การเป็นผู้นำ How to Be a Leader

นกั สัญจรบนหนา้ กระดาษ
ผ้แู สวงหาความรแู้ ละภมู ิปญั ญามาบรรณาการนักอา่ น

กHาoรwเปtน็ oผB้นู e�ำ a Leader

พลตู ารค์ : เขยี น
เจฟฟรีย์ เบเนเคอร์: คดั สรร แปลจากภาษากรีก และแนะน�ำ
ธดิ า จงนิรามัยสถติ : แปล
ราคา 270 บาท

All rights reserved.
Copyright © 2019 Princeton University Press
Thai translation right © 2021 by Gypsy Publishing Co., Ltd.

©ข้อความและรูปภาพในหนังสือเลม่ น้ี สงวนลิขสทิ ธ์ิตามพระราชบญั ญตั ิลขิ สิทธิ์ (ฉบับเพมิ่ เติม) พ.ศ. 2558
การคดั ลอกส่วนใดๆ ในหนังสอื เล่มนีไ้ ปเผยแพร่ไมว่ ่าในรปู แบบใดตอ้ งได้รับอนุญาตจากเจ้าของลขิ สทิ ธิ์กอ่ น
ยกเวน้ เพอ่ื การอ้างอิง การวิจารณ์ และประชาสมั พนั ธ์

ข้อมลู ทางบรรณานุกรมของสำ� นกั หอสมุดแหง่ ชาติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
พลูตาร์ค.
การเปน็ ผ้นู �ำ = How to be a leader.-- กรงุ เทพฯ : ยปิ ซี กรปุ๊ , 2565.
232 หนา้ .-- (ภมู ปิ ญั ญาโบราณ).

6581..4ผ09นู้ 2ำ� . 2. ภาวะผูน้ �ำ. I. ธดิ า จงนิรามยั สถติ , ผ้แู ปล. II. ชอ่ื เรื่อง.
ISBN 978-616-301-747-5

บรรณาธกิ ารอ�ำนวยการ : คธาวุฒิ เกนุย้
บรรณาธกิ ารบรหิ าร : สุรชัย พงิ ชยั ภมู ิ
ผูช้ ว่ ยบรรณาธกิ ารบริหาร : วาสนา ชูรตั น์
ที่ปรึกษาฝ่ายต่างประเทศ : ศิริธาดา กองภา
บรรณาธิการเลม่ : จารวุ รรณ นพรัมภา
กองบรรณาธิการ : คณิตา สตุ ราม พรรณิกา ครโสภา วันวิสา เขตรดง
เลขากองบรรณาธกิ าร : กันยารตั น์ ทานะเวช
หัวหน้าพิสจู น์อักษร : สวภทั ร เพช็ รรัตน์
พสิ จู นอ์ ักษร : วนัชพร เขยี วชอุ่ม
รูปเลม่ : เปมกิ า ตันตทิ วีโชค
ออกแบบปก : Rabbithood Studio
ผอู้ ำ� นวยการฝา่ ยการตลาด : นชุ นนั ท์ ทกั ษณิ าบณั ฑติ
ผู้จัดการฝา่ ยการตลาด : ชติ พล จันสด
ผจู้ ดั การท่วั ไป : เวชพงษ์ รตั นมาลี
พิมพ์ท่ี : บริษัท วชิ ่นั พรเี พรส จำ� กดั โทร. 0 2147 3175-6
จดั พิมพ์และจดั จำ� หนา่ ยโดย : บริษทั ยิปซี กรุ๊ป จ�ำกัด เลขที่ 37/145 รามคำ� แหง 98
แขวง/เขตสะพานสงู กรุงเทพฯ 10240
โทร. 0 2728 0939 โทรสาร 0 2728 0939 ต่อ 108
www.gypsygroup.net
www.facebook.com/gypsygroup.co.ltd
Line ID: @gypzy

ภาพปก
- Title: Marble portrait bust of the emperor Gaius, known as Caligula

https://www.metmuseum.org/art/collection/search/248851?searchField=All&sortBy=
Relevance&what=Sculpture&ft=roman+emperor&offset=0&rpp=20&pos=3

- Title: Plate 30: Cerialis Driving the Dutch into the Rhine, from The War of the Romans
Against the Batavians (Romanorvm et Batavorvm societas)
Artist: Antonio Tempesta (Italian, Florence 1555–1630 Rome), After Otto van Veen
(Netherlandish, Leiden 1556–1629 Brussels)

https://www.metmuseum.org/art/collection/search/401501?searchField=All&amp%3BsortBy=Relevance&amp%3Bwhat=Etching&amp%
3Bao=on&amp%3Bft=roman&amp%3Boffset=440&amp%3Brpp=20&amp%3Bpos=450&fbclid=IwAR1-biroa-r1qS5cPnDxmWiGDBdzq
S0a532UFn3cJc5Xvvo90z2UnykgqRg

สนใจส่ังซื้อหนงั สือจำ� นวนมากเพ่อื สนบั สนุนทางการศึกษา ส�ำนักพิมพ์ลดราคาพิเศษ ติดตอ่ โทร. 0 2728 0939

How to Be a Leader

การเปน็ ผ้นู �ำ

พลูตาร์ค

คดั สรร แปลจากภาษากรีก
และแนะนำ� โดย เจฟฟรีย์ เบเนเคอร์
ฉบบั แปลภาษาไทยโดย ธิดา จงนิรามัยสถติ

ค�ำน�ำสำ� นักพิมพ์

เป็นความจริงในทุกหัวข้อ ทุกค�ำอธิบาย และทุกตัวอย่างที่
หยิบยกมาไวใ้ นหนงั สอื เลม่ นี้ How to Be a Leader การเปน็
ผนู้ ำ� ไม่เพียงถงึ พร้อมดว้ ยคณุ ธรรมความดีของผดู้ ำ� รงต�ำแหน่งผู้น�ำ
เท่าน้ัน ยังมีหลักปฏิบัติ บุคลิกภาพ ความรู้ ความสามารถ และ
องค์ประกอบทสี่ ำ� คญั และจำ� เปน็ อยา่ งมากต่อการเปน็ ผนู้ ำ�

การนกึ ถึงประโยชนส์ ว่ นรวมมากกวา่ ประโยชนส์ ่วนตน การไม่
หลงใหลไปในอำ� นาจ เกยี รตยิ ศ ชอื่ เสยี ง และเงนิ ทอง การรบั ฟงั และ
มองเห็นถึงพลเมืองภายใต้การปกครองเป็นส�ำคัญ เหล่านี้เป็นสิ่งท่ี
เราไดย้ นิ ไดฟ้ งั มานบั ครงั้ ไมถ่ ว้ นแลว้ เปน็ สงิ่ ทที่ ง้ั พลเมอื งและผนู้ ำ� นน้ั
ร้ดู แี กใ่ จว่าเปน็ ส่งิ ที่ควรยึดถือและพงึ กระทำ� เสมอมา

ไม่ว่าก่อนคริสต์ศักราชหรือปัจจุบัน และไม่ว่าการปกครองใน
ระบอบใดหรือลักษณะไหน สิ่งที่จ�ำเป็นและส�ำคัญต่อการเป็นผู้น�ำ
มอี ยใู่ นหนงั สอื เลม่ นอ้ี ยา่ งครบถว้ นแลว้ และเปน็ การสมควรอยา่ งยงิ่
ท่ีผู้นำ� ผทู้ ำ� งานการเมอื ง และพลเรือนควรอ่านหนงั สอื เลม่ น้ี

“ความมั่งคั่งจากทรัพย์สิน เกียรติยศ หรือต�ำแหน่งทาง
การเมอื งทเี่ กดิ ขนึ้ หลงั ยกเอาผไู้ รค้ วามรู้ ไรก้ ารศกึ ษาขนึ้ ไปสตู่ ำ� แหนง่
อนั โดดเด่นย่อมส�ำแดงการตกต่ำ� ของพวกเขาออกมาเอง”

พลตู ารค์ , How to Be a Leader, (p.37)
สำ� นกั พิมพ์ยิปซี

คำ� น�ำผแู้ ปล

ยคุ ประวตั ศิ าสตรก์ รกี -โรมนั เปน็ ยคุ ทม่ี นี กั คดิ นกั เขยี น นกั รบ
นกั การเมอื ง นกั การทหาร นกั ปรชั ญา ฯลฯ เกดิ ขน้ึ มาก แนวคดิ หลาย
ประการในยุคนีเ้ ปน็ รากฐานแก่พัฒนาการด้านการเมอื งการปกครอง
รวมถงึ หลกั ปรชั ญาตา่ งๆ ของโลกตะวนั ตก จงึ เปน็ ยคุ สมยั ทน่ี า่ สนใจ
พลูตาร์ค (Plutarch) เป็นนกั เขียนชวี ประวตั ิผโู้ ดง่ ดังท่ีมีชีวติ อยใู่ น
สมยั จกั รวรรดโิ รมนั รงุ่ เรอื ง แตง่ านเขยี นของเขากเ็ กยี่ วขอ้ งกบั บคุ คล
ส�ำคัญในยุคอาณาจักรกรีกท่ีด�ำรงอยู่ก่อนหน้านั้นด้วย อย่างไรก็ดี
ผู้อ่านพึงตระหนักถึงสภาพแวดล้อมของสังคมในยุคพลูตาร์คหรือ
ยุคก่อนพลูตาร์ค ซึ่งแต่ละนคร (city) เป็นอิสระจากกัน มีความ
รว่ มมือเปน็ พนั ธมติ รอย่างหลวมๆ ยงั ไมใ่ ช่ “ประเทศ”, คำ� ว่า “เผ่า”
(tribe) หมายถึงหน่วยย่อยท่ีสดุ ของการปกครอง คล้ายๆ หมู่บ้าน
แต่มิได้หมายถึงชนเผ่าแบบท่ีใช้ในปัจจุบัน, “ทรราช” (tyrant)
หมายถงึ ผทู้ ข่ี นึ้ มาเปน็ ผปู้ กครองสงู สดุ โดยมไิ ดผ้ า่ นการเลอื กตง้ั หรอื
ขั้นตอนตามกฎหมาย มีความหมายเป็นกลางๆ มิได้มีความหมาย
เชงิ ลบเหมอื นที่ใชใ้ นปัจจุบนั หรอื แม้แต่ “ผ้เู ผดจ็ การ” (dictator)
ก็เป็นช่ือต�ำแหน่งที่ได้มาจากการเลือกต้ังเสียด้วยซ�้ำ นอกจากนี้
ยังมีลักษณะการเลือกต้ังทางตรง และวิธีการท�ำงาน สมาชิกสภา
องค์คณะต่างๆ ขอ้ มูลเหลา่ น้มี อี ธิบายอยูใ่ นสว่ นของ “ช่ือบคุ คลและ
คำ� ศพั ทท์ ส่ี ำ� คญั ” ทา้ ยเลม่

เม่อื คุณผู้อา่ นอา่ น การเปน็ ผ้นู �ำ น้ี ในรอบแรกอาจจะยงั สบั สน
กบั ชอื่ บคุ คลและชอ่ื ตำ� แหนง่ ตา่ งๆ ทพ่ี ลตู ารค์ กลา่ วอา้ งถงึ (ซง่ึ เขาอา้ ง
ถงึ เยอะมาก!) ดฉิ นั อยากขอแนะนำ� ใหอ้ า่ นรอบแรกโดยยงั ไมต่ อ้ งคดิ
อะไรมาก จนกระท่ังได้อ่านส่วนของหมายเหตุท่ีอธิบายเพ่ิมเติมถึง
บุคคลหรือเหตุการณต์ ่างๆ แล้ว ลองย้อนกลบั มาอา่ นเน้อื หาอีกครั้ง
นา่ จะเข้าใจไดล้ กึ ซง้ึ ย่ิงขึ้น

คณุ เจฟฟรยี ์ เบเนเคอรแ์ ปลงานของพลตู ารค์ จากตน้ ฉบบั ภาษา
กรีก โดยคัดเลือกมาจากความเรียงที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการวิเคราะห์
คุณลักษณะส�ำคัญของผู้น�ำท่ีดี พร้อมยกตัวอย่างให้เห็นชัด แม้
เหตุการณ์จะผ่านมาเป็นพันๆ ปี แต่ตัวอย่างเหล่านั้นก็ยังทันสมัย
และเป็นข้อคิดเตือนใจให้แก่พวกเราได้อยู่เสมอ นั่นก็เพราะความ
เป็นมนษุ ยแ์ ละความดงี ามยอ่ มเปน็ ส่งิ จีรังอยูเ่ หนือกาลเวลานัน่ เอง

ธิดา จงนิรามยั สถิต
4 มกราคม 2563



สารบัญ

บทน�ำ 13
หมายเหตวุ ่าด้วยการแปลและเนอ้ื ความในภาษากรีก 21
แด่ผนู้ ำ� ที่ไรก้ ารศกึ ษา 27
การเป็นผู้นำ� ทีด่ ี 49
ผูเ้ ฒ่าควรยุ่งเกย่ี วการเมืองหรือไม่? 125
ชอ่ื บุคคลและค�ำศัพทท์ ่ีสำ� คญั 203
หมายเหตุ 217



แดเ่ ฮเลนและลอู สิ



บทนำ�

ถ้าคุณเป็นช่างก่อสร้างหรือช่างตัดหินในสมัย ค.ศ. 100 และ
บังเอิญอาศัยอยู่ใกล้แคโรเนีย (Chaeronea) เมืองเล็กๆ เมือง
หนง่ึ ในภาคกลางของกรซี คณุ อาจไดร้ บั การวา่ จา้ งจากพลตู ารค์ ใหท้ ำ�
โครงการสาธารณะสักแหง่ เขานา่ จะอยูใ่ นวยั ห้าสิบกวา่ ๆ แกเ่ กินกว่า
จะยกอะไรหนักๆ ด้วยตัวเองไหว แต่ยังเป็นตัวแทนพลเมืองแห่ง
แคโรเนียอย่างแข็งขันและคอยชี้แนะการท�ำงานให้คุณ ถ้าคุณถาม
เขาว่าท�ำไมนักเขียนผู้คงแก่เรียนที่มีลูกศิษย์ลูกหามากมายอย่างเขา
ผู้เคยร่�ำเรียนในเอเธนส์ เคยปราศรัยในโรม และมีสายสัมพันธ์
มากมายในหมู่สังคมชาวจักรวรรดิช้ันสูงสุด จึงต้องมาวุ่นวายกับ
เร่ืองจุกจิกหยุมหยิมอย่างเช่นการติดต้ังแผ่นกระเบื้องหลังคาหรือ
การเทซีเมนต์อย่างนี้ เขาคงจะบอกว่า “ข้ามิได้สร้างส่ิงเหล่านี้เพื่อ
ตัวข้าเอง แต่เพ่ือบ้านเกิดเมืองนอนของข้า” อันท่ีจริงคุณอาจได้ยิน
เขาพูดถึงค�ำขวัญท่ีว่า “บ้านเมืองมาก่อนเรื่องส่วนตัว” ซ้�ำอยู่บ่อยๆ
มนั เป็นหลักพ้นื ฐานของแนวคิดทางการเมอื งของเขาอย่างแท้จริง ซ่ึง
แสดงออกมาให้เห็นอย่างชัดเจนในงานเขียน 3 เร่ืองที่รวมอยู่ใน
ชุดนี้ด้วยคือ: แด่ผู้น�ำท่ีไร้การศึกษา, การเป็นผู้น�ำท่ีดี และ ผู้เฒ่า
ควรยงุ่ เกยี่ วการเมืองหรอื ไม?่

– 13 –

การเป็นผนู้ ำ�

หลายศตวรรษก่อนหน้ายุคของพลูตาร์ค นคร (city) เป็น
หน่วยการเมืองพ้ืนฐานในโลกของชาวกรีก เรามักเรียกนครของ
กรีกว่านครรัฐ (city-state) ก่อนท่ีอาณาจักรโรมันจะถือก�ำเนิด
ขึ้น แต่ละนครรัฐเป็นหน่วยอิสระท่ีมีกองก�ำลังของตัวเอง มีระบบ
การเมอื ง การคา้ และนโยบายตา่ งประเทศของตวั เอง ครัน้ ถงึ ยุคท่ี
อยู่ใตก้ ารปกครองของโรมันตลอดจนถงึ ยุคสมัยของพลตู าร์ค นคร
เหลา่ นย้ี งั คงมอี สิ ระอยบู่ างสว่ น มนั ไมม่ สี ว่ นรว่ มโดยตรงกบั สงคราม
หรือกิจการต่างประเทศอีกต่อไป แต่ยังคงรับผิดชอบในการจัดการ
กิจการภายใน เช่น งานเทศกาลภายใต้อุปถัมภ์ งานระดมทุน
การตดั สินขอ้ พิพาทระหว่างพลเมอื ง และแน่นอนทส่ี ดุ งานกอ่ สร้าง
สถานทสี่ าธารณะ นครในยคุ นนั้ อยภู่ ายใตก้ ารบรหิ ารของนกั การเมอื ง
กรีก ค�ำว่าการเมืองในภาษาอังกฤษคือ “politics” ที่แท้น�ำมาจาก
ภาษากรกี โดยมีรากจากค�ำว่า polis ซึง่ แปลว่านคร

ฐานคติอันเป็นพื้นหลังในงานเขียนของพลูตาร์คคือทุกคนที่
ปรารถนาจะเป็นผู้น�ำของนครจะต้องได้รับความเช่ือมั่นจากผู้ออก
เสยี งหรอื กค็ อื พลเมอื งในนครนน้ั เปน็ อนั ดบั แรก พวกเขาตอ้ งฝกึ ฝน
ทางการเมือง สั่งสมช่อื เสยี งด้วยการปราศรัยท่ศี าล รบั ต�ำแหน่งจาก
การเลอื กตงั้ และอุปการะชว่ ยเหลือหรอื ท�ำงานอาสาสมคั รต่างๆ ใน
มุมมองของพลูตารค์ ถอื วา่ รอสตรมั (rostrum) หรอื เวทีปราศรัย
มีความส�ำคัญเป็นพิเศษส�ำหรับชีวิตทางการเมือง นักการเมืองจะ
แสดงวิสัยทัศน์ย่ิงใหญ่ที่สุดได้บนเวทีน้ีขณะท่ีพวกเขาพยายาม
โน้มน้าว (บางคร้ังก็ล่อหลอก) เหล่าพลเมืองให้สนับสนุนแผนงาน
ของตนโดยผา่ นการออกกฎหมาย กฤษฎกี า และการจดั สรรเงนิ ทนุ
ผู้น�ำอาจมีเกียรติศักด์ิบารมีได้เมื่อนครน้ันเจริญรุ่งเรือง และจะถูก
ต�ำหนิติเตียนเมื่อการณ์กลับเป็นตรงกันข้าม การสั่งสมเกียรติศักดิ์
บารมี (และหลกี เลี่ยงค�ำต�ำหน)ิ นอกจากจะทำ� ใหไ้ ดร้ ับเลือกตงั้ ไปสู่
ตำ� แหนง่ ทีส่ �ำคญั กวา่ แล้ว ยังจะไดร้ ับเกียรติจากนครและได้รบั มอบ

– 14 –
How to Be a Leader

หมายงานทโี่ ดดเดน่ เชน่ เปน็ ทตู ไปตดิ ตอ่ กบั ผแู้ ทนจากโรมนั หรอื ได้
รบั แตง่ ตง้ั ในสภาหรอื ตำ� แหนง่ ทางศาสนาทส่ี ำ� คญั ควรสงั เกตดว้ ยวา่
นกั การเมอื งเหลา่ นม้ี ไิ ดท้ ำ� การเมอื งเปน็ อาชพี พวกเขาเปน็ ชนชนั้ สงู ท่ี
มัง่ ค่ังจนมเี วลาว่างพอจะท�ำงานเพอ่ื สาธารณะ ซึง่ สถานะของพวกเขา
จะมั่นคงหรือยกระดับข้ึนไปอีกจากการเป็นผู้น�ำของนคร ยังอาจ
คาดหวังดว้ ยวา่ พวกเขาจะใช้ทรัพยส์ มบัติของตนเพื่อสรา้ งประโยชน์
แกน่ คร โดยการใหท้ นุ แกโ่ ครงการกอ่ สรา้ ง หรอื อปุ ถมั ภง์ านเทศกาล
เป็นต้น ดังน้ัน การเมืองจึงเป็นสถานที่ส�ำหรับพวกชนชั้นสูงเข้ามา
ทำ� หนา้ ทีต่ ามตำ� แหนง่ ยศศักดิ์และมาแข่งขันกนั กับคนอน่ื ๆ

ที่จริงแล้วสนามการเมืองค่อนข้างคล้ายคลึงกับสนามแข่งกีฬา
มากทีเดียว และพลูตาร์คมักจะน�ำภาษากีฬามาใช้อยู่บ่อยๆ เช่น
พูดถึงการแข่งขันและผู้เข้าแข่งขันเพ่ืออธิบายถึงปฏิกิริยาของพวก
นกั การเมอื ง ในทางการเมอื งกม็ กี ารแขง่ ขนั เพอ่ื ใหไ้ ดช้ ยั ชนะเชน่ เดยี ว
กบั ในกฬี า ซง่ึ ทำ� ใหเ้ กดิ ปญั หาในแบบของมนั ผนู้ ำ� นครอาจมงุ่ เปา้ ไป
ทค่ี วามสำ� เรจ็ ของตนแทนทจ่ี ะเปน็ ความผาสกุ ของรฐั เชน่ ลองนกึ ถงึ
ภาพการเลือกต้ังในฐานะการแข่งขัน ที่มีเป้าหมายต้องเอาชนะเพียง
เพ่ือต้องการชนะเท่าน้ัน หรือลองแปลความชัยชนะจากการเลือกต้ัง
ว่าเป็นข้อพิสูจน์ถึงความเหนือชั้นกว่าของผู้ชนะ ในสภาพแวดล้อม
เช่นนน้ั ค�ำขวญั ของพลตู าร์คตามที่อ้างกันว่า “บา้ นเมอื งมาก่อนเรอ่ื ง
ส่วนตัว” จึงถูกบิดผันไปอย่างง่ายดาย เพราะนักการเมืองไม่เพียง
พยายามเพิ่มพูนชื่อเสียงของตัวเอง แต่ยังสนับสนุนเพื่อนของตน
และสรา้ งความรำ�่ รวยใหพ้ รรคพวกของตนมากขน้ึ โดยใชร้ ายจา่ ยของ
ส่วนรวม แต่อยา่ งไรกด็ ี บรรดาพลเมอื งอาจเหนอ่ื ยหนา่ ยกับชยั ชนะ
เหล่าน้ีกระท่ังยามท่ีผู้ชนะสนใจในผลประโยชน์สูงสุดของนครจริงๆ
ดังนั้น แทนท่ีประชาชนจะชื่นชมยกย่องนักการเมืองผู้ประสบ
ความส�ำเร็จ ก็อาจเริ่มไปอิจฉาพวกเขา ความอิจฉานี้มักท�ำให้เกิด
ความพยายามท�ำลายเส้นทางอันก้าวหน้าของนักการเมืองคนหน่ึง

– 15 –

การเปน็ ผูน้ �ำ

ด้วยการคัดค้านแบบเหมารวมและการโจมตีเรื่องส่วนตัว สิ่งเหล่าน้ี
ไมเ่ ป็นผลดีส�ำหรบั ความผาสุกของนครเลย

ในความเรียง 3 เรื่องที่จะน�ำเสนอในที่น้ี พลูตาร์คให้ความ
ส�ำคัญอย่างสูงยิ่งว่าผู้น�ำทางการเมืองต้องถือประโยชน์ของรัฐเหนือ
กว่าประโยชน์ส่วนตน อันที่จริงเขาบอกกล่าวไว้หลายกรณีว่าความ
ผาสุกของปัจเจกบุคคลกับความผาสุกของรัฐนั้นเป็นหน่ึงเดียวและ
เปน็ สิง่ เดียวกัน ดงั น้ัน เขาจงึ คาดหวงั ว่างานการเมืองท่ปี ระสบความ
สำ� เรจ็ มจี ดุ สำ� คญั สงู สดุ อยทู่ บี่ คุ ลกิ และความซอ่ื สตั ยข์ องปจั เจกบคุ คล
ยิ่งบุคคลดีเพียงไรก็จะเป็นผู้น�ำท่ีดีเพียงน้ัน และย่ิงมีผู้น�ำดีเพียงไร
รัฐก็จะยิ่งดีขึ้น เขากล่าวถ้อยความนี้ไว้ตรงๆ ใน แด่ผู้น�ำท่ีไร้การ
ศกึ ษา ซ่ึงเป็นเพียงรปู แบบทางทฤษฎี ทว่าในความเรียงอกี 2 เรือ่ ง
พลูตาร์คส�ำแดงค�ำแนะน�ำและค�ำกล่าวของเขาด้วยประสบการณ์จริง
ของผนู้ ำ� ในอดีตผยู้ ง่ิ ใหญ่ (ซ่ึงบางครั้งกล็ ้มเหลว) งานเขียนของเขา
จึงให้ความรู้สึกดังหน่ึงการขานชื่อบรรดาผู้น�ำทางการเมืองและทาง
การทหารท่ีมีช่ือเสียงท่ีสุดของประวัติศาสตร์กรีก-โรมัน แต่เขา
ก็ตระหนักดีว่ายุคสมัยเปลี่ยนไปแล้ว ผู้น�ำในอดีตน้ันบังคับบัญชา
กองทัพขนาดใหญ่และปกครองนครที่ทรงอ�ำนาจ ขณะท่ีผู้น�ำในยุค
ของเขาบรหิ ารในขอบเขตทม่ี ขี ดี จำ� กดั มากกวา่ มพี วกโรมคอยซมุ่ ซอ่ น
อย่เู บอ้ื งหลงั ประดบั ฉากดว้ ยสันติภาพและเสถียรภาพทางการเมือง
แตก่ พ็ รอ้ มจะบดขยผี้ นู้ ำ� ทท่ี ะเยอทะยานและคบื หนา้ ไปไดไ้ กลเกนิ ไป
ดงั นน้ั พลตู ารค์ จงึ ระมดั ระวงั มากทจี่ ะกลน่ั ตวั อยา่ งของเขาใหไ้ ดเ้ ปน็
แก่นของผู้น�ำทางการเมืองผู้เฉลียวฉลาดมากกว่าจะเสนอแค่เพียง
ความยิ่งใหญ่ ตัวอย่างเช่นเราได้อ่านถึงวิธีการที่เธมิสโตคลีสและ
อริสติดีสหยุดยั้งกองทหารของฝ่ายศัตรูเม่ือใดก็ตามที่มาปรากฏตัว
แถวชายแดนเอเธนส์ วธิ กี ารทค่ี าโตผอู้ าวโุ สอทุ ศิ ชวี ติ ของเขาเพอื่ รบั ใช้
โรม แต่ปฏิเสธทรัพย์สินเกียรติยศทุกอย่าง วิธีการท่ีเธโอพอมพุส
กษัตริย์แห่งสปาร์ตา ยอมสละอ�ำนาจบางส่วนของตนเพื่อจะท�ำให้

– 16 –
How to Be a Leader

ราชวงศ์มีความมั่นคงมากยิ่งข้ึน และวิธีการท่ีเอพามินอนดัสแห่ง
ธบี สใ์ ชค้ วามทระนงในการตรวจตราทอ้ งถนนอยา่ งเดยี วกนั กบั ทเ่ี ขาทำ�
ในการน�ำทัพ จากประสบการณ์ของบุคคลเหล่านี้และบุคคลสำ� คัญ
ในประวัติศาสตร์อื่นๆ อีกหลายสิบคน พลูตาร์คท�ำให้ตัวอย่างจาก
อดตี กาลสอดคลอ้ งสมั พนั ธก์ บั ผฟู้ งั รว่ มยคุ สมยั ของเขา ขณะเดยี วกนั
กท็ ำ� ใหบ้ คุ คลเหลา่ นน้ั สอดคลอ้ งสมั พนั ธก์ บั ผฟู้ งั ในยคุ สมยั ใหมด่ ว้ ย

พลตู ารค์ เหมาะสมเปน็ พเิ ศษในการเขยี นความเรยี งทงั้ เชงิ ทฤษฎี
และเชงิ ปฏบิ ตั เิ หลา่ น้ี เขาเปน็ ชาวกรกี โดยกำ� เนดิ และเปน็ พลเมอื งของ
โรม มชี วี ิตอยูร่ ะหวา่ งศตวรรษที่ 1 จนถึงต้นศตวรรษท่ี 2 ของยุค
ใหม่ แม้เขาจะบอกว่าแคโรเนียเป็นบ้าน แต่เขาก็เดินทางเท่ียวท่อง
ไปทวั่ มมี ติ รสหายมากมายในหมชู่ นชน้ั สงู ของโรมนั และยงั บวชเปน็
พระทเ่ี ดลฟี ความรอู้ นั กวา้ งขวางของเขาในดา้ นการเมอื ง ปรชั ญา และ
ประวัติศาสตร์ท�ำให้เขามีความสามารถอันแสนพิเศษซึ่งไม่เพียงใช้
วจิ ารณแ์ ละประเมนิ ยคุ สมยั ของเขาอนั เปน็ ยคุ ทจี่ กั รวรรดโิ รมนั กำ� ลงั
เรอื งอำ� นาจสงู สดุ แตย่ งั สะทอ้ นถงึ อดตี ทผ่ี า่ นมาของทงั้ อาณาจกั รกรกี
และโรมันด้วย โครงการด้านวรรณกรรมอันแสนทะเยอทะยานของ
เขาคือ ชีวิตคู่ขนาน (Parallel Lives) เป็นชุดเรื่องราวชีวประวัติ
ท่ีจับคู่ชีวิตของรัฐบุรุษชาวกรีกกับรัฐบุรุษชาวโรมันไว้ในหนังสือเล่ม
เดียวกัน เขายังเขียนความเรียงอีกจ�ำนวนมากซ่ึงรวบรวมเอาไว้เป็น
ชุด หลักจรรยา (Moralia) ประกอบด้วยหัวข้อท่ีหลากหลาย ทั้ง
ด้านการเมือง จริยธรรม ปรชั ญา และศาสนา ความเรียงในหนงั สือ
เลม่ นน้ี �ำมาจากชดุ ความเรียงชดุ น้ี

ทัง้ ชวี ติ คขู่ นาน และ หลักจรรยา เปน็ ทีน่ ิยมอ่านกันอยา่ งกวา้ ง
ขวางตลอดเวลามากกว่าพันปีหลังจากยุคของพลูตาร์ค โดยเฉพาะ
อย่างย่ิงในจักรวรรดิไบแซนไทน์ซ่ึงใช้ภาษากรีก มีการแปลไปเป็น
ภาษาฝรั่งเศสและภาษาอังกฤษครั้งแรกในระหว่างคริสต์ศตวรรษท่ี
16 ซึ่งเร่ิมส่งอิทธิพลต่อนักคิดทางการเมืองและนักเขียนหลายคน

– 17 –

การเป็นผ้นู �ำ

ท่ีโด่งดังท่ีสุดก็คือเชกสเปียร์ ในศตวรรษท่ี 18 เหล่าบิดาผู้ก่อตั้ง
ประเทศอเมริกาบางคนยังอ่าน ชีวิตคู่ขนาน เพ่ือความเข้าใจอย่าง
ลึกซ้ึงในการเป็นผู้น�ำและการปกครอง ซ่ึงพวกเขาอาจจินตนาการ
ตนเองว่าเปน็ ชาวกรีกและชาวโรมนั ของยคุ สมัยใหม่ ดังนนั้ พวกเขา
อาจมองบุรุษดังเช่นเพริคลีสและคาโตเป็นบุคคลแบบอย่างที่สร้าง
แรงบนั ดาลใจ อยา่ งไรกด็ ี ยคุ สมยั ไดเ้ ปลยี่ นไปอกี ครงั้ เคา้ โครงผนู้ ำ�
ยุคใหม่ก็เช่นเดียวกัน ถึงแม้ว่าพลูตาร์คจะนึกถึงภาพนักการเมือง
ท่ีเป็นชาย แต่หลักการท่ัวไปของความเป็นผู้น�ำในความเรียงของเขา
ก็ยังใช้งานได้ส�ำหรับทุกผู้คนท่ีเกี่ยวข้องกับการเมืองในระบบประชา
ธิปไตย ไม่เฉพาะแต่ในนครบ้านเกิดเท่านั้น แต่ในระดับรัฐและ
ระดบั ประเทศดว้ ยเช่นกัน

– 18 –
How to Be a Leader





หมายเหตวุ า่ ดว้ ยการแปล
และเนอ้ื ความในภาษากรกี

เน่ืองจากพลตู าร์คเปน็ ผอู้ า่ นวรรณกรรมกรีกอยา่ งกวา้ งขวางย่ิง
เขาจึงมักแสดงความคิดเห็นโดยยกเอาเนื้อความมาจากวรรณกรรม
ในความเรียงท่ีน�ำมาเรียบเรียงไว้ในที่น้ี พลูตาร์คมักอ้างถึงถ้อยค�ำ
ของโฮเมอร์, พินดาร์, โซโฟคลีส และยรู ิพิดีส รวมถงึ คนอน่ื ๆ อีก
เม่ือเขาท�ำเช่นน้ัน ผมจะใส่เชิงอรรถอ้างอิงเอาไว้ให้เป็นการเฉพาะ
บางคร้ังเขายกถ้อยค�ำจากวรรณกรรมท่ีสูญหายไปแล้วซ่ึงท�ำให้เรา
ไม่ทราบแม้แต่ชื่อของผู้ประพันธ์และช่ือผลงานนั้น ในกรณีเช่นนี้
ผมจะน�ำถ้อยค�ำหรือวลีใส่ไว้ในเคร่ืองหมายค�ำพูด แต่จะไม่ได้ใส่
อา้ งอิงเอาไว้ให้

พลูตาร์คยังเอ่ยถึงบุคคลส�ำคัญในประวัติศาสตร์อีกมากมาย
บางคร้ังก็ใช้ค�ำศัพท์เทคนิค โดยเฉพาะเมื่ออ้างถึงต�ำแหน่งในระบบ
การเมอื งแบบโรมนั ช่ือบคุ คลและคำ� ศพั ทเ์ ฉพาะเหลา่ นบ้ี างคำ� มีการ
อธิบายความหมายเอาไว้ในตัวความเรียงแล้ว หรือเพ่ิมหมายเหตุ
เล็กน้อยก็เพียงพอ แต่ส่วนช่ือหรือค�ำอ่ืนๆ โดยเฉพาะท่ีมักปรากฏ
อยู่บ่อยๆ ผมจะใส่ชวี ประวัติอย่างยอ่ และคำ� นยิ ามไว้ในภาคผนวก

– 21 –

การเป็นผนู้ �ำ

ดังที่ได้ระบุไว้แล้วในบทน�ำ ความเรียงของพลูตาร์คเน้นย้�ำถึง
หลกั การทวั่ ไปของความเปน็ ผนู้ ำ� ทสี่ ามารถประยกุ ตใ์ ชไ้ ดก้ บั ทกุ ๆ คน
ถึงแม้กระนั้นเขาก็ยังทึกทักว่าผู้อ่านส่วนใหญ่เป็นชาย และคนท่ีจะ
เข้ามาท�ำงานการเมืองก็ควรเป็นชายด้วย ดังน้ันจึงมีหลายคร้ังที่เขา
แสดงข้อสมมติฐานนี้ออกมาโดยใช้ค�ำสรรพนามท่ีแสดงถึงเพศชาย
ผมขอถือสิทธิในการเปล่ียนมุมมองของเขาให้กว้างข้ึนโดยการแปล
ออกมาให้เปน็ กลางทางเพศ อย่างไรก็ดี ในบางครั้งเขากย็ กตวั อย่าง
ที่ผ้อู ่านในยคุ ใหม่อาจตกตะลึงและมองว่าเขาเป็นคนครำ�่ ครึ เป็นตน้
ว่ากษตั ริย์เปอรเ์ ซียควรเปน็ นายเหนือหวั ของชายาของพระองค์ หรอื
การจัดการงานบ้านเปน็ หน้าที่ของผหู้ ญงิ เป็นตน้ เหล่านลี้ ว้ นเป็นสง่ิ
ท่ีสืบทอดมาจากโลกของพลูตาร์ค และผมจะยังปล่อยมันเอาไว้ใน
ฉบบั แปลเหมือนเดมิ

เน้ือความภาษากรีกท่ีตีพิมพ์ในท่ีน้ีน�ำมาจากหนังสือของ
พลูตาร์ค น่นั คือ หลักจรรยา เล่มท่ี 10 (Moralia Volume X)
(สำ� นกั พมิ พม์ หาวทิ ยาลยั ฮารว์ ารด์ , 1936) ในหอ้ งสมดุ คลาสสกิ โลบ*

*Loeb Classical Library เป็นหนังสือชุดท่ีรวบรวมงานเขียนและวรรณกรรม
ส�ำคัญในภาษากรีกโบราณและละติน โดยพิมพ์เน้ือความต้นฉบับภาษากรีกหรือ
ละตนิ เอาไว้ทางหนา้ ซา้ ย และเน้อื ความแปลไว้ทางหน้าตรงขา้ ม ตง้ั ช่อื ตามเจมส์ โลบ
(James Loeb) นายธนาคารชาวอเมรกิ ันเชื้อสายยิวผชู้ ่ืนชอบการศึกษาวัฒนธรรม
กรีกโบราณและจัดตั้งมูลนิธิเพ่ือด�ำเนินการรวบรวมวรรณกรรมชุดนี้ งานเรียบเรียง
ชุดแรกพมิ พเ์ ผยแพรใ่ นปี ค.ศ. 1912–ผ้แู ปล

– 22 –
How to Be a Leader

โดยมกี ารปรับเปล่ยี นเพยี งเลก็ นอ้ ย ความเรยี ง 3 เรอ่ื งจากหนงั สือ
นนั้ มหี วั เรอ่ื งทแี่ สดงไวใ้ นฉบบั เรยี บเรยี งของโลบดงั น:้ี แดผ่ ปู้ กครอง
ท่ีไร้การศึกษา To an Uneducated Ruler (Ad principem
ineruditum), กฎแห่งการปกครอง Precepts of Statecraft
(Praecepta gerendae reipublicae) และ ผ้เู ฒ่าควรยุ่งเกี่ยว
การเมอื งหรือไม่ Whether an Old Man Should Engage in
Public Affairs (An seni respublica gerenda sit)

– 23 –

การเปน็ ผ้นู ำ�



การเป็นผ้นู ำ�



แดผ่ นู้ �ำท่ไี รก้ ารศกึ ษา

To an Uneducated Leader

ในความเรียงส้ันๆ นี้ พลูตาร์คหักล้างค�ำกล่าวท่ีว่าการครอง
ต�ำแหน่งมีประโยชน์เพียงแค่เป็นโอกาสส�ำแดงอ�ำนาจเท่านั้น น่ัน
แสดงความใจแคบของผู้น�ำท่ีไร้การศึกษา แสดงถึงนิสัยใจคอว่า
ขาดความมั่นคงและหวาดเกรงประชาชนท่ีเขาปกครองอยู่ ในทาง
ตรงกนั ขา้ ม ผนู้ ำ� ทมี่ กี ารศกึ ษาจะเอาใจใสใ่ นความผาสกุ ของพลเมอื ง
ในอาณัติของตนเป็นอันดับแรกแม้จะต้องแลกด้วยอ�ำนาจหรือ
ความปลอดภัยของตนเองกต็ าม ในมมุ มองของพลูตารค์ ผนู้ �ำจะนับ
เนอ่ื งวา่ เปน็ ผมู้ กี ารศกึ ษาไดก้ ด็ ว้ ยการเปดิ รบั หลกั ปรชั ญา โดยเฉพาะ
อย่างยิ่งปรัชญาด้านศีลธรรม ประโยชน์อันยิ่งใหญ่ที่สุดท่ีจะได้รับ
จากการศกึ ษาจ�ำพวกนคี้ อื การพฒั นาขึ้นของโลกอส (Logos) หรอื
เหตผุ ลซง่ึ เปน็ สาระส�ำคัญในการควบคมุ อารมณ์และแรงกระต้นุ ของ
มนษุ ย์ ผนู้ ำ� ทย่ี อมตนใหอ้ ยภู่ ายใตเ้ หตแุ ละผลยอ่ มสามารถปกครอง
นครของตนไดด้ ว้ ยจิตเมตตา ในทางตรงข้าม ผู้น�ำท่ไี รก้ ารศึกษาจะ
หงุดหงิดรำ� คาญใจเนือ่ งจากความโลภ ความหวาดระแวง และสำ� นึก
ผดิ ๆ เก่ยี วกบั ความสูงศักดิ์

– 27 –

การเป็นผนู้ ำ�

พลูตาร์คเสนอภาพเทพเจ้าในความเรียงนี้เป็นตัวอย่างอุดมคติ
ซึ่งเหล่าผู้น�ำควรเทียบเคียงและเลียนแบบ เทพเจ้าในท่ีน้ีมิใช่หน่ึง
ในเหล่าเทพตามความเช่อื พหเุ ทวนิยมของชาวกรกี ทว่าเปน็ หลักคดิ
เชงิ ปรัชญามากกว่า ซ่ึงพลูตาร์คไดย้ ืมมาจากเพลโต มนั เปน็ ตัวแทน
ของเหตุผลอันบริสุทธิ์และความสมบูรณ์แบบของศีลธรรมอันดีงาม
พลูตาร์คให้ภาพเทพองค์นี้ราวกับว่าได้ด�ำรงอยู่จริงบนสรวงสวรรค์
ที่ซึ่งดวงอาทิตย์เป็นสิ่งปรากฏชัดแจ้งตามธรรมชาติ ดวงอาทิตย์บน
ทอ้ งฟ้าเป็นตวั แทนความสมบูรณ์แบบของเทพเจา้ องคน์ ี้ ดจุ เดียวกนั
กับผู้น�ำที่ปกครองด้วยหลักเหตุผลย่อมเป็นตัวอย่างแห่งคุณความดี
แก่เหล่าพลเมืองในนคร ยิ่งไปกว่าน้ันผู้น�ำท่ีเปี่ยมคุณธรรมย่อม
โนม้ นำ� ใหเ้ หลา่ พลเมอื งเปย่ี มคณุ ความดดี ว้ ย ดงั นนั้ ความเปน็ ผนู้ ำ�
ทางการเมอื งทด่ี จี งึ มไิ ดข้ น้ึ อยกู่ บั การออกกฎหรอื ดำ� เนนิ นโยบายพเิ ศษ
บางอยา่ ง แต่ขึ้นอยกู่ บั การพัฒนาทางศลี ธรรมของเหล่าผู้น�ำน้ันเอง

*****
1. พลเมอื งแหง่ ไซรนี อี อ้ นวอนใหเ้ พลโตเขยี นกฎหมายและจดั
วางรฐั ธรรมนญู ของพวกเขาใหม่ แตเ่ พลโตปฏเิ สธ อา้ งวา่ เปน็ การยาก
ทจี่ ะจดั วางกฎหมายสำ� หรบั ชาวไซรนี เี นอื่ งจากพวกเขาลว้ นมงั่ คง่ั “จงึ
ไม่มีสิ่งใดท่ีโอหังจนเกินไป” หรือเกร้ียวกราด หรือยากเกินไปท่ีจะ
ปกครอง “ในฐานะมนษุ ยค์ นหนงึ่ ” ซงึ่ มคี วามสำ� เรจ็ และชอื่ เสยี งแลว้ 1
ด้วยเหตุผลเดียวกันนี้จึงเป็นเร่ืองยากที่จะท�ำตัวเป็นท่ีปรึกษาเร่ือง
การปกครองให้แก่พวกท่ีครองต�ำแหน่งอยู่ เพราะพวกเขากลัวหาก
ต้องยอมให้เหตุผลมาเป็นผู้ปกครอง ด้วยกลัวว่าจะต้องยอมอยู่ใต้
กฎเกณฑข์ องตำ� แหนง่ ทคี่ รอบครองอยู่ ทำ� ใหผ้ ลประโยชนจ์ ากอำ� นาจ
ของพวกเขาลดทอนลง คนเหล่านี้ไม่รู้จักตัวอย่างของเธโอพอมพุส
กษตั รยิ แ์ หง่ สปารต์ า ซงึ่ เปน็ คนแรกในสปารต์ าทย่ี อมใหเ้ อฟอรเ์ ขา้ มา

– 28 –
How to Be a Leader

เกย่ี วขอ้ งกบั กรณยี กจิ ของกษตั รยิ ์ เมอื่ ชายาของพระองคบ์ น่ ตำ� หนวิ า่
ทำ� ใหต้ ำ� แหนง่ ที่จะสืบทอดแก่ลกู ๆ ต้องออ่ นแอลงกวา่ เดมิ พระองค์
ตอบว่า “ที่จริงมันจะแข็งแกร่งกว่า ทั้งยังมั่นคงย่ิงกว่า” เพราะเมื่อ
ยอมละทิ้งอ�ำนาจอันสัมบูรณ์ที่มากเกินจ�ำเป็นส�ำหรับต�ำแหน่งน้ัน
พระองคย์ อ่ มหลดุ พน้ จากความรษิ ยาและสามารถหลบเลยี่ งอนั ตราย
ไปได้ เม่ือเธโอพอมพุสเบ่ียงเบนอ�ำนาจของกษัตริย์ไปให้แก่เหล่า
เอฟอร์ ซึง่ เปรียบเหมือนการเบยี่ งกระแสของธารน�้ำมหึมา พระองค์
ได้กันตัวเองออกเสียจากอ�ำนาจใดก็ตามที่มอบแก่คนเหล่าน้ัน เมื่อ
เราใช้หลักปรัชญามาก�ำหนดเง่ือนไขแก่เหตุผล เพื่อให้เหตุผลน้ัน
เป็นทปี่ รกึ ษาและผ้อู ารักขาแกผ่ ู้ปกครองบ้านเมอื งแลว้ ย่อมเป็นการ
ขจัดสว่ นงอ่ นแงน่ ของอ�ำนาจ เหลือไวแ้ ตส่ ว่ นทีแ่ ขง็ แรง เหมอื นเช่น
การใชเ้ หตุผลเพอื่ บ�ำรงุ รักษาสขุ ภาพของเรา

2. ทวา่ กษัตรยิ แ์ ละผนู้ ำ� สว่ นใหญก่ ลับขาดสำ� นกึ เรอื่ งน้ี ดงั น้นั
พวกเขาจึงเอาอย่างประติมากรด้อยฝีมือท่ีเช่ือว่ารูปปั้นมหึมาของตน
จะแลดูย่ิงใหญ่และแข็งแกร่งเม่ือพวกเขาจัดวางท่วงท่าของรูปปั้น
ให้ย่างก้าวทรงพลัง มีร่างกายอันก�ำย�ำ และอ้าปากกว้าง เนื่องจาก
กษัตริย์และผู้น�ำเหล่านี้ล้วนพูดด้วยเสียงทุ้มต�่ำ ท�ำท่าจ้องมองอย่าง
เกรี้ยวกราด แสดงกิริยาฉุนเฉียวชวนทะเลาะ และปลีกตัวอยู่โดด
เด่ียวในชีวิตประจ�ำวัน จึงทึกทักเอาว่าตนก�ำลังเลียนแบบความสง่า
ผ่าเผยและความเคร่งขรึมขึงขังของความเป็นผู้น�ำ อันที่จริงพวกเขา
มิได้แตกต่างจากเหล่ารูปปั้นมหึมานั้นเลยแม้สักนิด คือภายนอก
แสดงโฉมแห่งความกล้าหาญและความศักด์ิสิทธ์ิ แต่ภายในเต็มไป
ดว้ ยดิน หนิ และตะกว่ั 2 อย่างไรกด็ ี สำ� หรับรูปปนั้ นำ�้ หนักพวกนน้ั
ช่วยถ่วงให้มันต้ังท่าตรงและม่ันคงอยู่ได้ ขณะที่นายพลและผู้น�ำท่ี
ไรก้ ารศกึ ษามกั ทำ� ผดิ พลาดและลม้ ควำ่� ไปดว้ ยความโงเ่ ขลาในสนั ดาน
ของตวั เอง เพราะพวกเขาสรา้ งอำ� นาจอนั สงู สง่ ของตนขนึ้ บนฐานทย่ี งั

– 29 –

การเปน็ ผู้นำ�

มิได้ปรับระดับ จึงไม่สามารถยืนหยัดตรงอยู่ได้ ย่ิงไปกว่าน้ันแล้ว
กฎของผู้สร้างซึ่งแรกก่อต้ังอย่างตรงไปตรงมาจะน�ำมาใช้เพ่ือแก้
เสน้ สายของรปู ปน้ั ดว้ ยการปรบั แตง่ และเทยี บเคยี งอยา่ งเอาใจใส่ ใน
วิธเี ดียวกนั นเี้ อง บรรดาผทู้ ำ� หนา้ ท่ปี กครองก็ต้องมีธรรมาภิบาลของ
ตัวเองเสียก่อน ปรับจิตวิญญาณให้หยัดตรง และวางบทบาทของ
พวกเขาให้ถกู จากนัน้ ไพรฟ่ ้าจึงสามารถเลียนแบบพวกเขาได้ เพราะ
คนท่ีก�ำลังล้มคว�่ำไม่สามารถท�ำให้คนอ่ืนยืนหยัดตรงได้ คนโง่เขลา
ไมส่ ามารถสอนคนอ่ืน คนไร้ระเบยี บไมส่ ามารถวางกฎระเบียบ คน
ยงุ่ เหยงิ ไมส่ ามารถวางระบบ คนด้อื ร้นั ไม่สามารถปกครอง แต่ผู้นำ�
สว่ นใหญก่ ลบั เขา้ ใจสิง่ นผี้ ดิ ไป กลบั คดิ วา่ ประโยชนอ์ นั ยิง่ ใหญท่ ่สี ดุ
ในการปกครองคือการเป็นอิสระจากการถูกปกครองเสียเอง ลองดู
ตวั อยา่ งจากกษตั รยิ แ์ หง่ เปอรเ์ ซยี เถดิ พระองคเ์ ชอื่ วา่ ทกุ คนลว้ นเปน็
ทาสของพระองค์ยกเว้นแต่พระชายา ทัง้ ท่เี ปน็ คนท่ีพระองค์ควรเป็น
นายเหนือหวั อย่างท่สี ุด

3. เช่นน้นั แลว้ ใครกันทค่ี วรปกครองเหลา่ ผูป้ กครอง พนิ ดาร์
กล่าวไว้ว่า “กฎหมายอันเป็นราชาของทุกผู้คน ทั้งมรรตัยชนและ
อมตะชน” ทว่าข้ามิได้อ้างถึงกฎหมายท่ีเขียนเอาไว้ในหนังสือหรือ
บนแผ่นไม้กระดานใดๆ แต่ขา้ หมายถึงเหตผุ ลซึ่งด�ำรงอยู่ในบรรดา
ผู้ทป่ี กครอง เหตุผลนนั้ ย่อมมาพร้อมดวงจติ และคอยพทิ กั ษด์ วงจติ
ท้ังไม่ปล่อยให้ดวงจิตน้ันขาดการน�ำทาง ดูเถิด กษัตริย์เปอร์เซีย
มอบหมายใหบ้ รวิ ารคนหนง่ึ มาหาพระองคท์ กุ วนั ตอนยำ�่ รงุ่ และทลู วา่
“ตน่ื เถดิ โอ องคร์ าชนั โปรดเขา้ รว่ มในกจิ การทอี่ ฮรู ามซั ดาผยู้ ง่ิ ใหญ่
ทรงประสงค์”3 แตเ่ สยี งน้มี ักอยู่ในตัวผู้น�ำท่ีมกี ารศึกษาและสามารถ
ควบคุมตัวเองได้อยู่แล้ว คอยส่งเสียงเตือนและเค่ียวเข็ญพวกเขา
โพลีมอนกล่าวไวว้ ่าความรกั เชงิ กามารมณน์ ้ันเปน็ “ของประทานจาก
เทพเจ้าซ่ึงมุ่งหมายในการเอาใจใส่และความผาสุกของคนหนุ่มสาว”

– 30 –
How to Be a Leader

เราอาจพูดให้ถูกต้องย่ิงกว่าว่าเหล่าผู้ปกครองรับใช้เทพเจ้าในการ
เอาใจใสใ่ นความผาสุกของเหล่ามนุษย์ผ้เู ปน็ บรวิ าร โดยม่งุ หมายจะ
จัดสรรของขวัญอนั สงู สง่ ดีงามบางประการทป่ี วงเทพประทานมาและ
ปกปอ้ งสว่ นทเ่ี หลือไว้

“ทา่ นเหน็ ทอ้ งฟา้ อนั ไรข้ อบเขตทอี่ ยสู่ งู เบอื้ งบน โอบลอ้ มผนื โลก
ไวใ้ นออ้ มกอดอนั ออ่ นโยนหรอื ไม?่ ”4 ทอ้ งฟา้ สง่ เมลด็ พนั ธท์ุ จี่ ำ� เปน็ ลง
มาใหต้ งั้ แตแ่ รกเรม่ิ สว่ นโลกกบ็ ม่ เพาะมนั ขน้ึ บา้ งเตบิ โตเนอ่ื งจากฝน
บ้างเติบโตด้วยสายลม ส่วนที่เหลือเติบโตเม่ือได้รับความอบอุ่นบน
พนื้ ผวิ จากดวงดาวและดวงจนั ทร์ ดวงอาทติ ยจ์ ดั แจงทกุ สงิ่ และผสม
มนต์เสน่ห์ของตัวมันเองลงไปในการเติบโตทั้งมวล แต่ในบรรดา
ของขวัญอันดีงามท้ังปวงที่เทพประทานมาน้ัน–ของขวัญอันย่ิงใหญ่
จำ� นวนมากมายลน้ เหลอื -กลบั ปราศจากความหรรษาหรอื การใชส้ อย
อยา่ งเหมาะสมอนั ใดทเ่ี ปน็ อสิ ระจากกฎหมาย ความยตุ ธิ รรม และผนู้ ำ�
อนั ทจ่ี รงิ ความยตุ ธิ รรมคอื จดุ มงุ่ หมายของกฎหมาย และกฎหมายคอื
งานของผู้นำ� และผู้นำ� คอื ภาพจำ� ลองของเทพเจ้า ผูป้ ระทานระเบียบ
ให้แก่ทุกสิ่ง ผู้น�ำท่ีแท้จริงไม่จ�ำเป็นต้องมีฟิดิอัสมาแกะสลักให้ ไม่
ต้องมีโพลิคลิตุสหรือไมรอน เพราะพวกเขาสามารถเปลี่ยนแปลง
ตนสภู่ าพเสมอื นของเทพเจา้ ไดด้ ว้ ยตวั เองโดยผา่ นความดอี นั บรสิ ทุ ธ์ิ
สร้างรูปป้ันอันมีชวี ิตซ่ึงจำ� เริญใจนกั ยามไดม้ อง และเป็นภาพจำ� ลอง
อันแสนเหมาะเจาะของเทพเจ้า5

เทพเจา้ ทรงสรา้ งดวงอาทติ ยแ์ ละดวงจนั ทรป์ ระดบั ไวบ้ นฟากฟา้
เพื่อเป็นตัวแทนพระฉายาอันงดงามของพระองค์ ดุจเดียวกันนั้น
ในนครก็มีฉายาอันถอดแบบมาจากเทพเจ้าและเป็นต้นก�ำเนิดของ
แสงสว่าง น่ันก็คือผู้น�ำ “ผู้ย�ำเกรงในพระเป็นเจ้าและถือสิทธิอัน
ชอบธรรม”6 น่นั เปน็ การกล่าวว่าผนู้ ำ� นนั้ ครอบครองหลกั เหตผุ ลและ
สตปิ ญั ญาของเทพเจา้ มใิ ชผ่ ถู้ อื คทา คอ้ นสายฟา้ หรอื ตรศี ลู เหมอื น
เช่นภาพจ�ำลองหรือถ้อยค�ำท่ีบรรยายถึงพวกพระองค์ในงานเขียน

– 31 –

การเป็นผู้นำ�

ต่างๆ ซ่ึงท�ำให้ความโง่ของพวกเขากลายเป็นส่ิงน่ารังเกียจโดยแต่ง
แต้มสง่ิ ทไ่ี ม่สามารถบรรลุเป็นจรงิ ได้ เพราะเทพเจ้ายอ่ มไม่พอใจผูท้ ่ี
เลียนแบบเสียงฟ้าคำ� ราม สายฟ้า หรือล�ำแสง แต่จะพอพระทัยกับ
ผู้ที่กระตือรือร้นติดตามความดีงามของพระองค์ และท�ำตามอย่าง
พระองค์ในความงดงามที่แท้และความเมตตากรุณา พระองค์มอบ
พละก�ำลงั แกส่ ่งิ น้ี และทรงแบ่งปันความเป็นระเบียบ ความยตุ ธิ รรม
ความจรงิ แท้ และความอ่อนโยน อัคคีมไิ ดศ้ กั ดสิ์ ทิ ธไิ์ ปกวา่ ส่ิงท่ีมนั
เป็น แสงก็เช่นกัน หรือเส้นทางเดินของตะวัน การข้ึนและตกของ
ดวงดาว ความเป็นนิรันดร์และความเป็นอมตะ เพราะพระเป็นเจ้า
ทรงม่ังค่ังมิใช่ด้วยการมีพระชนม์ยืนยาว แต่เพราะความสามารถ
ในการปกครองด้วยความดีงามอันบริสุทธ์ิ สิ่งน้ีคือความศักด์ิสิทธ์ิ
และสูงส่ง เป็นความสามารถแห่งพระคุณอันดีงามของพระองค์ใน
การปกครอง

4. เม่ืออนาซาร์คุสปลอบโยนอเล็กซานเดอร์ผู้ก�ำลังทุกข์โศก
จากการสังหารคลีตุส7 เขากล่าวว่าความยุติธรรมและความถูกต้อง
เป็นบริวารของเทพซูส ดังนั้น ทุกสิ่งที่กษัตริย์ท�ำลงไปจึงเป็นส่ิงท่ี
ถูกต้องและยุติธรรมแล้ว8 แต่ขณะพยายามบรรเทาความเศร้าโศก
ของอเล็กซานเดอร์ในความผิดร้ายแรงของพระองค์ เขากลับยุยง
ส่งเสริมการกระท�ำอันคล้ายคลึงกันในอนาคตด้วย นั่นเป็นส่ิงที่ผิด
และเป็นอันตรายย่ิง เพราะหากเราจะหาต้นแบบส�ำหรับสถานการณ์
เชน่ น้ี เราไมค่ วรกลา่ ววา่ เทพซสู มคี วามยตุ ธิ รรมเปน็ บรวิ าร แตเ่ ทพซสู
เองน่ันแหละคือความยุติธรรมและความถูกต้อง พระองค์เป็น
กฎหมายอันเก่าแก่ทีส่ ุดและสมบรู ณ์แบบที่สดุ อยา่ งไรก็ดี นักเขยี น
และครอู าจารยแ์ ตโ่ บราณบอกเราวา่ แมแ้ ตซ่ สู เองกไ็ มส่ ามารถปกครอง
อยา่ งประเสริฐได้หากปราศจากเทพีแห่งความยุติธรรม เฮสิอดั เขียน
ไว้ว่า9 “นางเปน็ สตรี” ผู้บริสทุ ธิผ์ ุดผอ่ ง เปน็ ค่เู คยี งของความเคารพ

– 32 –
How to Be a Leader

ย�ำเกรง การควบคุมตนเอง และการมปี ระโยชน์ ดว้ ยเหตนุ ้พี วกเขา
จงึ เรยี กองคก์ ษตั รยิ ว์ า่ “พระคณุ เจา้ ” (reverend) เพราะผทู้ นี่ า่ กลวั
น้อยท่ีสุดย่อมเป็นผู้ควรเคารพนับถือมากที่สุด ท่ีจริงแล้วผู้น�ำต้อง
กลวั ทจี่ ะกอ่ อนั ตรายแกผ่ อู้ นื่ มากกวา่ กลวั วา่ ตนจะไดร้ บั อนั ตราย สง่ิ น้ี
แหละทำ� ใหพ้ วกเขาไดร้ บั ความเคารพ ความกลวั ทผี่ นู้ ำ� ควรมคี อื ความ
กลวั อนั เนอื่ งมาจากความเมตตาและความมคี ณุ ธรรม เปน็ ความกลวั
แทนเหลา่ ผูอ้ ยูใ่ ต้ปกครอง ทำ� ใหต้ ้องคอยระวงั และปกปักรกั ษาผ้อู ยู่
ใตป้ กครองใหพ้ น้ จากอนั ตราย “เหมอื นดงั สนุ ขั คอยเฝา้ ระวงั ฝงู สตั ว์
ในคอกเมอื่ ไดย้ นิ เสยี งสตั วร์ า้ ยในปา่ ผกู้ ลา้ แขง็ ”10 พวกเขามไิ ดท้ ำ� เพอื่
ผลประโยชนข์ องตัวเอง แตท่ �ำเพอื่ ผู้ท่ีพวกเขาก�ำลงั ปกป้อง

ยกตัวอย่างเอพามินอนดัส เมื่อสหายชาวธีบส์พากันปล่อยตัว
ระเริงอยู่ในงานเทศกาลมึนเมา เขายังคงคอยเฝ้าดูอาวุธและก�ำแพง
นครอยู่แต่เพียงล�ำพัง โดยกล่าวว่าการท่ีเขารักษาสติไว้มิให้มึนเมา
ท�ำให้คนอื่นสามารถดื่มกินและนอนหลับได้ตามสบาย หรืออย่าง
คาโตผู้เยาว์แหง่ ยตู คิ า หลังจากท่ีพ่ายแพ้ในการรบ เขาส่งั ใหท้ กุ คน
ไปยังชายฝั่ง เมื่อส่งทุกคนลงเรือและอ�ำนวยพรให้แล่นเรือจากไป
อย่างปลอดภัยแล้ว เขาก็หวนกลับมายังที่พักและฆ่าตัวตาย ดังนี้
เขาได้สอนเราว่าผู้น�ำควรจะกลัวเพื่อใครและควรปฏิเสธส่ิงใด11 แต่
เคลอาร์คุส ทรราชแห่งเฮราเคลีย พอนติคา เคยนอนขดตัวอยู่ใน
กลอ่ งเหมอื นกบั งู สว่ นอรสิ โตเดมสุ แหง่ อารก์ อสขนึ้ ไปบนหอ้ งชนั้ สอง
โดยผ่านประตูลับ แล้วหลับนอนกับชู้รักหลังจากเคล่ือนเตียงมาทับ
อยู่เหนือประตู ขณะท่ีมารดาของหญิงผู้น้ันจะเอาบันไดออกไปจาก
ข้างล่างแล้วน�ำมาวางกลับคืนที่ในตอนเช้า12 ท่านคิดว่าโรงมหรสพ
ศาลาเมือง ห้องประชมุ สภา และงานเลยี้ งมนึ เมาทำ� ให้ชายผู้นห้ี วาด
กลัวก่ีคร้ังก่ีหน ชายผู้ท่ีเปล่ียนห้องนอนของตัวเองให้กลายเป็นคุก
ส่วนตัว? ความจริงคือกษัตริย์จะหวาดกลัวเพื่อไพร่พลเมืองของเขา
ขณะท่ีทรราชจะหวาดกลัวต่อไพร่พลเมืองของตัวเอง13 ย่ิงมีอ�ำนาจ

– 33 –

การเปน็ ผูน้ ำ�

มาก ทรราชก็ยิ่งทวีความกลัวมาก ยิ่งเขาปกครองผู้คนมากเท่าใด
เขากย็ ่ิงกลัวผคู้ นมากเทา่ นน้ั

5. ในความเปน็ จรงิ เทพเจา้ หาไดด้ ำ� รงอยโู่ ดยปะปนไปกบั สสาร
ท่ีแทบหยุดน่ิงอยู่เฉยๆ หรือที่เปล่ียนแปลงไปตามแรงกดดันนับ
ไมถ่ ว้ น หรอื ตามความเปลย่ี นแปลงและผนั ผวนของโชคชะตาเหมอื น
เช่นท่ีนักปรัชญาบางคนมักกล่าวอ้าง ทว่าด�ำรงอยู่สูงบนสถานท่ี
ซึ่งธรรมชาติต้ังอยู่ตลอดกาลและคงเดิมไม่เปล่ียนแปลง เทพเจ้า
ประดิษฐานอยู่เหนือฐานรูปสลักอันศักดิ์สิทธิ์ ดังที่เพลโตกล่าว14
และ “ทรงด�ำเนินไปตามเส้นทางท่ีสอดคล้องกันกับธรรมชาติอย่าง
สมำ�่ เสมอกระทงั่ บรรลผุ ลสำ� เรจ็ ”15 เหมอื นเชน่ ดวงอาทติ ยบ์ นทอ้ งฟา้
ท่ีเป็นด่ังภาพจ�ำลองอันงดงามและฉายสะท้อนของเทพเจ้าในสายตา
ของผู้ท่ีส�ำเหนียกถึงพระองค์ในดวงอาทิตย์นั้น ดังนั้น เทพเจ้าจึง
ประดับแสงแห่งความชอบธรรมและเหตุผลของพระองค์เอาไว้ใน
นคร แสงน้ีเป็นประหน่ึงภาพฉายซ่ึงผู้ได้รับพรและสามารถควบคุม
ตนเองจะคน้ หาเพือ่ สำ� เนาเก็บไว้ในตวั เองโดยผ่านหลักปรชั ญา ปรับ
แต่งตนเองเสียใหม่ให้เข้าใกล้มาตรฐานความงามสัมบูรณ์16 มีแต่
เหตุผลทพ่ี ฒั นาขึ้นผา่ นหลักปรชั ญาเทา่ น้นั จึงสร้างคณุ ลักษณะเช่นน้ี
ไวภ้ ายในตวั บคุ คลได้ ถา้ เขา้ ใจสง่ิ นแี้ ลว้ เรายอ่ มหลกี เลย่ี งการกระทำ�
ผดิ พลาดเฉกเชน่ อเลก็ ซานเดอรไ์ ด้ เพราะเมอื่ พระองคเ์ หน็ ไดโอจนี สี
ที่โครินธ์ก็ชื่นชมในความสามารถตามธรรมชาติ และอัศจรรย์ใจ
ในสติปัญญาและภมู ิความรูข้ องเขา พระองค์ประกาศว่า “ถา้ ขา้ มิใช่
อเล็กซานเดอร์ ข้าน่าจะเป็นไดโอจีนีส” ค�ำกล่าวน้ีเป็นการยืนยัน
หนักแน่นว่าพระองคถ์ กู กดทับดว้ ยความม่ังคงั่ ชือ่ เสยี ง และอ�ำนาจ
ของพระองค์เอง ซ่ึงเป็นตัวขัดขวางคุณความดีอันบริสุทธ์ิ ท�ำให้
พระองค์ไม่มีเวลาส�ำหรับอะไรอย่างอ่ืน พระองค์ยังกล่าวอีกว่าทรง
อิจฉาเสื้อคลุมขาดว่ินและกระเป๋าหนังของนักปรัชญาผู้น้ัน เพราะ

– 34 –
How to Be a Leader

ไดโอจนี สี ไมเ่ คยตอ้ งพา่ ยแพห้ รอื ถกู มนั จบั กมุ ตวั เอาไว้ ขณะทพ่ี ระองค์
ถูกผกู มัดดว้ ยเสือ้ เกราะ ม้า และหอก17 แต่อนั ทีจ่ รงิ แลว้ มคี วามเป็น
ไปได้ท่ีพระองค์จะฝึกฝนทางหลักปรัชญาและกลายเป็นไดโอจีนีส
ได้ในแบบของพระองค์เองโดยท่ียังประสบความส�ำเร็จในฐานะ
อเล็กซานเดอร์ด้วย แท้แล้วการท่ีพระองค์คืออเล็กซานเดอร์ ยิ่ง
สมเหตุผลนักที่พระองค์ควรเป็นไดโอจีนีส เมื่อเห็นแก่ความส�ำเร็จ
อันย่ิงใหญ่ของพระองค์ซ่ึงเป็นด่ังนาวาแล่นขวางสายลมแรงและ
ฝ่าทะเลอันหฤโหด พระองค์จึงจ�ำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีอับเฉาอัน
หนักหน่วงและนายท้ายทบี่ กึ บึน

6. อยา่ งไรกด็ ี สำ� หรบั พลเมอื งทว่ั ไปทอี่ อ่ นแอและไมม่ ชี อ่ื เสยี ง
ขาดซงึ่ สตปิ ญั ญา ทง้ั ยงั ขาดอำ� นาจทจ่ี ะกระทำ� สงิ่ ซง่ึ ปราศจากอนั ตราย
ดังเช่นในฝันร้ายเม่ือความรู้สึกโทมนัสรบกวนจิตวิญญาณ แต่จิต
วิญญาณน้ันแม้จะมีเจตจ�ำนงของตัวเองก็ไม่สามารถตอบสนอง
อย่างไรได้ อันอ�ำนาจทางการเมืองเมื่อน�ำไปกั้นขวางความเลวทราม
ช่วั ชา้ แล้วย่อมส่งกำ� ลงั ตอ่ ความร้สู ึกของคนขนึ้ มาได้ ดังนั้นจงึ พิสูจน์
คำ� กลา่ วของไดโอไนซิอสุ ว่าถูกตอ้ ง เพราะเขาประกาศว่าเมอื่ ใดทเี่ ขา
บรรลุความปรารถนาอย่างรวดเร็ว เม่ือน้ันแหละที่เขาจะปีติยินดีกับ
การเป็นทรราชมากท่ีสุด จึงมีอันตรายใหญ่หลวงประการหน่ึงเม่ือ
ผู้คนท่ีสามารถบรรลุผลส�ำเร็จดังหวังนั้นที่แท้แล้วต้ังความหวังใน
ส่ิงท่ีไม่เหมาะสม “ทันทีเพียงเอ่ยวาจา ส่ิงที่ปรารถนาก็สมหวัง”18
ทันทีท่ีความเลวทรามผนวกรวมกับอ�ำนาจทางการเมือง แข่งขันกัน
แสดงออกถึงทุกๆ อารมณ์ ย่อมเปล่ียนความโกรธให้กลายเป็น
ฆาตกรรม เปล่ียนความรักเป็นการผิดประเวณี และเปล่ียนความ
โลภเป็นการริบทรัพย์สิน19 “ทันทีเพียงเอ่ยวาจา” ผู้ท�ำให้ขุ่นเคืองก็
ถูกน�ำตัวไปประหาร ทันทีท่ีเกิดข้อสงสัยข้ึนมา ผู้ถูกกล่าวร้ายก็ถูก
ฆ่า นักวิทยาศาสตร์บอกว่าฟ้าแลบเกิดข้ึนหลังจากฟ้าร้อง เหมือน

– 35 –

การเปน็ ผนู้ ำ�