นายสายธาร สาระกูล ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการพิเศษ โรงเรียนไทรเดี่ยววิทยา สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดสระแก้ว กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น กระทรวงมหาดไทย คู่มือ การใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์( E-Book ) ชุด การปลูกพืชสมุนไพร กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ ชุดที่10
คู่มือการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุด การปลูกพืชสมุนไพร เพื่อยกระดับผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียน สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ ฉบับนี้ จัดทำขึ้น เพื่อเป็นคู่มือและเป็นแนวทางในการใช้งาน ซึ่งครูและนักเรียนควรศึกษาให้เข้าใจชัดเจนเพื่อสามารถเปิดใช้ การจัดการเรียนการสอนได้อย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพ บรรลุตามจุดประสงค์การเรียนรู้ที่กำหนดไว้ คู่มือการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุด การปลูกพืชสมุนไพร มีทั้งหมด 13 ชุด ดังนี้ ชุดที่ 1 ความหมาย ความสำคัญ และประเภทของสมุนไพร ชุดที่ 2 ความสำคัญและประโยชน์ของการแปรรูปผลิตภัณฑ์สมุนไพร ชุดที่ 3 พืชสมุนไพร1 ชุดที่ 4 พืชสมุนไพร2 ชุดที่ 5 พืชสมุนไพร3 ชุดที่ 6 พืชสมุนไพร4 ชุดที่ 7 พืชสมุนไพร5 ชุดที่ 8 ความหมาย ความสำคัญและประโยชน์ของการขยายพันธุ์พืช ชุดที่ 9 การขยายพันธุ์พืชโดยการเพาะเมล็ด ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ ชุดที่ 11 การขยายพันธุ์พืชโดยการตอนกิ่ง ชุดที่ 12การเตรียมดินปลูกและการปลูกพืช ชุดที่ 13การดูแลรักษาและกำจัดศัตรูพืช คู่มือเล่มนี้ได้อธิบายรายละเอียดเกี่ยวกับวิธีการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) เพื่อให้ครูผู้สอน และนักเรียนสามารถศึกษาเนื้อหาได้ด้วยตนเองตามความสามารถ โดยศึกษาคู่มือการใช้ควบคู่ไปกับหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ของแต่ละชุด เพื่อความเข้าใจมากยิ่งขึ้น หวังเป็นอย่างยิ่งว่าคู่มือการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) เล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อครู นักเรียนและผู้สนใจ ที่จะนำไปใช้ในการจัดการเรียนการสอนให้ประสบความสำเร็จตามวัตถุประสงค์ได้อย่างมี ประสิทธิภาพต่อไป นายสายธาร สาระกูล คำนำ ก
หน้า คำนำ.......................................................................................................................... ก สารบัญ....................................................................................................................... ข คำแนะนำการใช้งาน................................................................................................... 1 ข้อปฏิบัติสำหรับครูผู้สอน............................................................................. 1 ระบบโทรศัพท์ในการใช้งาน......................................................................... 1 ขั้นในการเปิดใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book )...................................... 2 องค์ประกอบของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ).................................... 12 ภาคผนวก................................................................................................................... 13 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ สารบัญ ข
1. ศึกษาคู่มือการใช้อย่างละเอียด และทดลองใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ก่อนนำไปใช้ในการจัดการเรียนการสอน 2. เตรียมโทรศัพท์สำหรับเปิดหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ให้พร้อมใช้ในการจัด กิจกรรมการเรียนการสอนได้อย่างถูกต้อง 3. แนะนำการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ให้นักเรียนเข้าใจก่อนการใช้งานจริง และให้ความช่วยเหลือเมื่อนักเรียนมีปัญหาหรือข้อสงสัย 4. ครูให้นักเรียนนำคู่มือการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) และ คิวอาร์โค้ด ที่มีข้อมูล หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ไปศึกษาด้วยตนเองเพิ่มเติม 1. เป็นโทรศัพท์แบบ Smart Phone 2. ระบบปฏิบัติการที่นิยม Android , iOS 3. มีหน่วยประมวลผลกลาง ( CPU ) ความเร็วอย่างน้อย 1 GHz ขึ้นไป 4. มีหน่วยความจำแรมไม่ต่ำกว่า 1 GB คำแนะนำในการใช้งาน ข้อปฏิบัติสำหรับครู ระบบเครื่องโทรศัพท์ในการใช้งาน 1
1. เปิดเครื่องโทรศัพท์ให้พร้อมใช้งาน 2. เข้าไปที่ Application Line 3. เข้าไปที่ Line ของครูผู้สอน ขั้นตอนการเปิดใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) 2
4. บันทึกคิวอาร์โค้ดหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำที่ครู ส่งมาให้ลงในโทรศัพท์ 5. เข้าไปที่หน้าหลักและไปที่เพิ่มเพื่อน 6. เข้าไปที่คิวอาร์โค้ด ขั้นตอนการเปิดใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) (ต่อ) 3
7. เข้าไปเลือกคิวอาร์โค้ด 8. เลือกคิวอาร์โค้ดที่เราต้องการ 9. ลิงก์จะขึ้นอยู่ด้านบน ให้แตะไปที่ลิงค์เพื่อเปิดลิงก์ ขั้นตอนการเปิดใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) (ต่อ) 4
10. จะเข้าสู่หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ ขั้นตอนการเปิดใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์( E–Book ) (ต่อ) 5
1. เมื่อเปิดถึงหน้า แบบทดสอบก่อนเรียน และแบบทดสอบหลังเรียน จะมีลิ้งค์และคิวอาร์โค้ดอยู่ ด้านล่าง ให้นักเรียนแค็ปหน้าจอนั้นไว้ 2. แล้วกลับเข้าไปที่ Application Line 3. เข้าไปที่หน้าหลักและไปที่เพิ่มเพื่อน ขั้นตอนการทำแบบทดสอบก่อนและหลังเรียน 6
4. เข้าไปที่คิวอาร์โค้ด 5. เข้าไปเลือกคิวอาร์โค้ด 6. เลือกคิวอาร์โค้ดที่เราแค็ปหน้าจอไว้ ขั้นตอนการทำแบบทดสอบก่อนและหลังเรียน (ต่อ) 7
9. ลิงก์จะขึ้นอยู่ด้านบน ให้แตะไปที่ลิงค์เพื่อเปิดลิงก์ 10. นักเรียนทำแบบทดสอบใน Google Forms ได้เลย ขั้นตอนการทำแบบทดสอบก่อนและหลังเรียน (ต่อ) 8
1. เมื่อเปิดถึงหน้า กิจกรรมที่ 1.1 และกิจกรรมที่ 1.2 จะมีลิ้งค์และคิวอาร์โค้ดอยู่ด้านล่าง ให้นักเรียน แค็ปหน้าจอนั้นไว้ 2. แล้วกลับเข้าไปที่ Application Line 3. เข้าไปที่หน้าหลักและไปที่เพิ่มเพื่อน ขั้นตอนการทำกิจกรรม 9
4. เข้าไปที่คิวอาร์โค้ด 5. เข้าไปเลือกคิวอาร์โค้ด 6. เลือกคิวอาร์โค้ดที่เราแค็ปหน้าจอไว้ ขั้นตอนการทำกิจกรรม (ต่อ) 10
9. ลิงก์จะขึ้นอยู่ด้านบน ให้แตะไปที่ลิงค์เพื่อเปิดลิงก์ 10. นักเรียนทำแบบทดสอบใน Google Forms ได้เลย ขั้นตอนการทำกิจกรรม (ต่อ) 11
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) มีองค์ประกอบ ดังนี้ 1. ปกหนังสือ 2. ปกในหนังสือ 3. คำนำ 4. สารบัญ 5. คำชี้แจง 6. วัตถุประสงค์ 7. คำชี้แจงสำหรับครู 8. คำชี้แจงสำหรับนักเรียน 9. แผนผังลำดับขั้นเรียนรู้ 10. แบบทดสอบก่อนเรียน / เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน 11. มาตรฐานการเรียนรู้ 12. กิจกรรมฝึกทักษะการคิดวิเคราะห์ / เฉลยกิจกรรมฝึกทักษะการคิดวิเคราะห์ 13. ใบความรู้ 14. ใบกิจกรรม / เฉลยใบกิจกรรม 15. แบบทดสอบหลังเรียน / เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 16. บรรณานุกรม 17. ปกหลัง องค์ประกอบหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) 12
ภาคผนวก หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 เรื่อง การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุด การปลูกพืชสมุนไพร รายวิชา ง33202 การปลูกพืชสมุนไพร ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ ผู้สอนได้ศึกษาและวิเคราะห์หลักสูตรแกนกลาง การศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 โดยออกแบบการเรียนรู้ให้สอดคล้องมาตรฐานการเรียนรู้ และผลการ เรียนรู้ตามโครงสร้างของหลักสูตรสถานศึกษาโรงเรียนไทรเดี่ยววิทยา โดยมีเนื้อหาและกิจกรรมที่เหมาะสม กับความรู้ความสามารถของนักเรียน กระตุ้นกระบวนการคิดให้นักเรียน ผู้สอนจัดทำขึ้นเพื่อใช้ประกอบ กิจกรรมการเรียนรู้การปลูกพืชสมุนไพร เพื่อเป็นการส่งเสริมให้นักเรียนมีศักยภาพการเรียนรู้ และมีความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณตามมาตรฐานหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 และมาตรฐานสากลที่มุ่งเน้นให้นักเรียนมีทักษะชีวิตและการทำงานทักษะการเรียนรู้ และนวัตกรรม ทักษะด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ สื่อและเทคโนโลยี นักเรียนสามารถเรียนรู้ด้วยตนเอง และมีทักษะการปลูกพืชสมุนไพรมากขึ้น ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุด การปลูกพืชสมุนไพรนี้ จะสามารถ พัฒนาทักษะและเพิ่มศักยภาพการเรียนรู้ ตามจุดมุ่งหมายของหลักสูตรและเป็นประโยชน์สำหรับครูผู้สอน และผู้สนใจ เพื่อนำไปพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอนกลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพให้มีคุณภาพยิ่งขึ้นไป นายสายธาร สาระกูล คำนำ ก
หน้า คำนำ ก สารบัญ ข คำชี้แจง 1 วัตถุประสงค์ 2 คำชี้แจงสำหรับครู 3 คำชี้แจงสำหรับนักเรียน 4 แผนผังลำดับขั้นตอนการเรียนรู้ 5 แบบทดสอบก่อนเรียน 6 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน 8 ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ 9 มาตรฐานการเรียนรู้ 9 ผลการเรียนรู้ 9 จุดประสงค์การเรียนรู้ 9 สาระการเรียนรู้ 9 ใบความรู้การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ 10 ใบกิจกรรมที่ 1.1 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ 19 เฉลยใบกิจกรรมที่ 1.1 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ 20 ใบกิจกรรมที่ 1.2 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ 21 เฉลยใบกิจกรรมที่ 1.2 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ 22 แบบทดสอบหลังเรียน 23 เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 25 บรรณานุกรม 26 สารบัญ ข
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ จัดทำขึ้นเพื่อใช้เป็นสื่อ สำหรับประกอบการเรียนการสอน รายวิชา ง33202 การปลูกพืชสมุนไพร ชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ 6 กลุ่มสาระ การเรียนรู้การงานอาชีพ เพื่อเป็นการส่งเสริมให้นักเรียนมีศักยภาพการเรียนรู้ที่หลากหลาย มีทักษะชีวิตและ ทักษะการทำงาน มีจิตสาธารณะที่ดี และสามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ รายวิชา ง33202 การปลูกพืชสมุนไพร ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ จำนวน 1 แผน เวลาเรียน 2 ชั่วโมง 1 คำชี้แจง
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ รายวิชา ง33202 การ ปลูกพืชสมุนไพร ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ มีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1. เพื่อใช้เป็นสื่อในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน วิชาการปลูกพืชสมุนไพร ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ 2. เพื่อให้นักเรียนมีทักษะในการปลูกพืชสมุนไพรอย่างถูกต้อง 3. เพื่อให้นักเรียนนำความรู้ที่ได้รับจากการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ ไปใช้ในการดำเนินชีวิตประจำวันได้อย่างถูกต้อง 4. เพื่อให้นักเรียนหรือผู้ที่สนใจสามารถนำหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์ พืชโดยการปักชำ ไปใช้ศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองในยามว่างตามความเหมาะสม วัตถุประสงค์ 2
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ รายวิชา ง33202 การ ปลูกพืชสมุนไพร ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ โดยปฏิบัติตามลำดับ ดังนี้ 1. ครูศึกษาแผนการจัดการเรียนรู้ และศึกษาคู่มือการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ ให้เข้าใจ 2. ครูเตรียมคิวอาร์โค้ด และลิ้งค์ของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืช โดยการปักชำ 3. ครูส่งคิวอาร์โค้ด และลิ้งค์ของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดย การปักชำ ไปให้นักเรียนทาง Line หรือทาง Face Book 4. ครูเป็นผู้จัดกิจกรรมการเรียนรู้ให้เป็นไปตามลำดับขั้นตอน ให้คำแนะนำและคอยให้คำปรึกษาแก่ นักเรียนเมื่อมีปัญหา เน้นย้ำให้นักเรียนปฏิบัติกิจกรรมด้วยความตั้งใจ ซื่อสัตย์ มีวินัย มีความรับผิดชอบ 5. ครูประเมินพฤติกรรมการเรียนรู้ของนักเรียนตามสภาพจริง บันทึกคะแนนตามเกณฑ์ ประเมินและ แจ้งผลการประเมินให้นักเรียนรับทราบ 6. หากนักเรียนคนใดไม่ผ่านเกณฑ์ร้อยละ 80 ให้กลับไปศึกษาหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ ศึกษาทบทวนด้วยตนเองในเวลาว่าง ตามความเหมาะสม คำชี้แจงสำหรับครู 3
1. นักเรียนศึกษาและปฏิบัติตามแผนผังลำดับขั้นการเรียนรู้ให้เข้าใจ 2. นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน โดยคลิ๊กลิ้งค์เข้าไปทำใน Google Forms แล้วกดส่ง 3. นักเรียนศึกษาใบความรู้ให้เข้าใจด้วยตนเอง หากมีข้อสงสัยการใช้ชุดหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ( E–Book ) ให้ปรึกษาครูผู้สอนเพื่อให้คำแนะนำ 4. นักเรียนทำกิจกรรมที่ 1.1 และกิจกรรมที่ 1.2 โดยคลิ๊กลิ้งค์เข้าไปทำใน Google Forms แล้วกดส่ง 5. นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน โดยคลิ๊กลิ้งค์เข้าไปทำใน Google Forms แล้วกดส่ง 6. ครูจะแจ้งคะแนน ของแบบทดสอบก่อนเรียน แบบทดสอบหลังเรียน กิจกรรมที่ 1.1 และกิจกรรม ที่ 1.2 7. หากนักเรียนคนใดทำแบบทดสอบหลังเรียนไม่ผ่านเกณฑ์ร้อยละ 80 ให้นักเรียนทำการศึกษา ชุดหนังสืออิเล็กทรอนิกส์( E–Book ) ตามลำดับขั้นการเรียนรู้อีกครั้ง เพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ถูกต้อง และมี ประสิทธิภาพมากขึ้น โดยนักเรียนสามารถศึกษาชุดหนังสืออิเล็กทรอนิกส์( E–Book ) ด้วยตนเองในเวลาว่าง ตามความเหมาะสม คำชี้แจงสำหรับนักเรียน 4
แผนผังลำดับขั้นตอนการเรียนรู้ นักเรียน ทำแบบทดสอบก่อนเรียน ศึกษามาตรฐานการเรียนรู้/ผลการเรียนรู้/ จุดประสงค์การเรียนรู้/สาระการเรียนรู้ ศึกษาใบความรู้ ทำกิจกรรมที่1.1 และ 1.2 ทำแบบทดสอบหลังเรียน ผลการประเมิน ผ่านร้อยละ 80 ศึกษาชุดหนังสืออิเล็กทรอนิกส์( E–Book ) ชุดต่อไป ไม่ผ่านเกณฑ์ ผ่านเกณฑ์ 5
คำชี้แจง ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียนโดยเข้าไปทำใน Google Forms ( ใช้เวลา 10 นาที) 1.พืชในข้อใดที่ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการปักชำ. ก. ถั่วฝักยาว ข. กล้วยน้ำหว้า ค. บานไม่รู้โรย ง. โกสน 2.การตัดชำหมายถึงข้อใด. ก. การปลูกด้วยเมล็ดจนออกราก ข. การทำให้ต้นกิ่งออกรากขณะที่ติดอยู่กับต้นแม่ ค. การทำให้ต้นหรือส่วนอื่น ๆออกราก ง. การนำเอาส่วนตาของพืชต้นหนึ่งซึ่งเป็นพันธุ์ดีไปติดเข้ากับพืชอีกต้นหนึ่ง 3.การตัดชำหมายถึงข้อใด ก. การทำแผลบนกิ่งลอกเปลือกออกแล้วขูดเนื้อเยื่อที่เจริญเติบโตออก ข.การนำแผ่นตาจากกิ่งพันธุ์ดีไปติดบนต้นตอเพื่อเชื่อมประสานส่วนของต้นพืชด้วยกันให้ เจริญเป็นต้นพืชต้นเดียวกัน ค. การเชื่อมประสานเนื้อเยื่อของต้นพืช 2 ต้นเข้าด้วยกันเพื่อให้เจริญเติบโตเป็นต้นเดียวกัน ง. การนำส่วนต่างๆของพันธุ์ดีเช่น ลำต้น กิ่ง ใบ ราก มาตัดปักชำในวัสดุเพาะชำ 4. การขยายพันธุ์พืชช่วยรักษาพันธุ์พืชอย่างไร ก. ช่วยเพิ่มจำนวนต้นพืช ข. ช่วยให้พืชไม่กลายพันธุ์ ค. ช่วยลดข้อบกพร่องของสายพันธุ์พืช ง. ช่วยให้พืชมีความแข็งแรง ทนทาน 5. ข้อใดเป็นเครื่องมือที่ใช้ในการปักชำ ก. กรรไกรตัดกิ่ง ข. มีดทำครัว ค. เศษผ้า ง. กะละมัง รายวิชา การปลูกพืชสมุนไพร รหัสวิชา ง33202 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ แบบทดสอบก่อนเรียน 6
6. ข้อใดกล่าวถูกต้อง ก. อุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออกรากได้ดีจะอยู่ระหว่าง ๕๐ องศา – ๖๐ องศา ฟ. ข. อุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออกรากได้ดีจะอยู่ระหว่าง ๖๐ องศา – ๗๐ องศา ฟ. ค. อุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออกรากได้ดีจะอยู่ระหว่าง ๗๐ องศา – ๘๐ องศา ฟ. ง. อุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออกรากได้ดีจะอยู่ระหว่าง ๘๐ องศา – ๙๐ องศา ฟ. 7. ข้อใดเป็นเครื่องมือที่ใช้ในการปักชำ ก. ถังน้ำ ข. มีดคัดเตอร์ ค. เศษวัสดุต่างๆ ง. กะละมัง 8. ข้อใดกล่าวถูกต้อง ก. การเลือกกิ่งที่มีตาและใบ ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีราก เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ดี ขึ้น ข. การเลือกกิ่งที่มีตาและใบ ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีไม่มีราก เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ ดีขึ้น ค. การเลือกกิ่งที่มีตาและใบ ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีตา เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ดีขึ้น ง. การเลือกกิ่งที่มีตาและใบ ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีไม่มีตา เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ดี ขึ้น 9. การขยายพันธุ์โดยการปักชำจำเป็นใช้ฮอร์โมนเร่งการออกรากหรือไม่ ก. ไม่จำเป็นเพราะปักชำอย่างไรก็ติดอยู่แล้ว ข. จำเป็นเพราะพืชบางชนิดต้องใช้ฮอร์โมนเร่งการออกรากเป็นตัวกระตุ้น ค. ไม่จำเป็นเพราะการปักชำเป็นวิธีขยายพันธุ์ที่ง่ายที่สุด ง. จำเป็นเพราะพืชทุกชนิดต้องตายถ้าไม่ได้ใช้ฮอร์โมนเร่งการออกราก 10. การเตรียมวัสดุที่ใช้ในการขยายพันธุ์โดยการปักชำคือ ก. ทรายหยาบและขี้เถ้าดำ ผสมในอัตราส่วนที่เท่ากัน 1 :1 ข. ทรายหยาบและขี้เถ้าดำ ผสมในอัตราส่วนที่เท่ากัน 2 :1 ค. ทรายหยาบและขี้เถ้าดำ ผสมในอัตราส่วนที่เท่ากัน 3 :1 ง. ทรายหยาบและขี้เถ้าดำ ผสมในอัตราส่วนที่เท่ากัน 4 :1 https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc4jXJoBfvBJn49p173aoGENgySh8sczYvyG-- UrN0EZA_Fjw/viewform?usp=sf_link 7
รายวิชาการปลูกพืชสมุนไพร รหัสวิชา ง33202 ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 เฉลยคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ ข้อที่ คำตอบ 1 ง 2 ค 3 ง 4 ก 5 ก 6 ค 7 ข 8 ค 9 ข 10 ง เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน 8
มาตรฐานการเรียนรู้ ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ สาระที่ 1 การดำรงชีวิตและครอบครัว มาตรฐาน ง1.1 เข้าใจการทำงาน มีความคิดสร้างสรรค์ มีทักษะกระบวนการทำงาน ทักษะการ จัดการ ทักษะกระบวนการแก้ปัญหา ทักษะการทำงานร่วมกัน และทักษะการแสวงหาความรู้ มีคุณธรรม และ ลักษณะนิสัยในการทำงาน มีจิตสำนึกในการใช้พลังงาน ทรัพยากร และสิ่งแวดล้อมเพื่อการดำรงชีวิตและ ครอบครัว 1. มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการขยายพันธุ์ด้วยการปักชำ 2. นำความรู้เกี่ยวกับประโยชน์ของการขยายพันธุ์ด้วยการปักชำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้ 1. อธิบายการขยายพันธุ์ด้วยการปักชำได้ ( K ) 2. สามารถประยุกต์ใช้ประโยชน์ของการขยายพันธุ์ด้วยการปักชำในชีวิตประจำวันได้ ( P ) 3. เห็นความสำคัญของการขยายพันธุ์ด้วยการปักชำ ( A ) 1. ความหมายของการปักชำ 2. เทคนิคการขยายพันธุ์ด้วยการปักชำ 3. ชนิดของการปักชำ 4. ปัจจัยที่ทำให้กิ่งชำติดรากดี 9 มาตรฐานการเรียนรู้ ผลการเรียนรู้ จุดประสงค์การเรียนรู้ สาระการเรียนรู้
การตัดชำ คือ การทำให้กิ่งหรือต้นพืชเกิดราก หลังจากที่ตัดกิ่งหรือต้นออกมาจากต้นแม่แล้ว การตัด ชำเป็นวิธีการขยายพันธุ์พืชแบบหนึ่ง ซึ่งนิยมทำกับพืชประเภทไม้ดอกไม้ประดับ เป็นส่วนใหญ่ แต่ก็อาจใช้กับ การขยายพันธุ์ไม้ผลบ้างบางชนิด แบบต่างๆ ของการตัดชำ (types of cuttings) เราอาจจะใช้ส่วนต่างๆ ของ ต้นพืชนอกเหนือจากดอกหรือผลมาตัดชำได้ เช่น อาจจะใช้ต้น กิ่ง ราก หรือใบ ดังนั้นแบบของการตัดชำจึง ขึ้นอยู่กับส่วนของพืช ที่จะนำมาตัดชำ ใบความรู้ ความหมายของการขยายพันธุ์พืช 10 ความหมายของการขยายพันธุ์พืช
•วัสดุ อุปกรณ์ – กรรไกรตัดกิ่ง – ดิน และวัสดุเพาะ – กระถางดินเผาหรือพลาสติกหรือวัสดุไม่ได้ใช้ต่างๆ เช่น กะละมัง ถังพลาสติก เป็นต้น – ยาป้องกันเชื้อรา เช่น แคปแทน เบนเลท เป็นต้น – ฮอร์โมนเร่งราก เช่น ออกซิน เป็นต้น • การเตรียมดิน และวัสดุเพาะ ดินที่ใช้ผสมควรเป็นดินร่วนปนทรายหรือดินร่วน ด้วยการผสมกับวัสดุเหลือใช้ต่างๆ เช่น แกลบ ขี้เถ้า ขุยมะพร้าว เป็นต้น ในอัตราส่วนดินกับวัสดุ 2:1 หรือ 1:1 • วิธีการปักชำ ก่อนทำการปักชำกิ่งทุกชนิดให้กรีดบริเวณโคนกิ่งยาว 1-2 ซม. ตามแนวยาว 1-2 ด้าน และ แช่ฮอร์โมนเร่งรากและยาป้องกันเชื้อราเสียก่อนด้วยการจุ่มโคนกิ่งปักชำตามระยะโคนกิ่งที่ ปักชำในดินนาน 10-30 นาที – การปักชำกิ่ง จะใช้วิธีการเสียบกิ่งลึกประมาณ 5-10 ซม. ขึ้นอยู่กับความยาวของกิ่ง และ ชนิดพืช – การปักชำราก จะใช้วิธีการชำในลักษณะการปักชำกิ่งหรือการชำโดยการกลบทั้งราก – การปักชำใบ จะใช้วิธีปักชำใบบางส่วนหรือการชำก้านใบลงดินโดยมีใบบางส่วนอยู่พื้น เหนือดิน – การปักชำใบที่มีตา จะใช้วิธีการปักชำเฉพาะส่วนที่เป็นโคนกิ่งที่มีตาให้ฝังลงดิน โดยส่วนใบ หรือตาจะพ้นเหนือดินด้านบน 11 เทคนิค ขั้นตอน การปักชำ
• การดูแลรักษา การให้น้ำจำเป็นต้องให้น้ำทุกวัน วันละ 1-2 ครั้ง เช้า-เย็น อย่างสม่ำเสมอ เพื่อรักษาความชุ่มชื้น โดยระวัง ไม่ให้น้ำมากเกินไปจนน้ำท่วมขังหรือดินเปียกมาก เพราะอาจทำให้กิ่งเน่าได้ง่าย ส่วนการใส่ปุ๋ยไม่จำเป็นใน ระยะแรกแต่อาจใส่ปุ๋ยก่อนระยะย้ายกล้าออกปลูกประมาณ 1-2 อาทิตย์ ด้วยการละลายปุ๋ยหรือใช้ปุ๋ยน้ำ สูตร 16-20-0 • การเกิดราก การเกิดรากของวิธีการปักชำ พืชจะกระตุ้นให้เกิดรากบริเวณเส้นใยของกิ่ง ก้านใบ และใบ แทงออกมาเป็นราก แทนในสภาวะความชื้น และอุณหภูมิที่เหมาะสม โดยรากที่เกิดอาจเกิดมากน้อยขึ้นอยู่กับจำนวนเส้นใยของกิ่ง และการกระตุ้น เช่น การกรีดโคนกิ่ง การแช่ฮอร์โมน เป็นต้น 12 เทคนิค ขั้นตอน การปักชำ (ต่อ)
การปักชำแบ่งออกเป็น 4 ชนิด คือ 1. การปักชำกิ่ง • การปักชำกิ่งแก่ เป็นวิธีที่ใช้กับไม้พลัดใบมากที่สุด โดยใช้กิ่งแก่ที่ไม่มีใบหรือตาที่กำลังแตก ใหม่ กิ่งมีลักษณะสมบูรณ์ ไม่เหี่ยวแห้ง ตัดกิ่งยาวประมาณ 15-20 ซม. เป็นรูปปากฉลามเฉียงประมาณ 45-60 องศา ทั้งด้านบนและด้านล่าง ด้านบนตัดให้ห่างจากข้อหรือตากิ่งสุดท้ายยาวประมาณ 1-1.5 ซม. • การปักชำกิ่งปานกลางหรือกิ่งกึ่งแก่กึ่งอ่อน เป็นวิธีที่ใช้กับไม้เนื้อแข็งที่ไม่พลัดใบหรือไม้ ผลัดใบ ด้วยการตัดกิ่งที่ไม่แก่เต็มที่ กิ่งมีลักษณะอวบ สีกิ่งมีสีไม่เข้มมาก กิ่งมีความสมบูรณ์ ไม่เหี่ยว ไม่เป็นโรค กิ่งอาจมีใบติด 2-3 ใบสำหรับพืชบางชนิดหรือใช้กิ่งที่ไม่มีใบติด ส่วนการตัดจะตัดในลักษณะเดียวกันกับการปัก ชำโดยใช้กิ่งแก่ • การปักชำกิ่งอ่อน เป็นวิธีที่นิยมใช้สำหรับการขยายพันธุ์ไม้ดอกไม้ประดับเป็นส่วนใหญ่ ด้วย การตัดกิ่งอ่อนกิ่งมีลักษณะสมบูรณ์ อาจมียอด และใบติดหรือไม่มีก็ได้ ยอดที่ติดควรเจริญเติบโตดี ไม่เป็นโรค ตัดกิ่งหรือปลายยอดยาว 5-10 ซม. ตัดในลักษณะที่กล่าวข้างต้น ส่วนพืชบางชนิดที่ต้องการปักชำโดยมีใบ และยอดติดให้ตัดที่โคนกิ่งเพียงข้างเดียว • การปักชำกิ่งไม้เนื้ออ่อน เป็นวิธีที่ใช้สำหรับพืชบางชนิด ส่วนมากเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว ที่มี ลักษณะกิ่งหรือลำต้นเป็นไม้เนื้ออ่อน เช่น ฤาษีผสม เบญจมาศ คาร์เนชั่น การเลือก และการตัดกิ่งจะใช้วิธีการ เดียวกันกับที่กล่าวมาข้างต้น 13 ชนิดของการปักชำ
2. การปักชำราก เป็นวิธีที่ไม่ค่อยนิยม มักใช้กับพืชบางชนิดที่แตกหน่อตามกิ่งรากหรือมีตาเกิดตาม รากพบมากในพืชน้ำหรือพืชที่เป็นเครือ เช่น บัว มันบางชนิด เป็นต้น ซึ่งควรเลือกรากที่มีตาหรือหน่อติดมา ด้วย 3. การปักชำใบ เป็นวิธีที่ใช้กับไม้ที่มีใบลักษณะหนาหรืออวบน้ำ มักใช้มากสำหรับไม้ดอกไม้ประดับ โดยราก และยอดจะแตกออกบริเวณโคนก้านใบเหนือฐานรอยตัด โดยเฉพาะบริเวณของเส้นใบ แบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือ • การปักชำแผ่นใบ ทั้งใบที่มีตายอด และใบที่ไม่มีการแตกตายอด ด้วยการตัดใบเป็นแผ่นๆ และนำมาปักชำ เช่น ต้นคว่ำตายหงายเป็น เป็นต้น • การปักชำก้านใบ โดยใช้ใบที่มีก้านใบติดอยู่นำมาปักชำ โดยให้ส่วนก้านใบชำลงดิน เช่น ใบเพปเพอโรเมีย ใบมะนาว เป็นต้นการตัดจะใช้วิธีตัดให้ชิดโคนก้านใบมากที่สุด ชนิดของการปักชำ (ต่อ) 14
4. การปักชำใบที่มีตา เป็นวิธีที่ใช้กับพืชพืชเนื้ออ่อนพวกไม้ประดับ และพืชเนื้อแข็งบางชนิด เช่น โกศล ยางอินเดีย เป็นต้น ด้วยการตัดกิ่งด้านล่าง และด้านบนของตา และยอดที่มีใบติดมาด้วย ชนิดของการปักชำ (ต่อ) 15
สภาพภายในกิ่ง เป็นเรื่องที่เกี่ยวข้อง หรือมีอยู่ในกิ่งตัดชำนั้นเอง ได้แก่สภาพดังต่อไปนี้ 1. การเลือกกิ่ง ควรจะเลือกกิ่งที่มีลักษณะดังต่อไปนี้ 1.1 เลือกกิ่งที่มีอาหารมาก เพราะอาหารภายในกิ่งจำเป็นในการเกิดรากและการเจริญของกิ่ง สำหรับ การตัดชำกิ่งแก่ไม่มีใบ อาหารจะสะสมอยู่ ภายในกิ่ง ซึ่งกิ่งที่แก่มาก (ไม่เกิน 1 ปี) อาหารยิ่ง สะสมอยู่ภายใน กิ่งมาก ส่วนการตัดชำกิ่งอ่อน หรือกิ่งกึ่งแก่กึ่งอ่อน รวมทั้งการตัดชำพืชพวกไม้เนื้อ อ่อน อาหารจะมีอยู่ที่ใบ บนกิ่ง ถ้ากิ่งยิ่งมีใบมาก ก็แสดงว่า อาหารภายในกิ่งยิ่งมีมาก การเกิดรากและแตกยอดก็ง่ายขึ้น 1.2 อายุของต้นพืชที่จะนำมาตัดชำ ควรเลือกกิ่งจากต้นที่มีอายุน้อย (นับจากเพาะเมล็ด)เพราะกิ่งจาก ต้นที่มีอายุน้อยจะออกรากได้ง่ายกว่ากิ่งที่นำมาจากต้นที่มีอายุมากๆ 1.3 เลือกชนิดของกิ่งให้เหมาะกับการเกิดราก โดยพิจารณาดังนี้ คือ ถ้าเป็นการตัดชำกิ่งแก่ไม่มีใบ ควรเลือกกิ่งข้างมากกว่ากิ่งกระโดง เพราะกิ่งข้างมีอาหารภาย ในกิ่งมากกว่ากิ่งกระโดง แต่ถ้าเป็นการตัดชำกิ่ง อ่อน หรือกิ่งข้างมากกว่ากิ่งกระโดง เพราะกิ่งข้างมีอาหารภาย ในกิ่งมากกว่ากิ่งกระโดง แต่ถ้าเป็นการตัดชำกิ่ง อ่อน หรือกิ่งมีใบ การใช้กิ่งกระโดงจะออกรากง่ายกว่ากิ่งข้าง ถ้าเป็นการตัดชำกิ่งแก่ ควรเลือกบริเวณที่ เป็น โคนกิ่ง แต่ถ้าเป็นการตัดชำกิ่งอ่อน หรือกิ่งมีใบ ควรเลือกบริเวณปลายกิ่งหรือส่วนยอดของกิ่ง ควรเลือกตัดโคน กิ่งให้รอยตัดอยู่บริเวณที่ เป็นข้อหรือใต้ข้อเล็กน้อย เพราะที่ข้อมีอาหารมาก กว่าบริเวณที่เป็นปล้อง ซึ่งจะทำ ให้การออกรากเกิดมากขึ้น ควรเลือกใช้กิ่งที่เป็นกิ่งใบ (vegetative shoots) คือกิ่งที่อยู่ในระยะการเจริญ ซึ่ง จะช่วยให้เกิดรากง่ายกว่าใช้กิ่งดอก หรือกิ่งที่อยู่ในระยะการ ออกดอกและติดผล 1.4 การเลือกฤดูการตัดชำกิ่งให้เหมาะ คือถ้าเป็นการตัดชำกิ่งแก่ที่ไม่มีใบควรจะตัดชำกิ่งในระยะที่กิ่ง พักการเจริญ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อตา บนกิ่งเริ่มจะเจริญใหม่อีกครั้งหนึ่ง ส่วนการตัดชำ กิ่งอ่อนนั้น อาจทำได้ เมื่อกิ่งเจริญได้ระยะหนึ่ง โดยกิ่งที่เจริญนั้นมีความแข็ง (firmness) พอสมควร และมีใบเจริญเติบโตเต็มที่แล้ว สำหรับการตัดชำไม้ผล หรือไม้ประดับบางชนิด ที่ออกรากค่อนข้างยาก การใช้กิ่งที่แข็ง กลม และมีเส้นลายบน กิ่งเล็กน้อยจะออกรากได้ดีกว่าใช้กิ่งค่อนข้างอ่อน ปัจจัยที่ทำให้กิ่งชำติดรากดี 16
2. การปฏิบัติบางอย่างต่อกิ่งตัดชำ 2.1 การเลือกกิ่งที่มีตาและใบ ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีตา เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ดี ขึ้น โดยเฉพาะเมื่อตานั้นอยู่ในระยะเริ่มเจริญ ส่วนการตัดชำแบบกิ่งอ่อน หรือกิ่งกึ่งแก่กึ่งอ่อน ใบบนกิ่งจำเป็น อย่างยิ่งในการเกิดรากเพราะใบช่วยสร้างอาหาร และฮอร์โมนช่วยการออกรากให้แก่กิ่งตัดชำ 2.2 การจัดวางกิ่งตัดชำให้ถูกต้องตามหัวท้ายของกิ่ง ในการตัดชำต้น รากจะออกที่โคนกิ่ง และแตกยอดที่ปลายกิ่งส่วนการตัดชำรากก็จะเกิดรากที่ปลายท่อนราก และจะเกิดยอดที่โคนท่อนราก ฉะนั้น ในการวางกิ่งตัดชำ ถ้าเป็นการตัดชำกิ่งหรือต้น จึงต้องเอาโคนกิ่งปักลงในวัตถุปักชำ ส่วนการตัดชำราก จะเอา โคนท่อนรากโผล่ขึ้น และเอาปลายท่อนรากปักลง การปักกิ่งกลับทิศทาง จะไม่ทำให้ตำแหน่งของการเกิดราก และแตกยอดต้องเปลี่ยนแปลงไปได้แต่จะทำให้กิ่งไม่เกิดราก และเกิดยอดแต่จะทำให้กิ่งไม่เกิดราก และเกิดยอด 2.3 การทำแผลโคนกิ่งแผลโคนกิ่งจะช่วยให้กิ่งมีเนื้อที่ที่จะเกิดรากได้มากขึ้น โดยเฉพาะ สำหรับพืชที่เกิดรากเฉพาะแผลรอยตัดแห่งเดียว นอกจาก จะช่วยให้กิ่งเกิดจุดกำเนิดรากได้ง่ายแล้ว ยังช่วยให้ กิ่งดูดน้ำและฮอร์โมนได้มากขึ้นอีกด้วย 2.4 การใช้ฮอร์โมน และสารบางอย่างช่วยการออกราก เป็นที่ทราบกันแล้วว่า ฮอร์โมนช่วย ให้กิ่งตัดชำออกรากดีขึ้นคือช่วยให้เกิดรากมาก ออกรากไว และรากเจริญได้เร็วขึ้น สารฮอร์โมนสังเคราะห์ที่ เป็นตัวสารเคมีที่ใช้ผสมอยู่ในชื่อฮอร์โมนการค้าต่างๆ นั้นมักจะมีสารฮอร์โมนอยู่สองชนิด คือ ไอ บี เอ (IBA) หรือชื่อเต็ม คือ กรดอินโดลบิวไทริค (indolebutyric acid) และ เอ็นเอเอ (NAA) หรือชื่อเต็มคือกรดแนฟทา ลีนอะซีติก (naphthaleneacetic acid)สารฮอร์โมนทั้งสองชนิดนี้เป็นสารที่เสื่อมช้า คือไม่สูญเสียง่าย แต่ใน การใช้มีข้อที่ต้องคำนึงถึง ก็คือ การใช้ฮอร์โมนกับพืชใด ควรจะรู้ความเข้มข้น ที่แน่นอนและให้พอเหมาะกับ พืชนั้นๆ เพราะการใช้ฮอร์โมนที่อ่อนไปจะไม่ได้ผลเลย(เหมือนจุ่มน้ำ) ส่วนการใช้ฮอร์โมนที่แรงเกินไปจะเป็น การทำลายกิ่ง คือ โคนกิ่งจะไหม้ดำ (เหมือนจุ่มกิ่งในน้ำกรด) ปัจจัยที่ทำให้กิ่งชำติดรากดี(ต่อ) 17
การจัดสภาพแวดล้อมให้กับกิ่งตัดชำในระหว่างรอการออกราก 1. การจัดความชื้นในอากาศรอบๆ กิ่งตัดชำ ความชื้นในอากาศเกี่ยวข้องกับการตัดชำกิ่ง พืชที่มีใบซึ่งได้แก่ การตัดชำแบบใช้กิ่งอ่อน กิ่งกึ่งแก่กึ่งอ่อน การตัดชำไม้เนื้ออ่อน รวมทั้งการตัดชำใบด้วย โดยที่กิ่งตัดชำเหล่านี้ จำเป็นต้องรักษาใบไว้ปรุงอาหาร เพื่อช่วยการออกราก 2. อุณหภูมิกับการออกรากของกิ่งตัดชำ โดยปกติอุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออก รากได้ดีจะอยู่ระหว่าง 70 องศา- 80 องศา ฟ. สำหรับบ้านเรา อุณหภูมิที่จำเป็น ในการการออกรากในพืชทั่วๆ ไป จะไม่ค่อยเป็นปัญหา เช่น กุหลาบ สามารถออกราก ได้ดีไม่ว่าปักชำในฤดูหนาว ฤดูฝน หรือฤดูร้อน ก็ตาม เว้นแต่ในพืชบางชนิดที่ เจริญได้ดีในฤดูร้อน เช่น ใน มะลิ จะออกรากได้ดีในฤดูร้อนหรือฤดูฝน แต่จะไม่ค่อยออกรากหรือออกรากยาก เมื่อปักชำในฤดูหนาว 2. แสงสว่างกับการออกราก แสงสว่างมีความจำเป็นสำหรับการตัดชำกิ่ง พืชที่ต้องมีใบติดและการตัดชำใบ เพราะแสงสว่างจำเป็นในการปรุงอาหาร รวมทั้งสร้างสารฮอร์โมน เพื่อช่วยการออกรากของกิ่งตัดชำ ฉะนั้นใน กิ่งตัดชำที่มีใบและเป็นพืชชอบแดด การให้กิ่งตัดชำได้รับแสงมากเท่าไร ก็จะช่วยให้การออกรากดีขึ้นเท่านั้น ส่วนพืชที่ไม่ทนแสง (แสงแดด) เช่น พืชที่ใช้ประดับในอาคาร (house plants) การพรางแสงให้กับกิ่งโดยให้ เหลือส่วนพืชที่ไม่ทนแสง (แสงแดด) เช่น พืชที่ใช้ประดับในอาคาร (house plants) การพรางแสงให้กับกิ่งโดย ให้เหลือแสงเพียง 30 เปอร์เซ็นต์ หรืออย่างน้อยที่สุด 150-200 แรงเทียน จะช่วยให้กิ่งเหล่านี้ออกรากได้ดี ส่วนการตัดชำกิ่งแก่ไม่มีใบ รวมทั้งการตัดชำราก ซึ่งจะออกรากได้ดีในที่มืด แต่จะต้องการ แสงเพิ่มขึ้น เมื่อกิ่ง เกิดยอด ในทางปฏิบัติจึงควรปักชำกิ่งแก่และปักชำรากไว้ในที่ที่มีแสงราว 30 เปอร์เซ็นต์ 4. วัตถุที่ใช้ในการตัดชำ การออกรากของกิ่งตัดชำ จะไม่เกี่ยวกับอาหารที่มีอยู่ในวัตถุปักชำนั้น แต่จะเกี่ยวข้อง กับความชื้น (moisture) และอากาศ (areation) ที่มีอยู่ในวัตถุปักชำนั้น โดยที่วัตถุปักชำแต่ละชนิดจะดูด ความชื้นและมีอากาศผ่านเข้าออกได้ต่างกัน ซึ่งจะเป็นผลให้การออกรากแตกต่างกันไปด้วย วัตถุที่จะช่วยให้ การออกรากเกิดได้ดี จะต้องดูดความชื้นได้มาก และมีอากาศผ่านได้สะดวก และโดยที่พืชแต่ละชนิดต้องการ อากาศมากน้อยต่างกันฉะนั้น การที่จะใช้วัตถุใดเหมาะกับพืชใด จึงต้องศึกษา และทดลองในแต่ละพืชไป สำหรับวัตถุปักชำที่นิยมใช้กันทั่วๆ ไป ได้แก่ทรายหยาบ ถ่านแกลบที่ล้าง ด่างหมดแล้ว หรือส่วนผสมของทราย หยาบกับถ่านแกลบอย่างละเท่ากัน) ปัจจัยที่ทำให้กิ่งชำติดรากดี(ต่อ) 18
การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ คำชี้แจง ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง 1. การปักชำ หมายถึง ................................................................................................... ......................................................... ............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... 2. พืชชนิดใดนำมาปักชำได้บ้าง ................................................................................................................ ............................................ ............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... 3. การปักชำมีกี่ชนิด อะไรบ้าง ........................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ........ ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeoyERzBcLppIOlnm8ZqGA8ZYBiWU1rhBkOnim0 GZNSmJUgrA/viewform?usp=sf_link กิจกรรมที่ 1.1 19
การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ คำชี้แจง ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง 1. การปักชำ หมายถึง ตอบ. การทำให้กิ่งหรือต้นพืชเกิดราก หลังจากที่ตัดกิ่งหรือต้นออกมาจากต้นแม่แล้ว การตัดชำ เป็นวิธีการขยายพันธุ์พืชแบบหนึ่ง ซึ่งนิยมทำกับพืชประเภทไม้ดอกไม้ประดับ เป็นส่วนใหญ่ แต่ก็อาจใช้ กับการขยายพันธุ์ไม้ผลบ้างบางชนิด แบบต่างๆ ของการตัดชำ (types of cuttings) เราอาจจะใช้ส่วนต่างๆ ของต้นพืชนอกเหนือจากดอกหรือผลมาตัดชำได้ เช่น อาจจะใช้ต้น กิ่ง ราก หรือใบ ดังนั้นแบบของการตัดชำ จึงขึ้นอยู่กับส่วนของพืช ที่จะนำมาตัดชำ 2. พืชชนิดใดนำมาปักชำได้บ้าง ตอบ. เช่น ชมพู่ ลำไย ชาฮกเกี้ยน มะลิ ฯลฯ 3. การปักชำมีกี่ชนิด อะไรบ้าง ตอบ. มี4 ชนิด 1. การปักชำกิ่ง 2. การปักชำราก 3. การปักชำใบ 4. การปักชำรากที่มีตา เฉลยกิจกรรมที่ 1.1 เกณฑ์การพิจารณา (ข้อละ 3 คะแนน) ตอบได้ถูกมากกว่า 80 % ขึ้นไป 3 คะแนน ตอบได้ถูก 60 % - 80 % 2 คะแนน ตอบได้ถูก 50 % - 60 % 1 คะแนน ตอบได้ไม่ถูกต้อง 0 คะแนน เกณฑ์การพิจารณา (ข้อละ 4 คะแนน) ตอบได้ถูกมากกว่า 80 % ขึ้นไป 4 คะแนน ตอบได้ถูก 70 % - 80 % 3 คะแนน ตอบได้ถูก 60 % - 70 % 2 คะแนน ตอบได้ถูก 50 % - 60 % 1 คะแนน ตอบได้ไม่ถูกต้อง 0 คะแนน ระดับคุณภาพ 8 – 10 คะแนน อยู่ในระดับ ดีมาก 6 – 7 คะแนน อยู่ในระดับ ดี 4 – 5 คะแนน อยู่ในระดับ พอใช้ 0 – 3 คะแนน อยู่ในระดับ ปรับปรุง 20
การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ คำชี้แจง ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง 1. การปักชำ หมายถึง ............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... . ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... 2. พืชชนิดใดนำมาปักชำได้บ้าง ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfNB0-L0msaYSciFhD_1Fk3Jkhir4gyW3MOlZcwWt5_asPfg/viewform?usp=sf_link กิจกรรมที่ 1.2 21
การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ คำชี้แจง ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง 1. นักเรียนมีเทคนิค และขั้นตอนการปักชำ อย่างไร ตอบ. วิธีการปักชำ ก่อนทำการปักชำกิ่งทุกชนิดให้กรีดบริเวณโคนกิ่งยาว 1-2 ซม. ตามแนวยาว 1-2 ด้าน และแช่ฮอร์โมนเร่งราก และยาป้องกันเชื้อราเสียก่อนด้วยการจุ่มโคนกิ่งปักชำตามระยะโคนกิ่งที่ปักชำในดินนาน 10-30 นาที – การปักชำกิ่ง จะใช้วิธีการเสียบกิ่งลึกประมาณ 5-10 ซม. ขึ้นอยู่กับความยาวของกิ่ง และชนิดพืช – การปักชำราก จะใช้วิธีการชำในลักษณะการปักชำกิ่งหรือการชำโดยการกลบทั้งราก – การปักชำใบ จะใช้วิธีปักชำใบบางส่วนหรือการชำก้านใบลงดินโดยมีใบบางส่วนอยู่พื้นเหนือดิน – การปักชำใบที่มีตา จะใช้วิธีการปักชำเฉพาะส่วนที่เป็นโคนกิ่งที่มีตาให้ฝังลงดิน โดยส่วนใบหรือตาจะพ้น เหนือดินด้านบน 2. ปัจจัยที่ทำให้กิ่งชำติดรากดี มีอะไรบ้าง ตอบ. 1.การเลือกกิ่ง 2.การปฏิบัติต่อกิ่งชำ 3. การจัดความชื้นในอากาศรอบๆ กิ่งตัดชำ 4. อุณหภูมิกับการออกรากของกิ่งตัดชำ 5. แสงสว่างกับการออกราก 6. วัตถุที่ใช้ในการตัดชำ เฉลยกิจกรรมที่ 1.2 เกณฑ์การพิจารณา (ข้อละ 5 คะแนน) ตอบได้ถูกมากกว่า 80 % ขึ้นไป 5 คะแนน ตอบได้ถูก 70 % - 80 % 4 คะแนน ตอบได้ถูก 60 % - 70 % 3 คะแนน ตอบได้ถูก 50 % - 60 % 2 คะแนน ตอบได้ไม่ถูกต้อง 0 คะแนน ระดับคุณภาพ 8 – 10 คะแนน อยู่ในระดับ ดีมาก 6 – 7 คะแนน อยู่ในระดับ ดี 4 – 5 คะแนน อยู่ในระดับ พอใช้ 0 – 3 คะแนน อยู่ในระดับ ปรับปรุง 22
คำชี้แจง ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียนโดยเข้าไปทำใน Google Forms ( ใช้เวลา 10 นาที) 1. ข้อใดกล่าวถูกต้อง ก. อุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออกรากได้ดีจะอยู่ระหว่าง ๕๐ องศา – ๖๐ องศา ฟ. ข. อุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออกรากได้ดีจะอยู่ระหว่าง ๖๐ องศา – ๗๐ องศา ฟ. ค. อุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออกรากได้ดีจะอยู่ระหว่าง ๗๐ องศา – ๘๐ องศา ฟ. ง. อุณหภูมิที่จะทำให้กิ่งตัดชำออกรากได้ดีจะอยู่ระหว่าง ๘๐ องศา – ๙๐ องศา ฟ. 2. ข้อใดเป็นเครื่องมือที่ใช้ในการปักชำ ก. ถังน้ำ ข. มีดคัดเตอร์ ค. เศษวัสดุต่างๆ ง. กะละมัง 3. ข้อใดกล่าวถูกต้อง ก. การเลือกกิ่งที่มีตา ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีราก เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ดีขึ้น ข. การเลือกกิ่งที่มีใบ ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีไม่มีราก เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ดีขึ้น ค. การเลือกกิ่งที่มีตาและใบ ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีตา เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ดีขึ้น ง. การเลือกกิ่งที่มีตาและใบ ถ้าเป็นกิ่งแก่ควรเลือกกิ่งที่มีไม่มีตา เพราะจะช่วยให้ออกรากได้ดี ขึ้น 4. การขยายพันธุ์โดยการปักชำจำเป็นใช้ฮอร์โมนเร่งการออกรากหรือไม่ ก. ไม่จำเป็นเพราะปักชำอย่างไรก็ติดอยู่แล้ว ข. จำเป็นเพราะพืชบางชนิดต้องใช้ฮอร์โมนเร่งการออกรากเป็นตัวกระตุ้น ค. ไม่จำเป็นเพราะการปักชำเป็นวิธีขยายพันธุ์ที่ง่ายที่สุด ง. จำเป็นเพราะพืชทุกชนิดต้องตายถ้าไม่ได้ใช้ฮอร์โมนเร่งการออกราก 5. การเตรียมวัสดุที่ใช้ในการขยายพันธุ์โดยการปักชำคือ ก. ทรายหยาบและขี้เถ้าดำ ผสมในอัตราส่วนที่เท่ากัน 1 :1 ข. ทรายหยาบและขี้เถ้าดำ ผสมในอัตราส่วนที่เท่ากัน 2 :1 ต. ทรายหยาบและขี้เถ้าดำ ผสมในอัตราส่วนที่เท่ากัน 3 :1 ง. ทรายหยาบและขี้เถ้าดำ ผสมในอัตราส่วนที่เท่ากัน 4 :1 รายวิชา การปลูกพืชสมุนไพร รหัสวิชา ง33202 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ชุดที่ 10 การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ แบบทดสอบหลังเรียน 23
6.พืชในข้อใดที่ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการปักชำ. ก. ถั่วฝักยาว ข. กล้วยน้ำหว้า ค. บานไม่รู้โรย ง. โกสน 7.การตัดชำหมายถึงข้อใด. ก. การปลูกด้วยเมล็ดจนออกราก ข. การทำให้ต้นกิ่งออกรากขณะที่ติดอยู่กับต้นแม่ ค. การทำให้ต้นหรือส่วนอื่น ๆออกราก ง. การนำเอาส่วนตาของพืชต้นหนึ่งซึ่งเป็นพันธุ์ดีไปติดเข้ากับพืชอีกต้นหนึ่ง 8.การตัดชำหมายถึงข้อใด ก. การทำแผลบนกิ่งลอกเปลือกออกแล้วขูดเนื้อเยื่อที่เจริญเติบโตออก ข. การนำแผ่นตาจากกิ่งพันธุ์ดีไปติดบนต้นตอเพื่อเชื่อมประสานส่วนของต้นพืชด้วยกันให้ เจริญเป็นต้นพืชต้นเดียวกัน ค. การเชื่อมประสานเนื้อเยื่อของต้นพืช 2 ต้นเข้าด้วยกันเพื่อให้เจริญเติบโตเป็นต้นเดียวกัน ง. การนำส่วนต่างๆของพันธุ์ดีเช่น ลำต้น กิ่ง ใบ ราก มาตัดปักชำในวัสดุเพาะชำ 9. การขยายพันธุ์พืชช่วยรักษาพันธุ์พืชอย่างไร ก. ช่วยเพิ่มจำนวนต้นพืช ข. ช่วยให้พืชไม่กลายพันธุ์ ค. ช่วยลดข้อบกพร่องของสายพันธุ์พืช ง. ช่วยให้พืชมีความแข็งแรง ทนทาน 10. ข้อใดเป็นเครื่องมือที่ใช้ในการปักชำ ก. กรรไกรตัดกิ่ง ข. มีดทำครัว ค. เศษผ้า ง. กะละมัง https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSd6nSdpHzrFLUSKR71AsMNfAhwExfb0TUMOYUR e4CyAc2wWXg/viewform?usp=sf_link 24
รายวิชาการปลูกพืชสมุนไพร รหัสวิชา ง33202 ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 เฉลยคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง การขยายพันธุ์พืชโดยการปักชำ ข้อที่ คำตอบ 1 ค 2 ข 3 ค 4 ข 5 ง 6 ง 7 ค 8 ง 9 ก 10 ก เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 25
กรมอาชีวศึกษา 2524. หลักการขยายพันธุ์พืช คู่มือการเรียนการสอน กษ. 216 น. นันทิยา วรรธนะภูติ. 2542. การขยายพันธุ์พืช. โอเอสพริ้นติ้งเฮ้าส์, กรุงเทพฯ. 449 น. นงพร สิทธิเจริญชัย. 2535. เทคนิคการขยายพันธุ์พืช ภาควิชาพืชศาสตร์ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่ สงขลา. 145 หน้า. ประเวศ ไชยวงศ์ . 2519 .บทปฏิบัติการขยายพันธุ์พืช ระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพขั้นสูง ปีที่ 4 วิทยาลัยเกษตรกรรมนครราชสีมา นครราชสีมา. สนั่น ขำเลิศ. 2523. หลักและวิธีการขยายพันธุ์พืช. นำอักษรการพิมพ์ กรุงเทพฯ.374 หน้า. อรษา แสงอุทัย. 2527. การขยายพันธุ์พืช. มหาวิทยาลัยรามคำแหง, กรุงเทพฯ. 195 น. บรรณานุกรม 26