seni f3 bab 9 (1)

bab 9

SENI
ANYAMAN

NOR ALANI FATINI BT ASRUL AFFENDI
3 MASYITAH

DEFINISI ANYAMAN

ANYAMAN
BERMAKSUD

PROSES
MENYILANGKAN
BAHAN-BAHAN

DARIPADA
TUMBUH-
TUMBUHAN UNTUK
DIJADIKAN SATU
RUMPUN YANG
KUAT DAN BOLEH
DIGUNAKAN.

BAHAN-BAHAN TUMBUHAN YANG BOLEH DIANYAM
IALAH LIDI, ROTAN, AKAR, BULUH, PANDAN,

MENGKUANG, JUT DAN SEBAGAINYA. BAHAN INI
BIASANYA MUDAH DIKERINGKAN DAN LEMBUT

PRINSIP ASAS SENI ANYAMAN

PRINSIP ASAS DALAM SENI ANYAMAN
MERUPAKAN SATU PROSES MENJALIN
SECARA SILANG-MENYILANG HELAIAN DEMI
HELAIAN DAUN MENGKUANG, PANDAN,
ROTAN, BULUH DAN BEBERAPA BAHAN LAIN.

SESEBUAH HASIL SENI ANYAMAN DIANGGAP
SEMPURNA APABILA PENGANYAM

MEMENTINGKAN KETEGANGAN SEMASA
MENGANYAM AGAR ANYAMAN RAPAT DAN

TIDAK LONGGAR.

JENIS JENIS ANYAMAN

ANYAMAN GADAS

ANYAMAN ANYAMAN INI
YANG TIDAK BIASANYA DIGUNAKAN
MEMPUNYAI SEBAGAI TIKAR
KELARAI. PELAPIK LANTAI
ANYAMAN ASAS UNTUK AKTIVITI
BAGI ANYAMAN HARIAN.
MENGKUANG
MENGGUNAKAN
TEKNIK
ANGKAT SATU
DAN TURUN
SATU.

JENIS JENIS ANYAMAN

ANYAMAN KELARAI

ANYAMAN YANG MEMPUNYAI CORAK ATAU MOTIF
YANG BERBENTUK DAM DAN TERHASIL DARIPADA

PROSES MENGANYAM. ANYAMAN YANG
MENGHASILKAN SATU GAYA ATAU RAGAM HIAS

YANG MENARIK SEBAGAI MOTIF UTAMA.

ANYAMAN INI
BIASANYA
DIRANCANG

DAN DILAKUKAN
SERENTAK

SEMASA PROSES
ANYAMAN.

JENIS JENIS ANYAMAN

ANYAMAN SULAM

ANYAMAN UNTUK
MEMBUAT BUNGA

SULAM PADA
ROMBONG. RAGAM

HIAS JENIS INI
MEMERLUKAN ALAT

PENYISIP UNTUK
MEMASUKKAN
HELAIAN DAUN

YANG BERLAINAN
WARNA KE ATAS

PERMUKAAN
ANYAMAN SULAM.

MOTIF SENI ANYAMAN KELARAI

FLORA

KELARAI BUNGA KELARAI BUNGA

CENGKIH RAYA

FAUNA

KELERAI TAPAK KELERAI BUNTUT

HARIMAU SIPUT

NAMA MANUSIA

KELERAI MAK MEK KELERAI CIK KEDAH
BERAKAR

ALATAN SENI ANYAMAN

PARANG BELANTAN

DIGUNAKAN UNTUK ALAT PEMUKUL
MEMOTONG DAN SEMASA PROSES
MENETAK DAUN MENITIK DAUN.

POKOK MENGKUANG.

PELURUT PENYISIP

ALAT DARIPADA BULUH ALAT DARIPADA BULUH YANG
LEPER YANG DINIPISKAN DITAJAMKAN MENYERONG DI
SEDIKIT PADA KEDUA-DUA SALAH SATU HUJUNG SUPAYA
TEPINYA SUPAYA MUDAH HELAIAN MENGKUANG BOLEH
DISELITKAN UNTUK DISISIP.
UNTUK MELURUT
DAUN MENGKUANG. PISAU

JANGKA ALAT UNTUK MEMBELAH
DAUN DARIPADA
ALAT UNTUK MEMBELAH DAUN
MENGKUANG MENJADI HELAIAN MEMPULUR (TULANG
YANG LEBIH KECIL MENGIKUT BELAKANG DAUN) DAN
BAHAGIAN TEPI DAUN
LEBAR YANG DIKEHENDAKI.
ALAT INI MEMPUNYAI MATA YANG BERDURI.

PISAU YANG TAJAM.

BAHAN SENI ANYAMAN

ROTAN MENGKUANG

PANDAN BULUH

RIBU-RIBU REBEN

BAHAN SENI ANYAMAN

KERCUT STRAW

JUT STRAP PLASTIK

GULUNGAN SURAT
KHABAR

BAHAN SENI ANYAMAN

Tudung saji
nyiru
bidai

tikar parudan
lekar

beg
bakul berkaki
kipas anyam
nakul berkat

raga

PROSES PENYEDIAAN DAUN MENGKUANG

1 MENETAK DAUN

DILAKUKAN PADA WAKTU PAGI ATAU PETANG UNTUK
MENGELAKKAN DAUN MENGKUANG DARIPADA LAYU.
DAUN MENGKUANG YANG BERUSIA 1 SEHINGGA 2
TAHUN DIPOTONG SAMA PANJANG.
DISUSUN MENGIKUT RANGKAP (MEREPANG).

2 MELAYUR
DAUN MENGKUANG DILAYUR DI ATAS BARA API
SEHINGGA DAUN BERWARNA KEKUNINGAN.
TUJUANNYA UNTUK MELEMBUTKAN DAUN AGAR
LEBIH MUDAH DIBELAH DAN DIJANGKA.
KEMUDIAN DIBELAH UNTUK MEMBUANG DURI DAN
TULANG BELAKANG MENGGUNAKAN PISAU.

3 MENJANGKA

DAUN MENGKUANG DIBELAH MENJADI HELAIAN KECIL DENGAN
MENGGUNAKAN JANGKA BERSAIZ ANTARA 5 MM SEHINGGA 10
MM.
ALAT JANGKA BERMATA TAJAM DIGUNAKAN DENGAN MENCUCUK
PADA DAUN YANG DILETAKKAN DI ATAS KAIN TEBAL DAN DAUN
DITARIK PERLAHAN-LAHAN.
BAHAGIAN TEPI DAUN MENGKUANG DAN DURINYA DIBUANG.

PROSES PENYEDIAAN DAUN MENGKUANG

4 MENITIK

PROSES MENITIK ATAU MEMBANTUL MENGGUNAKAN
BELANTAN KECIL YANG DILAPIK DENGAN SEBATANG
KAYU UNTUK MELEMBUTKAN DAUN MENGKUANG.
IKATAN DAUN MENGKUANG DITITIK SAMBIL
MEMULASNYA BERULANG KALI.

5 MERENDAM

DAUN MENGKUANG DIIKAT DAN DIRENDAM
SELAMA TIGA HARI TIGA MALAM DI DALAM
TEMPAYAN YANG BERISI AIR. TUJUANNYA
ADALAH UNTUK MELUNTURKAN WARNA HIJAU
ASLI DAUN (PENYAHWARNAAN).

6 MENJEMUR

DAUN MENGKUANG YANG TELAH DIRENDAM
DIBILAS DENGAN AIR BERSIH.
DAUN MENGKUANG DIJEMUR DI BAWAH CAHAYA
MATAHARI.

PROSES PENYEDIAAN DAUN MENGKUANG

7 MELURUT

PROSES MELURUT DILAKUKAN DENGAN MENEKAN
DAUN MENGKUANG MENGGUNAKAN JARI DAN
PELURUT DARI PANGKAL SEHINGGA HUJUNG DAUN
UNTUK MELEMBUTKANNYA.
DAUN DILIPAT SUPAYA SAMA PANJANG SEBELUM
MEMULAKAN PROSES MELAGANG.

8 MEWARNA
AIR DIMASAK DI DALAM PERIUK BERSAMA DENGAN PEWARNA
YANG DIKENALI SEBAGAI INCI.
DAUN MENGKUANG YANG TELAH DILONGGARKAN IKATANNYA
DIMASUKKAN KE DALAM PERIUK SELAMA 10 MINIT.
MASUKKAN TIGA SEHINGGA EMPAT ASAM KEPING UNTUK
MEMATIKAN WARNA.
CUCI DAN BILAS IKATAN DAUN MENGKUANG YANG TELAH
DIWARNAKAN.
JEMUR IKATAN DAUN MENGKUANG DI AMPAIAN YANG TEDUH
ATAU JAUH DARIPADA CAHAYA MATAHARI SUPAYA WARNANYA
TIDAK PUDAR.

PROSES MENGANYAM TIKAR

1 LAGAN 2 ANYAM

HELAIAN DILIPAT DUA PROSES MENGANYAM
BAHAGIAN SAMA DIMULAKAN DARI
PANJANG DENGAN BAHAGIAN TENGAH

HELAIAN MENGKUANG HELAIAN YANG DILIPAT.
DIBENTUK SEPERTI "V". BAHAGIAN PERMULAAN
HELAIAN MENGKUANG
KAEDAH INI DIKENALI
SEBAGAI MELAGANG DIJALIN SECARA
BERSELANG-SELI.
ATAU MENAJA.

3

PEPEH

PEPEH JUGA DIKENALI SEBAGAI LEPIH
IALAH TEKNIK MELIPAT DAN MENGANYAM

BAHAGIAN TEPI ANYAMAN UNTUK
MEMATIKANNYA. PELEPIHAN IALAH PROSES
MENYISIP HELAIAN YANG BERLEBIHAN KE

DALAM BADAN ANYAMAN.

PROSES MENGANYAM TIKAR

4 SISIP 5 KERAT

TEKNIK MENYAMBUNG PROSES
HELAIAN YANG MENGANYAM
PENDEK DENGAN BAKI BILAH

MENYISIP HELAIAN ANYAMAN
TERSEBUT PADA DIPOTONG
MENGGUNAKAN
CELAH MATA ANYAM PISAU SUPAYA
SUPAYA ANYAMAN ANYAMAN
TIDAK TERBURAI. NAMPAK KEMAS.

6

HASIL AKHIR

RUPA BENTUK TIKAR

bucu tikar tepi tikar

badan tikar kepala tikar

TOKOH ANYAMAN & MENGKUANG

PUAN
AMINAH
BINTIH

ALI

PUAN AMINAH DILAHIRKAN PADA TAHUN 1944.
BERASAL DARI RUSILA TERENGGANU DARUL IMAN,

IAITU TEMPAT PENGHASILAN KRAFTANGAN
ANYAMAN YANG TERKENAL. PUAN AMINAH
MERUPAKAN TOKOH KRAF ANYAMAN YANG TELAH
DIPILIH OLEH LEMBAGA KRAFTANGAN MALAYSIA.
PADA TAHUN 1982 BELIAU MEMENANGI TEMPAT
PERTAMA DALAM PERTANDINGAN PERTUKANGAN
TANGAN SEZAMAN ANJURAN MUZIUM NEGARA.
HINGGA KINI BELIAU MASIH AKTIF SEBAGAI

SEORANG AHLI KRAFTANGAN ANYAMAN.

SEKIAN
TERIMA
KASIH