SED 3314 QUALITY CONTROL

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 1 drpd 23

INSTITUSI LATIHAN
KEMENTERIAN BELIA DAN SUKAN

KERTAS PENERANGAN
(INFORMATION SHEET)

KOD DAN NAMA EE-021-3:2012 ELECTRONIC EQUIPMENT & APPLIANCE
PROGRAM / TROUBLESHOOTING, REPAIRING AND MAINTENANCE
PROGRAM’S CODE & NAME OPERATION

TAHAP / LEVEL 3 SEMESTER 3

NO DAN TAJUK UNIT CU:01 ELECTRONIC PRODUCT QUALITY CONTROL
KOMPETENSI /
COMPETENCY UNIT NO.
AND TITLE

KOD DAN NAMA SUBJEK/ DED/SED 3314 QUALITY CONTROL
SUBJECT CODE AND NAME

NO. DAN PENYATAAN 1.1 IDENTIFY ELECTRONIC PRODUCT QUALITY
CONTROL REQUIREMENTS
AKTIVITI KERJA /
WORK ACTIVITIES NO. AND 1.2 PREPARE ELECTRONIC QUALITY CONTROL ACTIVITIES
STATEMENT REQUIREMENTS

1.3 PERFORM ELECTRONIC QUALITY CONTROL
1.4 REPORT INSPECTION RESULTS TO SUPERIOR

KOD WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4)

TAJUK : PENGENALAN KEPADA KAWALAN KUALITI
TUJUAN :
Kertas penerangan ini bertujuan menerangkan tentang keperluan
yang dikehendaki bagi memastikan produk yang dihasilkan
berkualiti dan memenuhi prosedur kawalan kualiti bagi memberi
pengetahuan yang lebih terperinci kepada pelajar mengenai
kawalan kualiti produk.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 2 drpd 23

PENERANGAN:

1. KONSEP KAWALAN KUALITI

Perspektif kualiti telah bermula sejak awal abad ke-19 yang telah membawa
bersamanya pelbagai makna dan definisi yang berkaitan dengan kualiti. Tokoh-tokoh
pengurusan telah memberi definisi kualiti seperti nilai (Feigenbaum, 1961) menepati
spesifikasi (Gilmore, 1974), menepati permintaan dan kecacatan sifar (Crosby, 1979),
cemerlang (Waterman, 1982), menepati kehendak pelanggan (Parasuraman, 1985),
kesesuaian bagi penggunaan (Juran dan Gryna, 1988) dan pelbagai lagi.

Manakala tokoh-tokoh kualiti seperti Feigenbaum (1961) telah mengemukakan
pendapat bahawa kualiti ditentukan oleh pengguna berasaskan pengalaman pengguna
dengan produk atau perkhidmatan yang diukur berdasarkan keperluan mereka. Crosby
(1979) pula menjelaskan bahawa kualiti merupakan keselarasan dengan keperluan. Kualiti
juga dikaitkan dengan darjah keseragaman, kos yang rendah dalam pengeluaran, dan
disesuaikan dengan pasaran (Deming, 1986). Cohen dan Brand (1993) pula berpendapat
bahawa perspektif kualiti ialah kesesuaian penggunaan atau menepati keperluan pelanggan.
Seterusnya kualiti adalah penambahbaikan berterusan dalam semua aspek (Bank, 1988).

Garvin (1988) pula telah mengemukakan dan mengkategorikan definisi kualiti
berdasarkan kepada pernyataan seperti berikut:

1) Kebolehan luar biasa dalam mencapai kecemerlangan dengan
mematuhi standard yang tinggi.

2) Berasaskan produk yang memperlihatkan kualiti adalah sebagai pembolehubah yang
berharga yang terdapat pada setiap unit hasilan.

3) Berasaskan kepada pengguna, yang boleh disamaertikan dengan memenuhi
kepuasan pengguna dan barangan atau perkhidmatan yang menepati citarasa
pelanggan.

4) Berasaskan pengeluaran yang berlaku apabila pengeluaran menepati keperluan
spesifikasi atau rekabentuk yang ditetapkan dan penambahbaikan kualiti bagi
mengurangkan kecacatan.

5) Berasaskan nilai yang memastikan bahawa kualiti ialah darjah kecemerlangan yang
diterima bagi nilai yang diberikan.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 3 drpd 23

Jika diperhatikan, kualiti ialah istilah yang relatif kerana mempunyai makna yang
berbeza kepada berlainan orang, berlainan masa dan berlainan organisasi. Contohnya,
kualiti sesuatu keluaran ataupun perkhidmatan boleh dimaksudkan dengan kefahaman,
kebolehpercayaan tentang kegunaannya, pada bila-bila masa, jaminan rupa, keaslian,
keunikan dan pelbagai faktor lain yang diberikan.

Terdapat juga pendapat yang menyatakan bahawa kualiti ialah satu tawaran
(perkhidmatan atau keluaran) yang dapat melebihi takrif daripada keperluan pengguna atau
pelanggan. Tambahan lagi, mengikut kelakuan pengguna, kualiti ialah nilai tanggapan oleh
pengguna akhir mengenai keluaran dan perkhidmatan yang diberikan. Hal ini bermaksud,
bahawa sesuatu keluaran atau perkhidmatan akan dikatakan berkualiti jika mempunyai ciri
atau sifat yang memenuhi atau memuaskan keperluan dan harapan pengguna.

Jika dilihat dari perspektif organisasi, maksud kualiti bergantung kepada kedudukan
seseorang dalam organisasi. Sebagai contoh, jika sebagai seorang perekabentuk,
pelanggan, pengeluar (operasi) dan pengagih, masing-masing mempunyai pandangan dan
pengertian yang tersendiri mengenai kualiti. Gambaran kepada keadaan ini memperlihatkan
kualiti itu ditafsirkan berdasarkan bidang kuasa yang ada.

Perekabentuk dan jurutera keluaran akan melihat kualiti dan keunggulan serta
keakuran kepada spesifikasi yang meliputi saiz, bahan, kehalusan dan ciri keselamatan
kegunaannya. Pengagih pula memahami kualiti dari segi pemeliharaan perjalanan sesuatu
keluaran daripada kilang kepada pelanggan. Perjalanan pula menumpukan kepada
keselamatan penghantaran mengikut jadual atau masa dan juga latihan kemahiran tertentu
pekerja.

Daripada perbincangan di atas, telah menunjukkan bahawa setiap bahagian dalam
sesebuah organisasi mempunyai definisi yang tersendiri mengenai tugas atau
tanggungjawab mereka. Maka ini menyebabkan terdapatnya kepelbagaian dalam
memberikan definisi kualiti.

Tidak ketinggalan juga Havark Business Revial (1987) yang memberikan pandangan
terhadap kualiti yang berasaskan kepada empat (4) sudut pandangan.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 4 drpd 23

1) Keunggulan semulajadi
Pandangan ini menyatakan kualiti tidak boleh diukur tetapi boleh dikenalpasti secara
universal iaitu kecemerlangan.

2) Darjah Atribut
Pandangan ini mendefinisikan kualiti sebagai mempunyai ciri atau sifat tertentu
sesuatu keluaran atau perkhidmatan.

3) Kepuasan Pengguna
Dalam kontek ini, darjah kepuasan pengguna keluaran atau perkhidmatan yang
diperolehinya. Hal ini boleh digambarkan melalui pesanan berulang dan keceriaan
menggunakan keluaran berkenaan.

4) Kepatuhan Kepada Spesifikasi
Perspektif ini menilai tahap atau tingkat kualiti sesuatu keluaran atau perkhidmatan
yang dikeluarkan atau ditawarkan mengikut spesifikasi atau ketentuan yang telah
ditetapkan oleh pembentuknya.

Berdasarkan kepada penjelasan yang dikemukakan mengenai definisi kualiti,
menjelaskan tentang kepelbagaian pandangan dan pendapatan mengenai kualiti
berdasarkan bidang, profesion dan organisasi. Begitu banyak yang diketemukan hingga
adakalanya agak mengelirukan untuk dijadikan panduan dan penerokaan aspek-aspek
kualiti. Bagaimanapun ini tidak menjejaskan sebarang usaha untuk mempertingkatkan kualiti
kepada apa jua bentuk organisasi. Sebaliknya masalah kualiti dalam organisasi berpunca
daripada gagal sesetengah komponen dalam proses penghasilan output.

Sekiranya masalah kualiti disebabkan oleh manusia, maka mereka mesti dilatih
sehingga berjaya ataupun ditukarkan. Sekiranya mesin, maka mesin berkenaan perlu
diperbaiki ataupun ditukar. Begitu juga jika didapati kerosakan berpunca daripada sistem,
maka sistem berkenaan mesti dikaji atau diubah semula. Sebaliknya adalah tidak bijak jika
menuduh personal berhubung dengan masalah yang berlaku kerana ia akan menimbulkan
kekecewaan. Sedangkan sebarang bentuk kekecewaan yang dialami oleh personal dalam
organisasi pasti akan meninggalkan kesan yang negatif terhadap keutuhan organisasi
berkenaan.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 5 drpd 23

Dalam hal ini, beberapa syor yang dikemukakan oleh W.Edwards Deming boleh
dijadikan panduan, iaitu:

1) Membentuk Tujuan Yang Konsisten Untuk Memperbaiki Keluaran Dan
Perkhidmatan
Dalam hal ini, pengurusan organisasi perlu meneruskan komitmen kepada kualiti
bukan untuk jangka pendek, tetapi juga untuk jangka panjang. Kualiti perlu dijadikan
tunjang kepada tujuan organisasi, bukannya hasil yang difikirkan boleh memberikan
keuntungan. Hal ini kerana keuntungan sebenar ialah kesan atau hasil daripada
kualiti.

2) Membentuk Falsafah Baru
Kualiti ialah keperluan untuk sesebuah organisasi kekal dalam persaingan dan
meneruskan kelestarian. Segala yang kurang bermutu, hasil kerja yang tidak
menepati spesifikasi dan perkhidmatan yang tidak lancar perlu disingkirkan.
Keefisienan amat dipercayai boleh menjimatkan kos, sementara lambat dan
kesilapan pula akan menyebabkan perkara sebaliknya.

3) Hapuskan Kebergantungan Kepada Pemeriksaan Secara Besar-Besaran
Seolah-olah telah menjadi amalan tradisi apabila pemeriksaan sering dilakukan untuk
mencari atau memantau kesilapan yang berlaku. Akibatnya, kecekapan dan
keberkesanan akan terhapus apabila sesuatu kesilapan dapat dikesan. Oleh itu,
pembaikan secara berterusan perlu dilakukan dari peringkat awal dan setiap
kesilapan mesti dikesan sehingga ke akar umbi. Hasilan yang berkualiti pasti akan
meningkatkan kepuasan dalam kalangan mereka yang mengusahakannya di samping
melahirkan perasaan megah terhadap tugasan yang dilakukan. Secara langsung
mereka juga mempunyai rasa megah dan sayang terhadap organisasi yang disertai.

4) Memperbaiki Sistem Perkhidmatan Pada Setiap Masa
Tugas untuk meneroka atau mencari kaedah yang boleh meningkatkan kualiti tiada
penghujungnya. Tugas ini perlu dilakukan secara berterusan dengan cara
mempelajari proses itu sendiri. Proses ini dipanggil sebagai kejuruteraan semula atau
re-engineering.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 6 drpd 23

5) Menginstitusikan Kaedah Latihan Moden Di Tempat Kerja
Latihan berkualiti bukan setakat untuk mengetahui cara menggunakan peralatan
atau melaksanakan prosedur, tetapi turut memastikan personal yang terlibat
mempunyai pengetahuan dan kemahiran yang cukup untuk melaksanakan
tanggungjawab yang telah diserahkan. Latihan yang sebegini pasti akan
memudahkan proses penyesuaian kaedah kerja dengan lebih mudah. Rasa mudah
yang dirasai oleh personel yang terlibat pasti akan meninggalkan kesan yang positif,
terutamanya dari aspek keseronokan menjalankan tugas.

6) Menginstitusikan Kepimpinan
Menginstitusikan Kepimpinan membawa maksud setiap pemimpin perlu mempunyai
tindakan penyeliaan yang secukupnya terhadap subordinat mereka. Pemimpin bukan
setakat memberi arahan kepada subordinat, turut memberikan ganjaran dan
dendaan, serta juga membantu subordinat ke tahap potensi kebolehan tertinggi.

7) Menghapuskan Ketakutan Dan Menanamkan Pembelajaran
Budaya terbuka adalah penting untuk semua ahli organisasi. Mereka seharusnya
mempunyai kebebasan untuk menyuarakan pendapat dan menyampaikan sesuatu
masalah dengan jujur. Cara ini akan membantu pengurus organisasi untuk
mengetahui atau mengesan masalah dan seterusnya merancang tindakan yang
sesuai.

8) Membuang Halangan Antara Bahagian Fungsian / Staf
Halangan antara jabatan atau bahagian fungsian perlu dihapuskan. Petugas harus
didedahkan atau mempelajari usaha bahagian lain supaya mereka boleh
memperbaiki dan meningkatkan produktiviti. Perkara penting ialah semua bahagian
berkongsi bersama ke arah matlamat yang sama.

9) Membuang Halangan Dan Meningkatkan Hasil Kerja
Sistem merit dan penilaian tahunan patut dihapuskan kerana merupakan satu
paksaan terhadap terhadap ahli organisasi kerana mereka sering diawasi dan dinilai.
Seseorang yang mahu mempunyai prestasi yang baik, tidak memerlukan sistem
intensif atau sebagainya, sebaliknya memerlukan bantuan untuk mengatasi masalah
seperti kekurangan bahan, peralatan dan latihan. Yang penting ialah kesedaran

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 7 drpd 23

kendiri terhadap tugasan yang dipertanggungjawabkan. Dalam keadaan ini
pentingnya peranan motivasi dalaman.

10) Meningkatkan Program Pendidikan Dan Latihan Dengan Cepat
Latihan merupakan satu asas penting untuk mendapatkan kualiti. Latihan perlu
mempunyai asas yang meliputi pemeriksaan yang teliti terhadap alat atau prosedur,
termasuk arahan tambahan dalam kerja berpasukan.

11) Mengambil Tindakan Untuk Menyempurnakan Transformasi
Untuk menggubal atau mengarah organisasi kepada kualiti, keseluruhan organisasi
mesti bekerjasama ke arah pencapaian budaya Pengurusan Kualiti Menyeluruh (PKM)
atau Total Quality Management (TQM).

Di bawah konsep Pengurusan Kualiti Menyeluruh pula telah digariskan beberapa
prinsip pengurusan yang boleh diaplikasikan demi mempertingkatkan kualiti sesebuah
organisasi yang dapat dilaksanakan melalui pengurusan kualiti organisasi.

1) Sokongan Pengurusan Atasan
Semestinya pihak pengurusan hendaklah komited sepenuhnya dalam melaksanakan
aktiviti-aktiviti berkaitan peningkatan kualiti dalam organisasi. Hal ini perlu untuk
menjamin sokongan yang berterusan, memandangkan perubahan-perubahan akan
berlaku dalam segala aspek organisasi seperti dasar, falsafah, sistem dan prosedur,
struktur organisasi dan berkemungkinan akan mengambil masa yang lama.

2) Mengadakan Perancangan Strategik Kualiti
Dalam membuat perancangan strategik kualiti, visi dan misi organisasi perlu wujud
untuk dikaji kesesuaiannya. Kedua-dua aspek ini memberi arah tuju dan fokus serta
rujukan perancangan aktiviti kualiti organisasi. Sumbangannya didapati begitu nyata
kepada keberkesanan pelaksanaan aktiviti-aktiviti yang berkenaan.

3) Mengutamakan Pelanggan
Matlamat mengadakan perubahan dan mempertingkat kualiti adalah kepuasan
pelanggan yang dilakukan dengan cara menghasilkan produk atau perkhidmatan
yang memenuhi kehendak mereka. Pelanggan ini terdiri daripada pelanggan
dalaman, luaran dan juga stakeholders.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 8 drpd 23

4) Memberi Latihan Dan Pengiktirafan
Sumber tenaga manusia merupakan faktor yang paling penting yang dapat
mempengaruhi prestasi organisasi. Hanya melaluinya sahaja, pengurusan sumber-
sumber lain seperti teknologi, kewangan dan bahan-bahan dapat dilaksanakan.
Tanggungjawab organisasi yang paling kritikal terletak pada usaha meningkatkan
potensi setiap anggota yang berada di dalamnya supaya mereka dapat memberi
perkhidmatan dan sumbangan yang lebih baik.

5) Mengukuh Semangat Berpasukan
Bekerja secara berpasukan dilihat dapat meningkatkan dan melicinkan pelaksanaan
dan penerapan budaya kecemerlangan dalam sesebuah organisasi. Pendekataan
begini mewujudkan keadaan dan perasaan empowerment kepada semua anggota
organisasi. Motivasi yang ditimbulkan akan memberi kesan yang amat positif kepada
usaha pembaharuan dan perubahan yang dibawa oleh pihak pengurusan.

6) Mengadakan Pengukuran Prestasi Dan Penetapan Matlamat Kualiti
Segala usaha pengurusan perlu disemak dan dinilai keberkesanannya dari masa ke
semasa. Untuk menyemak keberkesanan usaha-usaha yang dicadangkan kepada
matlamat yang diinginkan dan membuat tindakan pembetulan kepada masalah yang
dikesan. Kecemerlangan organisasi melalui prinsip ini dibuktikan melalui produk atau
perkhidmatan berkualiti dan memenuhi kehendak pelanggan serta menjimatkan kos.
Pendekatan-pendekatan yang diambil untuk maksud ini adalah seperti menggalakkan
maklumbalas pelanggan dengan menyediakan peti-peti cadangan, berinteraksi
dengan pelanggan secara langsung, temubual dan sebagainya.

7) Menekankan Kepastian Kualiti
Bagi memastikan kecemerlangan yang berterusan, tanggungjawab utama untuk
menentukan pelanggan terus berpuashati dengan keluaran atau perkhidmatan yang
diberikan akan menjadi tumpuan utama. Dalam hal ini, adalah penting bagi
organisasi untuk menyediakan keluaran dan perkhidmatan yang sentiasa dalam
bentuk kualiti yang dikehendaki.

Pada keseluruhannya, matlamat utama kualiti dalam sesebuah organisasi ialah
menghasilkan keluaran dan perkhidmatan yang dapat memenuhi kepuasan

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 9 drpd 23

pelanggan melalui spesifikasi dan pemprosesan. Banyak program kualiti yang boleh
dilaksanakan kepada semua ahli pada semua peringkat dalam organisasi. Sesebuah
organisasi amat memerlukan satu piawai kualiti agar berterusan diterima
kewujudannya hasil daripada kualiti yang terkandung dalam organisasi berkenaan.

2. SPESIFIKASI PRODUK

Spesifikasi Produk ditakrifkan sebagai huraian yang terperinci mengenai keperluan
prestasi (performance) barang/produk atau huraian yang terperinci mengenai keperluan
kualiti bahan dan kerja yang diberikan oleh pembekal barang/produk.

Dalam menentukan spesifikasi produk, beberapa perkara perlu dititikberatkan. Aspek
tersebut dikenalpasti dengan menggunakan kaedah 5W+1H.

 Who? (Siapa?)
Perkara pertama yang perlu dilihat semasa menentukan spesifikasi sesebuah produk
adalah dengan menentukan bakal pelanggan/pembeli produk kita. Jika pelanggan
yang disasarkan ialah suri rumah, pastikan spesifikasi produk mudah difahami bagi
mengelakkan kekeliruan ataupun salah faham mengenai produk.

 What? (Apa?)
Selepas mengenalpasti pelanggan kita, kita haruslah mengetahui tentang produk
yang ingin dihasilkan. Senaraikan kelebihan dan kelemahan produk tersebut. Setelah
segala kelebihan dan kelemahan produk diketahui, pilih kelebihan produk yang tidak
dimiliki oleh produk pesaing yang lain dan nyatakan dengan jelas di dalam
spesifikasi. Hal ini dapat membolehkan pelanggan membandingkan produk dengan
pesaing yang lain.

 When? (Bila?)
Setelah dua perkara tersebut ditentukan, perkara seterusnya yang perlu diketahui
ialah apabila produk tersebut dihasilkan. Sesetengah produk tidak mempunyai jangka
hayat yang panjang disebabkan sifat produk tersebut yang tidak mampu bertahan
lama. Contoh yang paling tepat di sini ialah produk yang berasaskan makanan.
Produk jenis ini kebanyakan tidak boleh disimpan lama untuk mengelakkan kualiti
produk seperti rasa, bentuk dan warna terjejas. Selain itu juga bagi mengelakkan

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 10 drpd 23

penggunaan bahan kimia yang berbahaya pada produk makanan. Oleh itu, pastikan
di dalam spesifikasi produk seperti ini diletakkan tarikh pengeluaran dan tarikh luput.

 Where? (Di Mana?)
Di dalam spesifikasi produk juga perlu diletakkan alamat pengeluar produk tersebut
bagi membantu pelanggan mendapatkan bantuan sekiranya berlaku sebarang
masalah pada produk. Selitkan juga nombor telefon atau emel untuk memudahkan
pelanggan mendapatkan khidmat bantuan.

 Why? (Kenapa?)
Tujuan atau sebab produk tersebut dihasilkan juga perlu difikirkan semasa
menentukan spesifikasi produk bagi membolehkan produk tersebut mampu menarik
perhatian bakal pengguna/pelanggan.

 How? (Bagaimana?)
Perkara akhir dalam menentukan spesifikasi produk ialah cara produk tersebut dapat
memberi jaminan nilai kepada pelanggan. Jaminan nilai yang dimaksudkan di sini
ialah sama ada produk yang bakal dibeli oleh pelanggan memberi pulangan kepada
pelanggan. Pulangan yang dimaksudkan ialah kepuasan pelanggan.

Rajah 1 merupakan konsep 5W+1H dalam spesifikasi produk.

Rajah 1: Konsep 5W + 1H Dalam Penentuan Spesifikasi Produk

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 11 drpd 23

Rajah 2 merupakan contoh borang spesifikasi produk yang perlu diisi oleh pemeriksa.

PRODUCT SPECIFICATION FORM

Rajah 2: Contoh Borang Spesifikasi Produk

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 12 drpd 23

3. PROSEDUR PEMERIKSAAN

Pemeriksaan kualiti bertujuan mengesan masalah-masalah kualiti atau penyimpanan
daripada standard yang ditetapkan dalam penghasilan output. Masalah yang telah
dikenalpasti itu kemudiannya akan dianalisis untuk mencari sebab-sebab dan kemudiannya
menentukan tindakan penambahbaikan yang perlu. Dengan yang demikian masalah-
masalah kualiti akan dapat dicegah sebelum sampai kepada pelanggan.

Pemeriksaan kualiti ini adalah bersifat menyeluruh yang meliputi pemeriksaan ke
atas input, proses kerja dan output akhir. Pemeriksaan ke atas input (incoming inspection)
bertujuan memastikan input yang digunakan untuk menghasilkan output adalah berkualiti.
Pemeriksaan ini perlu kerana penggunaan input yang tidak berkualiti boleh mendatangkan
pelbagai masalah kepada proses kerja dan akhirnya menjejaskan kualiti output akhir. Input
yang dimaksudkan ini meliputi bahan-bahan yang diperoleh dari pembekal atau agensi lain,
sistem dan prosedur, dan maklumat dan data.

Pemeriksaan ke atas proses pula bertujuan menentukan supaya pelbagai peringkat
proses bagi menghasilkan output sentiasa berjalan lancar seperti yang dirancang dan
menepati piawaian kualiti proses yang ditetapkan. Hal ini kerana apabila proses kerja
menepati standard, maka dapat dijamin keluaran akhirnya juga akan mengandungi ciri-ciri
kualiti yang diinginkan oleh jabatan. Dari segi pelaksanaannya pula, pemeriksaan ini akan
lebih berkesan jika dijalankan oleh kakitangan yang menggerakkan proses itu sendiri.
Keadaan ini adalah untuk memudahkan mereka mengambil tindakan-tindakan pembetulan
dengan serta-merta apabila berlaku penyimpangan standard. Tindakan serta-merta ini akan
dapat menyekat keluaran yang cacat daripada memasuki proses kerja yang seterusnya
dapat menimbulkan masalah kualiti yang lebih besar kepada jabatan.

Pemeriksaan pada peringkat output (final inspection) pula ialah pemeriksaan akhir
sebelum output diserahkan kepada pelanggan. Dalam pemeriksaan ini, jabatan perlu
memastikan output yang dikeluarkan benar-benar mempunyai ciri yang dikehendaki oleh
pelanggan sebelum membuat penyerahan. Pemeriksaan pada peringkat ini amat kritikal
kerana sebarang kesilapan mengakibatkan pelanggan menerima output yang tidak
berkualiti. Apabila ini terjadi bukan sahaja pelanggan tidak berpuas hati, tetapi jabatan juga
terpaksa menanggung kos kualiti seperti menghabiskan masa untuk melayan aduan-aduan
dan rungutan daripada pelanggan.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 13 drpd 23

Rajah 3 ialah konsep kitaran Plan-Do-Check-Act yang merupakan prosedur atau
pendekatan yang dapat digunakan dalam proses penambahbaikan berkualiti untuk
mengenalpasti dan menyelesaikan sesuatu masalah terhadap produk.

Rajah 3: Kitaran PDCA

a) PLAN (Merancang)
- Memperkukuh objektif dan proses-proses yang perlu untuk hasil selaras dengan
keperluan pelanggan dan polisi organisasi.

b) DO (Membuat)
- Melaksanakan proses-proses dan pengumpulan data.

c) CHECK (Menyemak)
- Memantau dan mengukur proses-proses dan produk yang bertentangan polisi,
objektif-objektif dan keperluan untuk semua produk dan laporkan hasilnya.

d) ACT (Mengambil Tindakan)
- Mengambil tindakan untuk penambahbaikan berterusan terhadap prestasi-
prestasi.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 14 drpd 23

4. KAEDAH PEMERIKSAAN

Kaedah Pemeriksaan ialah suatu pemeriksaan yang seragam dan bertujuan
menjamin hasil pengeluaran supaya berkualiti sesuai dengan standard yang ditentukan
(100% tanpa cacat).

Bagaimanakah hasil pengeluaran produk boleh mencapai 100% tanpa cacat?

a) Menjaga Proses Pengeluaran
Kualiti dicipta melalui proses stabil yang akan menghasilkan produk yang berkualiti.

 Cara kerja (Method) - pengawalan cara kerja boleh dilakukan dengan pembuatan
Quality Control Process Charts (QCPC), Work Instruction, Sample Product Display
dan prosedur kerja.

 Orang yang bekerja (Man) - pengawalan orang yang bekerja boleh dilakukan
dengan melakukan training, blind test, pembuatan job description, ataupun study.

 Peralatan atau mesin (Equipment) - kawalan peralatan atau mesin boleh
dilakukan dengan cara penyimpanan rekod parameter, rekod penyelenggaraan mesin
dan penentukuran mesin.

 Bahan Mentah (Raw Material) - pengawalan bahan mentah boleh dilakukan
dengan pencatatan kegunaan bahan, stor penempatan bahan, kaedah pengendalian
bahan (termasuk pengenalan).

b) Melakukan Pemeriksaan Langsung Terhadap Produk
Pemeriksaan langsung ialah pemeriksaan terus terhadap produk yang dihasilkan

ataupun bahan mentah (material) yang akan dihasilkan. Pemeriksaan terhadap produk perlu
dilakukan dengan acuan-acuan (standard) yang telah ditetapkan seperti:

i. Lukisan produk
ii. Approval Sample
iii. Rekod Pemeriksaan
iv. Standard Appearance lain yang ditetapkan oleh Customer

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 15 drpd 23

Hal-hal yang harus selalu diperhatikan dalam melakukan pemeriksaan produk adalah:
a) Pemahaman terhadap standard
b) Pemahaman terhadap kriteria defect
c) Pengetahuan terhadap defect produk itu sendiri

a) Pemahaman terhadap standard
Standard ialah acuan dalam melakukan pemeriksaan, sehingga dengan memahami

standard akan mudah untuk membuat keputusan sama ada produk tersebut dalam keadaan
OK atau NG (No Good). Apabila produk dimasukkan ke dalam standard maka produk
dinyatakan OK. Jika sebaliknya, apabila produk di luar standard maka produk tersebut
adalah NG. Dengan kata lain standard ialah alat untuk membuat keputusan dalam
pemeriksaan terhadap produk

b) Pemahaman terhadap kriteria defect
Kriteria defect dibahagikan kepada tiga (3) bahagian:

 Defect Kritikal - Defect yang berpengaruh langsung kepada fungsi daripada
produk itu sendiri, baik apabila produk tersebut dipasang dengan pasangannya
ataupun sebagai single part. Biasanya defect seperti ini sangat berkaitan dengan
dimensi.

 Defect Major - Defect yang tidak berpengaruh langsung terhadap fungsi akan
tetapi sudah melebihi daripada standard quality daripada produk
tersebut. Biasanya defect seperti ini berkaitan dengan appearance.

 Defect Minor - Defect pada produk yang masih dalam standard daripada
produk tersebut. Biasanya defect seperti ini berkaitan dengan appearance.

Dengan memahami kriteria defect tersebut akan mudah untuk membuat keputusan
sama ada produk yang NG masih boleh dikategorikan masih boleh digunakan (dengan cara
khusus) ataupun tidak boleh digunakan sama sekali.

c) Pengetahuan tentang defect produk itu sendiri
Apabila kita ingin mencari defect A pada suatu produk maka kita harus tahu tentang

defect A tersebut. Apabila defect A tidak diketahui dahulu, maka kita tidak akan dapat
mengatakan bahawa defect yang dijumpai ialah defect A.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 16 drpd 23

5. BILL OF MATERIAL (BOM)

Bill of Material (BOM) ialah definisi produk akhir yang terdiri dari daftar item, bahan,
atau material yang diperlukan untuk merakit, mencampur atau memproduksi produk akhir.

BOM terdiri daripada pelbagai bentuk dan dapat digunakan untuk pelbagai
keperluan. BOM dibuat sebagai sebahagian dari rekabentuk proses dan digunakan oleh
jurutera kilang untuk menentukan item yang harus dibeli atau diproduksi. Perancangan
pengendalian produksi dan persediaan menggunakan BOM yang dihubungkan dengan
Master Production Schedule bagi menentukan release item yang dibeli atau diproduksi.

Berikut ialah informasi dalam format BOM yang digunakan di dalam jadual:
i. Part Number (nombor komponen)
ii. Description (nama komponen dan keterangan lain yang perlu dicantumkan)
iii. Quantity for Each Assembly (kuantiti komponen untuk setiap produk)
iv. Unit of Measure (unit ukuran komponen)
v. Decision (keputusan untuk membeli atau memproduksi komponen tersebut)

Bila dianalisa dari penyusunan komponen-komponen pada produk, BOM telah
dibahagikan kepada dua (2) jenis iaitu:
a) Single Level Bill of Material
b) Multilevel Bill of Material.

a) Single Level Bill of Material
Contoh Single Level BOM dapat dilihat pada Jadual 1.

Jadual 1: Contoh Single Level BOM Versi 2.0 (2016)

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 17 drpd 23

b) Multilevel Bill of Material
Single Level Bill of Material tidak cukup untuk menggambarkan produk yang memiliki

sub-assembly. Untuk produk dengan sub-assembly, menggunakan Multilevel Tree dan
Multilevel Bill of Material.

Multilevel Tree berupa “pohon” dengan beberapa peringkat yang menggambarkan
struktur produk. Produk akhir berada pada level 0 (nol), dan nombor peringkat bertambah
untuk peringkat-peringkat di bawahnya. Contoh Multilevel Bill of Material dicantumkan pada
Jadual 2.

Jadual 2: Contoh Multilevel BOM

Pada Multilevel Bill of Material, penulisan setiap level ditandakan dengan format penulisan
Part Number sesuai dengan Jadual 3.

Jadual 3: Contoh Multilevel BOM Dengan Part Number

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 18 drpd 23

6. ALATAN KAWALAN KUALITI

Berikut ialah alatan kawalan kualiti yang selalu digunakan bagi peningkatan kualiti produk.

6.1 Carta Pareto (Pareto Chart)
a) Carta ringkas untuk menentukan masalah utama.
b) Mengkelaskan masalah mengikut kepentingan.

Rajah 4: Carta Pareto

6.2 Gambar rajah Sebab Dan Akibat (Cause-and-Effect Diagram)
a) Rajah Tulang ikan atau Rajah ISHIKAWA
b) Digunakan untuk menerangkan punca-punca berlakunya sesuatu masalah
dan kesan atau akibat dari masalah tersebut.

Rajah 5: Gambar rajah Sebab Dan Akibat

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 19 drpd 23

6.3 Helaian Semakan (Check Sheet)
a) Menerangkan data-data kecacatan/pengeluaran secara terperinci.
b) Pengumpulan data dengan lebih bersistematik.

Rajah 6: Helaian Semakan

6.4 Carta Kawalan (Control Chart)
a) Memberi gambaran sama ada pengeluaran terkawal atau tidak.
b) Menilai dan mengekalkan kestabilan sesuatu proses.

Rajah 7: Carta Kawalan

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 20 drpd 23

6.5 Gambar rajah Sebaran (Scatter Diagram)
a) Memadankan dua set data dan mengkaji pola taburan.
b) Mendapatkan gambaran perhubungan antara sebab dan akibat sesuatu
masalah.

Rajah 8: Gambar rajah Sebaran

6.6 Histogram
a) Graf Taburan Kekerapan (taburan sesuatu data).
b) Mengetahui keganjilan di dalam proses pengeluaran.
c) Mengesan sama ada produk berada dalam limit standard.
d) Menyiasat sebab-sebab serakan dan bias.
e) Lebih lebar keluasan serakan, lebih rendah kualitinya.

Rajah 9: Histogram Versi 2.0 (2016)

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 21 drpd 23

6.7 Graf (Graph)
Data dalam bentuk gambar rajah yang dapat menghasilkan informasi dengan segera,
tepat dan ringkas.

No. Type Shape Objective Characteristic
1. Bar Graph A graph to compare
AB C the difference in A bar of a fixed range is
2. Line Graph numeric quantity. drawn. Depending on the
length – long or short, of the
A graph to see the bar, the large/small of
changes in the numerical values can be
condition of any compared.
numeric quantity.
Depending on the high/low of
the line, the large/small of
the numeric values can be
compared.

3. Circle Graph A graph for the The total shape is shown as a
proportion of the circle; classification parts are
Others A different corresponding to the
classifications. proportions, divided into fan-
E shapes. The proportion of the
D shape with parts and the
parts with other parts must
CB be easily understandable.

4. Belt Graph A graph for the The whole shape appears as
proportion of the a narrow long form of a belt
A B C E different length; classification parts are
classification. corresponding to the
proportions. The proportion
5. Radar Quality To see the total of the shape with parts, the
Graph Skill shape image as a parts to other parts are easily
composite graph. understandable as in the
Cost circle graph. However there is
no need for a protractor (for
Productivity Knowledge the degrees).

Safety Delivery Determine the appraisal item,
appraisal measurements and
then appraise each item; join
the points, which are plotted
to easily see the total shape
image visually, with easy
comparison of each item.

Morale

Rajah 10: Jadual Graf

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 22 drpd 23

SOALAN:

1. Apakah maksud spesifikasi produk?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

2. Berikan tiga (3) jenis defect dalam melakukan pemeriksaan produk.

i. ___________________________________
ii. ___________________________________
iii. ___________________________________

3. Terangkan tujuh (7) alatan kawalan kualiti yang digunakan bagi tujuan peningkatan
kualiti.

i. ___________________________________
ii. ___________________________________
iii. ___________________________________
iv. ___________________________________
v. ___________________________________
vi. ___________________________________
vii. ___________________________________

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM EE-021-3:2012/CU:01/KP(1/4) Muka surat : 23 drpd 23

RUJUKAN:

1. Dimitris N. Chorafas (2014). Quality Control Applications. London: Springer-Verlag
London Ltd.

2. Erick C. Jones (2014). Quality Management For Organizations Using Lean Six Sigma
Techniques. Florida: Taylor & Francis Group, LLC.

3. Amitava Mitra (2012), Fundamentals of Quality Control and Improvement (3rd Ed.).
New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.

4. H.-J. Lens et al. (2012), Frontiers in Statistical Quality Control. Berlin: Physica-Verlag
Berlin Heidelberg Ltd.

5. Webber, L & Wallace, M (2011), Quality Control For Dummies. Indiana: Wiley
Publishing, Inc.

6. Jaafar Muhammad (2010). Kelakuan Organisasi. Petaling Jaya: Leeds Publication.
7. Dale H. Besterfield (2009). Quality Control. New Jersey: Pearson Prentice Hall 2.
8. Mumtaz Begum Abdul Kadir (2009). Integriti Peningkatan Kualiti Organisasi. Kuala

Lumpur: Utusan Publication & Distribution Sdn. Bhd.
9. Sabda S. (2008). Kerenah Organisasi: Mengagumi Pekerja Faktor Utama Produktiviti.

Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
10. Mohd Zaid Yusuf (2006). Teknologi Industri: Kawalan Mutu dan Peralatan. Kuala

Lumpur: Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)