PELANGI BESTSELLER EDISI GURU
MoMduOlRe E&
Pembelajaran BERPANDU dan SISTEMATIK
KIMIA
Chemistry
Noorhaida binti Sukardi
4TINGKATAN DSKP &
FORMAT BAHARU
KSSM
SPM 2021
Pakej PdPR
Pengajaran dan Pembelajaran di Rumah
Rekod Pencapaian Video Online Quick Quiz
Lembaran PBD Praktis SPM
Jadual Berkala Unsur
Periodic Table of Elements
Kumpulan / Group
1 Logam / Metals 18
1 2 Separuh logam / Semi-metals 13 14 15 16 17 2
H 4 Bukan logam / Non-metals 5 6 7 8 9 He
Kala / Period Hidrogen Be 3 45 67 8 9 10 11 12 B C N O F Helium
1 4
Berilium 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Boron Karbon Nitrogen Oksigen Fluorin
3 9 11 12 14 16 19 10
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn
Li 12 Kobalt Nikel Kuprum Zink 13 14 15 16 17 Ne
Skandium Titanium Vanadium Kromium Mangan Ferum Neon
Litium Mg 45 48 51 52 55 56 59 59 64 65 Al Si P S Cl 20
7 18
Magnesium 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 Aluminium Silikon Fosforus Sulfur Klorin
11 24 27 28 31 32 35.5 Ar
Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd 35
Na 20 31 32 33 34 Argon
Ytrium Zirkonium Niobium Molibdenum Teknetium Rutenium Rodium Paladium Argentum Kadmium Br 40
Natrium Ca 89 91 93 96 98 101 103 106 108 112 Ga Ge As Se
23 Bromin 36
Kalsium 57 – 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 Galium Germanium Arsenik Selenium 80
19 40 70 73 75 79 Kr
Lantanida Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg 53
K 38 49 50 51 52 Kripton
89 – 103 Hafnium Tantalum Tungsten Renium Osmium Iridium Platinum Aurum Merkuri I 84
Kalium Sr 178.5 181 184 186 190 192 195 197 201 In Sn Sb Te
39 Aktinida Iodin 54
Strontium 104 105 106 107 108 109 110 111 112 Indium Stanum Antimoni Telurium 127
37 88 115 119 122 128 85 Xe
Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn
Rb 56 81 82 83 84 At Xenon
Ruterfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Kopernisium 131
Rubidium Ba Tl Pb Bi Po Astatin
85.5 210 86
Barium Talium Plumbum Bismut Polonium
55 137 204 207 209 210 117 Rn
Cs 88 113 114 115 116 Ts Radon
222
Sesium Ra Nh Fl Mc Lv Tennessine
133 118
Radium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium
87 Og
Fr Oganesson
Fransium
57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Lantanum Serium Praseodimium Neodimium Prometium Samarium Europium Gadolinium Terbium Disprosium Holmium Erbium Tulium Iterbium Lutetium
139 140 141 144 150 152 157 159 162 165 167 169 173 175
93
89 90 91 92 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103
Np
Ac Th Pa U Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Neptunium
Aktinium Torium Protaktinium Uranium Plutonium Amerisium Kurium Berkelium Kalifornium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrensium
232 231 238
MoMduOlRe E&
Pembelajaran BERPANDU dan SISTEMATIK
KIMIA 4TINGKATAN
Chemistry KSSM
Noorhaida binti Sukardi
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 2021
Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini
boleh diterbitkan semula, disimpan untuk pengeluaran, atau
ditukarkan dalam apa-apa bentuk atau dengan alat apa jua
pun, sama ada dengan cara elektronik, sawat, gambar,
rakaman, atau sebagainya, tanpa kebenaran daripada
Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. terlebih dahulu.
ISBN: 978-967-2930-05-1
Cetakan Pertama 2021
Lot 8, Jalan P10/10, Kawasan Perusahaan Bangi,
Bandar Baru Bangi, 43650 Bangi, Selangor Darul Ehsan, Malaysia.
Tel: 03-8922 3993 Faks: 03-8926 1223 / 8920 2366 E-mel: [email protected]
Pertanyaan: [email protected]
Dicetak di Malaysia oleh Herald Printers Sdn. Bhd.
Lot 508, Jalan Perusahaan 3, Bandar Baru Sungai Buloh, 47000 Selangor Darul Ehsan.
Sila layari www.ePelangi.com/errata untuk mendapatkan pengemaskinian bagi buku ini (sekiranya ada).
KANDUNGAN
BAB Pengenalan kepada Kimia 1 3.4 Persamaan Kimia 37
Chemical Equations 40
1 Introduction to Chemistry
Praktis SPM 3 45
1.1 Perkembangan Bidang Kimia dan Kepentingan 2
dalam Kehidupan Online Quick Quiz QR Code 46
47
Development in Chemistry and its Importance in Life
47
1.2 Penyiasatan Saintifik dalam Kimia 3 BAB
Scientific Investigation in Chemistry 49
4 Jadual Berkala Unsur 51
1.3 Penggunaan, Pengurusan dan Pengendalian Radas 59
Periodic Table of Elements 65
71
dan Bahan Kimia 5 4.1 Perkembangan Jadual Berkala Unsur 73
Development of Periodic Table of Elements
Uses, Management and Handling of Apparatus and 77
Chemical Subtances 4.2 Susunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur
Moden 78
Praktis SPM 1 6 79
The Arrangement of Elements in the Modern Periodic 79
Online Quick Quiz QR Code 6 Table of Elements 82
BAB Jirim dan Struktur Atom 7 4.3 Unsur dalam Kumpulan 18
Elements in Group 18
2 Matter and Atomic Structure
4.4 Unsur dalam Kumpulan 1
2.1 Konsep Asas Jirim 8 Elements in Group 1
Basic Concepts of Matter 13
2.2 Perkembangan Model Atom 15 4.5 Unsur dalam Kumpulan 17
18 Elements in Group 17
The Historical Development of the Atomic Model
2.3 Struktur Atom 19 4.6 Unsur dalam Kala 3
Elements in Period 3
Structure of the Atom
2.4 Isotop dan Penggunaannya 4.7 Unsur Peralihan
Isotopes and Their Uses Transition Elements
Praktis SPM 2 Praktis SPM 4
Online Quick Quiz QR Code
Online Quick Quiz QR Code 22
BAB 2 Konsep Mol, Formula dan Persamaan 19 BAB Ikatan Kimia
PraktiBs ASPBM 5 Chemical Bonds
3 Kimia 23
Mole Concept, Chemical Formulae and Equations
5.1 Asas Pembentukan Sebatian
3.1 Jisim Atom Relatif dan Jisim Molekul Relatif 24 Basic Compound of Formation
Relative Atomic Mass and Relative Molecular Mass 26
29 5.2 Ikatan Ion
3.2 Konsep Mol Ionic Bond
Mole Concept
5.3 Ikatan Kovalen
3.3 Formula Kimia Covalent Bond
Chemical Formulae
ii
5.4 Ikatan Hidrogen 85 BAB Kadar Tindak Balas 155
Hydrogen Bond 87
5.5 Ikatan Datif 88 7 Rate of Reaction
Dative Bond 89
5.6 Ikatan logam 7.1 Penentuan Kadar Tindak Balas 156
Metallic Bond 95 Determination of Rate of Reaction
5.7 Sebatian Ion dan Sebatian Kovalen 98
Ionic and Covalent Compound 7.2 Faktor yang Mempengaruhi Kadar Tindak Balas 160
Factors that Affect the Rate of Reaction
Praktis SPM 5
7.3 Aplikasi Faktor yang Mempengaruhi Kadar 170
Online Quick Quiz QR Code Tindak Balas dalam Kehidupan
Application of Factors that Affect Rate of Reaction in
Daily Life
BAB 7.4 Teori Perlanggaran 172
Collision Theory
6 Acid, Bes dan Garam 99
175
Acids, Bases and Salts Praktis SPM 7
6.1 Peranan Air dalam Menunjukkan Keasidan dan Online Quick Quiz QR Code 180
Kealkalian 100
Role of Water in Showing Acidic and Alkaline Properties BAB
6.2 Nilai pH 105 8 Bahan Buatan dalam Industri 181
pH Value
Manufactured Substances in Industry 182
186
6.3 Kekuatan Asid dan Alkali 108 8.1 Aloi dan Kepentingannya 187
Strength of Acids and Alkalis Alloys and its Importance 188
8.2 Komposisi Kaca dan Kegunaanya 189
6.4 Sifat-sifat Kimia Asid dan Alkali 109 Composition of Glass and its Uses 194
Chemical Properties of Acids and Alkalis 8.3 Komposisi Seramik dan Kegunaanya
Composition of Ceramics and its Uses
6.5 Kepekatan Larutan Akueus 115
Concentration of Aqueous Solution 8.4 Bahan Komposit dan Kepentingannya
Composite Materials and their Importance
6.6 Larutan Piawai 117
Standard Solution Praktis SPM 8
6.7 Peneutralan 119 Online Quick Quiz QR Code
Neutralisation
6.8 Garam, Hablur dan Kegunaan dalam Kehidupan 121
Salts, Crystals and their Uses in Daily Life
6.9 Penyediaan Garam 124 Jawapan
Preparation of Salts
http://www.epelangi.com/Module&More2021/Kimia/T4/
6.10 Tindakan Haba ke atas Garam 134
Effect of Heat on Salts JawapanKeseluruhan.pdf
6.11 Analisis Kualitatif 139 Lembaran PBD
Qualitative Analysis
http://www.epelangi.com/Module&More2021/Kimia/T4/
LembaranPBD.pdf
Praktis SPM 6 150 Jawapan Lembaran PBD
Online Quick Quiz QR Code 154 http://www.epelangi.com/Module&More2021/Kimia/T4/
JawapanLPBD.pdf
BONUS Lembaran PBD dengan Jawapan
untuk Guru http://www.epelangi.com/Module&More2021/Kimia/T4/BonusLPBD.pdf
iii
Rekod Pencapaian Pentaksiran Murid
Kimia Tingkatan 4
Nama Murid: ................................................................. Kelas: .............................................
Penguasaan
Bab Tahap Tafsiran (✗)
penguasaan Belum
(✓) menguasai
Menguasai
1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas mengenai kimia, penyiasatan
saintifik dalam kimia, penggunaan, pengurusan dan pengendalian radas serta
bahan kimia.
2 Memahami kimia, penyiasatan saintifik dalam kimia, penggunaan, pengurusan dan
pengendalian radas serta bahan kimia seterusnya dapat menjelaskan kefahaman
tersebut.
3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai kimia, penyiasatan saintifik dalam
kimia, penggunaan, pengurusan dan pengendalian radas serta bahan kimia untuk
menerangkan kejadian atau fenomena alam dan dapat melaksanakan tugasan
1 mudah.
PENGENALAN 4 Menganalisis pengetahuan mengenai kimia, penyiasatan saintifik dalam kimia,
KEPADA KIMIA penggunaan, pengurusan dan pengendalian radas serta bahan kimia dalam
konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
5 Menilai pengetahuan mengenai kimia, penyiasatan saintifik dalam kimia,
penggunaan, pengurusan dan pengendalian radas serta bahan kimia dalam
konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu
tugasan.
6 Mereka cipta menggunakan pengetahuan mengenai kimia, penyiasatan saintifik
dalam kimia, penggunaan, pengurusan dan pengendalian radas serta bahan
kimia dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam
melaksanakan aktiviti/ tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif
dengan mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas mengenai jirim dan struktur
atom.
2 Memahami jirim dan struktur atom seterusnya dapat menjelaskan kefahaman
tersebut.
2 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai jirim dan struktur atom untuk
menerangkan kejadian atau fenomena alam dan dapat melaksanakan tugasan
mudah.
JIRIM DAN
STRUKTUR ATOM 4 Menganalisis pengetahuan mengenai kimia dan penyiasatan saintifik dalam kimia
dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
MATTER AND
ATOMIC STRUCTURE 5 Menilai pengetahuan mengenai jirim dan struktur atom dalam konteks
penyelesaian masalah dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.
6 Mereka cipta menggunakan pengetahuan mengenai jirim dan struktur atom dalam
konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan
aktiviti/ tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif dengan
mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
iv
Penguasaan
Bab Tahap Tafsiran (✗)
penguasaan Belum
(✓) menguasai
Menguasai
1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas mengenai konsep mol,
formula dan persamaan kimia.
2 Memahami konsep mol, formula dan persamaan kimia seterusnya dapat
3 menjelaskan kefahaman tersebut.
KONSEP MOL, 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai konsep mol, formula dan persamaan
kimia untuk menerangkan kejadian atau fenomena alam dan dapat melaksanakan
FORMULA DAN tugasan mudah.
PERSAMAAN 4 Menganalisis pengetahuan mengenai konsep mol, formula dan persamaan kimia
KIMIA dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
THE MOLE CONCEPT, 5 Menilai pengetahuan mengenai konsep mol, formula dan persamaan kimia dalam
konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu
CHEMICAL tugasan.
FORMULA AND
EQUATION
6 Mereka cipta menggunakan pengetahuan mengenai konsep mol, formula dan
persamaan kimia dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan
atau dalam melaksanakan aktiviti/ tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan
inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas mengenai Jadual Berkala
Unsur.
2 Memahami Jadual Berkala Unsur seterusnya dapat menjelaskan kefahaman
tersebut.
4 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai Jadual Berkala Unsur untuk menerangkan
kejadian atau fenomena alam dan dapat melaksanakan tugasan mudah.
JADUAL BERKALA
UNSUR 4 Menganalisis pengetahuan mengenai Jadual Berkala Unsur dalam konteks
THE PERIODIC penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
TABLE OF 5 Menilai pengetahuan mengenai Jadual Berkala Unsur dalam konteks penyelesaian
ELEMENTS masalah dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.
6 Mereka cipta menggunakan pengetahuan mengenai Jadual Berkala Unsur dalam
konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan
aktiviti/ tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif dengan
mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas mengenai ikatan kimia.
2 Memahami ikatan kimia dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.
5 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai ikatan kimia untuk menerangkan
kejadian atau fenomena alam dan dapat melaksanakan tugasan mudah.
IKATAN KIMIA
CHEMICAL BOND 4 Menganalisis pengetahuan mengenai ikatan kimia dalam konteks penyelesaian
masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
5 Menilai pengetahuan mengenai ikatan kimia dalam konteks penyelesaian masalah
dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.
6 Mereka cipta menggunakan pengetahuan mengenai ikatan kimia dalam konteks
penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan aktiviti/
tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira
nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
v
Penguasaan
Bab Tahap Tafsiran (✗)
penguasaan Belum
(✓) menguasai
Menguasai
1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas mengenai asid, bes dan
garam.
2 Memahami asid, bes dan garam serta dapat menjelaskan kefahaman tersebut.
6 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai asid, bes dan garam untuk menerangkan
kejadian atau fenomena alam dan dapat melaksanakan tugasan mudah.
ASID, BES DAN 4 Menganalisis pengetahuan mengenai asid, bes dan garam dalam konteks
GARAM penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
ACIDS, BASES AND 5 Menilai pengetahuan mengenai asid, bes dan garam dalam konteks penyelesaian
SALTS masalah dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.
6 Mereka cipta menggunakan pengetahuan asid, bes dan garam dalam konteks
penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan aktiviti/
tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira
nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas mengenai kadar tindak balas.
2 Memahami kadar tindak balas dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.
3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai kadar tindak balas untuk menerangkan
7 kejadian atau fenomena alam dan dapat melaksanakan tugasan mudah.
KADAR TINDAK 4 Menganalisis pengetahuan mengenai kadar tindak balas dalam konteks
penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
BALAS
5 Menilai pengetahuan mengenai kadar tindak balas dalam konteks penyelesaian
RATE OF REACTION masalah dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.
6 Mereka cipta menggunakan pengetahuan mengenai kadar tindak balas dalam
konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan
aktiviti/ tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif dengan
mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas mengenai bahan buatan
dalam industri.
2 Memahami bahan buatan dalam industri serta dapat menjelaskan kefahaman
tersebut.
8 3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai bahan buatan dalam industri untuk
menerangkan kejadian atau fenomena alam dan dapat melaksanakan tugasan
mudah.
BAHAN BUATAN
DALAM INDUSTRI
MANUFACTURED 4 Menganalisis pengetahuan mengenai bahan buatan dalam industri dalam konteks
penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
SUBSTANCES IN
INDUSTRY 5 Menilai pengetahuan mengenai bahan buatan dalam industri dalam konteks
penyelesaian masalah dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.
6 Mereka cipta menggunakan pengetahuan mengenai bahan buatan dalam industri
dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam
melaksanakan aktiviti/ tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif
dengan mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
vi
BAB Pengenalan kepada Kimia
1 Introduction to Chemisty
PETA Konsep
PENGENALAN KEPADA KIMIA
INTRODUCTION TO CHEMISTRY
Perkembangan bidang kimia dan Penyiasatan saintifik dalam kimia Penggunaan, pengurusan dan
kepentingan dalam kehidupan pengendalian radas serta bahan kimia
Scientific investigation in chemistry
Development in chemistry and its Uses, management and handling of
importance in life apparatus and materials
Kaedah saintifik
Scientific method
• Maksud kimia • Membuat pemerhatian • Jenis dan fungsi alat pelindungan
dan keselamatan dalam
Meaning of chemistry Making observations makmal
• Bahan kimia dalam kehidupan • Membuat inferens Types and functions of safety
harian equipment
Making inference
Chemical substances in daily life • Pengurusan dan pengendalian
• Mengenal pasti masalah radas dan bahan kimia
• Perkembangan bidang kimia dan
sumbangan teknologi kimia Identifying the problem Management and handling of
apparatus and chemical substances
Chemistry development and chemical • Membuat hipotesis
technology contributions • Pengurusan kemalangan dalam
Making hypothesis makmal
• Kerjaya berkaitan dengan bidang
kimia • Mengenal pasti pemboleh ubah Management of laboratory accidents
Chemistry related careers Identifying the variables
• Mengawal pemboleh ubah
Controlling the variables
• Merancang eksperimen
Planning an experiment
• Mengumpul data
Collecting data
• Mentafsir data
Interpreting data
• Membuat kesimpulan
Making a conclusion
• Menulis laporan
Preparing a report
1
Kimia Tingkatan 4 Bab 1 Pengenalan kepada Kimia
1.1 Perkembangan Bidang Kimia dan Kepentingan dalam Kehidupan
Development in Chemistry and Its Importance in Life
BAB 1 1. Kebanyakan bahan yang kita gunakan dalam kehidupan harian terdiri daripada bahan kimia dan peralatan
yang berasaskan teknologi kimia.
Most substances that we use in our everyday lives consist of chemical substances and the equipment based on chemical
technology.
2. Kimia adalah kajian tentang struktur , sifat-sfat , komposisi dan
interaksi antara jirim. TP 1 , properties , composition and
Chemistry is the study about the structure
interaction between matter.
3. Bahan kimia dalam kehidupan harian: TP 2
Chemicals in daily life:
(a) Makanan (c) Industri aloi
Food Industry alloy
Pengawet , pewarna, perisa, pengantioksida Cat,polimer,kaca,seramik,detergen,
Preservative , colouring, flavouring, antioxidant Paint, polymer, glass, ceramic, detergent,
(b) Perubatan Bahan kimia dalam (d) Pertanian
kehidupan harian
Medicine Agriculture
Chemicals in daily life
Antibiotik, antiseptik, vitamin, Baja , racun herba,
analgesik racun serangga
Antibiotic, antiseptic, vitamin, Fertiliser , herbicide,
analgesic
pesticide
4. Perkembangan bidang kimia dan sumbangan teknologi kimia: TP 1
Development in chemistry field and contributions of chemical technology:
(a) Pengetahuan kimia diperlukan untuk menyelesaikan masalah berkaitan biokimia, botani
dan forensik. knowledge is needed to solve problems related to biochemistry, botany and forensics.
Chemistry
(b) Nanoteknologi merupakan satu contoh perkembangan bidang kimia yang melibatkan penggunaan
bahan bersaiz nano dan banyak diaplikasikan dalam industri makanan.
Nanotechnology is one example of the development in chemistry that involves the use of nano-sized materials
and they are widely applied in food industry.
5. Kerjaya berkaitan dengan bidang kimia: TP 2
Careers related to chemistry:
(a) Bioteknologi (b) Teknologi hijau (c) Nanoteknologi (d) Farmaseutikal
Biotechnology Green technology Nanotechnology Pharmaceutrical
– Bioperubatan – Jurutera / – Jutera / Engineer – Doktor / Doctor
Biomedical Engineer – Ahli sains makanan – Farmasis /Pharmacist
– Penyelidik – Ahli kimia / / Food scientist
Researcher Chemist
2
Kimia Tingkatan 4 Bab 1 Pengenalan kepada Kimia
1.2 Penyiasatan Saintifik dalam Kimia
Scientific Investigation in Chemistry
1. Langkah-langkah dalam kaedah saintifik: TP 1 BAB 1
Steps in scientific method:
Membuat (a) Membuat inferens (b) Mengenal pasti (c) Membuat hipotesis
Making an inference masalah
pemerhatian Making a hypothesis
Identifying the
Making problem
observations
(g) Mengumpul (f) Merancang (e) Mengawal (d) Mengenal pasti
data eksperimen pemboleh ubah pemboleh ubah
Collecting data Planning an Controlling the
Identifying
experiment variables variables
(h) Mentafsir data (i) Membuat (j) Menulis laporan
Interpreting data kesimpulan Preparing a report
Making a conclusion
Eksperimen 1.1 Kesan Suhu terhadap Keterlarutan Garam dalam Air
Effect of Temperature on the Solubility of Salt in Water
Tujuan / Aim:
Mengkaji kesan suhu terhadap keterlarutan garam dalam air
To study the effect of temperature on the solubility of salt in water
Pernyataan masalah / Problem statement:
Bagaimanakah suhu air memberi kesan kepada keterlarutan garam?
Does the temperature of water affect the solubility of salt in water?
Hipotesis / Hypothesis: TP 2
Semakin tinggi suhu air, semakin tinggi keterlarutan garam dalam air.
The higher the temperature of water, the higher the solubility of a salt in water.
Pemboleh ubah dimanipulasikan: Suhu air TP 1
TP 1
Manipulated variable: Temperature of water
Pemboleh ubah bergerak balas: Keterlarutan garam dalam air
Responding variable:
Solubility of salt in water
Pemboleh ubah dimalarkan:
Isi padu air // Jisim garam // Masa
Fixed variable: Volume of water // Mass of salt // Time
3
Kimia Tingkatan 4 Bab 1 Pengenalan kepada Kimia
BAB 1 Bahan / Materials:
Serbuk natrium klorida (garam), air suling
Sodium chloride powder (salt), distilled water
Radas / Apparatus:
Silinder penyukat 100 cm3, bikar 150 cm3, penunu Bunsen, termometer, penimbang elektronik, rod kaca, jam
randik, tungku kaki tiga, kasa dawai
100 cm3 measuring cylinder, 150 cm3 beaker, spatula, Bunsen burner, thermometer, electronic balance, glass rod, stopwatch, tripod
stand, wire gauze
Prosedur / Procedure:
1. Sukat 50 cm3 air suling pada suhu 10°C dan tuang ke dalam bikar.
Measure 50 cm3 distilled water at temperature 10°C and pour into a beaker.
2. Timbang 40 g serbuk garam dan tuang ke dalam bikar. Kacau selama 2 minit.
Weigh 40 g salt powder and pour into the beaker. Stir for 2 minutes.
3. Perhatikan keterlarutan garam itu di dalam bikar.
Observe the solubility of the salt in the beaker.
4. Ulang langkah 1 hingga 3 dengan air suling yang dipanaskan pada suhu 30°C dan 80°C
Repeat steps 1 to 3 with distilled water heated at temperature 30°C and 80°C
5. Rekod pemerhatian anda di dalam Jadual 1.0
Record your observations in Table 1.0
Keputusan / Results: TP 2
Suhu Pemerhatian
Temperature (°C) Observation
10 Tidak larut
Insoluble
30 Larut sedikit
Slightly soluble
80 Larut dengan lengkap
Completely soluble
Jadual 10 / Table 10
Mentafsir data / Interpreting data: TP 4
Mentafsir data / Interpreting data
Pada suhu berapakah, semua garam itu larut dalam air?
At which temperature does all the salt dissolve in water?
Semua garam larut pada suhu 80°C.
All the salt dissolve at a temperature of 80°C.
Kesimpulan / Conclusion: TP 3
Apabila suhu air meningkat, keterlarutan garam dalam air meningkat
When the water temperature increases, the solubility of salt in water increases.
Hipotesis diterima .
Hypothesis is accepted .
4
Kimia Tingkatan 4 Bab 1 Pengenalan kepada Kimia
1.3 Penggunaan, Pengurusan dan Pengendalian Radas dan Bahan Kimia
Uses, Management and Handling of Apparatus and Chemical Substances
1. Fungsi alat pelindung diri dan peralatan keselamatan di dalam makmal. TP 1 BAB 1
Function of personal protective equipment and safety equipment in the laboratory.
Alat pelindung diri Fungsi
Personal protective equipment Function
(a) Sarung tangan Melindungi tangan daripada bahan kimia, kecederaan atau jangkitan
Gloves Protect the hands from chemicals, injuries and infection
(b) Baju dan kasut makmal Melindungi kulit, pakaian dan kaki daripada tumpahan bahan kimia
Laboratory coat and shoes Protect skin, clothing and feet from chemicals spills
(c) Pencuci mata Untuk membasuh dan membersihkan mata apabila kemalangan berlaku
Eyewash To wash and clean the eyes when accidents occur
(d) Topeng muka Melindungi organ pernafasan daripada serbuk atau wasap bahan kimia
Face mask Protect respiratory organ from chemical powder and fumes
2. Pengurusan dan pengendalian radas dan bahan kimia: TP 1
Management and handling of apparatus and chemicals:
(a) Logam reaktif seperti kalium hendaklah disimpan di dalam minyak parafin .
Reactive metals such as potassium should be stored in paraffin oil .
(b) Bahan kimia yang mengakis perlu disimpan di dalam kabinet berkunci .
Corrosive chemicals need to be stored in locked cabinets.
(c) Pelarut organik dan hidrokarbon tidak boleh dibuang ke dalam singki.
Organic solvents and hydrocarbons cannot be thrown into the sink.
3. Langkah pengurusan kemalangan di dalam makmal: TP 1
Emergency management procedure in the laboratory:
Jika berlaku kemalangan tumpahan bahan kimia:
If chemical spill occurs:
(a) Laporkan kepada guru tentang kemalangan dengan segera.
Inform your teacher about the accident immediately.
(b) Halang pelajar lain daripada memasuki kawasan tumpahan .
Prohibit other students from entering the accident side .
(c) Halang tumpahan daripada merebak ke kawasan lain dengan menggunakan pasir .
Stop the spill from spreading to other areas by using sand .
(d) Bersihkan tumpahan bahan kimia tersebut.
Clean the chemical spill.
(e) Lupuskan tumpahan bahan kimia mengikut prosedur yang betul.
Dispose the chemical spill by following the correct procedure.
5
Kimia Tingkatan 4 Bab 1 Pengenalan kepada Kimia
PRAKTIS SPM 11
BAB 1 Soalan Objektif 4. Antara yang berikut, yang manakah bukan kerjaya
yang berkaitan dengan bidang kimia?
1. Pernyataan yang berikut ialah hipotesis bagi satu Which of the following is not a career related to chemistry?
eksperimen.
A Ahli sains makanan
The following statement is a hypothesis for an experiment.
Food scientist
Semakin kecil saiz gula, semakin singkat masa bagi
gula itu larut dalam 50 cm3 air. B Penggiat seni
The smaller the size of sugar, the shorter the time taken for
the sugar to dissolve in 50 cm3of water. Artist
Antara yang berikut, yang manakah pemboleh ubah C Doktor
malar bagi eksperimen ini?
Doctor
Which of the following is the constant variable in the
experiment? 5. Antara yang berikut, peralatan yang manakah
A Saiz gula digunakan ketika menjalankan eksperimen yang
Size of sugar membebaskan gas beracun?
B Masa
Time Which of the following equipment is used while conducting the
C 50 cm3 air experiment that releases toxic gases? KBAT Mengaplikasi
50 cm3 of water A Kebuk wasap
D Keterlarutan Fume chamber
Solubility B Kebuk air
Water chamber
2. Antara yang berikut, bahan kimia yang manakah tidak C Kabinet berkunci
terlibat dalam bidang pertanian? Locked cabinet
D Kabinet gelap
Which of the following chemicals does not involve in the
agriculture field? Dark cabinet
A Baja
Fertiliser 6. Antara yang berikut, yang manakah alat pelindung
B Racun berba diri di dalam makmal?
Herbicide Which of the following are the personal protective equipment
C Racun serangga in the laboratory? KBAT Mengaplikasi
Pesticide
D Analgesik I Pancuran air
Analgesic
Safety shower
3. Antara yang berikut, apakah yang dilakukan selepas
membuat satu pemerhatian? II Alat pemadam kebakaran
Which of the following is done after making an observation? Fire extinguisher
A Membuat inferens
Making an inference III Baju makmal
B Merancang eksperimen
Planning an experiment Laboratory coat
C Membuat hipotesis
Making a hypothesis IV Kaca mata keselamatan
D Melukis gambar rajah susunan radas
Drawing the set-up of apparatus Safety goggles
A I dan III C II dan III
I and III II and III
B I dan IV D III dan IV
I and IV III and IV
Kuiz 1
6
BAB Jirim dan Struktur Atom
2 Matter and Atomic Structure
PETA Konsep JIRIM Perubahan keadaan jirim
MATTER
• Definisi jirim Change of states of matter
Menentukan takat lebur dan takat
Definition of matter beku naftalena • Tenaga kinetik
• Zarah dalam jirim To determine the melting point and Kinetic energy
freezing point of naphthalene
Particles in matter • Susunan zarah
Perkembangan Model Atom STRUKTUR ATOM Arrangement of particles
ATOMIC STRUCTURE
Development of Atomic Model • Daya tarikan antara zarah
• Zarah subatom • Nombor proton, nombor Force between particles
nukleon
Subatomic particles Isotop dan penggunaannya
Proton number, nucleon number
• Jisim atom relatif dan Isotopes and its uses
cas relatif bagi proton, • Menentukan nombor proton,
elektron dan neutron nombor nukleon, bilangan • Maksud isotop
elektron
Relative atomic mass and Meaning of isotopes
relative charges of proton, Determine the proton number,
electron and neutron nucleon number and number of • Menghitung jisim atom
electrons relatif isotop
• Model struktur atom
• Perwakilan piawai bagi atom Calculate relative atomic
Atomic model structure mass of isotopes
Standard representation of atom
• Penggunaan isotop
• Rajah struktur atom dan
susunan elektron Uses of isotopes
Atomic structure and electron © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
arrangement diagram
7
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
2.1 Konsep Asas Jirim
Basic Concepts of Matter
1. Jirim ialah sesuatu yang memenuhi ruang dan mempunyai jisim .
Matter is something that occupies space and has mass .
2. Jirim terdiri daripada zarah-zarah yang halus dan diskrit . TP 1
Matter consists of particles that are fine and discrete .
BAB 2 3. Jirim wujud dalam tiga keadaan, iaitu pepejal , cecair dan gas . Keadaan
Matter exists in three different states, which are solid , liquid and gas . jirim
INFO
4. Perubahan keadaan jirim TP 2
Changes in the state of matter
(a) Perubahan dalam keadaan jirim adalah disebabkan oleh pemanasan atau penyejukan .
The change in the state of matter is caused by heating or cooling .
(b) Pertukaran antara keadaan jirim adalah apabila tenaga haba diserap atau dibebaskan .
Conversion among states of matter is when heat is absorbed or released .
(c) Apabila tenaga haba diserap atau dibebaskan, perubahan berlaku pada tenaga kinetik , susunan zarah
dan daya tarikan antara zarah menyebabkan perubahan dalam keadaan jirim.
When heat energy is absorbed or released, changes occur in the kinetic energy , arrangement of particles and the force
of attraction between particles causing a change in the state of matter.
(i) Pemejalwapan
Sublimation
Pepejal Peleburan Cecair Pendidihan/Penyejatan Gas
Solid Melting Liquid Boiling/Evaporation Gas
Pembekuan Kondensasi
Freezing Condensation
(ii) Pemejalwapan
Sublimation
(d) Takat lebur: Suhu malar apabila pepejal bertukar menjadi cecair pada tekanan tertentu.
Melting point : The constant temperature at which a solid changes into a liquid at a particular
pressure.
(e) Takat beku: Suhu malar apabila cecair bertukar menjadi pepejal pada tekanan tertentu.
Freezing point : The constant temperature at which a liquid changes into a solid at a particular
pressure.
(f) Zarah-zarah dalam keadaan jirim yang berbeza mempunyai susunan zarah, daya tarikan antara zarah, dan
tenaga kinetik yang berbeza.
Particles in different states of matter have different arrangement of particles, forces of attraction between particles, and
kinetic energy .
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 8
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
Keadaan jirim Pepejal Cecair Gas
State of matter Solid Liquid Gas
Rajah
Diagram
Susunan zarah- Zarah-zarah tersusun dengan Zarah-zarah tersusun Zarah-zarah berjauhan BAB 2
dengan padat tetapi
zarah padat dan dalam antara satu sama lain dan
Arrangement of tidak teratur. bergerak secara rawak
particles keadaan teratur . .
The particles are closely The particles are closely The particles are far
packed together in an
orderly manner. packed but not apart and move randomly .
in an orderly manner.
Daya tarikan Daya tarikan yang sangat Daya tarikan antara zarah Daya tarikan antara zarah
antara zarah- kuat tetapi lebih adalah lemah .
zarah kuat antara zarah- lemah berbanding di
Force of attraction
between particles zarah. dalam pepejal. Force of attraction between
Tenaga kinetik Force of attraction between particles are weak .
Kinetic energy
particles is very strong .
Force of attraction between the
particles is strong but
weaker than in the solid.
Tenaga kinetik sangat Tenaga kinetik lebih tinggi Tenaga kinetik sangat
rendah . daripada pepejal. tinggi .
Kinetic energy is very low . Kinetic energy is higher Kinetic energy is very high .
than solid.
4. Jirim TP 2
Matter
Unsur Sebatian
Element Compound
(i) Bahan yang terdiri daripada (ii) Bahan yang terdiri daripada dua atau
satu jenis atom sahaja. lebih unsur yang berbeza yang terikat secara
Substance that consists of only kimia.
one type of atom. Substance that consists of two or more
different elements that are chemically bonded together.
Atom / Atom Molekul / Molecule Molekul / Molecule Ion / Ion
Oksigen, O2
Emas, Au Air, H2O Natrium klorida, NaCl
Oxygen, O2
Gold, Au Water, H2O Sodium chloride, NaCl
9 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom Zarah TP 1
5. Particles
Jirim
INFO
(i) Atom (ii) Molekul (iii) Ion
Atom Molecule Ion
BAB 2 Zarah paling kecil bagi suatu Zarah neutral yang terdiri Zarah yang bercas positif iaitu
kation atau negatif iaitu
unsur yang mengambil daripada dua atau lebih atom anion .
bahagian dalam sesuatu yang berpadu secara kimia. A positively-charged particle,
tindak balas kimia. A neutral particle consists of two or cation or negatively-charged
more atoms which are chemically particle, anion .
The smallest particle of an bonded together.
element that participates in a
chemical reaction.
Eksperimen 2.1 Takat Lebur dan Takat Beku Naftalena
Melting and Freezing Points of Naphthalene
Tujuan / Aim:
Menentukan takat lebur dan takat beku naftalena
To determine the melting and freezing points of naphthalene
Bahan-bahan / Materials:
Serbuk naftalena dan air
Naphthalene powder and water
Radas / Apparatus:
Tabung didih, penunu Bunsen, 250 cm3 bikar, kelalang kon, termometer, kaki retort dan pengapit, tungku kaki tiga,
kasa dawai, jam randik dan spatula
Boiling tube, Bunsen burner, 250 cm3 beaker, conical flask, thermometer, tripod stand, retort stand with clamp, wire gauze,
stopwatch, and spatula
Prosedur / Procedure:
A Pemanasan naftalena TP 1
Heating of naphthalene
1. Serbuk naftalena diisi ke dalam tabung didih sehingga satu pertiga Termometer
dan termometer diletakkan di dalamnya. Thermometer
Tabung didih
Naphthalene powder is filled in a boiling tube until one third and a thermometer Boiling tube
Air
is placed into it. Water
NNaapfthathleanlean,eC, C101H0H88
2. Tabung didih diapit di dalam kukus air dengan menggunakan kaki retort.
Serbuk naftalena dipastikan berada di bawah paras kukus air.
The boiling tube is clamped in a water bath using a retort stand. The naphthalene
is ensured to be below the water bath level.
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 10
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
3. Air dipanaskan dengan nyalaan sekata dan naftalena dikacau perlahan. Jam randik dimulakan
.
apabila suhu mencapai 60 °C
Water is heated with a uniform flame and the naphthalene is stirred slowly. A stopwatch is started when the temperature
reached 60 °C .
4. Suhu naftalena direkodkan pada selang masa 30 s sehingga suhu mencapai 90 °C .
The temperature of naphthalene is recorded at 30 s interval until the temperature reaches 90 °C .
5. Keputusan direkodkan dalam jadual. BAB 2
The results are recorded in a table.
B Penyejukan naftalena TP 1 Termometer
Thermometer
Cooling of naphthalene Tabung didih
Boiling tube
Prosedur / Procedure: Naftalena
Naphthalene
1. Tabung didih yang berisi leburan naftalena dialihkan daripada kukus air. Kelalang kon
Conical flask
The boiling tube containing the molten naphthalene is removed from the water bath. interval until the temperature
2. Tabung didih itu dipindahkan dengan segera ke dalam kelalang kon untuk D
disejukkan dengan perlahan. C
Put the boiling tube is immediately transferred into a conical flask to be cooled slowly.
3. Jam randik dimulakan dan suhu naftalena direkodkan pada selang masa
30 s sehingga suhu turun ke 60 °C . Naftalena dikacau
secara berterusan.
The stopwatch is started, and the temperature of naphthalene is recorded every 30 s
drops to 60 °C . The naphthalene is stirred continuously.
5. Keputusan direkodkan dalam jadual.
The results are recorded in a table.
Keputusan dan perbincangan / Results and discussion:
A Pemanasan naftalena
Heating of naphthalene
Masa (min) Suhu (°C) Suhu (°C)
Time (min) Temperature (°C) Temperature (°C)
0 60.0 90
2.0 70.0 80 B
4.0 80.0 70
6.0 80.0 60 A Masa (min)
8.0 80.0 50 Time (min)
10.0 90.0
0 2.0 4.0 6.0 8.0 10.0
11 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
TP 2
Titik Keadaan jirim Penerangan
Point State of matter Explanation
Apabila dipanaskan, zarah-zarah menyerap tenaga haba dan menyebabkan tenaga
Pepejal kinetik bertambah. Suhu meningkat .
A – B Solid
When heated, the particles absorb heat energy causing the kinetic energy to increase.
Temperature increases .
BAB 2 Tiada peningkatan suhu kerana tenaga haba yang diserap oleh zarah-zarah
B–C digunakan untuk mengatasi daya tarikan antara zarah. Peleburan berlaku.
Pepejal dan cecair No increase in temperature because heat energy absorbed by the particles is used to
Solid and liquid
overcome the force of attraction between the particles. Melting occurs.
Apabila dipanaskan, zarah-zarah menyerap tenaga haba dan menyebabkan tenaga
C – D Cecair kinetik bertambah. Suhu meningkat .
Liquid
When heated, the particles absorb heat energy causing the kinetic energy to increase.
Temperature increases .
B Penyejukan naftalena Suhu (°C) Suhu (°C) F
Cooling of naphthalene Temperature (°C) Temperature (°C)
90 H
Masa (min) 90.0 80 G
Time (min) 85.0
80.0 70
0 80.0 E
80.0
2.0 60.0 0 2.0 4.0 6.0 8.0 10.0 Masa (min)
Time (min)
4.0
6.0
8.0
10.0
TP 2
Titik Keadaan jirim Penerangan
Point State of matter Explanation
Apabila disejukkan, zarah-zarah yang membebaskan tenaga haba menyebabkan tenaga
E – F Cecair kinetik berkurang. Suhu menurun .
Liquid
When cooled, the particles release heat energy causing the kinetic energy to decrease.
Temperature decreases .
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 12
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
Tiada pengurangan suhu kerana haba yang dibebaskan oleh zarah-zarah
diseimbangkan dengan tenaga haba yang dibebaskan semasa zarah-zarah
Pepejal dan cecair menarik antara satu sama lain untuk membentuk pepejal . Pembekuan
Solid and liquid
F–G berlaku.
No decrease in temperature because heat released by the particles is used to balance
the heat released during the attraction of particles with one another to form a solid .
Freezing occurs.
Pepejal Apabila disejukkan, zarah-zarah membebaskan tenaga haba menyebabkan tenaga BAB 2
G – H Solid
kinetik berkurang. Suhu menurun .
When cooled, the particles release heat energy causing the kinetic energy to decrease.
Temperature decreases .
Kesimpulan: sama , iaitu 80 °C .
Conclusion same
, that is 80°C .
Takat lebur dan takat beku naftalena adalah
The melting and freezing points of napthalene are the
2.2 Perkembangan Model Atom
The Historical Development of the Atomic Model
1. Zarah subatom TP 1
Subatomic particles
6 proton + 6 neutron
6 protons + 6 neutrons
Atom karbon Elektron
Carbon atom Electron
Proton
Proton
Neutron
Neutron
Zarah Simbol Cas relatif Jisim relatif
Particle Symbol Relative charge Relative mass
(a) Proton p +1 1
Proton
e –1 1
(b) Elektron 1840
Electron n0
1
(c) Neutron
Neutron
13 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
2. Sejarah perkembangan model atom: TP 2
The historical development of atomic models
Saintis Model atom Penemuan
Scientist Atomic model Discovery
John Dalton Atom ialah jasad kecil berbentuk sfera yang tidak
(1766-1844) boleh dicipta, dimusnahkan atau dibahagi lagi
Atom is the smallest spherical body that cannot be
BAB 2 created, destroyed or divided further
J.J Thomson Elektron (i) Menjumpai elektron
(1856-1940) Electron Discovered electron
(ii) Atom ialah sfera yang bercas positif
Ernest Sfera bercas Atom is a positively charged sphere
Rutherford positif
(1871-1937) Positively charged
sphere
Elektron (i) Menjumpai proton di dalam nucleus
Electron Discovered protons in the nucleus
(ii) Jisim atom bertumpu di dalam nukleus
Nukleus Atomic mass of atom is concentrated in the nucleus
Nucleus
Neils Bohr Menjumpai elektron dalam atom bergerak pada
(1885-1962)
Nukleus petala mengelilingi nukleus
Petala mengandungi
Shell proton Discovered electrons in an atom moving in shells
Nucleus
containing around the nucleus
protons
Elektron
Electron
James Chadwick Nukleus (i) Menjumpai neutron di dalam nukleus
(1891-1974) mengandungi Discovered neutrons in the nucleus
proton dan (ii) Hampir separuh jisim atom disumbangkan oleh
neutron
Nucleus neutron
containing Almost half of the mass of an atom is contributed
protons and
neutrons by neutrons
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 14
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
2.3 Struktur Atom
Structure of the Atom
1. (a) Nombor proton: Bilangan proton di dalam atom. TP 1 TP 1
Proton number: Number of protons in the nucleus of an atom.
(b) Nombor nukleon: Jumlah bilangan proton dan neutron di dalam nukleus atom.
Nucleon number: Total number of protons and neutrons in the nucleus of an atom.
2 . Perwakilan piawai bagi suatu atom menunjukkan nombor proton dan nombor nukleon bagi unsur tersebut: BAB 2
Standard representation of an atom shows the proton number and nucleon number for the element:
Nombor nukleon XA Simbol unsur
Nucleon number Symbol of element
Nombor proton Z
Proton number
3. Contoh / Example TP 2
(a) Unsur karbon
Carbon element
C12 Nombor nukleon / Nucleon number = 12
Nombor proton / Proton number = 6
6 Bilangan elektron / Number of electrons = 6
(b) Unsur oksigen
Oxygen element
O16 Nombor nukleon / Nucleon number = 16
Nombor proton / Proton number = 8
8 Bilangan elektron / Number of electrons = 8
(c) Unsur nitrogen
Nitrogen element
N14 Nombor nukleon / Nucleon number = 14
Nombor proton / Proton number = 7
7 Bilangan elektron / Number of electrons = 7
4. Setiap atom adalah neutral kerana bilangan proton dan bilangan elektron adalah
sama . TP 1
Each atom is neutral because the number of protons and the number of electrons are the
same .
15 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
5. (a) Susunan elektron adalah cara penyusunan elektron di dalam petala suatu atom.
Electron arrangement is the way electrons are arranged in the shells of an atom.
Nukleus Petala pertama = 2 elektron
Nucleus First shell = 2 electrons
BAB 2 Petala kedua = maksimum 8 elektron
Second shell = maximum 8 electrons
(b) Menulis susunan elektron: TP 2
Petala ketiga = maksimum 8 elektron
Writing the electron arrangements: Third shell = maximum 8 electrons
Unsur Number proton Susunan elektron
Element Proton number Electron arrangement
He 2 2
Li 3 2.1
Be 4 2.2
C 6 2.4
N 7 2.5
O 8 2.6
Na 11 2.8.1
Mg 12 2.8.2
Al 13 2.8.3
S 16 2.8.6
Cl 17 2.8.7
Ar 18 2.8.8
K 19 2.8.8.1
Ca 20 2.8.8.2
(c) Struktur atom unsur karbon: TP 2
Atomic structure of carbon element:
126C – Drawing of elektron arrangement
_6_ proton dan _6_ neutron
Nombor nukleon = 12 Lukisan susunan elektron bagi atom
– _6_ protons and _6_ neutrons
Nucleon number – ++ +++ – CC
Nombor proton = 6 – SusSuunsaunnealneketlreokntr:o2n.4: 2.4
ElecEtrloenctraornraanrgreamngeenmt ent
Proton number –
Struktur atom
Bilangan elektron = 6 Atomic structure
Number of electrons
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 16
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
1Tugasan Nitrogen, N Unsur Oksigen, O BAB 2
Nitrogen, N Element Oxygen, O
Lengkapkan jadual di bawah. TP 2 Nomber proton
Complete the table below. 7 Proton number 8
2.5 Susunan elektron 2.6
Unsur Electron arrangement
Element
Nomber proton
Proton number
Susunan elektron
Electron arrangement
NO
Unsur Neon, Ne Unsur Natrium, Na
Element Neon, Ne Element Sodium, Na
Nomber proton Nomber proton
Proton number 10 Proton number 11
Susunan elektron 2.8 Susunan elektron 2.8.1
Electron arrangement Electron arrangement
Ne Na
17 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
2.4 Isotop dan Penggunaannya
Isotopes and Their Uses
1. Isotop ialah atom-atom unsur yang sama yang mempunyai nombor proton yang sama tetapi
nombor nukleon dan nombor neutron yang berbeza. TP 1 nucleon number
Isotopes are atoms of the same element that have the same proton number but different
or neutron number .
BAB 2 2. Menghitung jisim atom relatif bagi unsur yang mempunyai isotop:
Calculating the relative atomic mass of element that has isotopes:
Jisim atom relatif = ∑(% isotop × jisim isotop)
100
Relative atomic mass = ∑(% isotope × mass of isotope)
100
Contoh: Magnesium terdiri daripada tiga isotop, 24Mg, 25Mg dan 26Mg dengan kelimpahan semula jadi masing-
masing ialah 79%, 10% dan 11%.
Megnacium consists of three isotopes, 24Mg, 25Mg and 26Mg with natural abundance of 79%, 10% and 11% respective.
Jisim atom relatif klorin = (24 × 79) + (25 × 10) + (26 × 11)
100
Relative atomic mass of chlorine
= 24.3 TP 2
3. Kegunaan isotop: TP 2
Uses of isotopes:
Bidang Isotop Untuk membunuh sel Kegunaan tanpa pembedahan
Field Isotope Uses
(a) Perubatan Kobalt-60 kanser
Medical Cobalt-60 cancer
Iodin-131 To kill cancer without surgery
Iodine-131 Untuk merawat penyakit tiroid
To treats thyroid disorders
(b) Pertanian Fosforus-32 Untuk mengkaji metabolisma tumbuhan
Agriculture Phosphorus-32 metabolism
To study plant
(c) Nuklear Uranium-235 Untuk menjana arus elektrik melalui jana kuasa nuklear
Nuclear Uranium-235 nuclear power generator
To generate electricity through the
(d) Arkeologi Karbon-14 Untuk menganggar usia fosil dan artifak
Archaeology Carbon-14 To estimate the age of fossils and artefacts
(e) Industri Hidrogen-3 Pengesan untuk mengkaji air sisa paip bawah tanah
Industry Hydrogen-3 Detector to study wastewater pipes
(f) Kejuruteraan Natrium-24 Untuk mengesan kebocoran
Engineering Sodium-24 To detect leaks in the underground
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 18
PRAKTIS Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
SPM 12
Soalan Objektif yang digunakan untuk merawat pesakit itu?
A patient is diagnosed with a damage in the thyroid gland.
Which isotope is used to treat the patient?
1. Siapakah yang menjumpai neutron?
Who discovered neutrons? A Kuprum-64 C Karbon-14
A Neils Bohr C James Chadwick Copper-64 Carbon-14 BAB 2
B J.J. Thompson D Ernest Rutherford B Cobalt-60 D Iodin-131
Cobalt-60 Iodine-131
2. Antara yang berikut, yang manakah susunan elektron 6. Rajah menunjukkan lengkung penyejukan bagi
bagi unsur T? cecair R.
Which of the following is the electron arrangement of element 2 019 Diagram shows the cooling curve of liquid R.
T ? Suhu (ºC)
Temperature (ºC)
T
C 2.8 Masa (min)
D 2.8.8 Time (min)
A 2 t1 t2 t3
B 8
Antara yang berikut, pernyataan yang manakah
3. Uranium-235 dan uranium-238 adalah isotop. betul?
Pernyataan manakah yang betul?
Which of the following statement is correct?
Uranium-235 and uranium-238 are isotopes. Which statement A Semua zarah bergetar pada t1.
is correct? All particles vibrate at t1.
A Uranium-235 adalah bukan logam dan B Dari t2 ke t3, zarah-zarah tersusun dengan rapat
uranium-238 adalah logam. dan padat.
Uranium-235 is a non-metal and uranium-238 is metal. From t2 to t3, particles are closely packed together.
B Kedua-duanya mempunyai bilangan neutron C Dari t1 ke t2, zarah-zarah tidak membebaskan
yang sama. tenaga haba.
Both have the same number of neutrons. From t1 to t2, particles do not release heat energy.
C Uranium-235 lebih tumpat daripada uranium-238 D Daya tarikan antara zarah diatasi pada t2.
Uranium-235 is denser than uranium-238. Force of attraction between particles is overcome at t2.
D Kedua-duanya mempunyai bilangan elektron
yang sama. 7. Antara yang berikut, yang manakah merupakan suhu
Both have the same number of electrons. apabila suatu cecair bertukar menjadi pepejal dan
haba dibebaskan?
4. Unsur W mempunyai 12 neutron dan 11 proton.
Simbol manakah yang mewakili atom W ? Which of the following is the temperature when a liquid
changes to solid and heat is released?
2 018 Element W has 12 neutrons and 11 protons. Which symbol A Melting temperature
represents atom W? Suhu peleburan
B Boiling temperature
A 2 131 W C 2 3 W Suhu pendidihan
B 1 111 W D 2113 W C Freezing temperature
Suhu pembekuan
5. Seorang pesakit didiagnosiskan mempunyai D Cooling temperature
kerosakan pada kelenjar tiroidnya. Isotop manakah Suhu penyejukan
2019
19 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
Soalan Struktur
Bahagian A
1. Jadual di bawah menunjukkan nombor nukleon, bilangan proton dan formula kimia bagi beberapa unsur.
Table below shows the nucleon number, number of protons and chemical formulae for a few elements.
Unsur Nombor nukleon Bilangan proton Formula kimia
Element Nucleon number Number of protons Chemical formula
BAB 2 Neon 20 10 Ne
Neon
Silikon 28 14 Si
Silicon
Aluminium 27 13 AlCl3
Aluminium
Natrium 23 11 NaCl
Sodium
(a) Apakah maksud nombor nukleon?
What is the meaning of nucleon number?
Jumlah bilangan proton dan neutron / Total number of protons and neutrons
(b) Tuliskan nama bagi sebatian AlCl3. [1 markah / mark]
Write the name of AlCl3 compound. [1 markah / mark]
[2 markah / marks]
Aluminium klorida / Aluminium chloride
(c) Tuliskan susunan elektron bagi
Write the electron arrangement for
(i) atom Ne: 2.8 (ii) atom Si : 2.8.4
Ne atom Si atom
(d) Atom natrium mempunyai isotop Na-24.
Sodium atom has an isotope of Na-24.
(i) Lukiskan susunan elektron bagi atom natrium.
Draw the electron arrangement for sodium atom.
[2 markah / marks]
(ii) Nyatakan maksud isotop.
State the meaning of isotope.
Atom-atom unsur yang sama yang mempunyai nombor proton yang sama tetapi nombor nukleon yang
berbeza / Atoms of the same element that have the same proton number but different nucleon numbers
[1 markah / mark]
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 20
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
(iii) Nyatakan kegunaan isotop Na-24 dalam industri.
State the use of Na-24 isotope in the industry.
Untuk mengesan kebocoran paip bawah tanah / To detect the leakage in underground pipes
[1 markah / mark]
Bahagian B BAB 2
2. (a) Rajah 2.1 menunjukkan susunan elektron bagi atom unsur T, U dan atom V.
Diagram 2.1 shows the electron arrangement of the atoms of elements T, U, and atom V.
T UV
[8 markah / marks]
Rajah 2,1 / Diagram 2.1
(i) Tuliskan susunan elektron bagi atom T, atom U dan atom V.
Write the electron arrangement for atom T, atom U and atom V.
(ii) Tentukan elektron valens bagi atom T, atom U dan atom V.
Determine the valence electrons for atom T, atom U and atom V.
(iii) Nyatakan satu unsur logam dan satu unsur bukan logam.
State one element and one non-metal element
(b) Rajah 2.2 menunjukkan perwakilan piawai bagi dua isotop atom karbon.
Diagram 2.2 shows the standard representation for two isotopes of carbon atom.
14 12
C C 6 6
Rajah 2.2 / Diagram 2.2
(i) Nyatakan dua persamaan dan dua perbezaan antara isotop karbon ini.
State two similarities and two differences between the isotopes of the carbon.
[4 markah / marks]
(ii) Nyatakan kegunaan C-14 dalam kehidupan seharian.
State the use of C-14 in our daily life.
[1 markah / marks]
(iii) Lukiskan struktur atom bagi mana-mana isotop atom karbon ini. Dalam lukisan anda, tunjukkan bilangan
dan kedudukan setiap zarah subatom.
Draw the atomic structure of any one of the isotopes of the carbon atom. In your drawing, show the number and position of
each subatomic particle.
[5 markah / marks]
(c) Jisim atom relatif bagi atom klorin ialah 35.5 dan bukan 35. Terangkan mengapa.
The relative alomic mass of chlorine atom is 35.5 and not 35. Explain why.
[2 markah / marks]
21 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Kimia Tingkatan 4 Bab 2 Jirim dan Struktur Atom
Bahagian C
3. Jadual di bawah menunjukkan bahan-bahan P, Q, R dan S dan takat lebur dan takat didihnya.
Table below shows substances P, Q, R and S and their melting and boiling points.
Bahan Takat lebur (oC) Takat didih (oC)
Substance Melting point Boiling point
P –20 10
BAB 2 Q 15 70
R 50 90
S –10 20
(a) Nyatakan maksud takat lebur. [2 markah / marks]
State the meaning of melting point. [8 markah / marks]
(b) Kenal pasti keadaan jirim bahan-bahan P, Q, R dan S pada suhu bilik.
Identify the state of matter of substances P, Q, R and S at room temperature.
(c) Rajah menunjukkan lengkung penyejukan bagi bahan Y.
Diagram shows the cooling curve of substance Y.
Suhu (°C)
Temperature
A
B C
D
t0 t1 Masa (s)
t2 t3 Time
Terangkan tentang lengkung penyejukan dari segi:
Explain the cooling curve in terms of:
• keadaan jirim
state of matter
• perubahan suhu
temperature change
• pergerakan zarah-zarah
movement of particles
• daya tarikan antara zarah
force between the particles
[10 markah / marks]
Kuiz 2
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 22
BAB Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
3 Mole Concept, Formulae and Chemical Equation
PETA Konsep Jisim atom relatif
• Jisim atom relatif, JAR dan Jisim molekul relatif
Relative atomic mass, RAM Relative atomic mass
and Relative molecular mass
• Jisim molekul relatif, JMR
Relative molecular mass, RMM
• Jisim formula relatif, JFR
Relative formula mass, RFM
Konsep Mol KONSEP MOL, FORMULA Formula Kimia
DAN PERSAMAAN KIMIA
Mole Concept Chemical Formulae
THE MOLE CONCEPT,
CHEMICAL FORMULAE AND
EQUATION
• Definisi mol Persamaan Kimia • Formula empirik dan
formula molekul
Definition of mole Chemical Equation
Empirical formula and molecular
• Bilangan mol dan bilangan zarah • Cara menulis persamaan formula
kimia
Number of moles and number of • Penentuan formula empirik
particles How to write chemical equation
Determination of empirical
• Bilangan mol dan jisim bahan • Menggunakan persamaan formula
kimia
Number of moles and mass of particles • Penentuan formula molekul
Using chemical equation
• Bilangan mol dan isi padu gas Determination of molecular
formula
Number of moles and volume of gas
• Formula kimia sebatian ion
Chemical formula of ionic
compound
• Penamaan sebatian kimia
Naming of chemical compound
23
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
3.1 Jisim Atom Relatif dan Jisim Molekul Relatif
Relative Atomic Mass and Relative Molecular Mass
Jisim Atom Relatif dan Jisim Molekul Relatif
Relative Atomic Mass and Relative Molecular Mass
1. (a) Atom adalah sangat kecil . Oleh itu, jisimnya dibandingkan dengan jisim satu atom yang
piawai . TP 1 . Thus, its mass is compared with the mass of a standard atom.
Atom is very small
(b) Atom piawai yang digunakan ialah karbon-12 .
The standard atom used is carbon-12 .
2. Jisim atom relatif, JAR = Jisim purata bagi satu atom unsur apabila dibandingkan dengan 1 jisim
atom karbon-12 12
BAB 3
Relative atomic mass, RAM = Average mass of one atom of element when compared with 1 of the mass of one carbon-12
atom 12
JAR = Jisim purata satu atom unsur Average mass of one atom of element TP 1
1 RAM = 1
12 12
× jisim satu atom karbon-12 × mass of one carbon-12 atom
3. Jisim atom relatif helium = 4 He CC
CC
Relative atomic mass of helium = 4
Jisim satu atom helium ialah 4 kali lebih berat
1
berbanding 12 jisim atom karbon-12.
Mass of one helium atom is 4 times heavier compared to 1 of the
12
mass of carbon-12 atom.
4. Karbon-12 dipilih sebagai piawai kerana:
Carbon-12 is chosen as a standard because:
(a) Karbon-12 mudah dikendalikan kerana wujud dalam keadaan pepejal pada suhu bilik.
Carbon-12 is easy to handle because it exists as a solid at room temperature.
(b) Karbon-12 ditemui dalam kebanyakan bahan kerana mudah bergabung dengan unsur-unsur
lain. .
Carbon-12 is found in most substances because it combines easily with other elements
(c) Jisim atom relatif karbon-12 adalah tepat 12.0 g kerana kelimpahannya ialah 99%.
Relative atomic mass of carbon-12 is exactly 12.0 g because its abundance is 99%.
5. Jisim molekul relatif, JMR = Jisim purata bagi satu molekul sebatian unsur berbanding dengan 1 jisim
atom karbon-12 12
Relative molecular mass, RMM = Average mass of one molecule of substance when compared with 1 of the mass of one
carbon-12 atom 12
Jisim purata satu molekul Average mass of one molecule TP 1
atom karbon-12
JMR = 1 RMM = 1 mass of one carbon-12 atom
12 12
× jisim satu ×
24
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
Pengiraan jisim molekul relatif, JMR = jumlah JAR bagi semua atom dalam satu molekul: TP 2
Calculation of relative molecular mass, RMM = sum of RAM of all atoms present in one molecule:
Formula molekul / Molecular formula Pengiraan / Calculation JMR / RMM
O2 2 × 16 32
CO2 44
NH3 12 + (2 × 16) 17
14 + (3 × 1)
6. Jisim formula relatif, JFR = ialah jisim relatif bagi satu bahan ion.
Relative formula mass, RFM = is the relative mass of an ionic substance.
Pengiraan jisim formula relatif, JFR = jumlah JAR bagi semua atom dalam satu sebatian ion: TP 2
Calculation of relative formula mass, RFM = sum of RAM of all atoms present in an ionic compound:
Sebatian ion / Ionic compound Pengiraan / Calculation JFR / RFM BAB 3
NaCl 23 + 35.5 58.5
K2O 94
(39 x 2) + 16
1Tugasan
1. Hitungkan jisim molekul relatif atau jisim formula relatif bagi bahan-bahan berikut: TP 2
[Jisim atom relatif : H = 1, C = 12, N = 14, O = 16, S = 32, Ca = 40, Na = 23, Zn = 65, Pb = 207]
Calculate the relative molecular mass or the relative formula mass for the following substances:
[Relative atomic mass : H = 1, C = 12, N = 14, O = 16, S = 32, Ca = 40, Na = 23, Zn = 65, Pb = 207]
Bahan Formula molekul / ion JMR / JFR
Substance Molecular / ionic formula RMM / RFM
(a) Hidrogen
Hydrogen H2 1×2=2
(b) Air H2O
Water SO2 (1 × 2) + 16 = 18
(c) Sulfur dioksida CaCO3
Sulphur dioxide Zn(NO3)2 32 + (2 × 16) = 64
(d) Kalsium karbonat PbSO4
Calcium carbonate NaOH 40 + 12 + (3 × 16) = 100
(e) Zink nitrat
Zinc nitrate 65 + 2 [14 + (3 × 16)] = 189
(f ) Plumbum(II)sulfat
Lead(II) sulphate 207 + 32 + (4 × 16) = 303
(g) Natrium hidroksida
Sodium hydroxide 23 + 16 + 1 = 40
2. Ion ammonium membentuk sebatian dengan ion sulfat dengan formula (NH4)xSO4. Jika JFR sebatian ialah 132.
Hitungkan nilai x. TP 3
[Jisim atom relatif: H = 1, N = 14, O = 16, S = 32]
Ammonium ion forms a compound with sulphate ion with the formula (NH4)xSO4. If its RFM is 132. Calculate the value of x.
[Relative atomic mass: H = 1, N = 14, O = 16, S = 32]
x(14 + 4 ) + 32 + (4 × 16) = 132
18x = 132 – 96
36
x = 18
= 2
25
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
3.2 Konsep Mol
Mole Concept
1. Mol ialah unit SI bagi kuantiti bahan. TP 1
Mole is the SI unit of amount of substance.
2. Pemalar Avogadro, NA ialah bilangan zarah yang terkandung di dalam 1 mol bahan, iaitu 6.02 × 1023 mol–3 .
BAB 3 Avogadro constant, NA is the number of particles in 1 mole of substance that is 6.02 × 1023 mol–3 .
3. Bilangan mol dan bilangan zarah
Number of moles and number of particles
Pemalar Avogadro, NA digunakan sebagai faktor penukaran antara bilangan mol dengan bilangan zarah.
Avogadro constant, NA is used as a conversion factor between number of moles and number of particles.
Bilangan mol × NA Bilangan zarah
÷ NA
Number of moles Number of particles
4. Bilangan mol dan jisim bahan:
Number of moles and mass of substances:
Jisim molar ialah jisim satu mol bahan itu. Unit jisim molar ialah g mol–1 . TP 1
Molar mass is the mass of one mole of the substance. Unit for molar mass is g mol–1 .
Jisim molar sebarang bahan mempunyai nilai yang sama dengan jisim relatif (JAR, JMR, JFR) bahan itu.
Molar mass of any substance is same value as its relative mass (RAM, RMM, RFM) of the substance.
Jisim molar digunakan sebagai faktor penukaran antara bilangan mol dengan jisim bahan.
Molar mass is used as a conversion factor between number of moles and mass of substance.
Bilangan mol × Jisim molar / Molar mass Jisim (g)
÷ Jisim molar / Molar mass
Number of moles Mass (g)
Contoh / Example
Hitungkan jisim 2.0 mol magnesium klorida , MgCl2. TP 3
[JAR: Mg = 24, Cl = 35.5]
Calculate the mass of 2.0 mol of magnesium chloride, MgCl2.
[RAM: Mg = 24, Cl = 35.5]
JMR MgCl2 = 24 + (2 × 35.5) Jisim MgCl2 = 2.0 × 95
RMM of MgCl2 Mass of MgCl2
= 95 = 190 g
26
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
5. Bilangan mol dan Isi padu gas
Number of moles and Volumes of gases
Isi padu molar ialah isi padu yang dipenuhi oleh satu mol gas itu. TP 1
Molar volume is the volume occupied by one mole of the gas.
Isi padu molar sebarang gas: 24 dm3 pada keadaan bilik atau 22.4 dm3 pada STP
Molar volume of any gas: 24 dm3 at room condition or 22.4 dm3 at STP
Isi padu molar digunakan sebagai faktor penukaran antara bilangan mol dengan isi padu gas.
Molar volume is used as conversion factor between number of moles and volume of gas.
Bilangan mol × Isipadu molar Isi padu gas BAB 3
Number of moles × Molar volume Volume of gas
÷ Isi padu molar
÷ Molar volume
Kesimpulan:
Conclusion:
Jisim (g)
Mass (g)
× jisim molar ÷ jisim molar
× molar mass ÷ molar mass
÷ isi padu molar Bilangan mol
÷ molar volume Number of moles
× isi padu molar ÷ NA × NA
× molar volume ÷ NA × NA
Isi padu gas Bilangan zarah
Volume of gas Number of particles
27
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
2Tugasan
1. Lengkapkan jadual yang berikut. TP 2
Complete the following table.
Bahan Bilangan mol Bilangan zarah
Substance Number of moles Number of particles
0.5 mole of natrium, Na
0.5 mol sodium, Na Na: 0.5 mol 0.5 × (6.02 × 1023 ) = 3.01 × 102 3 atom Na / Na atoms
1.0 mol karbon dioksida, C: 1.0 mol 1.0 × (6.02 × 1023) = 6.02 × 1023 molekulCO2/ molecules of CO2
CO2 O: 2.0 mol 1.0 × (6.02 × 1023) = 6.02 × 102 3 atom C / C atoms
1.0 mol of carbon dioxide, 2.0 × 6.02 × 1023) = 1.2 × 102 4 atom O / O atoms
BAB 3 CO2
2. Hitungkan bilangan mol bagi: TP 2
Calculate the number of moles for:
(a) 6.02 × 1022 atom zink, Zn (b) 9.03 × 1024 molekul klorin, Cl2
6.02 × 1022 zinc atoms, Zn 9.03 × 1024 chlorine molecules, Cl2
NBuilmanbegraonf mmoolels = 66..0022 ×× 110022 23 Bilangan mol = 9.03 × 1022
6.02 × 1023
Number of moles
= 0.1 mol = 0.15 mol
3. Satu eksperimen memerlukan 2.0 mol hablur natrium hidroksida, NaOH. Berapakah jisim hablur natrium hidroksida, NaOH
yang perlu digunakan? TP 3
[Jisim atom relatif: Na = 23, H = 1, O = 16]
An experiment requires 2.0 moles of sodium hydroxide crystals, NaOH. What is the mass of sodium hydroxide crystals NaOH that should be used?
[Relative atomic mass : Na = 23, H = 1, O = 16]
Jisim molar NaOH = 23 + 16 + 1 = 40 g mol–1 Jisim NaOH = 2.0 × 40 = 80 g
Molar mass NaOH Mass NaOH
4. Satu tabung gas mengandungi 896 cm3 gas sulfur dioksida, SO2 pada STP.
[Isi padu molar = 22.4 dm3 mol–1; pemalar Avogadro = 6.02 × 1023 mol–1; jisim atom relatif: S = 32, O = 16]
A gas jar contains 896 cm3 of sulphur dioxide gas, SO2 at STP.
[Molar volume = 22.4 dm3 mol–1; Avogadro constant = 6.02 × 1023 mol–1; relative atomic mass: S = 32, O = 16]
Hitungkan / Calculate :
(a) bilangan mol gas sulfur dioksida, SO2 (b) bilangan molekul sulfur dioksida, SO2
number of moles of sulphur dioxide gas, SO2 number of sulphur dioxide, SO2 molecules
Bilangan mol = 22.48×96100 0 Bilangan molekul = 0.04 × 6.02 × 1023
Number of moles Number of molecules
= 0.04 mol = 2.408 × 1022 molekul / molecules
(c) jisim gas sulfur dioksida, SO2
mass of sulphur dioxide, SO2
Molar mass = 32 + 2(16) Jisim = 0.04 × 64
Jisim molar Mass
= 64 g mol–1 = 2.56 g
28
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
3.3 Formula Kimia
Chemical Formulae
1. Formula kimia ialah satu perwakilan bahan kimia menggunakan huruf untuk mewakili atom
dan nombor subskrip untuk menunjukkan bilangan bagi setiap jenis atom yang hadir dalam bahan
tersebut. TP 1
Chemical formulae are representations of chemical substances using alphabets for atoms and
subscripts to show the number of each type of atom present in the substance.
Contoh / Example: CO2 1 atom karbon dan 2 atom oksigen
1 carbon atom and 2 oxygen atoms
2. sebenar
Formula yang menunjukkan bilangan BAB 3
(a) Formula Molekul atom setiap unsur dalam suatu sebatian
Molecular formula
Formula that shows the actual number of atoms of
(b) Formula Empirik
Formula each element in a compound
Empirical formula
Kimia Formula yang menunjukkan nisbah ringkas
Chemical
Formula
bilangan atom setiap unsur dalam suatu sebatian
Formula that shows the simplest ratio for the number of
atoms of each element in a compound
Formula molekul = (Formula empirik)n
Molecular formula = (Empirical formula)n
3. Sebatian Formula molekul Formula empirik TP 2
Molecular formula Empirical formula
Compound
C2H4 CH2
Etena / Ethene
C6H12O6 CH2O
Glukosa / Glucose
Penentuan formula empirik:
Determination of empirical formula:
CONTOH 1
0.24 g Mg bertindak balas dengan 0.16 g O. Hitungkan formula empirik oksida yang terbentuk. TP 1
[Jisim atom relatif: Mg = 24, O = 16]
0.24 g of Mg reacts with 0.16 g of O. Calculate the empirical formula of this oxide.
[Relative atomic mass: Mg = 24, O = 16]
Unsur / Element Mg O
Bilangan Mol / Number of moles 0.24 = 0.01 0.16 = 0.01
24 16
Nisbah mol / Mole ratio 11
Formula empirik / Empirical formula MgO
29
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
CONTOH 2
Sebatian P mengandungi 64.62% karbon, 10.77% hidrogen dan 24.61% oksigen. TP 3
Apakah formula empirik sebatian P? [Jisim atom relatif: C = 12, H = 1, O = 16 ]
Compound P contains 64.62% carbon, 10.77% hydrogen and 24.61% oxygen.
What is the empirical formula of compound P? [Relative atomic mass: C = 12, H = 1, O = 16 ]
Unsur C H O
Element
64.62 = 5.385 10.77 = 10.77 24.61 =1.538
Bilangan mol 12 1 16
Number of moles
3.5 7 1
Nisbah mol
Mole ratio 2 14 2
BAB 3 Nisbah mol teringkas C7H14O2
Simplest mole ratio
Formula empirik
Empirical formula
CONTOH 3
20.15 g unsur T bertindak balas dengan iodin untuk membentuk 100 g sebatian TI2.
Hitungkan jisim atom relatif bagi unsur T. [Jisim atom relatif: I = 127]
20.15 g of element T reacts with iodine to produce 100 g of compound TI2.
Calculate the relative atomic mass of element T. [Relative atomic mass: I = 127]
Unsur T I
Elemet
20.15 100 – 20.15 = 0.63 mol
Bilangan mol T 127
Number of moles
1 2
Nisbah mol
Mole ratio
Bilangan mol, T = 0.63 ×1 = 0.315 mol Jisim atom relatif, T = 20.15 = 64
2 0.315
Number of moles, T Relative atomic mass
4. Pengiraan formula molekul TP 2
Calculation of molecular formula
Formula molekul = (Formula empirik)n n = Integer positif
Molecular formula = (Empirical formula)n = Positive integer
CONTOH 4
Sebatian Y mempunyai formula empirik CH3. Hitung formula molekul sebatian Y.
[Jisim molekul relatif: CH3 = 30]
Compound Y has empirical formula CH3. Calculate the molecular formula of compound Y.
[Relative molecular mass: CH3 = 30]
(CH3)n = 30 (1 2 + 3)n = 30 n == 213 50 Formula molekul = (CH3)2 = C2H6
Molecular formula
30
Eksperimen 3.1 Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
Formula Empirik Magnesium Oksida
Empirical Formula of Magnesium Oxide
Tujuan/ Aim: BAB 3
Menentukan formula empirik magnesium oksida
To determine the empirical formula of magnesium oxide
Bahan-bahan / Materials:
10 cm pita magnesium dan kertas pasir
10 cm magnesium ribbon and sandpaper
Radas / Apparatus:
Mangkuk pijar serta penutup, penyepit, penunu Bunsen, tungku kaki tiga, alas segi tiga tanah liat dan penimbang
elektronik
Crucible with lid, tongs, Bunsen burner, tripod stand, pipeclay triangle and electronic balance
Prosedur / Procedure: TP 1
1. Mangkuk pijar dan penutup ditimbang. Penutup
Lid
A crucible and lid are weighed.
2. 10 cm pita magnesium dibersihkan dengan kertas pasir dan Pita magnesium
Magnesium ribbon
dilingkarkan. Kemudian, pita magnesium tersebut dimasukkan ke dalam
Panaskan
mangkuk pijar dan ditimbang. Heat
10 cm magnesium strip is cleaned with sandpaper and spiralled. Then, it is
put in the crucible and weighed.
3. Magnesium dipanaskan dengan kuat . Penutup dibuka sekali sekala dengan pantas menggunakan
penyepit.
Magnesium is heated strongly . The lid is lifted quickly once in a while using tongs.
4. Pemanasan dihentikan. Mangkuk pijar dibiarkan menyejuk seketika. Mangkuk pijar serta penutup dan
kandungannya ditimbang .
Heating is stopped. The crucible is allowed to cool for a while. The crucible with lid and its content is weighed .
5. Langkah 1 hingga 4 diulangi sehingga satu jisim tetap diperoleh.
Steps 1 to 4 are repeated until a constant mass is achieved.
Jadual / Table:
Perkara Mass (g)
Description Jisim (g)
Jisim mangkuk pijar + penutup (g) x
Mass of crucible + lid (g)
y
Jisim mangkuk pijar + penutup + magnesium (g)
Mass of crucible + lid + magnesium (g) z
Jisim mangkuk pijar + magnesium oksida (g)
Mass of crucible + lid + magnesium oxide (g)
31
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
Mentafsir data / Interpreting data: TP 2
[Jisim atom relatif: Mg = 24, O = 16]
[Relative atomic mass: Mg = 24, O = 16]
Unsur Magnesium, Mg Oksigen, O
Element Magnesium, Mg Oksigen, O
Jisim unsur (g) y–x z–y
Mass of element (g)
z–y
Bilangan mol y–z 16
Number of moles 24
2
Nisbah mol teringkas 1
Simplest ratio of moles
BAB 3 Perbincangan / Discussion: TP 2
1. Magnesium bertindak balas dengan oksigen menghasilkan wasap putih iaitu magnesium oksida .
Magnesium reacts with oxygen producing white fumes that is magnesium oxide .
2. Pita magnesium dibersihkan dengan kertas pasir untuk menyingkirkan lapisan oksida daripada
permukaannya.
Magnesium ribbon is cleaned with sandpaper to remove the oxide layer from the surface.
3. Penutup mangkuk pijar dibuka sekali sekala untuk membenarkan oksigen masuk dan bertindak
balas dengan magnesium .
The lid of the crucible is lifted time and time to let oxygen in and react with magnesium .
4. Penutup mangkuk pijar ditutup dengan segera untuk menghalang wasap magnesium oksida
terbebas.
The crucible lid is closed immediately to prevent magnesium oxide fumes from escaping.
Kesimpulan / Conclusion: TP 2 MgO .
Formula empirik magnesium oksida ialah
.
Empirical formula of magnesium oxide is MgO
32
Eksperimen 3.2 Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
Formula Empirik Kuprum(II) Oksida
Empirical Formula of Copper(II) Oxide
Tujuan / Aim: BAB 3
Menentukan formula empirik kuprum(II) oksida
To determine the empirical formula of copper(II) oxide
Bahan / Materials:
Air, kuprum(II) oksida powder, ketulan zink, asid hidroklorik 1.0 mol dm–3, kayu uji
Water, copper(II) oxide, zinc granules, 1.0 mol dm–3 hydrochloric acid, wooden splinter
Radas / Apparatus:
Tabung didih, penyumbat getah, salur getah,12 cm dan 10 cm salur kaca, lampu spirit, kaki retort dengan pengapit,
bongkah kayu, penimbang elektronik dan spatula
Boiling tube, rubber stoppers, rubber tube, 12 cm and 10 cm glass tubes, spirit lamp, retort stand with clamp, wooden block,
electronic balance and spatula
Prosedur / Procedure: TP 1
1. 12 cm salur kaca ditimbang Serbuk kuprum(II) oksida
Copper(II) oxide powder
menggunakan penimbang elektronik. Salur getah
Rubber tube Etanol
12 cm glass tube is weighed Ethanol Salur kaca (10 cm)
Salur kaca (12 cm) Glass tube (10 cm)
using an electronic balance. Glass tube (12 cm) Bongkah kayu
Wooden block Asid hidroklorik
2. Sedikit kuprum(II) oksida Air 1.0 mol dm–3
Water Hydrochloric acid
dimasukkan ke dalam salur kaca 1.0 mol dm–3
tersebut dan ditimbang. Ketulan zink
Zinc granules
A little copper(II) oxide is put in the glass
tube and weighed.
3. Tabung didih diisikan dengan air hingga penuh dan disambungkan pada salur kaca tadi.
Boiling tube is filled with water and connected to the glass tube.
4. Sedikit ketulan zink dimasukkan ke dalam tabung didih lain. Tuangkan asid hidroklorik
hingga penuh. Tabung didih disambungkan pada 10 cm salur kaca.
A little zinc granule is put into another boiling tube. Hydrochloric acid is poured until full. The
boiling tube is connected to the 10 cm glass tube.
5. Gas hidrogen dibiarkan mengalir melalui salur kaca selama beberapa minit.
Hydrogen gas is flowed through the glass tube for a few minutes.
6. Kuprum(II) oksida dipanaskan di dalam aliran hidrogen yang berterusan.
Copper(II) oxide was heated in a continuous flow of hydrogen.
7. Pemanasan dihentikan apabila serbuk kuprum(II) oksida yang berwarna hitam bertukar menjadi perang
sepenuhnya. Radas dibiarkan menyejuk pada suhu bilik dalam aliran hidrogen. Salur kaca dan hasil
ditimbang .
Heating is stopped when the black copper(II) oxide powder turns brown completely. The apparatus is allowed to
cool to room temperature. The glass tube and product is weighed .
33
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
8. Langkah 1 hingga 5 diulangi sehingga satu jisim tetap diperoleh.
Steps 1 until 5 are repeated until a constant mass is achieved. Mass (g)
Jisim (g)
Jadual / Table:
x
Perkara y
Description z
Salur kaca
Glass tube
Salur kaca + kuprum(II) oksida
Glass tube + copper (II) oxide
Salur kaca + kuprum
Glass tube + copper
BAB 3 Mentafsir data / Interpreting data: TP 2 Kuprum, Cu Oksigen, O
[Jisim atom relatif: Cu = 64, O = 16] Copper, Cu Oxygen, O
[Relative atomic mass: Cu = 64, O = 16] z–x y–z
Unsur z–x y–z
Element 64 16
Jisim unsur (g) 1 1
Mass of element (g)
Bilangan mol
Number of moles
Nisbah mol teringkas
Simplest mole ratio
Perbincangan / Discussion: TP 2
1. Kuprum(II) oksida bertindak balas dengan gas hidrogen untuk menghasilkan logam kuprum
yang berwarna perang dan cecair tidak berwarna iaitu air.
Copper(II) oxide reacts with hydrogen gas to produce copper metal which is brown in colour and a
colourless liquid that is water.
2. Aliran gas hidrogen diteruskan semasa penyejukan untuk mengelakkan kuprum yang panas bertindak
balas dengan oksigen dan membentuk kuprum(II) oksida semula.
from reacting with
The flow of hydrogen gas is continued while cooling to prevent the hot copper
oxygen and form copper(II) oxide again.
Kesimpulan / Conclusion: TP 2
Formula empirik kuprum oksida ialah CuO .
Empirical formula of copper oxide is CuO .
34
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
Formula kimia bagi sebatian ion
Chemical formulae for ionic compound
Semasa pembentukan sebatian ion, bilangan cas positif dan bilangan cas negatif perlu seimbang. TP 2
During the formation of an ionic compound, the number of positive charges and negative charges must be balanced.
Kation Anion Jumlah cas Formula kimia BAB 3
Cation Anion Total charge Chemical formula
Mg2+ O2– (+2) + (–2) = 0 MgO
Mg2+ Cl– (x2) (+2) + 2(–1) = 0 MgCl2
Mg2+ CO32– (+2) + (–2) = 0 MgCO3
Mg2+ NO3– (x2) (+2) + 2(–1) = 0 Mg(NO3)2
Mg2+ SO42– (+2) + (–2) = 0 MgSO4
Mg2+ OH– (x2) (+2) + 2(–1) = 0 Mg(OH)2
3Tugasan
1. Lengkapkan simbol bagi kation dan anion di bawah. TP 1
Complete the symbols for the cations and anions below.
Kation Simbol Kation Simbol
Cation Symbol Cation Symbol
Ion natrium / Sodium ion Ion kalsium / Calcium ion
Ion kalium / Potassium ion Na+ Ion zink / Zinc ion Cu+2
Ion hidrogen / Hydrogen ion K+ Ion plumbum(II) / Lead(II) ion Zn2+
Ion argentum / Silver ion H+ Ion magnesium / Magnesium ion Pb2+
Ion litium / Lithium ion Ag+ Ion ferum(II) / Iron(II) ion Mg2+
Ion ammonium / Ammonium ion Li+ Ion ferum(III) / Iron(III) ion Fe2+
Ion kalsium / Calcium ion NH4+ Ion aluminium / Aluminium ion Fe3+
Ca2+ Al3+
Anion Simbol Anion Simbol
Anion Symbol Anion Symbol
Ion klorida / Chloride ion Ion manganat(VII) / Manganate(VII) ion MnO4–
Ion bromida / Bromide ion Cl– Ion karbonat / Carbonate ion CO32–
Ion iodida / Iodide ion Br– Ion sulfat / Sulphate ion SO42–
Ion oksida / Oxide ion I– Ion fosfat / Phosphate ion PO43–
Ion hidroksida / Hydroxide ion O2– Ion tiosulfat / Thiosulphate ion S2O32–
Ion nitrat / Nitrate ion OH– Ion dikromat(VI) / Dichromate ion(VI) Cr2O72–
NO3–
35
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
2. Bina formula kimia bagi sebatian ion di bawah. TP 2
Construct the chemical formula of the ionic compound below.
Kation Simbol Kation Simbol
Cation Symbol Cation Symbol
k. Kalsium karbonat CaCO3
a. Natrium klorida NaCl Calcium carbonate Zn(NO3)2
Sodium chloride l. Zink nitrat PbSO4
Zinc nitrate FeCl2
b. Kalium oksida K2O m. Plumbum(II) sulfat FeSO4
Potassium oxide Lead(II) sulphate AlCl3
n. Ferum(II) klorida BaSO4
c. Litium bromida LiBr Iron(II) chloride Pb(NO3)2
Lithium bromide o. Ion ferum(II) sulfat CuSO4
Iron(II) sulphate CaSO4
BAB 3 d. Argentum klorida AgCl p. Aluminium klorida
Silver chloride Aluminium chloride Simbol
q. Barium sulfat Symbol
e. Zink oksida ZnO Barium sulphate
Zinc oxide r. Plumbum(II) nitrat SO2
Lead(II) nitrate NH3
f. Plumbum(II) iodida Pbl2 s. Kuprum(II) sulfat HCl
Lead(II) iodide Copper(II) sulphate
t. Kalsium sulfat
g. Zink klorida ZnCl2 Calcium sulphate
Zinc chloride
Kation
h. Kalsium oksida CaO Cation
Calcium oxide d. Sulfur dioksida
Sulphur dioxide
i. Barium hidroksida Ba(OH)2 e. Ammonia
Barium hydroxide Ammonia
f. Hidrogen klorida
j. Kuprum(II) oksida CuO Hydrogen chloride
Copper(II) oxide
3. Tuliskan formula kimia bagi sebatian di bawah. TP 2
Write the chemical formula of the covalent compound below.
Kation Simbol
Cation Symbol
a. Karbon dioksida CO2
Carbon dioxide
b. Nitrogen dioksida NO2
Nitrogen dioxide
c. Air H2O
Water
36
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
4. Penamaan sebatian kimia
Naming of chemical compounds
(a) Namakan sebatian ion berikut:
Name the following ionic compounds:
Sebatian Nama Sebatian Nama
Compound Name Compound Name
(a) MgCl2 Magnesium klorida (d) K2SO4 Kalium sulfat
Magnesium chloride Potassium sulphate
(b) FeSO4 Ferum(II) sulfat (e) ZnCO3 Zink karbonat
Iron(II) sulphate Zinc carbonate
(c) CaCO3 Kalsium karbonat (f ) NH4Cl Ammonium klorida
Calsium carbonate Ammonium chloride
(b) Namakan sebatian molekul berikut: BAB 3
Name the following molecular compounds:
Sebatian Nama Sebatian Nama
Compound Name Compound Name
(a) SO2 Sulfur dioksida (d) CO2 Karbon dioksida
Sulphur dioxide Carbon dioxide
(b) NO Nitrogen monoksida (e) CCl4 Karbon tetraklorida
Nitrogen monoxide Carbon tetrachloride
(c) CS2 Karbon disulfida (f ) NO2 Nitrogen dioksida
Carbon disulphide Nitrogen dioxide
3.4 Persamaan Kimia
Chemical Equations
1. Cara menulis persamaan kimia
How to write a chemical equation
Persamaan kimia untuk menghuraikan sesuatu tindak balas kimia.
Chemical equation is a method of description of a chemical reaction.
Bahan tindak balas Hasil tindak balas
Reactantsof Products
(i) menghasilkan
produces
(ii) Keadaan fizikal : (p) = pepejal, (ce) = cecair, (g) = gas, (ak) = akueus
Physical state: (s) = solid, (l) = liquid, (g) = gas, (aq) = aqueous
(iii) Persamaan kimia perlu diseimbangkan.
Chemical equation must be balanced.
37
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
Contoh: Pepejal natrium terbakar di dalam gas oksigen menghasilkan natrium oksida. TP 1
Example: Solid sodium burns in oxygen gas to produce sodium oxide.
1. Tulis persamaan dalam perkataan Natrium + Gas oksigen Natrium oksida
Write the equation in words Sodium Oxygen gas Sodium oxide
Na2O
2. Tulis formula kimia bagi bahan dan hasil tindak balas Na + O2
Write the chemical formula for the reactants and the products 2Na2O
2Na2O(p)
3. Semak sama ada persamaan kimia imbang Tidak imbang 2Na2O(s)
Check if the chemical equation is balanced Not balanced
4. Imbangkan persamaan dengan mengubah pekali di hadapan 4Na + O2
formula kimia
Balance the equation by adjusting the coeficients in front of the
chemical formula.
BAB 3 5. Tuliskan keadaan fizikal bagi setiap bahan dan hasil tindak 4Na(p) + O2(g)
balas (jika perlu) Na(s) + O2(g)
Write the physical state for each reactant and product (if
required)
2. Menggunakan persamaan kimia
Using chemical equation
Persamaan kimia dapat membantu kita mendapatkan maklumat kualitatif dan kuantitatif.
Chemical equation enables us to obtain the qualitative and quantitative information.
Contoh / Example
Pembakaran karbon di dalam udara untuk menghasilkan gas karbon dioksida
Combustion of carbon in air to produce carbon dioxide gas.
nC(p) + nO2 (g) nCO2(g)
nC(p) + nO2 (g) nCO2(g)
Maklumat kualitatif ialah
(i) bahan tindak balas: karbon dan oksigen
reactants: carbon and oxygen
(ii) hasil tindak balas: karbon dioksida
product: carbon dioxide
(iii) keadaan fizikal: karbon – pepejal ; oksigen – gas ; karbon dioksida – gas
physical states: carbon – solid ; oxygen – gas ; carbon dioxide – gas
Maklumat kuantitatif ialah ialah pekali yang menunjukkan:
Quantitative information is the coefficient that shows:
(i) nisbah entiti asas bahan: n atom karbon bertindak balas dengan n molekul oksigen menghasilkan n
molekul karbon dioksida
ratio of basic entities (particles): n carbon atom reacts with n oxygen molecule to produce n carbon dioxide molecule
(ii) nisbah bilangan mol: n mol karbon bertindak balas dengan n mol oksigen menghasilkan n mol karbon
dioksida
mole ratio: n mol of carbon reacts with n mol oxygen to produce n mol carbon dioxide
38
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
4Tugasan
Tuliskan persamaan kimia seimbang bagi setiap tindak balas berikut. TP 4
Write a balanced chemical equation for each of the following reactions.
Persamaan kimia
Chemical equation
(a) Kalsium klorida bertindak balas dengan natrium karbonat menghasilkan kalsium karbonat dan natrium klorida
Calcium chloride reacts with sodium carbonate to produce calcium carbonate and sodium chloride
CaCl2 + Na2CO3 CaCO3 + 2NaCl
(b) Kalium hidroksida bertindak balas dengan asid sulfurik menghasilkan kalium sulfat dan air
Potassium hydroxide reacts with sulphuric acid to produce potassium sulphate and water
2KOH + H2SO4 K2SO4 + 2H2O BAB 3
(c) Kuprum(II) nitrat dipanaskan dan terurai kepada kuprum(II)oksida, gas oksigen dan gas nitrogen dioksida
Copper(II) nitrate is heated and decomposes to copper(II)oxide, oxygen gas and nitrogen dioxide gas
2Cu(NO3)2 2CuO + 4NO2 + O2
(d) Plumbum(II) nitrat bertindak balas dengan natrium iodida menghasilkan plumbum(II) iodida dan natrium nitrat
Lead(II) nitrate reacts with sodium iodide to produce lead(II) iodide and sodium nitrate
Pb(NO3)2 + 2NaI PbI2 + 2NaNO3
(e) Serbuk besi dipanaskan di dalam gas klorin menghasilkan besi(III) klorida
Iron powder is heated in chlorine gas to produce iron(III) chloride
2Fe + 3Cl2 2FeCl3
(f ) Gas hidrogen bertindak balas dengan gas oksigen menghasilkan air
Hydrogen gas reacts with oxygen gas to produce water
2H2 + O2 2H2O
5Tugasan
1. 1.62 g zink oksida terbentuk apabila zink dibakar dengan lengkap dalam oksigen. TP 3
1.62 g of zinc oxide is formed when zinc is burnt completely in oxygen.
2Zn + O2 → 2ZnO
Kirakan jisim zink dan oksigen yang diperlukan untuk tindak balas berlaku.
[Jisim atom relatif: Zn = 65; O = 16]
Calculate the mass of zinc and oxygen needed for the reaction to occur.
[Relative atomic mass: Zn = 65; O = 16]
Bilangan mol ZnO / Number of mol ZnO = 1.62 = 0.02 mol
65 + 16
Berdasarkan persamaan kimia, 2 mol Zn bertindak balas dengan 1 mol oksigen untuk menghasilkan 2 mol ZnO.
Based on the chemical equation, 2 mol of Zn reacts with 1 mol of oxygen to produce 2 mol of ZnO.
39
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
Maka, 0.02 mol Zn bertindak balas dengan 0.01 mol oksigen untuk menghasilkan 0.02 mol ZnO.
Therefore, 0.02 mol of zn reacts with 0.01 mol of oxygen to produce 0.02 mol of ZnO.
∴ Jisim 0.02 mol Zn = 0.02 × 65 = 1.3 g
Mass of 0.02 mol of Zn
Jisim 0.01 mol oksigen = 0.01 × 16 = 0.16 g
Mass of 0.01 mol of oxygen
2. Plumbum(II) nitrat, Pb(NO3)2 terurai apabila dipanaskan untuk membentuk plumbum(II) oksida, nitrogen dioksida dan
oksigen. TP 3
Lead(II) nitrate, Pb(NO3)2 decomposes when heated to form lead(II) oxide, nitrogen dioxide and oxygen.
2Pb(NO3)2 → 2PBO + 4NO2 + O2
BAB 3 Cari jisim plumbum(II) nitrat yang diperlukan untuk menghasilkan 140 cm3 nitrogen dioksida pada suhu bilik.
[Jisim atom relatif: Pb = 207; N = 14; O = 16; Isi padu molar = 24 dm3 mol–1 pada suhu bilik]
Find the mass of lead(II) nitrate that is required to produce 140 cm3 of nitrogen dioxide gas at room condition.
[Relative atomic mass: Pb = 207; N = 14; O = 16; Molar volume = 24 dm3 mol–1 at room conditions]
Number of mol NO2 / Bilangan mol NO2 = 140 = 0.06 mol
2400
Berdasarkan persamaan kimia, 2 mol Pb(NO3)2 terurai untuk menghasilkan 4 mol NO2.
Based on the chemical equation, 2 mol of Pb(NO3)2 decomposed to produce 4 mol of NO2.
Maka, 0.03 mol Pb(NO3)2 terurai untuk menghasilkan 0.06 mol NO2.
Therefore, 0.03 mol Pb(NO3)2 decomposed to produce 0.06 mol of NO2.
∴ Jisim 0.03 mol Pb(NO3)2 = 0.03 × 331
Mass of 0.03 mol of Pb(NO3)2 = 9.93 g
PRAKTIS SPM 13
Soalan Objektif
1. Mengapakah karbon-12 dipilih sebagai rujukan 2. Apakah yang dimaksudkan dengan pemalar
piawai untuk jisim atom relatif? Avogadro?
Why is carbon-12 chosen as a standard reference for relative
atomic mass? What is the meaning of Avogadro constant?
A Jisim bagi satu mol bahan
A Karbon mempunyai tiga isotop Mass of one mole of substance
B Tekanan bagi satu mol bahan
Carbon has three isotopes Pressure of one mole of substance
C Isi padu yang dipenuhi oleh satu mol bahan
B Karbon adalah unsur bukan logam Volume occupied by one mole of substance
D Bilangan zarah di dalam satu mol bahan
Carbon is a non-metal element Number of particles in one mol of substance
C Karbon adalah pepejal dan mudah dikendali
Carbon is a solid and easier to handle
D Karbon terletak di dalam Kumpulan 14
Carbon is in Group 14
40
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
3. Sebuah katrij penunu Bunsen mengandungi 2.75 kg A 15.0 g C 30.0 g
gas butana, C4H10. B 20.0 g D 45.0 g
2 019 Berapakah bilangan mol gas itu?
[Jisim atom relatif: H = 1, C = 12] 6. Rajah menunjukkan satu botol asid askorbik yang
A Bunsen burner cartridge contains 2.75 kg butane gas, C4H10. digunakan untuk merawat skurvi.
What is the number of moles of the gas?
[Relative atomic mass : H = 1, C = 12] 2 019 Diagram shows a bottle of ascorbic acid used to treat scurvy.
Apakah formula empirik bagi asid askorbik?
A 23.71 C 47.41 What is the empirical formula of ascorbic acid?
[Jisim atom relatif : H = 1, C=12, O=16 ]
B 24.55 D 49.11 [Relative atomic mass : H = 1, C=12, O=16 ]
4. Tindak balas di antara zink dan ferum(III)oksida
menghasilkan ferum dan bahan X.
Apakah formula kimia bagi X?
Reaction between zinc dan iron(III) oxide produces iron and
substance X. AAssidcoArbsikc oarcbidik
What is the chemical formula of X? KBAT Menganalisis
Komposisi
A ZnO C Zn2O Composition BAB 3
B ZnO2 D Zn3O2 A C3 H4 O3 C = 40.9%
B C3H5O3 H = 4.55%
5. Persamaan kimia berikut menunjukkan penguraian O = 54.5%
kalsium karbonat.
C C6H4O3
The chemical equation shows the decomposition of calcium D C8HO11
carbonate.
7. Rajah menunjukkan peratusan mengikut jisim bagi
CaCO3 CaO + CO2 unsur dalam alisin dalam bawang
Diagram shows the percentage by mass of elements in allicin
in garlic. KBAT Mengaplikasi
Berapakah jisim kalsium karbonat yang diperlukan Alisin: C = 44.4% , H = 6.21%
untuk menghasilkan 3.6 dm3 gas karbon dioksida Allicin S = 39.5 %, O = 9.86%
pada keadaan bilik?
Apakah formula empirik bagi alisin?
[Jisim atom relatif: Ca = 40, C = 12, O =16; isi padu [Jisim atom relatif: H = 1, C=12, O=16 , S = 32]
molar gas pada keadaan bilik = 24 dm3] What is the empirical formula of allicin?
[Relative atomic mass : H = 1, C = 12, O = 16 , S = 32]
What is the mass of calcium carbonate needed to produce 3.6
dm3 of carbon dioxide gas at room condition? A CHSO C C12H5S2O
B C6H10S2O D C12H10S4O
[Relative atomic mass : Ca = 40, C = 12, O =16; molar volume of
gas at room condition = 24 dm3]
Soalan Struktur
Bahagian A
1. Jisim atom sangat kecil. Oleh itu, ahli kimia menentukan jisim atom
dengan membandingkan jisim atom tersebut dengan atom yang lain
2018 yang dipanggil jisim atom relatif. Rajah menunjukkan perbandingan Mg CC
jisim antara atom Mg dengan atom karbon-12.
The mass of an atom is very small. Therefore, chemists determine the mass of an
atom by comparing the mass of the atom with another atom which is called the relative atomic mass. Diagram shows the comparison of
mass between Mg atom and carbon-12 atom.
(a) Apakah yang dimaksudkan dengan jisim atom relatif?
What is the meaning of relative atomic mass?
Jisim satu atom unsur berbanding 1/12 daripada jisim atom karbon-12
Mass of one atom of an element compared to 1/12 of the mass of carbon-12 atom
[1 markah / mark]
41
Kimia Tingkatan 4 Bab 3 Konsep Mol, Formula dan Persamaan Kimia
(b) Berikan satu sebab mengapa karbon-12 digunakan sebagai atom piawai untuk membandingkan jisim atom.
Give one reason why carbon-12 is used as the standard atom to compare the mass of atom.
Lebih mudah dikendali // Lebih stabil
Easier to handle // More stable 24 [1 markah / mark]
[1 markah / mark]
(c) Nyatakan jisim atom relatif bagi atom Mg.
State the relative atomic mass of Mg atom.
(d) Dalam suatu eksperimen, serbuk magnesium bertindak balas dengan gas klorin. [2 markah / marks]
In an experiment, magnesium powder reacts with chlorine gas.
(i) Tuliskan persamaan kimia seimbang bagi tindak balas ini. Mg + Cl2 : MgCl2
Write a balanced chemical equation for the reaction.
BAB 3 (ii) Tafsirkan persamaan kimia di (d)(i) secara kuantitatif.
Intepret the chemical equation in (d)(i) in quantitative terms.
1 mol Mg bertindak balas dengan 1 mol Cl2 untuk menghasilkan 1 mol MgCl2
1 mol of Mg reacts with 1 mol of Cl2 to produce 1 mol of MgCl2
[1 markah / mark]
(iii) Berdasarkan (c), hitung bilangan mol klorin yang diperlukan untuk bertindak balas secara lengkap dengan
2.4 g magnesium.
Based on (c), calculate the number of moles of chlorine needed to react completely with 2.4 g of Mg.
n = 2.4 Nisbah mol Mg : Cl2
24 Mol ratio 0.1 0.1
= 0.1
Maka, bilangan mol klorin = 0.1
So, number of mol of chlorine
[2 markah / marks]
2. Rajah menunjukkan stalaktit dan stalagmit yang terdapat dalam gua batu kapur.
Diagram shows stalactites and stalagmites in a limestone cavern.
Stalaktit
Stalactites
Stalagmit
Stalagmites
CaCO3
[1 markah / mark]
(a) Batu kapur adalah sebatian kalsium karbonat. Tuliskan formula kimia sebatian ini.
Limestone is calcium carbonate compound. Write the chemical formula of this compound.
(b) Gua batu kapur terhasil daripada hakisan batu kapur oleh hujan asid dengan formula H2SO4.
Limestone cavern is produced from the erosion of limestone by acid rain with the formula of H2SO4
(i) Tuliskan persamaan kimia seimbang bagi tindak balas antara batu kapur dengan hujan asid yang
menghasilkan kalsium sulfat, gas karbon dioksida dan air.
Write a balanced chemical equation for the reaction between limestone and the acid rain producing calcium sulphate , carbon
dioxide and water.
CaCO3 + H2SO4 CaSO4 + 2H2O + CO2
[2 markah / marks]
42
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
eBook M&M 2021 Kimia Tg4
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search