนเอง “ในนามของเฮอร์ควิ ลิส นั่นเปน็ ความจรงิ ” เธมิสโตคลีส
กล่าว “ข้าคงไมม่ ีชื่อเสียงโด่งดงั หากมาจากเมอื งเซริฟอส ท่านก็
เชน่ กนั หากมาจากเอเธนส”์ ความแกช่ รากเ็ ปน็ เชน่ นน้ั ถงึ แมบ้ คุ คล
จะฉลาดเฉลียว แตห่ ากยากไร้แล้ว วยั ชราก็ไมใ่ ชภ่ าระเลก็ นอ้ ย
เลย ทว่าหากโงเ่ ขลา เงินทองทั้งหมดบนโลกก็ไม่อาจทำ� ให้ความ
แก่ชรางา่ ยดายขึ้น
9. สคิปิโอและลีลิอุสที่รัก วัยชรามีเกราะป้องกันอันเหมาะ
สมของตนเองอยู่ นน่ั คอื การศกึ ษาและการใชช้ วี ติ อยา่ งฉลาดและ
เหมาะสม หากทา่ นพฒั นาสงิ่ เหลา่ นใ้ี นทกุ ชว่ งของชวี ติ เมอ่ื แกต่ วั
ลงสง่ิ เหลา่ นน้ั จะออกผลใหเ้ กบ็ เกยี่ วอยา่ งบรบิ รู ณ์ ไมเ่ พยี งแตใ่ ห้
ผลลพั ธม์ หศั จรรยใ์ นชว่ งบน้ั ปลายชวี ติ ซง่ึ เปน็ หวั ขอ้ สำ� คญั ในการ
หารือของเราเท่าน้นั แต่ท่านยงั จะพอใจท่ีรูว้ า่ ตนเองใชช้ ีวติ อย่าง
ดีและมีความทรงจำ� อนั เป็นสุขมากมายจากความดีท่ีกระท�ำ

– 31 –

เคล็ดลับวัยชรา

10. Ego Quintus Maximum, eum qui Tarentum
recepit, senem adulescens ita dilexi, ut aequalem;
erat enim in illo viro comitate condita gravitas, nec
senectus mores mutaverat. Quamquam eum colere
coepi non admodum grandem natu, sed tamen iam
aetate provectum. Anno enim post consul primum
fuerat quam ego natus sum, cumque eo quartum
consule adulescentulus miles ad Capuam profectus
sum quintoque anno post ad Tarentum. Quaestor
deinde quadriennio post factus sum, quem magis-
tratum gessi consulibus Tuditano et Cethego, cum
quidem ille admodum senex suasor legis Cinciae de
donis et muneribus fuit.
Hic et bella gerebat ut adulescens, cum plane
grandis esset, et Hannibalem iuveniliter exsultantem
patientia sua molliebat; de quo praeclare familiaris
noster Ennius:
unus homo nobis cunctando restituit rem,
non enim rumores ponebat ante salutem:
ergo plusque magisque viri nunc gloria
claret.
11. Tarentum vero qua vigilantia, quo consilio
recepit! cum quidem me audiente Salinatori, qui
amisso oppido fugerat in arcem, glorianti atque ita
dicenti; ‘Mea opera, Quinte Fabi, Tarentum recepisti,’

– 32 –
How to Grow Old

10. เมอ่ื ยงั เยาว์วัย ขา้ ชื่นชมควินตสุ แมก็ ซมิ ุสvi ผูต้ อ่ สู้เพอื่
ยดึ เมอื งทาเรนทมุ คนื ราวกบั วา่ เราอายเุ ทา่ กนั ทง้ั ทเ่ี ขาเปน็ ชายชรา
ส่วนข้าเป็นเพียงเด็กหนุ่ม11 เขาคือบุรุษผู้ทรงเกียรติซึ่งเป็นมิตร
และความชราไม่ได้เปลี่ยนแปลงเขาไป เม่ือแรกเริ่มที่ข้ารู้จักเขา
นัน้ เขายงั ไมแ่ ก่ชรามากนัก เพียงแตม่ ีอายุมากตามวยั เขาเปน็
กงสลุ สมัยแรกหลังจากข้าเกิดหน่ึงปี เม่ือเขาด�ำรงตำ� แหน่งกงสุล
เปน็ วาระทสี่ ี่ ขา้ เป็นทหารหนุ่มที่ร่วมยาตราทัพไปยงั คาปวั พร้อม
เขา ต่อมาอกี ห้าปกี ็ไปทาเรนทมุ และหลงั จากนั้นสี่ปี เมอื่ ตูดิทา
นุสและเซเธกุสด�ำรงต�ำแหน่งกงสุล ข้าก็เป็นขุนคลัง เมื่อตอนท่ี
ควนิ ตุส แม็กซิมุส กล่าวปราศรยั สนบั สนุนกฎหมายซินเชียนซงึ่
ว่าดว้ ยของก�ำนัลและรางวัล เขาก็เป็นผูอ้ าวโุ สแลว้ 12
แมช้ ราแตเ่ ขากลับสู้รบราวกบั ชายหนมุ่ และเอาชนะพลงั วยั
หน่มุ ของฮนั นิบาลไดด้ ว้ ยความมุง่ มั่นอดทน เอนนิอุส สหายของ
ขา้ กล่าวถึงเขาไวอ้ ยา่ งนา่ ประทับใจวา่
บุรษุ ผหู้ น่ึงรกั ษาประเทศของเราไว้ดว้ ยการประวิงเวลา
เขาไม่ได้เหน็ แกค่ วามปลอดภยั ของกรุงโรม
มากกวา่ ช่ือเสยี งของตน
ฉะนั้นบัดน้ี ความรุ่งโรจน์ของเขาจงึ สอ่ งสว่างยิง่ กว่าเคย
11. ความรอบคอบและทักษะท่ีเขาแสดงออกในการยึด
คืนเมืองทาเรนทุมน้ันน่าชื่นชมนัก! ข้าเองได้ยินซาลิเนเตอร์ ผู้

vi ควนิ ตสุ ฟาบอิ สุ แมก็ ซมิ ุส รฐั บุรุษและผนู้ ำ� ทหารโรมัน

– 33 –

เคลด็ ลบั วยั ชรา