Kreyolofoni#10.pub

LANE I, NUMEWO X AVRIL 2018 CHAK MWA

KREYOLOFONI

NOU PA KA BATI YON FRANKOFONI SOLID SAN YON FONDASYON KREYOLOFONI KI PI SOLID

Eske nou tout ANDEDAN
se frè ak sè KREYOLOFONI
tout bon…
Pa janm bliye kote w
soti kelkeswa kote w
rive 04

Kesyon patant an

Ayiti 07

TAP TAP
MULTI-
SERVICES

SAINT-
MICHEL
BOTANIKA

PLANET
FM

100. FM
STEREYO

Fouye konsyans ou Pa Bliye

Pèsonn pa ka rep-
wodwi atik jounal sa

a san otorizasyon
redaksyon an

Redaksyon an pap
publiye atik san non

san adrès

Sponsorisé par

SE LANG AK LIV YO TOUJOU UTILIZE KOM ZOUTI POU KOLONIZASYON AN 2

KREYOLOFONI

Fonde 12 avril 2017 par
Pierre Richard Osias & Francisque Jean-Charles

Propriyetè : KREYOLOFONI
Depo Legal : ISBN

PDG : Pierre Richard Osias
Sekretè Ekzekutif : Francisque “Riko” Jean-Charles

Administratè :
Relasyon Publik :

Trezorye :
Redaksion :
Publisite :
Rubrik Spò :
Rubrik Kultu : Dieunou Maurice
Fotografi : Wilgens Devilas
Grafis : Ebens Pierre
Teknisyen-Enprimè :

Mesaje :
Distribusyon : Lenglesou Botanika & DAL Papéterie

59, ru Sténio Vincent, Podepè, Hayti
E-mail : [email protected]

Telefòn : (509) 3848/5890

Email :[email protected]

KONBIT NORD-OUEST
POUR UNE NOUVELLE

HAYTI (KNONH)

Parti Politique Régional & Moderne

Faites-vous membre pour le désenclavement
et le dévéloppement du Nord-Ouest.

Appelez aux # 36 53 65 84 
38 48 58 90

Edite ak Enprime pa
KREYOLOFONI
38 48 58 90

Gen yon sèl Dye e chak pèp reprezante l ak nome l selon kultu yo ak lang yo...

KREYOL SE MANMAN ISTWA NOU, IDANTITE NOU, DWA NOU AK DEVLOPMAN NOU3

EDITORYAL LA

« Eske nou tout se frè tout bon ? Fouye Konsyans ou… »
Jean Bertrand Aristide te di yon fwa : « Dis kòb konsyans sèlman mwen bezwen pou mwen achte. Dis
kòb konsyans sèlman Jezikri voyem al achte. Poukisa de jou an jou lavi a vini pi chè pou pitit Bondye? Poutan
yon ti gwoup gen twòp ! Poukisa manke respè pou malere kap drive nan vye mizè a
? Eske nou se frè tout bon? Hmmhh!… pa prese reponn, fouye konsyans ou ».
Se yon pakèt pawòl granfrè a te pale men anpil nan nou ka mande jodia si ansyen prezidan peyi a reponn
li menm kesyon sa a ki toujou rete pandye jounen jodi-a. Eske nou se frè ak sè tout bon kom Aytien dorijin afri-
kèn ? Poukisa sa k jwenn nan richès peyi-a pa eseye pataje l pou nivle sosyete sa-a ? Desan katòz lane depwi pa-
pa Dessalines te sèmante pou n te mèt desten nou. Desan douz lane nou te fè konplo ak lènmi an pou n te asa-
sinen l ak etabli « apartheid économique et politique » andedan peyi-a. Rezilta-a avoka Serge H. Moise di nou :
« Fòk nou dakò verite a nou kolektivman echwe. Ayiti se senbol povrete kichita sou koripsyon ak medyokrite ».
Prezidan Aristide, anvan l te monte sou pouvwa en fevriye 1991 te rekonèt tout lènmi yo (entèn ak ex-
tèn) ki dispozisyon l te pran pou l te rekonsilye peyi a e fè n konprann nou tout se frè ak sè. Konpòtman l te
afiche lè l te opouvwa e pandan l pa nan pouvwa ankò montre aklè se nan demagoji l te ye, divize pou l reye pat
andepaman ak kolonizatè a e okipan an. Eske w fouye konsyans pa w prezidan ? Eske w gen yen konsyans prezi-
dan ? Se vre ou mete inivèsite pou fome jèn nan peyi a, eske pa gen lòt travay ou ta dwe fè toujou ? Pèp aysyen
ap sibi yon jenosid politik, kiltirèl, spirityèl, ekonomik ak fizik depwi nan Sendomeng, bagay yo anpire depwi
lavalas la ta rive sou pouvwa a. Ayiti vinn yon Sodòm ak Gomò. Kisa w te ka fè pou ede nou divòse ak mantalite
kolon sa yo ? Koman w ka ede peyi a fè revolisyon kiltirèl, ekonomik, sosyal ak spirityèl la?
Repons ou a kriz nasyonal sa-a prezidan Aristide se kreye plis divizyon pandan w konnen ak dirijan la-
merik ak oligachi lokal la enpoze nou nan enterè yo pap janm pèmèt nachon an devlope. Repons ou an sou
gapiyay lajan petrocaibe a : « Se sa k fè nou di ak anpil konviksyon pou lanp edikasyon nou an klere byen fò l
gen mè lasyans ak gaz konsyans. Wi : gas konsyans ou petrokonsyans. Petrokonsyans pou veye petrocaribe »
simen plis latwoublay ak divizyon nan peyi a kote w wè lènmi w yo ap mande yon ti « petrokowoperatif »,
« petronako », elatriye.
M kontan ou rekonèt te gen gaspiyay lajan petrocaribe, 4 milya dola vèt konsa, e fòk nachon an rekipere
lajan sa a nan men òdonatè denye piblik yo. Nou vle yon gwo pwosè pou jije tout otorite rapò Latortue/Beauplan
ta mete an akizasyon. Desepsyon Titit, m pa tande w di anyen sou lajan Commission Intérimaire pour la Recons-
truction d’Haiti (CIRH), enstitisyon dirije pa yon kolon meriken W J. Clinton ak yon trèt aysyen Jean Max Belle-
rive ak Bank Mondyal (BM) ki tap jere 14 milya dola vèt aprè tranbleman latè 12 janvye 2010 la. Lajan sa a te
destine pou rekonstriksyon peyi a. Sak pase prezidan, lajan sa a se pa pou Ayiti l ye tou. Li pa gagote tou prezi-
dan. Poukisa ou bèkèkè ?
Eske nou tout Aysyen pa ta dwe leve kanpe pou n mande ansanm Bank Mondyal kot lajan peyi nou an
pase ? M Clinton rekonèt piblikman se 43% nan lajan an ki depanse e Bank Mondyal pa di anyen. Ayiti bezwen
lajan sila pou fè rekonstriksyon an tout bon vre, fok BM bay li. Anplis, Croix Rouge Américaine (CRA) te ran-
mase 500 milyon dola vèt e l te konstwi 6 mezonèt ak lajan an e nou tout rete bèkèkè. San konte yon bann lòt
òganizasyon entènasyonal ki fè richès yo sou Ayiti ki te soti anba yon desas natirèl. Kade jan krim sa lou sou do
peyi a. Preske tout moun pe oubyen lap plenyen menm jan ak sivil yo, sitwayen yo. Dirijan nou yo pa ka mande
lajan yo paske yo menm tou se yon bann vòlé. E anpil nan yo konplote ak etranje yo pou apovri Ayiti, manman
nou. Eske w renmen manman w Ayiti ? Eske nou tout se frè ak sè tout bon vre ? Eske nou tout vle Ayiti
devlope ?
Jc Roy konstate : « Ayiti se yon peyi k ap bwè dlo e k pa genyen ni kaptenn ni gouvènay ».
Wilson Laleau epengle nan rapò petrocaribe a rekonèt anpil nan nou se leta nou vòlè : « Tròp richès fèt nan peyi
sa-a sou do leta a. Moman an rive pou envantè byen anplwaye leta yo fèt, pou n konnen kilès nan yo ki tal dòmi
pòv e ki reveye twò rich ». E yon komisyon nasyonal pou verite, jistis ak rekonsilyasyon pou ankete sou eskrokri
finansye ki fèt nan peyi sa-a depwi 1971 rive an 2018 se tap yon gran pa ki te kap mennen nou a reponn kesyon
sa a : « Eske nou tout se frè tout bon ? ». Retounen tout richès peyi-a piye pa zotobre yo ap yon pi gwo pa pou
redistribisyon richès la fèt tou. Ansanm nou kapab. E se sak pou fèt pou rekonsilye an fèt tout bon e nan tèt an-
sanm nap ka konstwi peyi nou. Kreyolofoni#10

“Anpil moun an amerik m kwè gen yon vizyon negatif ak ewone sou vodou sakre a” D. MacKay

E PARAN KI PALE KREYOL SELMAN YO KI LANG POU YO PALE AK TIMOUN YO 4

“Pa janm bliye kote w soti kèlkeswa kote w
rive” Pierre Richard Osias repete souvan

« Pa janm bliye kote w soti kèlkeswa kote la nan grandi pou kont li, batay fè tout vye bagay
w rive » Pierre Richard Osias (PRO) pa janm pou sovetaj endividyel la. Li san orijin, grandi san
sispann repete. M ka di tou pa janm bliye kote w paran, li pa vle pèsonn konn pase l. Li gen tandans
soti kèlkeswa wotè w rive. E PRO ap dakò avèm, li rayi tout sa k te gen yon lavi miyò pase l. Li se yon
gen wouvèti despri, powèt angaje a kontan lè yon revancha, lap batay kont sosyete a kom si se so-
lòt chache di menm bagay avèl nan yon lòt nivo… syete a ki te rann anfans li ak adolesans li difisil.
Se yon egri ak yon danje sosyal. Jan de moun sa
Se yon talan ra.
Mwen m sonje kote m soti e kèlkeswa kote yo ta sipoze jwenn asistans sikososyal men kom
lavi a ak jefò m fè ta mennen m, m pa gen dwa Ayiti tout voum se do, « fils de personne » sa yo
janm bliye orijin mwen. Anpil nan nou fè kom si toupatou nan sosyete a.
Malerezman pou peyi Dayti se jan de rate
nou bliye. E se youn nan koz peyi nou an Ayiti
soufri konsa. Si pa gen chanjman nan konpòtman sa yo, egri sosyal sa yo ki rive chèf nan peyi a. Lè
sa yo, nan mantalite sa yo, lap difisil pou Ayiti de- yo chèf, yo fè tout sa yo kapab pou fè bloke pitit
soryette yo, anpeche yo emèje nan sosyete a, pou
bloke.
M se pitit manmanm Marie Thérèse Cler- yo itil peyi a. Yo bloke pitit soryette yo toupatou.
saint alias Toy (moun gicha) ki se te yon machann Apovri yo menm ekonomikman pou yo oubyen
sara ak pitit papam Francisque Jean-Charles ki se te kite peyia oubyen yo reziye yo mouri ak diyite yo
yon okton lakomin podepè (moun lòtbòpon). Se oubyen al jwenn yo nan koripsyon, nan tout moze
pwodwi de moun sa yo m ye e m pa gen dwa janm zafè kap kraze peyi a. Jamè yo pap rann pitit
bliye sa. Konsa, m se yon pitit soryette. Menm si soryette yo itil a peyi-a, yo prefere bay lènmi yo
gen evolisyon, lavi a souri ban mwen, map toujou tout avantaj ki genyen pou fè yo pi rich toujou. M
rete pitit soryette, desandan de soryette sa yo. Men konn plizyè pitit soryette ki te rive finalman nan
gen nwans ant pitit soryette ak « fils de personne ». leta a e yo oblije kite sa vit vit paske pou yo tout
E se « fils de personne » yo ki bloke devlopman pitit soryette ki fòse rete nan leta-a se esklavaj
mantal yo ye. Pa gen anyen yap regle pou peyi.
peyi a.
Pitit soryette la pa jann bliye orijin li, li fyè Yap jere yon jòb, yon stati sosyal, yap chache pan-
de li, li pale tout kote l pase sou orijin li. Li pa jen- syon. E konsa peyi a pa fè yon pa kita yon pa na-
Suite en page 05
nen ni li pa wont de sa-a. Men « fils de personne »

Radyo PLANET FM - 100.7 FM Stereyo SE SA NET

Nesesite Yon Près Sitwayèn Pou Yon Nouvel Hayti

PDG Ralph Moreau
Tel : 3154-0909/4250-4949

Captez la radio en ligne : www. [email protected]

Émissions spéciales à caractère éducatif : Planet Sou Ray, Desiderata &

Le Novateur à l’Oral

MITOLOJI a konstitwe yon baz esansyèl nan expresyon entèlijans imèn nan. Li inepwizab...

LOM GEN YON NANM DIVINN...CHAK PÈP TOU GEN YON NANM KOLEKTIV... 5

“Pa janm bliye kote w soti kèlkeswa kote w
rive” Pierre Richard Osias repete souvan

go ! Grangou touye moun an Ayiti an mil dola meriken, otomobil 120 mil dola meriken

2018. Tifoyid touye moun an Ayiti an 2018. Pa gen kore pa yon bann goril kap ba yo sekirite menm lè

pwogrè ! yo nan twalèt. « Fils de personne » yo pa konn

Nou sonje diskou sa-a : « Mieux vaut périr doulè ak soufrans pitit Soryette yo.

avec le peuple que de réussir sans le peuple ». Zòt Gen anpil nan nou pitit Soryette ki pap

gen ti merit li se vre men li reyisi preske pou kont li janm bliye paran n yo, orijin nou e ki pap janm

menm jan ak anpil lòt. Nou sonje di milyon dola

vèt peye a yon fim meriken pou sekirite prezidan sa

-a. Sa te vle di kraze lame a te pi bon e militè Ay-

syen pat ka jere sekirite prezidan sa-a. Nou wè nan

ki nivo alyenasyon an rive. Anpil devlopman te ka

fet nan site solèy, se pa vre? Sou menm prezidan an

sa-a Ayiti te reprezante katryèm « lobby » nan

mond lan ozetazini. Yo tap gaspiye lajan peyi a pou

yo te ka vann imaj yo kay Tonton Sam. Pandan

anpil ti moun ap mouri anba malnitrisyon, gran

moun ap dòmi nan lari, jenn gason ak jenn fanm

livre yo nan promiskwite. Maurice Sixto tap mande

« kilès kap vinn wè Sentaniz nan gwo liv la ».

Jodia anyen pa chanje, moun kap bat dlo

pou fè bè nan zen sou fwontyè a. Ajan dwàn ap

sezi, boule machandiz pitit Soryette yo. Atoufè,

« fils de personne » ap boule mache yo pou apovri

plis pitit Soryette, anpeche yo ale lekòl. « Fils de

personne » ki nan tèt leta a lage yon bidjè nan kòsaj maltrete pitit soryette parèy nou yo. Nap toujou

pitit Soryette yo pou dekapitalize yo pi plis. Yo di bay men a tout « fils de personne ». Pierre Richard

yap dedolarize peyi a e nou menm nap mande dep- Osias gen rezon lè l di nou : « pa janm bliye kote w

wi kilè Ayiti te dolarize. Pa gen pwodiksyon nasyo- soti kèlkeswa kote nou rive ». San François Duva-

nal, gran nèg ak « fils de personne » pa envesti nan lier (Papadòk) ak amatè batiman bwa Latòti, m te

agrikilti. Mizè n pou kò n. Pri pwodwi premye ka yon « fils de personne » menm jan ak sila yo

nesesite yo monte tèt nèg, vant nou tounen pwa kap kraze peyi a pou fòse sosyete a aspete yo.

chòkò telman nou pa ka manje. Politik komèsyal la Okontrè, siw prezidan, depite, senatè, minis, majis-

se fose pitit Soryette yo ki anba gwo kout ponya tra, elatriye se paske sosyete a asepte w e se pou ou

achte nan men gwo detayan nan PAP pou yo ka menm « fils de personne » te travay pou pat janm

kontrole benefis pitit Soryette yo. Se krim sou krim gen lot « fils de personne » ankò. Nan egoyis ou,

« fils de personne » yo ap fè. « fils de personne » yo ap miltipliye e wap apovri

« Fils de personne » yo toupatou nan admi- ak imilye pitit Soryette yo. Mèsi manmi Toy, se

nistrasyon piblik la. Se yo k majistra, depite, se- vre diplòm yo ak ran sosyal la pa pèmèt mwen de-

natè, prezidan, elatriyeje…Se yo k pran dezisyon ki pase w jan vye dikton an di l la, men m chwazi

ankaje leta-a, se yo k vote lwa pou pitit Soryette yo gade diyite m paske peyi sa a, « fils de personne »

respekte e se yo k reprezante nou toupatou ale- yo pa rann pitit Soryette yo itil pou yo soti tèt yo,

tranje. Yo pa sonje kòman ayè yo te ye. Se konm si men yo bare yo pou yo pa emèje menm si yo kon-

yo sot nan syèl tonbe sou latè. Se vi yo genyen nen kalifikasyon ak konpetans yo la.

kounye a se li yo te toujou genyen. Chato 200-300 F. Jean-Charles

IFA se yon DEYÈS kreyativite a ak teknoloji a...Li pwize RESOUS li yo nan MITOLOJI...

KULTU YON PÈP C LEXPRESYON NANM PÈP LA E LANG LAN C ZAM PRENSIPAL LA 6

“LÈ IYORAN OPOUVWA, KONESANS VINN YON DELI”

Un jardin d’enfants où l’on se fait tout petit avec les petits.

RELE MET CLAVAROCHE ROCK, DIREKTÈ JENERAL LA Nan 3765-5531

Edmonde S. Beauzile/Jean N. Joseph :
Sa yo panse, yo di l

Moun Nòdwes reveye nou non anba pye pep la poul pa kanpe leve tet li gade anle.
M sot nan Nodwes dom ak koum ap kase. Moun nan Yo fel dodo ak bel pawol ak kout kleren kout vaksin.
Podèpè nou sanse pwoch Prezidan ki nan palèa pouki nou Wi li le poul jou. Nou paka toujou ap rele Yogan nan
pat fè presyon pou “konstruction wout” lan komanse Pod- deye kamyonet la. Pou sa rive fet fok gen ayisyen
pe pito konsekan ki pa we poch yo selman le yap itilize
Depi 97 map frekante depatman sa souvan tou tantitiv tj pouvwa pou yo ka vin rich. Wi nou dwe lite nan tet
komanse Kafou Jòf epi menm Gwomon yo pa janm rive , ansanm pou kwape mize, grangou chomaj pa konn li.
la anko nou kite dirijan yo opte pou menm chwa ak kek ti Men se pa nan kraze brize sa ap rive fet. Li le pou
materyel. Wout Nodwes ta dwe yon gwo chantye ak tout tout ayisyen pran konsyans pou yo we e panse peyi
potansyel touristik li gen m panse c zon ki gen anpil pitit li avan tout bagay. Si nap mache ansanm wout la va vin
pase sou pouvwa nan 20 denye ane k pase la, pouki ple- pi kout. Konsa pap gen sechres anko. Sous dlo va
doye sa pa fet. Nou kite yo kole yon vye etikèt fawes sou koule fre. Peyi ap vin gen manje pou bay tout pitit li.
bel depatman sa. Nou pap bezwen al pran imilasyon kay vwazen ni lot
Mezanmi wout lan fatigan lap demoli machin, demoli bo dlo. Ayiti a va retounen la perle des antilles.
moun tou, m mande kijan moun kap pran Kamyon bwat yo
fè Jean Nazaire Joseph
Epi tou pa lontan sou Prezidan Preval anpil pon fèt sou
twonson sa (koze kontra san apel dof sa yo wi) nou kon- Bakoulou
pran n epi nou kole pired ladanl, 2 nan yo gentan tonbe, Bakoulou se rapadou Ki fè ti moun visye. Sou Nan
kiyes kap rele konpayi sa devan lajistis, kijan kontra sa te chache lanmou. Yo tonbe Sou tout moun fou. Ba-
pase gre a gre, ki etud ki te fèt, lajan jete lajan pedi koulou pa janm mou men yo toujou depase dou.
Moun Nòdwes reveye nou non Limena renmen yo pase ragou. Men konsa tou .Yo
Mesi. Edmond Supplice Beauzile pran move kou.

Ayiti va tounen la Perle des Antilles Me Bèl doukounou
Kile la fe jou en Ayiti pou soley la ka leve. Gen twop Ti moun alèkile pakonen bagay konsa. Si kann pa fè
moun ki nan fe nwa. Limye a dwe blayi nan tout rakwen l yo pap konen. Jenès pèdi la kilti. Nan yon peyi kap
pou tout je pete ka klere. Li le li tan pou yo sispann itilize de pafini bakara tounen malfini. Nan kò jènn fi ak
analfabet tankou bet. Fok sa chanje pou pitit soyet ka gen jènn gason. Madam bam de doukounou. Mwen ap
lespwa demen miyo. Van chanjman an dwe soufle toupa- pran sanm pou m ka retire fèy bannan lan sou li.
tou nan peyi a pou kwape zangi ak tout po fig yap met Wouch sa byen cho mwen kòmanse niche dwèt
mwen. Nèg pwovèb la

Idantite yon NÈG se konstriksyon sosyal li...Eske w konn tèt ou ? Eske w konnen kote w prale ?

...KULTU C MOD LAVI A... SPIRITWALITE C MOD LAVI A...SPIRITWALITE C KULTU...7

RIBRIK : Dwa

Kesyon patant an Ayiti

Kesyon patant an Ayiti: enpozisyon an ( Atik 15 lwa sou patant).
Anpil fwa nou tande pale de patant e gen biznis nou ale
ladan yo , nou toujou wè nan mi biznis lan patant sa ki Sa yo rele dwa fiks patant lan ou ka pase nan nenpot ki
atache.
Nan dwa fiskal Yon patant se Yon otorizasyon DGI de- DGI yap ba ou montan an. Si ou vle gen patant ou pa
livre bay Yon moun ou Yon biznis pou Li kapab egzèse
Yon aktivite komèsyal , Yon aktivite endistriyèl, oubyen bezwen al nan raketè fè manje lajanw pou gran mesi.
yon sèvis. Yo rele patant lan tou " contribution des pa-
tentes" Nan kek peyi men kijan kesyon patant lan ye:
Pou egzèse aktivite komèsyal , endistriyèl ak pou vann
Yon sèvis fok ou gen patant e se Nan peyi Cameroun kontribisyon patant lan etabli an
nan komin wap egzèse a wap
peye . Lè taks sa peye 80% ladan'l fonksyon chif dafè ane ki anvan an . Kob Enpo sa se
se pou komin nan e 20% se pou
leta ( Atik 1 dekrè 28 sektanm pou kolektivite lokal yo.
1987 ki te modifye la lwa 10 jen
1996 sou patant). Nan peyi Djibouti patant lan gen Yon dwa fiks varyab
Si ou gen Yon biznis ki gen
plizyè sikisal nan peyi a , chak selon kote ak selon gwosè antrepriz la e Yon dwa var-
sikisal yo dwe gen patant pa yo e
lè wap peye patant lan se nan DGI yab pwoposyonel ak Valè lo-
kote sikisal la ye a pou peye.
Men kek antrepriz ak kèk moun kasyon etablisman an.
lalwa di ki pa bezwen gen patant :
Etablisman piblik ak biwo leta ki Nan peyi lafrans yo te vini ak
ap fè aktivite kiltirel, edikatif,
sanitè, sosyal , espotif , ou touris- bagay patant sa an 1791 men nan
tiques,
- Anplwaye ki gen salè ki ap trav- lane 1975 yo retire bagay sa e yo
ay pou moun ou pou Yon antrepriz
- Travayè latè, elvè, pechè ki le yap vann pwodui yo ki pa ranplase l pa sa yo rele taks
transfòme yo, koperativ
-Atis Pent, desinatè ki vann selman pwodui yo, Pwofesyonel . Nan lane 2010 yo
- otè , konpozitè, mizisyen, chantè, koregraf, dansè, aktè,
pwodiktè sinema elatriye. ( Atik 4 lwa sou patant). elimine taks Pwofesyonel la yo
Men Kèk Pwofesyonel ki oblije gen patant pou yo
fonksyone : ranplase l pa kotizasyon
- Avoka, Medsen, kontab, Enjenyè, achitek , apantè, ela-
triye . ekonomik teritoryal.
Patant la dwe peye ant premye oktob e 15 desanm ane
Men eske pwostitye yo peye

kontribisyon patant:

- Nan peyi Almay Majistra vil

Bonn takse medam ki sou twot-

wa yo, e medam sa yo rapote

meri sa 250 000 Ero chak ane.

- Nan peyi Almay Majistra vil

Bonn takse medam ki sou twot-

wa yo, e medam sa yo rapote

meri sa 250 000 Ero chak ane.

- Nan peyi beljik nan Yon vil ki rele saint-josse depi

Yon moun ap lwe Kay pou fè pwostitisyon Majistra à

takse ou 3 fwa la valè Li konn takse lot aktivite. Nan

vil Ixelles toujou beljik yo takse pwostitye yo tou e

kob sa se fon espesyal pou ede fanm ki viktim vyolans.

An Ayiti m pa kache di nou si leta ta vle bay medam

sou twotwa yo patant leta tap rantre bon ti kob paske

m wè y'ap pi plis chak jou.

Me Pelex Flereme

Bayyinah Bello
Fondation Marie Claire Heureuse Félicité Bonheur Dessalines (FF)
FONDASYON FELICITEE
(509) 22 48 22 38; 29 40 08 69
sitweb: fondasyonfelicitee.com
Konnen kimoun Zansèt ou yo te ye, pouka konn valè pwòp tèt ou. Konnen sa k te pase pouka konnen sa w
ka fè pi douvan. Konnen ki moun ou ye pouka renmen tèt ou.
Mwen chwazi swiv tras Zansèt mwen yo pou tout letènite!!!

Daprè lejand YORUBA, IFA se ta kote divinite kreyatris ODUDUWA ta komanse lemond...

“PA GEN PÈP KI KA DEVLOPE SAN SPIRITWALITE ANSETRAL LI” J. ZUMA 8
RIBRIK : Kilti/Spiritwalite

Seremoni lave tèt

Seremoni lave tèt se pi gwo seremoni nan vodou yon lòt bagay...sa fè pati bay tèt manje pa lave tèt.
paske se seremoni sa-a ki prepare yon Voudouizan/ Gen plizyè jan nou ka bay tèt nou manje.
inisye pran chimen sèvi lwa. Se premye seremoni ki Pistach ak mayi griye mare nan mitan tèt lan se
ta sipoze fet anvan tout lòt yo. Lave tèt lan fèt pou youn. Gen de lè yon espri ka mande pou netwaye
eklèsi tèt moun lan spiritwèlman poul kapab tèt yon moun ak yon pijon blanc oswa kolonb epi
resevwa lwa yo nan tèt li san konplikasyon. Lave tèt li pran san an kòm manje (pou repran fòs) e pijon/
lan sipoze sèvi kòm yon kalman, ranfòsman ak eki- kolonb lan ka prepare pou fè yon kouvè pou li
lib efè yo. Gen moun lwa konn monte yo bosal. Gen

lòt ki paka pran fòs loa nan tèt li et lwa paka mani-
feste byen oswa moun lan paka kanpe poul kite lwa
an danse byen nan tèt li. Gen moun ki reve e yo

bliye. Kèlke swa moun ou ye an, tout kote ou mache

ou ranmase enèji. Depi ou mistik ou pi sansib toujou

pou enèji-a. Se tèt ki resevwa tout bagay avan lòt
pati kò a. Se la bon anj nou viv. Se lan pòtal sa ki

pèmet yon espri antre nan ou. Fòk tèt yon moun spi-
ritwèlman (konsyanse) et fizikman (pense/ entè-
lijans) li toujou klè…Depi tèt ou pa klè lavi ou ap

trouble. Se tet(Danbala) ki dirije pye(legba). Depi
ou bezwen reyisi fok tèt ou byen plase. Gen moun ki

fè seremoni lave tèt lan ak yon melanj fwi/flè ak
pafen et chanpay.. Men an verite (sitou si se pou

oswa yo depozel li yon kote tankou yon kalfou, la
nati ou simityè. Gen yon gwo diferans ant eklèsi
tèt ak bay tèt manje. Fri pa gen anyen pou wè nan
seremoni lave tèt…pompeya ak Florida nonplis.
Se yon seremoni senp ki bezwen selman aroma
fèy. Pa nenpot fèy min fèy ki gen enèji kalman…
fèy bazilik, fey zoranj, kowosol ak mant etc...
Enèji fèy ak fèy ki fote nan dlo (dlo rivyè dous,
dlo kokoye) petèt men kite melanj lan deyò pou
fòs solèy lan ka met benediksyon sou li...Men yon
dlo ki beni byen ak kèk envokasyon kapab eklèsi
tet yon moun. De tan zan tan lè yon voudouizan
santi tèt li cho, li bwouye. Li kòmanse enève ak
move fasil ak raj. Depresyon ka vin pran li oswa
pwoblèm ak toumant, poul reprann ekilib li ak
premye fwa) si lave tèt lan pa fèt ak fèy, ou poko jwen klète nan lavil li ta sipoze rafrechi tèt li ak
lave tèt ou vre. Se enèji fèy lan melanje ak la priyè yon dlo fre ki gen fèy ki fwote ladan l epi aprè sa
ak envokasyon ki netwaye ni tèt moun lan ak ni es- benyen ak fèy la, abiye tou de blan, mare tèt li ak
pri moun lan. Se fèy ki gerizon ak salvasyon nan yon mouchwa blan epi fe yon demand ak mèt tèt
travay vodou. San fèy pagen vodou. Dlo flè ak pafen li. Bagay yo senp, san konplikasyon ak fè wè. Se
pa vodou. Si espri nan tèt moun lan vle fwi sa vin sèlman vle pou vle ede tèt ou.

Si w NÈG e w deklare w mizilman ou kretyen sa ta vle di ou gen yon gwo pwoblèm memwa...

NÈG LA PA KONNEN ZANSÈT LI YO C PREMYE GID NAN VWA SIVILIZASYON 9

Saint-Michel

BOTANIKA

30, Ru Defile,
PòdePè, Ayiti
Telefòn: 3848 5890
Francisque Jean-Charles

RIBRIK : Di saw vle...

Malcom X/Gerard Boisrond
Sa yo panse, yo di l

« Kilè nap pran konsyans » afè paw Respekte tête ou epi fe devwaw Mache sou

Malcom X pingay pou yo pa riw.

Yo di non zansèt nou ban nou pote y opa bon, nou Pa janm bliye kotew soti Pouka konnen kotew prale
chanje yo. Yo griyan dan sou jan-nou abiye, nou abiye Nou soti lwen pou'n rive Ayiti Li pa janm twò ta pou'n
tankou yo. Yo di cheve nou grenn, nou achte defrizan. dekole.
Yo di po nou lèd, nou achte eklèsizan. Nou adopte lang SIM TE KONNEN TOUJOU DEYÈ
yo ak anbrase relijyon yo. Nou menm pale lang yo ak Gerard Boisrond
defann relijyon yo pibyen pase yo.

Kilès ki aprann nou rayi tout sa k nou, koulè po nou jis *****************

nou rive blanchi l pou n ka blan ? PÈLEN TÈT ------------------------------------ Yon pèp ki

Kilès ki montre nou rayi tèt nou ? Kilès ki aprann nou chita. Yon pèp kap kabicha. Yon pèp kap gade san pran.
rayi jan nou ye ?
Yon pèp kap Kouri nan tout direksyon. Yon pèp san
Rayi tè zansèt nou ? Rayi ras nou tèlman nou pa vle kole bonnanj. Yon pèp ki gen pwoblèm ak lonbraj li. Yon
ak youn lòt ?
pèp kap bay pwòp tèt li presyon. Yon pèp kap monte
Kilè nap pran konsyans ?
maswife. Yon pèp kap chante maten midi swa. Yon pèp

ki pa konn kote li prale. Yon pèp kap chache manje
« Toupatou lespri yo la. Yo abite sou latè, nan dlo ak patou. Yon pèp ki bouke ak dirijan san koutcha, rat
nan syèl. Siw koute yo, yo tout ap gide w »
mòde soufle. Yon pèp drivayè kap chache lavi detwi

SIM TE KONNEN TOUJOU DEYÈ lavi. Yon pèp bourik travay chwal galonnen. Yon pèp

kap tann jouk li tounen pwa tann. Yon pèp kap reve yon
Voyem anlè Pou pa atrap mwen Metem devan Pou gade Étadedwa ki nan wout depi 7 fevrye 1986 ki pa janm ka
mach mwen Devan byen deye mal pale de mwen rive. Yon pèp ki dwe kontan wè nan kad yon "Éta Jene-
Nou pral konn Georges wi se mwen.
ro Sektoryèl Nasyon" an, prezidan Jovenel Moise fèk
Bliyé Boukman adoré imaj blan Jete vodou ranmase la st mete sou pye la a, dwa ak politik fè alyans pou mete
bib Nap suviv men nou san ekilib Nanvi kontwi men pa yon pwen final nan sistèm pèfid epi retrograd kap boul-
gen plan.
vèse bil peyi a depi lanmò lanperè Dessalines.
Mandem ankor siw vl ma diw Suspann gade sou zot fè
Me René Julien

Pa gen yon AFRIKEN ki pou ap chache AFRIKANITE l paske AFRIK ap viv nan wou...

KOMAN ESKLAV LA AK MÈT LI KAPAB ADORE MENM DYE TANDE PRIYÈ TOU DE 10

JENERASYON NOUVEL AYITI

POLIKLINIK
LAFANMI

Dr. Agabus Joseph

Klinik Sa Pran Swen
Tout Fanm Yo

Bénito Sylvain
Tel : 3777-3761

NÈG PWOVÈB LA

Pierre Richard Osias Me Bèl doukounou
Ti moun alèkile pakonen
Mwen sonje lontan Lago kache Sinik men Kal ou bagay konsa
Mwen anvi ekri yon lèt damou Gason ak ti fi melanje Anbyans lan Gaye Si kann pa fè l yo pap
Pawòl sa yo se medsinn jodi jou Lago a pral kòmanse Lise a te gentan chaje konen
Randevou a gentan plase Pa gen kote Pou pike ze- Jenès pèdi la kilti
Mwen vle konpoze yon bèl moso Grenn pa grenn nap demake peng Nan yon peyi
Anba yon pye mango kouche sou Timafi gran kourè pral pran Konpa ap blayi kap de pafini
do grenn Moun ap rele anmweee bakara tounen malfini
Mwen envi resite yon bèl powèm Anpil kwen pral gen moun Fanatik de bò Finn Awoyo Nan kò jènn fi
kap plenn All Stars ap frape Layizna ak jènn gason
Ki rakonte listwa vinn nan epòk Gran kourè pa souvan Jwèt la pral gate Madam bam de dou-
karèm genyen Lè Dril pran mikwo kounou
Mwen anvi mande w danse Pa lontan anpil kay gen Vire Lise a tèt anba Mwen ap pran sanm pou
Men fòk mwen ajenou retire chapo plenyen Chapo ba pou sila yo ki pati m
Nèg pwovèb la Onaj a sila yo kap lite Tou- ka retire fèy bannan lan
m jou sou li
Mwen anvi pwomene ak ou bougannen ak ti bè Nèg pwovèb la Wouch sa byen cho
Men fòk mwen mande paran w Ak yon pyas mwen kòmanse niche
Mwen anvi kenbe men w ma byen manje Fanm Sa a dwèt mwen
map byen bwè Se yon ti kenèp sòti nan Nèg pwovèb la
Fòk mwen ap veye vwazinaj map pran de bougannen bok
Mwen anvi admire bote w ak kat ti bè Se yon ti twa de byen rale Exitos Band
Ki chaje ak senplisite yon ka sik Fanm Sa a Djaz ki te fèt sèlman Pou
Men fòk mwen ... dlo a gratis Se yon ti sous dlo nan mi- jennjan
map manje yon bougannen tan dezè Sal pawasyal se la plezi a
Mwen anvi di w mwen renmen w mete lòt la nan pòch mwen Se yon ti kleren dous nan ye
Fòk mwen di paran w sa anvan de tanzantan map pran yon sezon Fredi Bon konpa pral blayi
Mwen envi di w grenn Se yon kout alozouzan lè Bon jenjan AP make pa
Ke m sonje lontan Nèg pwovèb la moun enève w Tout lòt yo rete opa
Nèg pwovèb la Nèg pwovèb la
Kote te gen prensip
Jènn jan te respekte jènn fi
Kote jènn fi te respekte tèt yo
O wi mwen sonje lontan

Nèg pwovèb la

“POLITIK MONETÈ ENDEPANDANT SE KLE SOUVERÈNTE A” EVO MORALES

Gen yon sèl Dye e chak pèp reprezante l ak nome l selon kultu yo ak lang11

RIBRIK : Kilti/Spiritwalite

“Mwen pa pran,
mwen pa bay priyè”

Chenouti Zanna Nou pa nan denyè priyè a tou. Piske nou pa janm

Kanta pou zafè priye a, filozofi ayisyen an pa re- fini ak yon youkou. Nou kontinye fè sèvis youkou

konèt sa menm. Nan konsèpsyon ayisyen-an tout jouk nou janbe tou.

bagay posib sòf priye. Ayisyen pa bezwen pèsonn Nou kite kretyen yo ban nou priyè jouk nou kwè

pou priye pou li. Menm douvan djab ou resite priyè nan lapriyè. Nou telman chita priye jouk jenou

sa a pa p mache. nou kwochi. Se nan zafè priye a nou pran la. N ap

Nou konn fè demann men n pa priye. Lò demann priye pastè yo ap regle zafè yo. N ap mache priye

nan reyalize nou pa di : "priyè a egzoze ni di tou : pendan tout lòt pèp ap travay. Poutan lwa yo pa

"priyè a monte gras la desann". Nou pa nan kite non montre n priye. Yo montre travay. Yo ba nou

plis kantik pou n pran priyè. Kantik la se zafè pa konesans pou nou travay.

nou. Jou nou pa ni

Nou wè gen yon pran ni bay priyè

gwoup ayisyen k ap kamyonèt revoli-

priye. Yo mèt bay syon an ap de-

priyè sou bay priyè, ti mare. E nou pap

mari p ap monte ti chita nan dèyè

Mari pap desann. kamyonèt la pou

Pwovèb la di : " Pa n ap rele Yogànn,

gen lapriyè ki pa gen Yogànn, Yògànn,

amèn". Filozofi Vo- Jakmèl. Lò sa a n

dou a di tout lapriyè ap koumanse

pa gen amèn. Nou pa asime prensip

dwe chita mande nou se konnen an.

menm papa Bondye. Wi, nou se gran-

Manche ponyèt ou moun, ayisyen

pou travay. Paske li bezwen asime sa.

menm tou li okipe Se pa nan chita

nan travay. Dayè mache priye,

Bondye konn bay li mache fè jèn pou

pa konn separe. Enpi rezoud pwoblèm

li rankinye depi li fin ekri pou ou, li pa p efase. nou ak pwoblèm peyi a. Solisyon peyi Ayiti pa

Paske kreyon l pa gen gòm. nan Jezi ak Bondye. Kesyon se Jezi ki konnen an

Yon pèp ki kwè nan konesans pa ka nan priye. Li ka konsènan peyi a se koze kremòl. Zafè se Jezi ki

mande yon lwa sa pou l fè pou l rezoud pwoblèm li pou di yon mo pou Ayiti a, se pawòl tafya. Si se

si li pa konnen sa pou l fè. Se mòd demann sa yo pou sa, nou mèt rete mache priye. Nou mèt fè je-

vodouyizan fè. Si li pa konekte ak lwa pa l, l al wè nou n kwochi nan priye Jezi. Apre n al jwenn li

yon oungan oubyen yon manbo ki pou travay pou li. nan paradi kote ki pa gen maladi, vyeyès ak ko-

Li pa al nan nevèn. Zafè ayisyen pa ta dwe priye a kobe. Men pou bout tè sa-a, li pap ranje pyès ak

klè kou klèwòz nan ti kantonnad ki pi ba a. priye Jezi a.

Nou sèvi ginen Pito n al chache konnen sa pou fè n lò nou gen

Nou pa konnen lapriyè yon pwoblèm olye n ap kouri priye, olye n ap

Si mwen fè sa se pou lafwa mwen mache priye.

SUPREMASI BLANCH LAN ALYENE NOU LI RANN NOU ETRANJE A PWÒP TÈT NOU...

PA GEN YON MALADI MENM KANSÈ KI KA EKZISTE NAN YON ANVIRONMAN ALKALEN 12

« Menm Lekòl la, ak menm deviz la pou
Bondye ak pou lumanite »

Lekòl Étienne Saintil, yon lekòl ak anpil referans
Kontakte Jean-Claude & Claudine Thervil au # 3725-3929

« Desizyon m poum detwi otorite an Ayiti yo, se pat
pou konsiderasyon komès ak lajan, men se pluto
akoz nesesite poum bloke pou tout tan mach nwa yo

nan mond lan »
—Napoléon Bonaparte
*********************
*********************
Deklarasyon Papa nachon an Dessalines
« Nèg tankou mulat, nou tout te batay kont blan yo,
byen yo nou te konkeri yo kote nou te vèse san nou se
pou nou tout. M vle yo pataje ak ekite »

KREYOLOFONI : SIM M MOURI DEMEN SE YON BLAN KI AME YON NWA POU TOUYEM