เฉาก๊วยชากังราว

เฉาก๊วยชากังราว รชต ศุภศิริโชติ ภรัณยา คำสมุทร ปุญญพัฒน์ คงอรุณ รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาวิชา สารสนเทศเพื่อการศึกษาและการค้นคว้า มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2566

เฉาก๊วยชากังราว รชต ศุภศิริโชติรหัสนักศึกษา 661120413 ภรัณยา คำสมุทร รหัสนักศึกษา 661120426 ปุญญพัฒน์ คงอรุณ รหัสนักศึกษา 661120428 รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาวิชา สารสนเทศเพื่อการศึกษาและการค้นคว้า มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2566

ก คำนำ การเรียนวิชาสารสนเทศเพื่อการศึกษาและการค้นคว้า อาจารย์ผู้สอนมอบหมายให้นักศึกษา ทำการศึกษาเรื่องที่สนใจผู้จัดทำจึงศึกษาค้นคว้าเรื่อง เฉาก๊วยชากังราว มาทำการศึกษาเพราะเห็นว่า เฉาก๊วยชากังราวนั้นอยู่คู่กับชาวเมืองจังหวัดกำแพงเพชรมาอย่างยาวนานและเป็นอีกหนึ่งของดีเมือง กำแพงเพชรที่โด่งดั่งไปทั่วประเทศ เพราะความแตกต่างจากเฉาก๊วยทั่วไปด้วยความนุ่มหนึบไม่เหมือน ใครที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ ซึ่งรายงานเรื่องเฉาก๊วยชากังราวนี้มีเนื้อหาเหมาะกับผู้ที่สนใจศึกษา ค้นคว้าเรื่อง เฉาก๊วยชากังราว ผู้จัดทำได้ศึกษาค้นคว้าจากแหล่งสารสนเทศสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ได้แก่ อินเทอร์เน็ต ทำให้ได้รับรู้เรื่อง เฉาก๊วยชากังราว จึงขอนำเสนอผลการศึกษาค้นคว้าไว้ในรายงานฉบับ นี้ คณะผู้จัดทำขอขอบพระคุณ รศ.ดร.สุวิทย์ วงษ์บุญมาก ที่ได้ให้คำแนะนำและคำปรึกษาใน การจัดทำรายงานฉบับนี้ ณ โอกาสนี้ รชต ศุภศิริโชติ ภรัณยา คำสมุทร ปุญญพัฒน์ คงอรุณ 5 กุมภาพันธ์ 2567

ข สารบัญ เรื่อง หน้า คำนำ.................................................................................................................................................ก สารบัญ..............................................................................................................................................ข สารบัญภาพ .......................................................................................................................................ง บทที่ 1..............................................................................................................................................1 ประวัติความเป็นมาของเฉาก๊วยชากังราว..........................................................................................1 ประวัติความเป็นมาของเฉาก๊วยชากังราว......................................................................................1 ความหมายของเฉาก๊วย.................................................................................................................2 ที่มาของต้นเฉาก๊วย.......................................................................................................................3 บทที่ 2..............................................................................................................................................7 เอกลักษณ์ และจุดเด่นของเฉาก๊วยชากังราว......................................................................................7 เอกลักษณ์เฉพาะของเฉาก๊วยชากังราว..........................................................................................7 จุดเด่นที่ทำให้เฉาก๊วยชากังราวแตกต่างจากเฉาก๊วยทั่วไป.............................................................8 บทที่ 3..............................................................................................................................................9 วัตถุดิบ อุปกรณ์ และกระบวนการผลิตเฉาก๊วยชากังราว...................................................................9 ขั้นตอนการเตรียมวัตถุดิบและอุปกรณ์..........................................................................................9 กระบวนการผลิตเฉาก๊วยชากังราว..............................................................................................10 บทที่ 4............................................................................................................................................12 คุณค่าของเฉาก๊วยชากังราว.............................................................................................................12 คุณค่าทางโภชนาการของเฉาก๊วยชากังราว .................................................................................12

สารบัญ(ต่อ) เรื่อง หน้า เฉาก๊วย สรรพคุณล้นถ้วย............................................................................................................13 ประโยชน์ของต้นเฉาก๊วย.............................................................................................................14 บรรณานุกรม

ง สารบัญภาพ ภาพที่1. 1เฉาก๊วยชากังราว.............................................................................................................2 ภาพที่1. 2ของหวานสีดำ.................................................................................................................2 ภาพที่1. 3ต้นเฉาก๊วย......................................................................................................................3 ภาพที่1. 4ต้นเฉาก๊วยประเทศเวียดนาม...........................................................................................4 ภาพที่1. 5ต้นเฉาก๊วยประเทศอินโดนีเซีย........................................................................................5 ภาพที่1. 6ต้นเฉาก๊วยของประเทศจีน ..............................................................................................5 ภาพที่1. 7การทดลองปลูกต้นเฉาก๊วยประเทศอินโดนีเซียในประเทศไทย........................................6 ภาพที่2. 1เอกลักษณ์เฉาก๊วยชากังราว ...........................................................................................11 ภาพที่2. 2จุดเด่นของเฉาก๊วยชากังราว..........................................................................................12 ภาพที่3. 1วัสดุอุปกรณ์การทำเฉาก๊วยชากังราว.............................................................................15 ภาพที่3. 2การทำเฉาก๊วยชากังราว................................................................................................16 ภาพที่ 4. 1 คุณค่าทางโภชนาการ...................................................................................................18 ภาพที่ 4. 2 สรรพคุณทางยาของเฉาก๊วย.........................................................................................19 ภาพที่ 4. 3 พืชคลุมดิน 19

บทที่ 1 ประวัติความเป็นมาของเฉาก๊วยชากังราว เฉาก๊วย มีถิ่นกำเนิดอยู่ที่ประเทศจีนตอนใต้ แถบมณฑลกวางตุ้ง กวางสี และยูนาน ในสมัย โบราณ เฉาก๊วยถูกใช้เป็นยาสมุนไพร เชื่อกันว่ามีสรรพคุณในการแก้ร้อนใน ขับเสมหะ ต่อมา เฉาก๊วย ถูกนำมาพัฒนาเป็นของหวาน โดยชาวจีนนิยมนำน้ำต้มเฉาก๊วยมาผสมกับน้ำข้าว ในประเทศไทย เฉาก๊วยเข้ามาในสมัยกรุงศรีอยุธยา โดยชาวจีนนำเข้ามา ในสมัยก่อน เฉาก๊วยเป็นอาหารของชนชั้นสูง เพราะหาวัตถุดิบยาก ปัจจุบันเฉาก๊วยเป็นอาหารหวานที่หาทานได้ง่าย ประวัติความเป็นมาของเฉาก๊วยชากังราว ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ กรรมการผู้จัดการ บริษัท เฉาก๊วยชากังราว จำกัด ซึ่งเป็นผู้ปั้นแบ รนด์ เฉาก๊วย “ชากังราว” และผลิตเฉาก๊วยแปรรูปจนประสบความสำเร็จ แต่เดิม ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ เป็นคนจังหวัดอุบลราชธานี มีภรรยา ชื่อ คุณอมรรัตน์ สุวรรณโรจน์ มีบุตร 2 คน ดร. เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ เล่าถึงความเป็นมาของเฉาก๊วยชากังราว ด้วยน้ำเสียงแห่งความภาคภูมิใจว่า เฉาก๊วย “ชากังราว” ประสบความสำเร็จได้อย่างทุกวันนี้ ต้องขอขอบคุณ “เฉาก๊วย ดอนเมือง” ที่ เป็นแหล่งให้ความรู้เป็นที่แรก เพราะลูกชายของ ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ ได้จบการศึกษา ปวส. เมื่อ ปี พ.ศ.2539 และได้เข้าไปทำงานที่โรงงานเฉาก๊วยดอนเมืองและได้แรงบันดาลใจ จนทำให้เกิดจุด ประกายความคิดว่าอยากให้คนกำแพงเพชรได้มีผลิตภัณฑ์ที่ขึ้นชื่อของจังหวัดกำแพงเพชร จึงทำให้ เกิดรายได้ ที่ทำให้มี “เฉาก๊วยชากังราว” เกิดขึ้นและมีการพัฒนาสูตรเฉาก๊วยชากังราวมาจากเฉาก๊วย ดอนเมืองสืบเนื่องมาจากการที่ลูกชายได้ไปทำงานที่โรงงานเฉาก๊วยดอนเมืองตั้งแต่สมัยที่ลูกชายพึ่งจบ ขณะนั้น ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ ทำงานอยู่ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน ลูกของ ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ เพิ่งจบ ปวส. ได้ไม่นาน วันหนึ่งลูกชายของ ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ ที่เพิ่งจบ การศึกษาก็มาบอกกับผู้เป็นพ่อว่าจะไปทำงานกับเพื่อนคนหนึ่งซึ่งดำเนินธุรกิจทำเฉาก๊วยด้วยความที่ ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ เห็นว่าเป็นเรื่องที่ดี จึงให้ลูกชายได้เข้าไปทำงานในบริษัท “เฉาก๊วยดอน เมือง” ก็จะสามารถนำมาสร้างธุรกิจเองได้ในอนาคต จนเวลาผ่านไปสองเดือนพ่อลูกครอบครัวสุวรรณ โรจน์จึงไปซื้อเฉาก๊วยมาลองทำกันดู ผลปรากฏว่า ก็สามารถทำขายได้แต่รสชาติไม่แตกต่างกับ

2 ท้องตลาดมากนักจึงมีการพัฒนาสูตรและรสชาติมาอย่างต่อเนื่อง จนกระทั่งในปี พ.ศ.2545 ได้มีการ จดทะเบียนเป็นชื่อ “ผลิตภัณฑ์เฉาก๊วยชากังราว” จนถึงทุกวันนี้(จักรพงศ์พลกล้า, 2563, ออนไลน์) ภาพที่ 1. 1 เฉาก๊วยชากังราว ที่มา: ไทยรัฐ, 2564, ออนไลน์ ความหมายของเฉาก๊วย เฉาก๊วย คือ ของหวานสีดำ ๆ เด้งดึงที่เคี้ยวหนึบหนับ และมีรสหวานจากนํ้าเชื่อม รวมถึงความเย็นฉ่ำ จากนํ้าแข็งที่ใส่ผสมลงไป ทำให้ “เฉาก๊วย” กลายเป็นหนึ่งในของหวานยอดฮิตในช่วงหน้าร้อน แต่ นอกจากความหวานเย็นที่กินแล้วสดชื่นขึ้นมาในทันใด เฉาก๊วยก็ยังมีสรรพคุณอื่น ๆ ที่ช่วยบำรุง ร่างกาย อาทิ ช่วยลดความดัน โลหิตสูง ช่วยลดนํ้าตาลในเลือด อาการไข้ อาการอักเสบของกล้ามเนื้อ และตับ และร้อนในกระหายนํ้า ฯลฯ (อรพรรณ ศรวิลัย, 2563, ออนไลน์) ภาพที่ 1. 2 ของหวานสีดำ ที่มา: กาญจนา จันทร์สิงห์, 2564, ออนไลน์

3 ที่มาของต้นเฉาก๊วย เฉาก๊วยเป็นพืชชนิดหนึ่งซึ่งอยู่ในวงศ์ Labiatae วงศ์เดียวกับสะระแหน่ โหระพา และแมงลัก มีชื่อ วิทยาศาสตร์ว่า Mesona chinensis Bentham และเฉาก๊วย ภาษาอังกฤษจะเรียกว่า Grass Jelly เฉาก๊วยมีถิ่นกำเนิดอยู่ที่ประเทศจีนตอนใต้ แถบมณฑลกวางตุ้ง กวางสี และยูนนาน มีลักษณะทาง พฤกษศาสตร์เป็นไม้ล้มลุก ลำต้นและเถาเป็นแบบกิ่งเลื้อย มีขนาดเล็ก เป็นเหลี่ยม มองแล้วคล้ายต้น สะระแหน่ ลำต้นเปราะ หักง่าย ส่วนกิ่งแตกแขนงออกตามข้อของลำต้น ทอดยาวคลุมตามดินได้ 50- 120 เซนติเมตร ในส่วนของใบเฉาก๊วยจะมีความคล้ายคลึงกับใบสะระแหน่ มีปลายใบแหลม โคนใบ สอบ ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ใบมีสีสดไปจนถึงเขียวเข้ม และมีขนขนาดเล็กปกคลุม แต่หากขยี้ใบ ด้วยมือจะรู้สึกถึงความเป็นเมือกลื่น นอกจากนี้ต้นเฉาก๊วยยังมีดอกลักษณะคล้ายกับดอกแมงลักหรือ ดอกต้นโหระพา และมีเมล็ดขนาดเล็กสีดำอมน้ำตาล ลักษณะเมล็ดเป็นทรงกลมรูปไข่ (kapook, 2563, ออนไลน์) ภาพที่ 1. 3 ต้นเฉาก๊วย ที่มา: puechkaset, 2559, ออนไลน์ เฉาก๊วยที่นำมาทำเฉาก๊วยมีทั้งหมด 3 สายพันธุ์ คือต้นเฉาก๊วยจากประเทศจีน ประเทศ อินโดนีเซีย และประเทศเวียดนาม เมื่อกล่าวถึงความแตกด่างทางรสชาติของเฉาก๊วยแต่ล่ะสายพันธุ์ พบว่า เฉาก๊วยประเทศเวียดนาม มีความหวานมากกว่าเฉาก๊วยประเทศจีนและประเทศอินโดนีเซีย แต่ ถ้าพูดถึงความเหนียวนุ่มเฉาก๊วยประเทศอินโดนีเซียจะเหนียวนุ่มมากกว่าเฉาก๊วยประเทศเวียดนาม และประเทศจีน ส่วนเฉาก๊วยประเทศจีนจะมีรสชาติที่กลมกล่อม มากกว่าเฉาก๊วยประเทศเวียดนาม และเฉาก๊วยประเทศอินโดนีเซีย คุณลักษณะเด่น ๆ เหตุเพราะมีความแตกด่างกันทางคุณลักษณะของ เฉาก๊วยเวียดนาม คือ เฉาก๊วยเวียดนามจะมีความหวานมากกว่า และคนเวียดนาม เรียกเฉาก๊วยว่า ถั๊ต แดน (Thachden) ในประเทศเวียดนามแหล่งปลูกเฉาก๊วยที่ใหญ่อยู่ที่เมืองท้าวเคซึ่งเป็นหนึ่งใน

4 จังหวัดหลั่งเซิน ตั้งอยู่ทางตอนเหนือสุดของประเทศเวียดนาม มีชายแดนติดกับประเทศจีน และไร่ เฉาก๊วยที่ปลูกมักจะอยู่บนหุบเขาสูง ลักษณะของต้นเฉาก๊วย คือ เฉาก๊วยเป็นพืชตะกูลเดียวกันกับ สะระแหน่ กระเพรา โหรพา และแมงลัก เป็นพืชล้มลุกคลุมดินมีความสูงราว 15-100 ซม. โดยเฉพาะ สายพันธุ์จากประเทศจีนและประเทศเวียดนามที่มีภูมิประเทศที่เหมาะสม อากาศเย็น ต้นเฉาก๊วยจึง สูงได้ถึง 1 เมตร แต่ที่ประเทศเวียดนาม จะปลูกกันบนยอดเขา อากาศเย็น ต้นจะไม่สูงมากแต่ก็มีใบ เยอะ ใบมีลักษณะเป็นแฉก ๆ คล้ายใบสะระแหน่ มีขนตามใบ เราสามารถใช้ทุกส่วนมาทำเฉาก๊วย ยกเว้นราก ส่วนที่มียางเหนียว ๆ มากที่สุดคือ ใบ สิ่งที่ต้นเฉาก๊วยแตกด่างจากพืชในตระกูลเดียวกันก็ คือ มีปริมาณนํ้ามันหอมระเหย และสารออกฤทธิ์ อยู่ในระดับที่ต่ำกว่า จึงทำให้ไม่มีกลิ่นฉุน แต่ทำให้มี ความหอม หวานแทน (จักรพงศ์ พลกล้า, 2563, ออนไลน์) ภาพที่ 1. 4 ต้นเฉาก๊วยประเทศเวียดนาม ที่มา: อรพรรณ ศรวิลัย, 2563, ออนไลน์ เฉาก๊วยประเทศอินโดนีเซีย คือ จะให้ความเหนียวนุ่ม เฉาก๊วยอินโดนีเซีย เฉาก๊วยทำมาจากใบ ที่ต้องผ่านการตากแห้ง นานกว่า 5 เดือน ถึงจะสามารถนำมาต้มเป็นเฉาก๊วยได้และเฉาก๊วยที่มี คุณภาพจะต้องปลูกอยู่บนพื้นที่สูงและชื้น เช่น เกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย จึงเป็นพื้นที่ที่ เหมาะสมในการปลูกต้นเฉาก๊วยเพราะเป็นดินภูเขาไฟซึ่งมีแร่ธาตุสูง จึงทำให้ได้น้ำยางเฉาก๊วยที่มี คุณภาพดี คุณลักษณะของเฉาก๊วยประเทศจีน คือ ใช้สำหรับผสมเพื่อให้รสกลมกล่อม เฉาก๊วย หรือ หญ้าเฉาก๊วย เป็น ในตระกูลเดียวกับมินต์ (พืชจำพวกสะระแหน่) มักพบในภูมิภาคเอเชียตะวันออก เช่น ทางตะวันออกเฉียงใต้ของจีน ไต้หวัน ชอบขึ้นในหุบเขาที่ดินทรายแห้งมีหญ้าขึ้น มีความสูงราว 15-100 ซม. สำต้นและใบมีขนปกคลุม ใบมีรูปหยาดน้ำตาและขอบหยักคล้ายใบเลื่อย นิยมปลูกเพื่อ ใช้ทำเฉาก๊วยรับประทานเป็นอาหารว่าง การปลูกและการแปรรูป ต้นเฉาก๊วยปลูกบนพื้นที่ราบหรือ

5 พื้นที่ลาดเอียงเล็กน้อยในไต้หวัน พืชชนิดนี้มักปลูกใต้ต้นผลไม้ ในสวนผลไม้เพื่อเป็นรายได้เสริม สำหรับขั้นตอนการทำเฉาก๊วยนั้น เริ่มต้นจากการเก็บเกี่ยวส่วนที่อยู่เหนือดิน ทั้งหมดของต้นเฉาก๊วย จากนั้นนำมาทำให้แห้ง บางส่วนและสุมขึ้นเพื่อให้มันรวมตัวกับก๊าซออกซิเจน จนกระทั่งกลายเป็นสี ดำ หลังจากรวมตัวกับก๊าซออกซิเจนแล้ว ผลที่ได้จะถูกนำมาทำให้แห้งโดยตลอด และพร้อมที่จะขาย (จักรพงศ์ พลกล้า, 2563, ออนไลน์) ภาพที่ 1. 5 ต้นเฉาก๊วยประเทศอินโดนีเซีย ที่มา: อรพรรณ ศรวิลัย, 2563, ออนไลน์ ต้นเฉาก๊วยสายพันธุ์ของประเทศจีน เป็นสายพันธุ์แรกที่ ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ นำมาผลิต เป็นเฉาก๊วยชากังราว ส่วนที่จะนำสายพันธุ์ของประเทศเวียดนาม และ สายพันธุ์ของประเทศ อินโดนีเซีย จึงได้ทราบว่ารสชาติของเฉาก๊วยทั้ง 3 สายพันธุ์ มีรสชาติที่แตกต่างกัน (จักรพงศ์ พลกล้า, 2563, ออนไลน์) ภาพที่ 1. 6 ต้นเฉาก๊วยของประเทศจีน ที่มา: อรพรรณ ศรวิลัย, 2563, ออนไลน์

6 สรุปได้ว่า ต้นเฉาก๊วยทั้ง 3 สายพันธุ์ ให้รสชาติและคุณสมบัติที่แตกต่างกัน เฉาก๊วยของ ประเทศเวียดนาม คุณลักษณะ คือ จะมีความหวานมากกว่า เฉาก๊วยของประเทศอินโดนีเซีย คุณลักษณะคือจะให้ความเหนียวนุ่ม เฉาก๊วยของประเทศจีน คุณลักษณะ คือ ใช้สำหรับผสมเพื่อให้ รสกลมกล่อม เฉาก๊วยชากังราว ปัจจุบันเฉาก๊วยที่นำเข้ามาทำการผลิตจะนำมาจากประเทศ อินโดนีเซียประเทศเดียวเพราะ ต้นเฉาก๊วยของประเทศอินโดนีเซีย ได้มาตรฐานกว่าและ จะให้ความ เหนียวนุ่ม และมาเพิ่มความหวานด้วยน้ำเชื่อม และ ใบเตย เป็นส่วนประกอบหลัก ความพิเศษของ เฉาก๊วยชากังราว กว่าจะได้ออกมาเป็นอาหารดับร้อน ยอดฮิตในเมืองไทย ได้นำความพิเศษของ เฉาก๊วยประเทศอินโดนีเซียที่มีความเหนียวนุ่มไม่เหมือนใคร ต้นเฉาก๊วยที่ใช้ก็ต้องนำเข้าเพราะไม่ สามารถปลูกในเมืองไทยได้ แต่ปัจจุบันทางบริษัท เฉาก๊วยชากังราวของ ดร.เสริมวุฒิ สุวรรณโรจน์ ก็ ได้มีการทดลองปลูกต้นเฉาก๊วย จะทำคล้าย ๆ การปลูกแปลงผัก เด็ดและเอาไปจิ้มลงดินก็ขึ้นออกมา ง่ายมาก แต่ต้องอาศัย อุณหภูมิเพราะการปลูกต้นเฉาก๊วย ต้องอาศัยอุณหภูมิที่มีความเย็น จึงจะ สามารถทำให้ต้นเฉาก๊วยนั้น อยู่รอดได้ (จักรพงศ์ พลกล้า, 2563, ออนไลน์) การขยายพันธุ์ก็ทำได้ง่าย ๆ เพียงแค่นำต้นอ่อนของเฉาก๊วยมาปักชำลงในดิน เพียงเท่านี้ก็ สามารถเจริญเติบโตเองได้ตามธรรมชาติ โดยไม่ต้องมีการรดน้ำพรวนดิน ใช้เวลาเพียงแค่ 4 เดือนก็ สามารถเก็บเกี่ยวได้แล้ว ภายในหนึ่งปีจึงสามารถปลูกและเก็บเกี่ยวต้นเฉาก๊วยได้มากถึง 2-3 ครั้ง แต่ ก็ไม่ใช่ว่าจะปลูกในพื้นที่ไหนก็ได้ แม้ในกระทั่งในเวียดนามเองก็ปลูกได้ดีแค่ทางภาคเหนือตอนบน เท่านั้น เพราะเฉาก๊วยเป็นพืชที่ชอบอากาศเย็นทั้งปี โดยเฉพาะที่เชิงเขาที่ดินมีลักษณะเป็นดินปน ทราย ด้วยเหตุนี้ ประเทศไทยเราจึงปลูกเฉาก๊วยไม่ได้ (สหรัฐ บุญยืด, 2563, ออนไลน์) ภาพที่ 1. 7 การทดลองปลูกต้นเฉาก๊วยประเทศอินโดนีเซียในประเทศไทย ที่มา: อรพรรณ ศรวิลัย, 2563, ออนไลน์

บทที่ 2 เอกลักษณ์ และจุดเด่นของเฉาก๊วยชากังราว เฉาก๊วยชากังราวมีเนื้อสัมผัสที่เหนียวนุ่ม มีกลิ่นใบเตยหอม รสชาติหวานกลมกล่อม ไม่ เหมือนเฉาก๊วยทั่วไป ด้วยกรรมวิธีการต้มแบบดั้งเดิมและวัตถุดิบที่สดใหม่ ทำให้เฉาก๊วยชากังราวมี เอกลักษณ์เฉพาะตัวที่ไม่เหมือนใคร แต่รู้หรือไม่ว่า เฉาก๊วยชากังราวไม่ได้เป็นแค่ของหวานธรรมดา แต่แฝงไปด้วยเรื่องราวและตำนานที่น่าสนใจมากมาย เอกลักษณ์เฉพาะของเฉาก๊วยชากังราว เฉาก๊วยชากังราวเป็นของดีเมืองกำแพงเพชรที่โด่งดังไปทั่วประเทศ ความพิเศษไม่เหมือนใคร ของเฉาก๊วยชากังราวคือเนื้อเฉาก๊วยที่นุ่มหนึบ เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ ไม่ได้เหนียวจนเกินไป แต่ก็ไม่ได้ ขาดง่าย ชนิดที่หาจากเฉาก๊วยเจ้าอื่นไม่ได้ เฉาก๊วยชากังราวเลือกใช้ต้นเฉาก๊วย 3 สายพันธุ์จาก 3 ประเทศมารวมกัน แม้ในวันนี้จะมีการปลูกต้นเฉาก๊วยอย่างแพร่หลายในประเทศไทย แต่สูตรลับความ นุ่มหนึบของเฉาก๊วยชากังราวนั้นเป็นการรวมกันของต้นเฉาก๊วยจากเวียดนามที่โดดเด่นในเรื่องของ ความหวาน ต้นเฉาก๊วยอินโดนีเซียที่มีความนุ่มหนึบ และต้นเฉาก๊วยจีนที่มีรสชาติหวานหอมกลม กล่อม โดยต้นเฉาก๊วยจาก 3 ประเทศนี้จะปลูกในที่สูงและอากาศเย็น ทำให้เป็นต้นเฉาก๊วยที่มี คุณภาพดีกว่าต้นเฉาก๊วยที่ปลูกในประเทศไทย (วรนิต หิรัญพงษ์, 2560, ออนไลน์) ภาพที่ 2. 1เอกลักษณ์เฉาก๊วยชากังราว ที่มา: วรนิต หิรัญพงษ์, 2560, ออนไลน์

8 จุดเด่นที่ทำให้เฉาก๊วยชากังราวแตกต่างจากเฉาก๊วยทั่วไป เฉาก๊วยชากังราว ของดีเมืองกำแพงเพชร โด่งดังไปทั่วประเทศ ด้วยเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่ไม่ เหมือนใคร แตกต่างจากเฉาก๊วยทั่วไป ดึงดูดใจผู้บริโภคจนกลายเป็นสินค้า OTOP 5 ดาว จุดเด่นที่ทำให้เฉาก๊วยชากังราวแตกต่างจากเฉาก๊วยทั่วไป มีดังนี้: 1. เนื้อสัมผัส: เฉาก๊วยชากังราวมีเนื้อสัมผัสที่ หนึบ กว่าเฉาก๊วยทั่วไป ไม่แข็งจนเกินไป เคี้ยวแล้วรู้สึก เพลิดเพลิน 2. รสชาติ: เฉาก๊วยชากังราวมีรสชาติ หวานกลมกล่อม หอมใบเตย ทานแล้วรู้สึกสดชื่น 3. วัตถุดิบ: เฉาก๊วยชากังราวใช้ ใบเฉาก๊วยสด 100% ปลูกในพื้นที่จังหวัดกำแพงเพชร 4. กรรมวิธีการผลิต: เฉาก๊วยชากังราวผลิตด้วย กรรมวิธีดั้งเดิม ต้มใบเฉาก๊วยด้วยไฟอ่อน นาน 4 ชั่วโมง 5. ความสะอาด: เฉาก๊วยชากังราวผลิตในโรงงานที่ได้มาตรฐาน สะอาด ปลอดภัย 6. ความหลากหลาย: เฉาก๊วยชากังราวมี หลากหลายรสชาติให้เลือก เช่น เฉาก๊วยนมสด เฉาก๊วยชา เขียว เฉาก๊วยมะพร้าวอ่อน 7. การบรรจุ: เฉาก๊วยชากังราวมี รูปแบบการบรรจุ ที่หลากหลาย สะดวกต่อการพกพา 8. ชื่อเสียง: เฉาก๊วยชากังราวเป็นสินค้า OTOP 5 ดาว ของจังหวัดกำแพงเพชร โด่งดังไปทั่วประเทศ 9. ราคา: เฉาก๊วยชากังราวมีราคาที่ ย่อมเยา จับต้องได้ ด้วยจุดเด่นเหล่านี้ทำให้เฉาก๊วยชากังราวกลายเป็นสินค้าที่ได้รับความนิยมจากผู้บริโภค เหมาะสำหรับทานเป็นของหวาน ของว่าง หรือทานคู่กับน้ำแข็งไส เฉาก๊วยชากังราว ของดีเมือง กำแพงเพชร ที่ควรลองสักครั้ง (bard, 2567, ออนไลน์) ภาพที่ 2. 2 จุดเด่นของเฉาก๊วยชากังราว ที่มา: wongnai, 2553, ออนไลน์

บทที่ 3 วัตถุดิบ อุปกรณ์ และกระบวนการผลิตเฉาก๊วยชากังราว การทำเฉาก๊วยคือการนำต้นเฉาก๊วยแห้งมาต้มในน้ำจนยางไม้ละลายออกมาเป็นน้ำสีดำ แล้ว จึงเอาน้ำสีดำนั้นไปกรองและนำไปผสมแป้ง ซึ่งจะเป็นแป้งเท้ายายม่อมหรือแป้งมันก็ได้ จนได้ออกมา เป็นเฉาก๊วยเนื้อเด้งดึ๋งสีดำ ขั้นตอนการเตรียมวัตถุดิบและอุปกรณ์ 1. หม้อต้มใหญ่ คือหม้อสำหรับต้มต้นเฉาก๊วยเพื่อให้ได้ยางเฉาก๊วยมา 2. กะละมัง คือกะละมังสำหรับล้างต้นเฉาก๊วยเพื่อเอาเศษดินออกจากต้นเฉาก๊วย 3. ถาดพักยางเฉาก๊วย คือถาดสำหรับพักยางเฉาก๊วยเพื่อให้ยางเฉาก๊วยเซตตัว 4. เครื่องป่นต้นเฉาก๊วย เครื่องป่นต้นเฉาก๊วยเพื่อให้ได้ยางออกมา 5. ต้นเฉาก๊วย ใช้ต้นเฉาก๊วยในการผลิต 6. น้ำยางเฉาก๊วย ต้มต้นเฉาก๊วยเพื่อให้ได้น้ำยางเฉาก๊วยมา 7. แป้งมันในอัตราส่วนยางเฉาก๊วย 8 ส่วนต่อแป้งมัน 2 ส่วน ของการผลิตน้ำยางเฉาก๊วย 8. น้ำเปล่า ผสมน้ำเปล่าในการผลิตเฉาก๊วย 9. น้ำเชื่อม ผสมน้ำเชื่อมในการผลิตเฉาก๊วย 10. ใบเตย ใช้ใบเตยในการผลิตน้ำเชื่อมเฉาก๊วย

10 ภาพที่ 3. 1 วัสดุอุปกรณ์การทำเฉาก๊วยชากังราว ที่มา: อรพรรณ ศรวิลัย, 2563, ออนไลน์ กระบวนการผลิตเฉาก๊วยชากังราว ส่วนผสมหลัก คือ น้ำเชื่อม และใบเตยเป็นส่วนผสมโดยนำต้นที่ตากแห้งมาต้มประมาณ 1-2 ชั่วโมง ให้ยางเฉาก๊วยออกมาแล้วกรองเศษเปลือกออก จากนั้นนำมาเคี่ยวอีก 3 ชั่วโมง หลังจากนั้น กรองอีกครั้งก่อนผสมน้ำเชื่อมกวนจนเข้ากันดี กรองอีกครั้งก่อนกวนเป็นครั้งสุดท้าย แล้วเทใส่ถาดพัก ไว้จนแข็งตัว นำไปตัดและใส่บรรจุภัณฑ์ออกวางขาย ทำให้มีลูกค้าจากทั่วทุกสารทิศมานำไปทำเป็น ของหวานขายต่ออีกทอดหนึ่งหรือนำไปเพิ่มน้ำเชื่อมหรือใส่น้ำตาลทรายแดงสำหรับรับประทาน ก็ทำ ให้ได้รสชาติที่อร่อยไปอีกแบบ เพราะเฉาก๊วยชากังราว การันตีรสชาตินุ่มเหนียวเคี้ยวเพลินและยังให้ รสชาติที่หวานกลมกล่อม 1. นำมาล้างให้สะอาดในเครื่องปั่น ล้างเอาเศษดินออกให้หมด 3 รอบ 2. จากนั้นจะนำไปต้มที่อุณหภูมิ 120 องศาเซลเซียส เคี่ยวไปประมาณ 2 ชั่วโมงเศษ เพื่อดึงเอาน้ำยาง ออกมา ระหว่างที่ต้มก็จะคนไปเรื่อย ๆ เพื่อให้ต้นและใบของเฉาก๊วย นิ่ม 3. นำมาสกัดแยกน้ำยางกับกากออกจากกัน น้ำยางจะไหลไปอีกทางหนึ่ง ส่วนกาก จะผ่านเครื่องบีบเอาน้ำยางออกให้หมด น้ำยางส่วนนี้ต้องเอาไปกรองเอาเศษใบ ต้น สิ่ง แปลกปลอม ออกให้หมด ตอนนี้ยางเฉาก๊วยจะลื่น ๆ มีสีดำมันเงาตามธรรมชาติ ขั้นตอนนี้ถือ ว่าสำคัญมาก 4. น้ำยางเฉาก๊วยบริสุทธิ์จะถูกนำไปแปรรูปโดยการกวน โดยมีการผสมแป้งมันลงไป เป็นตัวช่วยให้น้ำยางจับตัวเป็นก้อน ในอัตราส่วน ยางเฉาก๊วย 8 ส่วน ต่อแป้งมัน 2 ส่วน

11 (โดยน้ำแป้งมันไปละลายในน้ำก่อน) เพราะยางเฉาก๊วยจะไม่สามารถรวมตัวกันเป็นเนื้อ เฉาก๊วยได้ แป้งมันจึงเป็นตัวช่วยยึดให้น้ำยางรวมตัวกันกลายเป็นเนื้อเฉาก๊วย โดยน้ำแป้งมัน ไปละลายในน้ำก่อนแล้วค่อยเติมลงไป ใช้เวลากวนนาน 45 นาที 5. เมื่อยางเฉาก๊วยกลายเป็นเนื้อหยุ่น ๆ ก็จะถูกนำมาเทใส่ถาดขนาดใหญ่ ทิ้งไว้ ประมาณ 30 นาที พอเริ่มเย็นตัวลงก็จะเซ็ตตัว จากนั้นนำไปใส่ในเครื่องตัดเป็นลูกเต๋าชิ้นเล็ก ๆ แล้วนำบรรจุในถุงพร้อมกับน้ำเชื่อม เพียงเท่านี้ก็พร้อมที่จะส่งจำหน่ายไปทั่วประเทศ แสดงให้เห็นได้ว่าการทำเฉาก๊วยชากังราวมีความพิถีพิถันในการทำความสะอาดในแต่ละ ขั้นตอนเป็นอย่างดี การล้างเพื่อเอาเศษดินออกต้องทำถึง 3 ครั้งในการล้างเพื่อความสะอาด จากนั้นจะนำไปต้มที่อุณหภูมิ 120 องศาเซลเซียส เคี่ยวไปประมาณ 2 ชั่วโมงเพื่อดึงเอาน้ำยา ออกมาระหว่างที่ต้มก็จะคนไปเรื่อย ๆ เพื่อให้ต้นและใบของเฉาก๊วย นิ่ม และนำมาสกัดแยก น้ำยางกับกากออกจากกัน น้ำยางจะไหลไปอีกทางหนึ่งนำน้ำยางเฉาก๊วยบริสุทธิ์จะถูกนำไป แปรรูปโดยการกวน โดยมีการผสมแป้งมันลงไป เป็นตัวช่วยให้น้ำยางจับตัวเป็นก้อน หลังจากเสร็จทุกกระบวนการขั้นตอนแล้วนำมาเทใส่ถาด ทิ้งไว้ 30 นาทีแล้วนำมาตัดเป็น ลูกเต๋าชิ้นเล็ก ๆ เพื่อบรรจุใส่ถุงและใส่น้ำเชื่อมลงไป ภาพที่ 3. 2 การทำเฉาก๊วยชากังราว ที่มา: อรพรรณ ศรวิลัย, 2563, ออนไลน์

บทที่ 4 คุณค่าของเฉาก๊วยชากังราว เฉาก๊วยด้วยความเป็นพืชก็ต้องมีสรรพคุณดีๆ ติดตัวมาด้วย เฉาก๊วยนั้นนอกจากจะเป็นของ หวานที่อร่อยเอาไว้ทานเล่นที่นิยมกินกันในหน้าร้อน เพราะสามารถช่วยดับความร้อนได้ดี แล้วยังมี ประโยชน์ และสรรพคุณทางยามากมายอีกหลายหลายอย่าง คุณค่าทางโภชนาการของเฉาก๊วยชากังราว คำนวณจากใบเฉาก๊วยแห้ง ขนาด 100 กรัม เฉาก๊วยจะมีคุณค่าทางโภชนาการ ดังนี้ - คาร์โบไฮเดรต 44.95% - โปรตีน 8.33% - ไขมัน 0.39% - เถ้า 37.34% - ใยอาหาร 24.06% ทว่าหากเป็นเฉาก๊วยในน้ำเชื่อม แคลอรีในของหวานปริมาณ 100 กรัมถ้วยนี้ก็คือ - พลังงาน 18 กิโลแคลอรี - โซเดียม 58 มิลลิกรัม - คาร์โบไฮเดรตทั้งหมด 8.8 กรัม - น้ำตาล 7 กรัม ใครจะกินเฉาก๊วยในน้ำเชื่อม หรือเฉาก๊วยโบราณใส่น้ำตาลทรายแดง ก็ควรจำกัดปริมาณการ รับประทานอย่างเหมาะสม เพราะว่าตัวเฉาก๊วยเองก็ผสมแป้ง แล้วยังมีน้ำหวาน ๆ ที่นำมากินเพิ่ม

13 ความอร่อยให้เฉาก๊วยอีก ยิ่งใครใส่ทั้งน้ำเชื่อมและนมสดจืด แคลอรีก็เพิ่มขึ้นตามไปด้วย (นิกร เกษโกมล, 2560, ออนไลน์) ภาพที่ 4. 1 คุณค่าทางโภชนาการ ที่มา: onlywonder, 2566, ออนไลน์ เฉาก๊วย สรรพคุณล้นถ้วย ในส่วนสรรพคุณทางยาของเฉาก๊วยนั้นมีมากมาย เช่น - แก้ร้อนใน - ช่วยดับกระหาย - บรรเทาอาการหวัด ลดไข้ตัวร้อน - ช่วยขับเสมหะ - แก้คลื่นไส้ - บรรเทาอาการเบื่ออาหาร - แก้ปวดท้อง มวนท้อง - ลดอาการกล้ามเนื้ออักเสบ - บรรเทาอาการตับอักเสบ - บรรเทาอาการไขข้ออักเสบ - ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด

14 ที่มากไปกว่านี้ แพทย์แผนจีนยังแนะนำว่า เฉาก๊วยมีสรรพคุณทางยาที่ดีต่อคนเป็นเบาหวาน และความดันโลหิตสูง หากนำเฉาก๊วยมาต้มและดื่มเป็นประจำ อาการของโรคจะบรรเทาลงได้ แต่ทั้งนี้ ทั้งนั้นก็ต้องระวังปริมาณน้ำตาลที่เติมลงไปในน้ำเฉาก๊วยด้วย หากใส่เป็นหญ้าหวานแทนได้ก็จะดีมาก หรือดื่มน้ำเฉาก๊วยที่ไม่เติมน้ำตาลลงไปมากนักก็ได้(นิกร เกษโกมล, 2560, ออนไลน์) ภาพที่ 4. 2 สรรพคุณทางยาของเฉาก๊วย ที่มา: ThaiQuote, 2560, ออนไลน์ ประโยชน์ของต้นเฉาก๊วย นอกจากจะนำต้นเฉาก๊วยมาทำเป็นขนมหวานหรือน้ำสมุนไพรดื่มแก้กระหายแล้ว ต้นเฉาก๊วย ยังใช้ปลูกเป็นพืชคลุมดินเพื่อช่วยป้องกันการกัดเซาะหน้าดินได้อีกด้วย (นิกร เกษโกมล, 2560, ออนไลน์) ภาพที่ 4. 3 พืชคลุมดิน ที่มา: Maanow, 2559, ออนไลน์

บรรณานุกรม กระปุก. (2566). ประโยชน์ของเฉาก๊วย สรรพคุณมากกว่าช่วยดับกระหาย. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้ จาก: https://shorturl.asia/rUTsj. [2567, กุมภาพันธ์ 5]. วรนิต หิรัญพงษ์. (2566). เฉาก๊วยชากังราว’ ของดีเมืองกำแพงเพชร กับเอกลักษณ์ความนุ่มหนึบ ที่ไม่ เหมือนใคร. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://shorturl.asia/pSBks. [2567, กุมภาพันธ์ 8]. ศิริประภา เย็นยอดวิชัย. (2560). “ชากังราว” จากเฉาก๊วยเดินดิน ขึ้นแท่น เศรษฐีเงินล้าน. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://shorturl.asia/Jv5Ga. [2567, กุมภาพันธ์5]. สำนักศิลปะและวัฒนธรรม. (2564). ผลิตภัณฑ์เฉาก๊วยชากังราว ของชาวจังหวัดกำแพงเพชร. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://shorturl.asia/uvS7q. [2567, กุมภาพันธ์ 6]. Maanow. (2559). เฉาก๊วย ต้นเฉาก๊วย วิธีการทำเฉาก๊วยชากังราว. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://shorturl.asia/J8R3H. [2567, กุมภาพันธ์ 8]. Manggand. (2563). เฉาก๊วยน่ารู้. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://shorturl.asia/4rd5W. [2567, กุมภาพันธ์ 6]. Pitchaorn. (2557). ทำไมต้อง “เฉาก๊วยชากังราว” ชื่อนี้มีดีอย่างไร. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://shorturl.asia/upY9Z. [2567, กุมภาพันธ์ 6].