การดูดู ดู แ ดู แลตนเอง คู่มือ
กลไก สมองติติ ติดติ ยา
สมอง มีหน้าที่ควบคุมและสั่งการอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย ให้ทำ งานอย่างปกติ สมอง มีหน้าที่ควบคุมและสั่งการอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย ให้ทำ งานอย่างปกติ สมอง แบ่งเป็น 2 ส่วน สมองส่วนอยาก : ควบคุมอารมณ์ ความจำ กำ หนดพฤติกรรม และความอยาก สมองส่วนคิด : ควบคุมสติปัญญา การตัดสินใจ
สิ่สิ่ สิ่ ง สิ่ งที่ที่ที่ จำ ที่ จำจำจำเป็ป็ป็ น ป็ นต่ต่ ต่ อ ต่ อการดำดำดำดำรงชีชีชี วิ ชี วิ วิ ต วิ ต กระตุ้นให้มนุษย์เกิดความพึงพอใจ น้ำ อาหาร เพศสัมพันธ์ุ
สมองหลั่งสารที่ทำ ให้มนุษย์เกิดความรู้สึกมีความสุข คือ โดปามีมี มี น มี น
ยาเสพติดออกฤทธิ์ให้สมองสร้างสารโดปามีนมากเกินไป ทำ ให้รู้สึกเป็นสุขมากกว่าปกติ
ระบบการทำ งานของสมองถูกทำ ลาย สมองไม่สามารถสร้างสารโดปามีนได้ จึงเลือกจะใช้ยาเสพติดแทนเรื่อยๆ
เมื่อขาดยาเสพติด เหมือนร่างกายขาดสารโดปามีน ซึมเศร้า อารมณ์แปรปรวน เห็นภาพหลอน ต้องเสพยาซ้ำ ๆปริมาณมากขึ้น ห้ามตนเองไม่ได้ ต้องทำ ทุกทางให้ได้ยามาเสพ สมองติติ ติ ด ติ ดยา
นอกจากนี้ ยาเสพติดออกฤทธิ์กดการทำ งาน ของสมองส่วนคิด ควบคุมตนเองได้ลดลง สูญเสียการใช้เหตุผล
สมองส่วนอยากทำ งานเหนือสมองส่วนคิด ทำ อะไรตามความอยาก ควบคุมตนเองไม่ได้ ขาดความยับยั้งชั่งใจ
ใช้ยาเสพติดระยะเวลานาน ความเสียหายของสมองก็จะชัดเจนขึ้น มีอาการผิดปกติทางจิต ซึมเศร้า หวาดระแวง ก้าวร้าว
ใช้ยาเสพติดระยะเวลานาน ความเสียหายของสมองก็จะชัดเจนขึ้น พฤติกรรม : คลุ้มคลั่ง ทำ ร้ายตนเอง ทำ ร้ายคนอื่น หรือฆ่าตัวตายได้
“ สมองเป็นอวัยวะที่มีค่า ของมนุษย์ หยุดทำ ลายสมองของตน ด้วยการเสพยาเสพติด”
ระยะ ระยะ ระยะ ระยะ ระยะเกิดการขาดยาช่วง 1-10 วันแรก 2 4 1 3 ด้านร่างกาย : นอนมาก อ่อนเพลียมาก ไม่มีแรง ด้านจิตใจ : หงุดหงิด ซึมเศร้า อยากยา ความ คิดผิดปกติ ระยะหยุดยาช่วงแรก 10 วัน - 6 สัปดาห์ ด้านร่างกาย : แข็งแรง ขึ้น เสพยาเสพติดชนิดอื่น แทน เช่น สุรา เบียร์ ด้านจิตใจ : ความเชื่อมั่น สูง ความรู้สึกอยากยาลด ลง อารมณ์ดี ระยะหยุดยาช่วงยืดเยื้อ หรือช่วงระยะฝ่าอุปสรรค 6 สัปดาห์ - 4 เดือน ด้านร่างกาย : ขาดกำ ลัง ไม่มีแรง ด้านจิตใจ : อารมณ์เฉยซึม เศร้า มีอาการอยากเสพยา โกรธง่าย แยกตัว ระยะปรับแผนการดำ เนิน ชีวิตใหม่ ด้านร่างกาย : ปกติ ด้านจิตใจ : รู้สึกผิดและ ละอายใจ ขาดเป้าหมาย ความเบื่อหน่าย มีภาวะเสื่องต่อการกลับไปเสพติดซ้ำ การดูแลตนเองและมีสติจะช่วยให้ผ่านระยะนี้ไปได้ การพัฒนาตนเองในด้านต่างๆ ความสำ เร็จใน การดำ เนินชีวิตในปัจจุบัน จะเป็นสิ่งที่ช่วย สนับสนุนให้สามารถเลิกเสพยาได้อย่างต่อเนื่อง เส้นทางการเลิกยา 4 ระยะ
โรคเครีรี รี ย รี ยด เป็นภาวะปรับตัวผิดปกติที่เกิดขึ้นหลังเจอเรื่องกดดัน ทำ ให้ร่างกายและจิตใจไม่สมดุล เกิดความเครียดมากเกินไป และส่งผลต่อการดำ เนินชีวิตประจำ วัน สาเหตุตุ ตุตุ คือภาวะความกดดัน ลักษณะความกดดันที่พบบ่อย ได้แก่ ปัญหาเกิดจากในครอบครัว หน้าที่การงาน ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล ปัญหาทางด้านการเงิน ความเจ็บป่วยทางกาย หรือทางจิตใจ ตลอดจนการเปลี่ยนแปลงของวงจรชีวิตคน หรือภัยพิบัติทางธรรมชาติ ระเบิด สงคราม
โรคเครีรี รี ย รี ยด อาการ - บกพร่องในการทำ งาน - บกพร่องในความสัมพันธ์ - บกพร่องในการเข้าสังคม - ความคิดหมกมุ่นคิดแต่เรื่องนั้นมากเกินไป - บกพร่องในการดูแลตนเอง มีความคิด พฤติกรรมทำ ร้ายตนเอง - แสดงออกถึงพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม เช่น ก้าวร้าว เกเร - ส่งผลในการรับประทานอาหารและการนอน
โรคเครียดหรือโรคปรับตัวผิดปกติ (Adjustment Disorder) จะวินิจฉัยเมื่อผู้ป่วย มีความผิดปกติทางอารมณ์หรือพฤติกรรม เช่น เศร้า วิตกกังวล ก้าวร้าวรุนแรง เกิดขึ้นภายใน 3 เดือนหลังพบเจอกับสิ่งกระตุ้นหรือปัญหาที่ทำ ให้เครียด เมื่อสิ่งกระตุ้นดังกล่าวหายไปอาการจะคงอยู่ไม่เกิน 6 เดือน ความผิดปกติดังกล่าว ส่งผลให้เกิดความทุกข์ทรมานอย่างมากในจิตใจ หรือส่งผลกระทบต่อการดำ รงชีวิต ทั้งการทำ งานหรือการเข้าสังคม โรคเครีรี รี ย รี ยด การวิวิ วิ นิ วิ นิ นิ จ นิ จฉัฉัฉั ย ฉั ย
การทำ จิตบำ บัด เป็นวิธีการรักษาด้วยการพูดคุย มีทั้งการพูดคุยแบบบุคคล กลุ่ม หรือครอบครัว เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยทำ ความเข้าใจกับสาเหตุของความเครียดและผลกระทบที่เกิดขึ้น การใช้ยารักษา แพทย์จะใช้การรักษาด้วยยาไปพร้อมกับการทำ จิตบำ บัดอย่าง ยาต้านเศร้า (Antidepressants) หรือยาระงับอาการวิตกกังวล (Anti-Anxiety Drugs) ซึ่งอาจช่วยบรรเทาอาการที่เกิดขึ้นได้ โรคเครีรี รี ย รี ยด การรัรั รั ก รั กษา เป้าหมายอันดับแรก : ลดอาการของผู้ป่วยและช่วยเหลือให้ผู้ป่วยมีการปรับตัวที่ดีขึ้น เป้าหมายถัดไป : ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในวิธีการต่อสู้ปัญหาของผู้ป่วย วิธีการักษาเน้นที่จิตบำ บัด
เป็ป็ป็ น ป็ นโรคเครีรี รี ย รี ยด ดูดู ดู แ ดู แลตนเองอย่ย่ ย่ า ย่ างไร ผ่อนคลายตัวเองด้วยการทำ กิจกรรมต่าง ๆ ที่ชอบ พักผ่อน เปลี่ยนบรรยากาศด้วยการไปเที่ยว มองโลกในแง่บวก พยายามคิดว่าปัญหานั้นสามารถแก้ไขได้ พบปะ พูดคุยกับเพื่อน คนในครอบครัว
เมื่อเจอเรื่องเครียดมาก ไม่สบายใจ รู้สึกกระทบต่อร่างกายหรือชีวิตประจำ วัน ควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที ฝึกให้เวลาผ่อนคลายตัวเอง เช่น แบ่งเวลาเพื่อทำ กิจกรรมที่ชื่นชอบ ฝึกกำ หนด ลมหายใจ มองในแง่บวก ฝึกให้ตัวเองมีสติและมองในแง่บวก และเชื่อว่าเราจะสามารถแก้ ปัญหาต่าง ๆ ได้ด้วยการมีสติ อย่าตกใจกลัวปัญหาที่เข้ามา ป้ป้ ป้ อ ป้ องกักั กั น กั นโรคเครีรี รี ย รี ยดอย่ย่ ย่ า ย่ างไร
อาการข้ข้ ข้ า ข้ างเคีคี คี ย คี ยง จากยา จัดทำ โดยนักเรียนพยาบาลทหารอากาศ ชั้นปีที่ 3
Clonazepam รับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละ 1 ครั้งก่อนนอน เป็นเวลา 1 เดือน อาการข้ข้ ข้ าข้ างเคีคี คี ยคี ยง ได้ด้ ด้ แ ด้ แก่ก่ ก่ก่ ง่ง่ ง่ ว ง่ วงซึซึ ซึ มซึ ม อ่อ่ อ่ อ อ่ อนแรง เดิดิ ดิ นดิ นเซ ( PoVanil ) ( 1 mg. ) ง่วงนอน ง่วงซึม : ไม่ควรขับรถหรือทำ งานเกี่ยวกับเครื่องจักร ระวังอุบัติเหตุ อ่อนแรงเดินเซ : ระวังอุบัติเหตุ พลัดตกหกล้ม การรับมือกับอาการข้างเคียง ยาคลายกักั กั ง กั งวล
รับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละ 1 ครั้งก่อนนอน เป็นเวลา 1 เดือน อาการข้ข้ ข้ าข้ างเคีคี คี ยคี ยง ได้ด้ ด้ แ ด้ แก่ก่ ก่ก่ น้ำน้ำลายมาก ตาพร่ร่ ร่ า ร่ า ท้ท้ ท้ อท้ องผูผูผู ก ผู ก ท้ท้ ท้ อท้ องเสีสี สี ยสี ย ปัปัปั สปั สสาวะลำลำลำลำบาก คลื่ลื่ ลื่ นลื่ นไส้ส้ ส้ส้อาเจีจี จี ยจี ยน มีน้ำ ลายมาก : ดูแลความสะอาดช่องปาด แปรงฟันอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง เช้าและก่อนนอน คลื่นไส้ อาเจียน : ควรทำ ความสะอาดช่องปาก ดื่มน้ำ ผลไม้รสเปรี้ยวหรือ ลูกอม การรับมือกับอาการข้างเคียง Sertraline ( 50 mg. ) Sertraline ( 50 mg. ) ท้องผูก : ควรรับประทานผัก ผลไม้ ดื่มน้ำ มากๆ ยาต้ ต้านอาการซึซึ ซึ ม ซึ มเศร้ร้ ร้ า ร้ า
อาการผิดปกติจากการใช้ยา อาการผิดปกติจากการใช้ยา มีไข้สูง ตัวแข็ง ลิ้นแข็ง พูดหรือกลืนลำ บาก หายใจลำ บาก ตาเหลือก คอบิดเกร็ง กล้ามเนื้อเกร็งอย่างรุนแรง ที่ที่ที่ ค ที่ ควรรีรี รี บ รี บมาพบแพทย์ย์ ย์ย์
มีความกังวลทุกข์ใจ ซึมเศร้า ตลอดเวลา ไม่หายไป หวาดระแวงในทุกๆ เรื่อง มีอารมณ์หงุดหงิดมากผิดปกติ รู้สึกเครียดตลอดเวลา มีความกระวนกระวายใจ และอยู่ไม่นิ่ง ด้านอารมณ์ อาการเตืตื ตือตื น ที่ที่ที่ ต้ ที่ ต้ ต้ อ ต้ องมาพบแพทย์ย์ ย์ ก่ ย์ ก่ ก่ อ ก่ อนวัวั วั น วั นนันั นั ด นั ด
อาการเตืตื ตือตื น ที่ที่ที่ ต้ ที่ ต้ ต้ อ ต้ องมาพบแพทย์ย์ ย์ ก่ ย์ ก่ ก่ อ ก่ อนวัวั วั น วั นนันั นั ด นั ด ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำ วัน เช่น การทำ งาน หรือความสัมพันธ์ มีอาการเกิน 6 เดือน แม้ว่าจะไม่มีเหตุการณ์ที่ส่งผลกระทบใด ๆ อาการที่มี ไม่ได้เกิดจากผลข้างเคียง หรืออาการแทรกซ้อนของโรคอื่น ๆ มีอาการเกี่ยวข้องกับสภาวะทางจิตใจ หรือพฤติกรรมในช่วงระยะเวลา 3 เดือน หลังจากเหตุการณ์ที่ทำ ให้เราเครียด เช่น หดหู่ เศร้า ด้านอารมณ์ (ต่อ)
ไม่มีสมาธิในการทำ งาน ทำ กิจกรรมต่างๆ และหลงลืมมากกว่าผิดปกติ การตัดสินใจหรือการแก้ไขปัญหาไม่ได้ ในทุกๆ เรื่องแม้เป็นเรื่องเล็กน้อยก็ตาม ได้ยินเสียงแว่วหรือเห็นภาพที่ผู้อื่นไม่เห็น มีความคิดทำ ร้ายตนเอง และความคิดว่ามีคนมาปองร้าย มีการใช้คำ พูดหรือคิด หมกมุ่นในเรื่องอดีต มีความคิดที่เร็ว คิดหลายเรื่อง คิดฟุ้งซ่าน ด้านความคิด อาการเตืตื ตือตื น ที่ที่ที่ ต้ ที่ ต้ ต้ อ ต้ องมาพบแพทย์ย์ ย์ ก่ ย์ ก่ ก่ อ ก่ อนวัวั วั น วั นนันั นั ด นั ด
ไม่สนใจดูแลตนเองเหมือนเมื่อก่อน ปล่อยตัวไม่สนใจสิ่งแวดล้อม แยกตัวไม่พบปะ ผู้คนเหมือนเคย นอนไม่หลับหรืออาจนอนมากเกินปกติ เบื่ออาหาร หรือรับประทานอาหารมากเกินปกติ ใช้จ่ายฟุ่มเฟื่อย ใช้จ่ายโดยไม่ยั้งคิด ดื่มเหล้าหรือสูบบุหรี่มาก ด้านพฤติกรรม หรือร่างกาย อาการเตืตื ตือตื น ที่ที่ที่ ต้ ที่ ต้ ต้ อ ต้ องมาพบแพทย์ย์ ย์ ก่ ย์ ก่ ก่ อ ก่ อนวัวั วั น วั นนันั นั ด นั ด
วิวิ วิ ธี วิ ธี ธี ก ธี การไม่ม่ ม่ ก ม่ กลัลั ลั บ ลั บไปเสพซ้ำซ้ำซ้ำซ้ำ
วิวิ วิ ธี วิ ธี ธี ก ธี การไม่ม่ ม่ ก ม่ กลัลั ลั บ ลั บไปเสพซ้ำซ้ำซ้ำซ้ำ (ต่ต่ ต่ อ ต่ อ) ระบุตัวกระตุ้น ตุ้ ให้ชั ห้ ด ชั เจน ระบุชนิดและประเภทของสารเสพติด ให้ชัดเจน อะไรคือสิ่งที่กระตุ้น ความรู้สึกกลับไปเสพซ้้าได้แก่ ปัจจัยภายในตัวบุคคล และปัจจัยระหว่างบุคคล ซึ่งสถานการณ์เหล่านี้เป็น สาเหตุ ของการกลับไปเสพซ้้า ระบุสถานการณ์ที่ ณ์ ที่ มีค มี วามเสี่ย สี่ ง เปลี่ยนแปลงความคิด 1.เหตุใดฉันจึงควรใช้ยาเพื่อช่วยฉันจัดการ กับการเสพติดยาของฉัน 2.การกลับไปเสพซ้้าไม่เกิดขึ้นกับฉัน 3.ฉันจะไม่ใช้ยาเสพติดอีก 4.ฉันสามารถควบคุม การใช้ยาเสพติดได้ 5.การฟื้นสภาพไม่ได้เกิดขึ้นอย่างเร็ว 6.ฉันต้องการยาเสพติดเพื่อความสนุกสนาน 7.ปัญหาของฉันหายขาด
วิวิ วิ ธี วิ ธี ธี ก ธี การไม่ม่ ม่ ก ม่ กลัลั ลั บ ลั บไปเสพซ้ำซ้ำซ้ำซ้ำ (ต่ต่ ต่ อ ต่ อ) ความรู้สึก หรือความคิด พฤติกรรมที่ แสดงออกว่าต้องการกลับไปเสพซ้ำ ระบุอาการที่อยากกลับไปเสพ ต่อต้านแรงกดดันทางสังคมที่จะท้าให้ไปใช้ ยาเสพติด และมีความกล้าที่จะปฏิเสธ ข้อเสนอในการใช้ยาเสพติด อดทนต่อส่ง ส่ กระตุ้น ตุ้ การฟื้นสภาพและเข้าร่วมและ มี กิจกรรมทางสังคมที่สนับสนุน คอยช่วยเหลือ มีแ มี หล่งสนับ นั สนุน นุ ระบุอาการทางจิตจิเวชที่ เกิดขึ้น ขึ้ หลังจากการเสพ วิเคราะห์ผลเสียที่เกิดขึ้นต่อ การเจ็บป่วยทางจิตของตนเอง หลังจากการใช้สารเสพติด
เป็นปัจจัยหลักที่ทำ ให้กลับไปเสพซ้ำ ปัปัปั จ ปั จจัจั จั ย จั ยกระตุ้ตุ้ตุ้นตุ้ ความเครียด วิธีการป้องกัน คือ ต้องปรับเปลี่ยนวิถีดำ เนินชีวิต ปรับรูปแบบความสัมพันธ์ สิ่งสำ คัญ คือ ต้องเรียนรู้ที่จะจัดการกับความเครียดในชีวิต
เทคนิคการจัดการ ความเครียด เทคนิคการจัดการ ความเครียด 1. การปรับความคิด ความคิดยืดหยุ่น คิดถึงเรื่องดี ๆ และคนรอบข้าง ยอมรับสิ่งที่จะเกิดขึ้นแล้วมองหาแนวทางแก้ไขต่อไป 2. มองในแง่บวก มองถึงสิ่งที่ช่วยเป็นกำ ลังใจ เช่น ครอบครัว สังคม และหมั่นคิดถึงข้อดีของตนเอง
เทคนิคการจัดการ ความเครียด เทคนิคการจัดการ ความเครียด 3. เรียนรู้การให้อภัย ยอมรับในข้อดี-ข้อเสียในตนเอง และให้อภัยในสิ่งที่เกิดขึ้น เพื่อเรียนรู้ในการก้าวผ่านความเครียดไปได้ รักษาสุขภาพกาย-ใจให้เข้มแข็ง เพื่อใช้ในการเผชิญปัญหาต่าง ๆ 4. รักษาสุขภาพ
ออกกำ ลังกาย อย่างน้อย 3 ครั้งต่อสัปดาห์ ครั้งละ 30 นาที หลีกเลี่ยงสิ่งเสพติดกระตุ้น เช่น เหล้า บุหรี่ กาแฟ ยาเสพติด นอนหลับให้เพียงพอ เพื่อช่วยในการรับมือกับความเครียดได้ดีขึ้น หากิจกรรมที่ชอบเพื่อให้ผ่อนคลาย เช่น อ่านหนังสือ ฟังเพลง ฝึกสมาธิ 4. รักษาสุขภาพ
5. ฝึกหายใจลดเครียด เทคนิคการจัดการ ความเครียด เทคนิคการจัดการ ความเครียด โดยการหาสถานที่สงบ อยู่ในท่าทางที่ผ่อนคลาย มีสติอยู่กับปัจจุบัน แล้วใช้วิธีการหายใจคลายเครียด : หายใจเข้าท้องป่องช้าๆ นับ 1 2 3 แล้วหายใจออกท้องแฟบ นับ 1 2 3 โดยทำ 3-5 นาที เพื่อคลายความตึงเครียด
6. บันทึกอารมณ์ของตนเอง จดบันทึกในอารมณ์ของตนเอง เพื่อช่วยในเข้าใจ และได้สังเกตอารมณ์ ของตนเองได้ละเอียดมากยิ่งขึ้น เทคนิคการจัดการ ความเครียด เทคนิคการจัดการ ความเครียด
อ้างอิง ทานตะวัน อวิรุทธ์วรกุล. (ม.ป.ป.). โรคเครียด. จาก https://tmc.or.th/pdf/tmc_knowlege-24.pdf. โรงพยาบาลมนารมย์. (ม.ป.ป.) โรคเครียด หรือ Adjustment Disorder. จาก https://www.manarom.com/blog/ Adjustment_Disorder.html. สถาบันสุขภาพจิตเด็กและวัยรุ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. (19 ส.ค. 2563). สมองติดยา คณะอนุกรรมการวัยรุ่นฯสถาบันสุขภาพจิตเด็ก และวัยรุ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. [Video]. https://youtu.be/bpPy0ej7KgY?si=sTHj_pSBktJGw3wV วราลักษณ์ ปรีชาสุชาติ, รัตติยา สันเสรี, พันธิภา ทองสลับ,ยุพาพันธ์ ประเสริฐศิลป์ และโซเฟีย เซ็ง. (2549). รายงานวิจัย เรื่อง ศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการกลับไปเสพซ้ำ ของผู้ป่วยที่เข้ารับการบำ บัดรักษารูปแบบจิตสังคมบำ บัด (Matrix Program) ในเขตพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนใต้. ศูนย์บำ บัดรักษายาเสพติดปัตตานี สถาบันธัญญารักษ์ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารสุข.
อ้างอิง วินิตรา แก้วสง่า. (ม.ป.ป.). สัญญานเตือนที่ต้องมาพบจิตแพทย์.https://www.manarom.com/blog/see_psychiatrist.html วิธีเลิกยาอย่างถาวร ไม่กลับไปติดซ้ำ ทำ อย่างไร. (2565). https://www.phufaresthome.com/blog/how-to-not-becomerelapsed/ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. (2562). การใช้ยาทางจิตเวช. จาก : https://pharmacy.mahidol.ac.th/DIC/qa_full. php?id=8133