2.Stroke

เพราะทุกนาทีคือ STR KE

ชีวิต โรคหลอดเลือดสมอง

เรียนรู้เพื่อทางรอด

เพราะทุกนาทีคือ ชีวิต

คู่มือนี้รวบรวมข้อมูลความรู้เกี่ยวกับ เอกสารประกอบการเรียบเรียง
โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
เพื่อถ่ายทอดความรู้สู่เยาวชน กองโรคไม่ติดต่อ. (2562). รณรงค์วันอัมพาตโลก ปี 2562
To BE Number One ให้สามารถ ให้ประชาชนรับรู้สัญญาณเตือนโรคหลอดเลือดสมอง
นำไปใช้ในชีวิตประจำวัน ลดความเสี่ยงเป็นอัมพาต. [ออนไลน์]. เข้าถึงเมื่ อ
25 มิถุนายน 2565. จาก https://pr.moph.go.th/
ประเมินได้ url=pr/detail/2/02/133619
ให้ความช่วยเหลือเป็น
เทพฤทธิ์ บัวภา และคณะ. (2564). ตัวแปรและแบบประเมิน
ที่ ใ ช้ ใ น ก า ร ศึ ก ษ า วิ จั ย ใ น ผู้ ป่ ว ย ก ลุ่ ม โ ร ค ห ล อ ด เ ลื อ ด ส ม อ ง
การทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ. วารสาร
วิชาการสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดมหาสารคาม.
5(10) : 76-86

สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ. (2564). โรคหลอดเลือด
สมอง Stroke ความรู้สำหรับประชาชน. พิมพ์ครั้งที่ 1,
บริษัทอัลทิเมท พริ้นติ้ง จำกัด

สถาบันประสาทวิทยา. (2556). คู่มือโรคหลอดเลือดสมอง
(อัมพฤกษ์ อัมพาต) สำหรับประชาชน. พิมพ์ครั้งที่ 3,
กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข

23 สารบัญ

ความประทับใจหลังเข้าร่วมกิจกรรม Part I โรคหลอดเลือดสมอง 1
สำคัญอย่างไร 6
น้อง A : เป็นกิจกรรมที่ดีมากเลยค่ะ ทำให้ได้รู้จักโรค 18
หลอดเลือดสมองเพิ่มมากขึ้น และรู้วิธีในการป้องกัน Part II รู้ทันโรคหลอดเลือด
น้อง B : สมุกมากเลยครับ ได้รู้จักโรคหลอดเลือด สมอง
สมอง รู้อาการเตือน และได้ฝึกทำ CPR ด้วย
น้อง C : ได้ความรู้มากๆ เลยค่ะ ทำให้มีความมั่นใจใน Part III กิจกรรมสร้างคนเก่ง
การช่วยเลือผู้อื่นมากขึ้น
น้อง D : สนุกมากๆ ค่ะ ได้รับความรู้และได้ฝึกทำการ Part IIII ผลลัพธ์ที่ไม่ลับ 22
ช่วยเหลือ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในการช่วยเหลือผู้
อื่นได้ด้วยค่ะ

1 22

Part I Part IIII

โรคหลอดเลือดสมอง ผลลัพธ์ที่ไม่ลับ
สำคัญอย่างไร
หลังจากที่เยาวชน TO BE NUMBER ONE
โรคหลอดเลือดสมอง หรือศัพท์ทาง เข้าร่วมกิจกรรมโครงการ รู้เท่าทันโรค
"หลอดเลือดสมอง ประเมินได้ให้ความช่วยเหลือเป็น"
การแพทย์เรียกว่า STROKE ถือเป็นปัญหา
สาธารณสุขที่สำคัญ โดยทั่วโลกมีจำนวน พบว่า มีความรู้เกี่ยวกับโรคหลอดเลือดสมองถูกต้อง
ผู้ป่วยด้วยโรคหลอดเลือดสมอง กว่า
17 ล้านคน และในประเทศไทยมีจำนวน เพิ่มมากขึ้น เป็นร้อยละ 86.48%
ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองเพิ่มขึ้นทุกปี
ชนิดของโรค ก่อน หลัง

31.07% 88.57%

ปัจจัยเสี่ยง 33.14% 86.45%

สัญญาณเตือน 25.33% 84.43%

21 2

ฝึกทักษะการทำ CPR โรคหลอดเลือดสมอง
เป็นสาเหตุการเสียชีวิต
เป็นอันดับ 2 ของโลก

ทำให้เชี่ยวชาญ เพิ่มความมั่นใจ ประเทศไทย

มีผู้เสียชีวิตจากโรคหลอด
เลือดสมอง ปีละ

30,000 คน

3 20

โรคหลอดเลือดสมอง เป็นโรคที่มีความรุนแรง กิจกรรม
สูง แม้ว่าไม่เสียชีวิต ก็จะก่อให้เกิดความพิการ
ในระยะยาวได้ อาจต้องอาศัยความช่วยเหลือ "เสริม Skill ประเมินได้ให้ความช่วยเหลือเป็น"
จากผู้อื่นตลอดชีวิตในเรื่องกิจวัตรประจำวัน
และก่อให้เกิดความเสียหายทางเศรษฐกิจ ฝึกทักษะการช่วยเหลือชีวิตเบื้องต้น ให้สามารถ
และสังคม ทำได้อย่างมั่นใจ

ผู้ป่วยที่รอดชีวิตจาก โรคหลอดเลือดสมอง
ส่วนหนึ่งมักต้องสูญเสียการทำงานของ
ร่างกาย เช่น พูดไม่ชัด หน้าเบี้ยว
แขนขาอ่อนแรง สูญเสียการทรงตัว
กลืนลำบาก เป็นต้น

19 4

กิจกรรม จากรายงานขององค์การอัมพาตโลก
"ทำความรู้จักโรคหลอดเลือดสมอง" พบว่าโดยเฉลี่ยทุกๆ 6 วินาที
บรรยายความรู้โดยแพทย์แะพยาบาลที่มีความเชี่ยวชาญ
จะมีคนเสียชีวิต จากโรคหลอดเลือด
สมอง อย่างน้อย 1 คน

และจากการประมาณความเสี่ยงของการเกิด
โรคหลอดเลือดสมองในประชากรโลกปี 2562

พบว่า ทุกๆ 4 คน จะป่วยด้วยโรค
หลอดเลือดสมอง 1 คน

5 18

โรคหลอดเลือดสมอง เป็นโรคที่ป้องกันได้ Part III
โดยการหลีีกเลี่่ยงปัจจััยเสี่ยงที่ก่อให้
เกิิดโรค และหากมีีสััญญาณเตือนโรค กิจกรรมสร้างคนเก่ง

หลอดเลือดสมองควรเข้ารับการรักษาได้ กิจกรรมเยาวชน TO BE NUMER ONE "รู้เท่าทัน
อย่างทัันท่วงที “ยิ่งรักษาเร็วยิ่งได้ผลดี” โรคหลอดเลือดสมอง"
ดังนั้น การมีีความรู้เรื่องการป้องกัน เป็นกิจกรรมที่พัฒนาความรู้โรคหลอดเลือดสมอง
และการดูแลตนเองจากโรคหลอดเลืือด และทักษะที่จำเป็นในการช่วยเหลือเบื้องต้น CPR
สมอง จึงมีความสำคัญในการ และการใช้เครื่อง AED
ช่วยส่งเสริิมคุณภาพชีวิิตให้กับประชาชน
รู้หรือไม่ว่าโรคหลอดเลือดสมองคืออะไร ?
" ไม่รู้จักเลยค่ะ"
" ใช่โรคไปเลี้ยงสมองไม่ได้หรือเปล่าครับ"
" เคยได้ยินนะคะ แต่ไม่รู้ว่าเป็นยังไง"

น้องๆ เยาวชนส่วนใหญ่ ไม่รู้จักโรคหลอดเลือดสมอง
จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะมีกิจกรรมให้เหล่าเยาวชน
ได้รู้จักโรคนี้มากยิ่งขึ้น

17 6

การควบคุมปริมาณระดับน้ำตาลในเลือด Part II
ระดับน้ำตาลในเลือดไม่ควรเกิน
140 mg/dl ในผู้ป่วยเบาหวาน รู้ทันโรคหลอดเลือดสมอง
ควรควบคุมน้ำตาลสะสม (HbA1C)
ให้น้อยกว่า 7.0 mg% โรคหลอดเลือดสมองคืออะไร?

ออกกำลังกาย โรคหลอดเลือดสมอง คือ ภาวะที่่สมองหยุด
ออกกำลังกายทุกวันอย่างน้อย 30 นาที ทำงาน เนื่องจากหลอดเลือดสมองตีบ อุดตัน
ผ่อนคายความเครียด พักผ่อนให้เพียงพอ หรือแตก ส่งผลให้เนื้อเยื่อในสมองถูกทำลาย
การทำงานของสมองหยุดชะงัก ทำให้ผู้ป่วย
งดดื่มแอลกอฮอล์ เกิดอาการทางระบบประสาทอย่างเฉียบพลัน
อธิบายให้เข้าใจง่าย ๆ คือ โรคหลอดเลือดสมอง
งดสูบบุหรี่ หรือภาวะสมองขาดเลือด ไม่ใช่โรคของสมอง
คนสูบบุหรี่มีโอกาสเสี่ยงต่อการเกิด แต่เป็นโรคของหลอดเลือด และเป็นโรคที่สมอง
โรคหลอดเลือดสมองถีง 2 เท่่า ต้องรับกรรม
ติดตามการรักษาหากมีโรคประจำตัว
ควรรับประทานยาตามแพทย์สั่งอย่าง
เคร่งครัด และตรวจติดตามอย่างสม่ำเสมอ

7 16

โรคหลอดเลือดสมองมีกี่ประเภท โรคหลอดเลือดสมองป้องกันได้
กันนะ อย่างไร ?

โรคหลอดเลือดสมอง มี 2 ประเภท ด้วยกัน โรคหลอดเลือดสมอง มีโอกาสเกิดซ้้ำได้หากขาดการ
ป้องกันและปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ดังนั้น เราสามารถ
โรคหลอดเลือดสมองตีบหรือ ป้องกันโรคหลอดเลือดสมองได้ ดังนี้
อุดตัน (ischemic stroke)
การรักษาน้ำหนักตัวให้เหมาะสม
เกิดจากการอุดตันของหลอดเลือด ทำให้เลือดไปเลี้ยง ควบคุมน้ำหนัก : ค่าดัชนีมวลกาย
สมองไม่เพียงพอ เนื่องจากมีลิ่มเลือดที่เกิดขึ้นในบริเวณ หรือ BMI ควรน้อยกว่า 25
อื่นไหลไปตามกระแสเลือดจนไปอุดตันที่หลอดเลือด
สมองหรือมีลิ่มเลือดก่อตัวในหลอดเลือดสมองและขยาย โดยการจำกัดการบริโภคอาหาร หลีกเลี่ยงอาหาร
ขนาดใหญ่ขึนจนอุดตันหลอดเลือดสมอง หรืออาจเกิด ในกลุ่มที่ให้พลังงานสูง เช่น อาหารที่มีแป้งและน้ำตาล
จากการสะสมของไขมันในหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือด หลีกเลี่ยงอาหารหวานจัด อาหารไขมันสูงหลีกเลี่ยง
ตีบแคบ มีความยืดหยุ่นและมีประสิทธิภาพ อาหารจำพวกแกงกะทิและของทอด เป็นต้น
ในการลำเลียงเลือดลดลง
การควบคุมภาวะความดันโลหิตสูง
พบประมาณ 70-75% รักษาโรคความดันโลหิตสูง

ไม่ควรเกิน 140/90 มิลลิเมตรปรอท

ลดอาหารที่มีรสเค็ม จำกัดการรับประทาน
โซเดียมไม่เกินวันละ 2,300 มิลลิกรัมต่อวัน
โดยการหลีกเลี่ยงอาหารที่มีเกลือโซเดียมสูง

15 8

ปัจจัยด้านพฤติกรรม/การเจ็บป่วย โรคหลอดเลือดสมองแตก
(hemorrhagic stroke)
- โรคความดัันโลหิตสูง
- โรคเบาหวาน เกิดจากหลอดเลือดมีความเปราะบางรวมกับ
- โรคหัวใจ ภาวะความดันโลหิตสูง ทำให้หลอดเลือดเกิด
- โรคอ้วน การโป่งพองและแตกออก เซลล์สมองขาดเลือด
- เคยเป็นโรคหลอดเลือดสมอง เนื้อสมองตาย เป็นสาเหตุของการเสียชีวิต
- การสูบบุหรี่ ในเวลาอันรวดเร็ว
- การดื่มแอลกอฮอล์
- ไม่ออกกำลังกาย พบประมาณ 25-30%

พบน้อยกว่าโรคหลอดเลือดสมองตีบ
แต่มีความรุนแรงมากกว่า

9 14

โรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตัน (ischemic stroke) ปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง

จากไขมันสะสมหรือลิ่มเลือดอุดตัน ปัจจัยส่วนบุคคล

โรคหลอดเลือดสมองแตก (hemorrhagic stroke) อายุ เมื่่ออายุมากขึ้น หลอดเลือดจะมีการ

จากความดันโลหิตสูง เส้นเลือด ตีบ เปลี่ยนแปลงไปตามวััย โดยผนังชั้นใน
เสียความยืดหยุ่น ของหลอดเลืือดจะหนาและแข็งขึ้น
จากการที่ไขมัันและหินปูนมาเกาะ ทำให้
ตัน บริเวณที่เลือดไหลผ่านแคบลงเรื่อย ๆ

แตก เพศ

พบว่าเพศชายมีความเสี่ยงต่่อ
โรคหลอดเลือดสมองสูงกว่่าเพศหญิง

พันธุกรรม

เช่น ผู้ที่มีีคนในครอบครัวมีประวัติ
เป็นโรคหลอดเลือดสมองจะมี
ความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดสมอง

13 10

โรคหลอดเลือดสมองเป็นภาวะเจ็บป่วยฉุกเฉิิน โรคหลอดเลือดสมองมีอาการ
ผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน อย่างไร ?
ดังนั้น หากพบว่าตนเองหรือบุคคลใกล้ชิดมีอาการ
ที่สงสัยว่าจะเป็นโรคหลอดเลือดสมองควรปฏิบัติ ผู้ป่วยจะมีอาการทันที และมักเป็นครึ่งซีกของ
ร่างกาย อาการที่พบบ่อย ได้แก่
ดังนี้
อ่อนแรง และ/หรือชาของแขนขา
โทรขอความช่วยเหลือ หรือ ข้างใดข้างหนึ่ง ร่วมกับมีอาการชา
ที่ใบหน้าข้างใดข้างหนึ่ง
เรียกรถฉุกเฉิน 1669 (อัมพฤกษ์หรืออัมพาตครึ่งซีก)

นำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลที่ ตามองเห็นไม่ชัดหรือมืด ทันที
ทันใด โดยเฉพาะเป็นข้างเดียว
อยู่ใกล้ที่สุด ภายใน 4.5 ชั่วโมง หรือมองไม่เห็นครึ่งซีกของลาน
สายตา

มองเห็นภาพซอนเปน 2 ภาพ
ตาเหล

11 12

ปากเบี้ยว พูดไมชัด รูสึกลิ้นแข็ง วิธีสังเกตง่ายๆ อาการเตือน
เวลาพูด พูดไมออก นึกคำไมออก โรคหลอดเลือดสมอง
พูดไมเขาใจ คิดคำนวณไมไดมี
ความผิดปกติในการใชภาษา ALANCE

ปวดศีรษะ หรือ เวียนศีรษะ หรือ เดินเซ เวียนศรีษะ บ้านหมุนฉับพลัน
บานหมุน เดินเซ เสียการทรงตัว
โดยเฉพาะอยางยิ่งถามีอาการ YE
ดังกลาวขางตนรวมดวย
ตามัว มองไม่เห็น มองเห็นภาพซ้อนฉับพลีน
อาการเหล่านี้จะเกิดขึ้น ทันที ทันใด
ACE DROPPING
โรคหลอดเลือดสมองมีโอกาสหายได้ ถ้าได้รัับการ
รักษาที่่เร็วที่่สุด หากมีีอาการดัังกล่าวให้รีีบไป ชาหรืออ่อนแรงที่ใบหน้า มุมปากตก
โรงพยาบาลทันที หรือโทร. 1669 เพื่่อเรีียกรถพยาบาล
ARM WEAKNESS

แขนขาอ่อนแรงข้างใดข้างหนึ่ง กำมือไม่ได้

PEECH DIFFICULTY

ปากเบียว พูดไม่ชัด พูดลำบาก พูดไม่ได้

IME TO CALL

รีบโทรแจ้งเจ้าหน้าที่ และนำส่งโรงพยาบาล