รายงาน เรื่อง คำบาล ี เสนอ นางฐานิตย ์ นาคศิริ จัดทำโดย นางสาวบุณยานุช หาบุญมี เลขที่ 9 ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 5 รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชาภาษาไทย ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2565 โรงเรียนสุนทรภู่พิทยา อำเภอเเกลง จังหวัดระยอง
บทคัดย่อ โครงงานภาษาไทย เรื่องคำบาลี จัดทำขึ้นเพื่ออยากให้ทุกคนรู้จักคำบาลีและเข้าใจคำบาลีมากขึ้น วัตถุ ประสงค์1) เพื่อให้เข้าใจความหมายของคำต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี 2) เพื่อช่วยให้เรียนภาษาไทยหรือไวยากรณ์ ไทยได้ง่าย 3) เพื่อช่วยให้สามารถใช้คำภาษาบาลีได้อย่างไพเราะสละสลวย กิตติกรรมประกาศ
โครงงานภาษาไทย เรื่อง คำบาลี นี้สำเร็จลุล่วงได้ด้วยความกรุณาช่วยเหลือ แนะนำ ให้คำปรึกษา ตรวจ สอบแก้ไขข้อบกพร่องต่าง ๆ ด้วยความเอาใจใส่อย่างดียิ่งจาก ครูฐานิตย์นาคศิริ ครูผู้สอนรายวิชาโครงงาน ภาษาไทย ท 30208 ผู้เขียนกราบขอบพระคุณเป็นอย่างสูง ขอขอบพระคุณครูฐานิตย์นาคศิริ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย โรงเรียนสุนทรภู่พิทยา ที่กรุณาให้ผู้เขียนได้สัมภาษณ์เรื่องเกี่ยวกับ คำบาลี ขอขอบคุณครูบรรณารักษ์ห้องสมุดโรงเรียนสุนทรภู่พิทยาที่ให้ความอนุเคราะห์และความสะดวกในการ ค้นคว้าหาข้อมูล ขอขอบคุณนาย นางฐานิตย์นาคศิริและญาติพี่น้องทุกคนที่ช่วยเหลือสนับสนุนทั้งด้านกำลังใจและกำลัง ทรัพย์ด้วยดีตลอดมา นอกจากนี้ยังมีผู้ที่ให้ความร่วมมือช่วยเหลืออีกหลายท่าน ซึ่งผู้เขียนไม่สามารถกล่าว นามในที่นี้ได้หมด จึงขอขอบคุณทุกท่านเหล่านั้นไว้ณ โอกาสนี้ด้วย คุณค่าทั้งหลายที่ได้รับจากรายงานการศึกษาความเรียงขั้นสูงฉบับนี้ ผู้เขียนขอมอบเป็นกตัญญูกตเวทีแด่ บิดามารดา และบูรพาจารย์ที่เคยอบรมส่งสอน รวมทั้งผู้มีพระคุณทุกท่าน บุณยานุช หาบุญมี สารบัญ
เรื่อง หน้า บทคัดย่อ กิตติกรรมประกาศ บทที่ 1 บทนำ 1 บทที่ 2 เอกสารที่เกี่ยวข้อง 2-6 บทที่ 3 วิธีดำเนินการศึกษา 3 บทที่ 4 ผลการศึกษา 8 -ตารางแสดงหน่วยเสียงในภาษาบาลี 8-9 -พยัญชนะวรรคของภาษาบาลี 9 -หลักตัวสะกดตามภาษาบาลี 11 -ตัวอย่างภาษาบาลี 12 บทที่ 5 สรุปผลการศึกษา 13 บรรณานุกรม
บทที่ 1 บทนำ 1.ที่มาของโครงงาน ปัจจุบันมีการศึกษาภาษาบาลีอย่างกว้างขวางในประเทศที่นับถือพุทธศาสนาเถรวาท เช่น ศรีลังกา พม่า ไทย ลาว กัมพูชา และอินเดีย แม้กระทั่งในอังกฤษ ก็มีผู้สนใจศึกษาพระพุทธศาสนาได้พา กันจัดตั้ง เพื่อศึกษาภาษาบาลีและวรรณคดีภาษาบาลี รวมถึงการแปลและเผยแพร่ เฉพาะในประเทศไทยนั้น มีการศึกษาภาษาบาลีในวัดมาช้านาน และยังมีเปิดสอนในลักษณะหลักสูตร เร่งรัดที่มหาวิทยาลัยสงฆ์ทั้งสองแห่งกล่าวคือมหาจุฬาลงกรณ ราชวิทยาลัย และมหามกุฏราชวิทยาลัย นอกจากนี้ในปัจจุบันสถาบันทดสอบการศึกษาแห่งชาตยิังจัดสอบข้อ สอบความถนัดทางด้านภาษาบาลี จึงได้ทำโครคงงานนี้เพื่ออยากให้ทุกคนรู้จักคำบาลีและเข้าใจคำบาลีมากขึ้น 2.วัตถุประสงค์ 1) เพื่อให้เข้าใจความหมายของคำต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี 2) เพื่อช่วยให้เรียนภาษาไทยหรือไวยากรณ์ไทยได้ง่าย 3) เพื่อช่วยให้สามารถใช้คำภาษาบาลีได้อย่างไพเราะสละสลวย 3.ขอบเขตของโครงงาน คำบาลี 4.วิธีดำเนินการ 1. คัดเลือกหัวข้อโครงงานที่สนใจจะทำ 2. ศึกษาค้นคว้าจากเอกสารและแหล่งข้อมูล 3. จัดทำเค้าโครงของโครงงานที่จะทำ 4. การลงมือทำโครงงาน 5. การเขียนรายงานและจัดทำคู่มือการใช้ 5.ประโยชน์ที่ได้รับ เพื่ออยากให้ทุกคนรู้จักคำบาลีและเข้าใจคำบาลีมากขึ้น 1
บทที่ 2 เอกสารที่เกี่ยวข้อง โครงงานภาษาไทยเรื่องคำบาลี ได้ศึกษาและรวบรวมเอกสารดังน ี้ หน่วยภาษาบาลี แบ่งเป็นหน่วยเสียงสระ และหน่วยเสียงพยัญชนะ ดังน ี้ ● หน่วยเสียงสระ มีด้วยกัน 8 ตัว หรือ 8 หน่วยเสียง ได้แก่อะ อา อิ อี เอ อุ อู โอ ● หน่วยเสียงพยัญชนะ มีด้วยกัน 33 ตัว หรือ 33 หน่วยเสียง (ในภาษาสันสกฤต มี 34 หน่วยเสียง) โดย แบ่งเป็นพยัญชนะวรรค 25 ตัว และพยัญชนะอวรรค 8 ตัว ตารางแสดงหน่วยเสียงในภาษาบาลี ตามแหล่งเสียง (วรรค)เขียนด้วยอักษรไทยและอักษรโรมัน วรรค สระ อโฆษะ (อโฆส) (ไม่ ก้อง) โฆษะ (โฆส) (ก้อง) อโฆษะ รัสสระ (สั้น) ทีฆสระ (ยาว) สิถิล (เบา) ธนิต (หนัก) สิถิล (เบา) ธนิต (หนัก) นาสิก อวรรค กัณฐชะ อ(ะ) a อา ā ก ka ข kha ค ga ฆ gha ง ṅa ห ha ตาลุชะ อิ i อีī, เอ e จ ca ฉ cha ช ja ฌ jha ญ ña ย ya มุทธชะ - - ฏ ṭa ฐ ṭha ฑ ḍa ฒ ḍha ณ ṇa ร ra ฬ ḷa ทันตชะ - - ต ta ถ tha ท da ธ dha น na ล la ส sa โอฏฐชะ อุ u ป pa ผ pha พ ba ภ bha ม ma ว va 2 อวรรค (เศษวรรค) ได้แก่ย (ya) ร (ra) ล (la) ว (va) ส (sa) ห (ha) ฬ (ḷa) อํ (aṃ) ตารางแสดงเสียงสระในบาลี
1 . สระ อะ a [a], aṃ [ã] สระกลาง-ต่ำ เสียงสั้น ปากไม่ห่อ 2 . สระ อา ā [aː] สระกลาง-ต่ำ เสียงยาว ปากไม่ห่อ 3 . สระ อิ i [i], iṃ [ĩ] สระหน้า-สูง เสียงสั้น ปากไม่ห่อ 4 . สระ อี ī [iː] สระหน้า-สูง เสียงยาว ปากไม่ห่อ 5 . สระ อุu [u] สระหลัง-สูง เสียงสั้น ปากห่อ 6 . สระ อู ū [uː], uṃ [ũ] สระหลัง-สูง เสียงยาว ปากห่อ 7 . สระ เอ e [eː] หรือ [eˑ] สระหน้า-กลาง เสียงยาวหรือเสียงกึ่งยาว ปากไม่ห่อ พยัญชนะวรรคของภาษาบาลี 3 หลักตัวสะกดตามภาษาบาลี 1. คำบาลี เมื่อมีตัวสะกดต้องมีตัวตาม
2. พยัญชนะที่เป็นตัวสะกดได้คือ พยัญชนะแถวที่ 1, 3, 5 3. พยัญชนะแถวท ี่ 1 สะกด พยัญชนะแถวท ี่ 1, 2 ในวรรคเดียวกันตาม เช่น สักกะ ทุกข์สัจจะ มัจฉา อิตถี หัตถ์บุปผา ฯลฯ 4. พยัญชนะแถวท ี่ 3 สะกด พยัญชนะแถวท ี่ 3, 4 ในวรรคเดียวกันเป็นตัวตาม เช่น พยัคฆ์พุทธ อัคคี อัชฌาสัย อวิชชา ฯลฯ 5. พยัญชนะแถวท ี่ 5 สะกด พยัญชนะทุกตัวในวรรคเดียวกันตามได้เช่น สังข์องค์สงฆ์สัญชาติ สัณฐาน สันดาป สันธาน สัมผัส สัมพันธ์คัมภีร์อัมพร ฯลฯ 6. พยัญชนะเศษวรรค เป็นตัวสะกดได้บางตัว เช่น อัยกา มัลลิกา วิรุฬห์ชิวหา ฯลฯ ตัวอย่างภาษาบาลี กิตติภริยา กิเลส มัจจุราช กิริยา มัจฉา กีฬา มัชฌิม เขต มหันต์ขณะ เมตตา คิมหันต์มิจฉา จตุบท มเหสีจิต มุสา จุฬา มัสสุโจร รัตนา เจดีย์โลหิต จุติวัตถุฉิมพลีวิชา ญาติวิญญาณ ดิถีวิตถาร ดารา วิริยะ ดุริยะ วิสุทธ ิ์ เดชะ วุฒิทัพพีสงกา ทิฐิสังข์นาฬิกา สงฆ์นิพพาน สูญ นิลุบน สิริปฏิทิน สันติปฏิบัติสัญญาณ ปฐพีเสมหะ ปกติสัจจะ ปัญญา สติปัจจัย โสมนัส บุคคล อิทธิบัลลังก์อัคคีบุปผา อัจฉรา โบกขรณีอนิจจา ปฐม อัชฌาสัย ปัญหา อายุ พยัคฆ์โอวาท ภัตตา โอรส ภิกขุ โอกาส หมวดหมู่หลักของภาษาบาลี ภาษานี้พูดในกัมพูชา, อินเดีย, พม่า, ศรีลังกา และ ไทย ข้อมูลเกี่ยวกับภาษาบาลี: 4 แก้ไขข้อมูลภาษา ชื่อบัญญัติบาลี ชื่อพ้อง ● บาฬี ● ปาลิ ● ปาลี ● ปาฬิ ● ปาฬี ● Pali
ตระกูล-กลุ่ม ภาษา อินโด-อารยันกลาง บรรพบุรุษ ● อินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิม o อินโด-อิเรเนียนดั้งเดิม ▪ อินโด-อารยันดั้งเดิม ▪ สันสกฤต อักษรที่ใช้ ● ไทย ● พราหมี ● เทวนาครี ● เบงกอล ● สิงหล ● พม่า ● ไทธรรม ● ลาว ● เขมร ● ละติน 5 ภาษาบาลีไม่มีภาษาลูกหลานหรือลักษณะย่อยในรายการของโมดูลข้อมูลภาษาของวิกิพจนานุกรม ● หมวดหมู่:การบำรุงรักษาข้อมูลภาษาบาลี: บาลี entries, or entries in other languages containing บาลี terms, that are being tracked for attention and improvement by editors. ● หมวดหมู่:คำหลักภาษาบาลี: คำหลักภาษาบาลี ที่จัดแบ่งหมวดหมู่ตามวจีวิภาค ● หมวดหมู่:ศัพท์ที่รับมาจากภาษาบาลี: Categories with terms that originate from บาลี. ● หมวดหมู่:ศัพท์ภาษาบาลีแบ่งตามรากศัพท์: บาลี terms categorized by their etymologies. ● หมวดหมู่:ภาษาบาลี:หัวข้อทั้งหมด: บาลี terms organized by topic, such as "Family" or "Chemistry". หมวดหมู่:แม่แบบภาษาบาลี: บาลี แม่แบบ, containing reusable wiki code that help with creating and managing entries.
6 บทที่ 3 วิธีการดำเนินการโครงงาน ผู้จัดทำโครงงานมีวิธีดำเนินงานโครงงานตามขั้นตอนดังน ี้ 1.ศึกษาจาก https://sites.google.com/site/dreamdear02/kha-bali-san-skvs ขั้นตอนการดำเนินการโครงงาน 1.ขั้นเตรียมการ -หาคำและข้อมูลต่างๆของคำบาลี 2.ขั้นวางแผนการดำเนินการ -เรียบเรียงความรู้ที่หามา 3.ขั้นดำเนินงานตามแผนที่วางไว้ -จัดทำเป็นหนังสืออิเล็กทรอนิก 4.ขั้นติดตามและประเมินผล -คาดหวังว่าจะตรงตามวัตถุประสงค์
7 บทที่ 4 ผลการดำเนินงาน จากการศึกษาคำบาลี นั้น สามารถรวบรวมพยัญชนะวรรคของภาษาบาลีเเละหลักตัวสะกดตาม ภาษาบาลี ได้ดังน ี้ หน่วยภาษาบาลี แบ่งเป็นหน่วยเสียงสระ และหน่วยเสียงพยัญชนะ ดังน ี้ ● หน่วยเสียงสระ มีด้วยกัน 8 ตัว หรือ 8 หน่วยเสียง ได้แก่อะ อา อิ อี เอ อุ อู โอ ● หน่วยเสียงพยัญชนะ มีด้วยกัน 33 ตัว หรือ 33 หน่วยเสียง (ในภาษาสันสกฤต มี 34 หน่วยเสียง) โดยแบ่งเป็นพยัญชนะวรรค 25 ตัว และพยัญชนะอวรรค 8 ตัว ตารางแสดงหน่วยเสียงในภาษาบาลี ตามแหล่งเสียง (วรรค) เขียนด้วยอักษรไทยและอักษรโรมัน วรรค สระ อโฆษะ (อโฆส) (ไม่ ก้อง) โฆษะ (โฆส) (ก้อง) อโฆษะ รัสสระ (สั้น) ทีฆสระ (ยาว) สิถิล (เบา) ธนิต (หนัก) สิถิล (เบา) ธนิต (หนัก) นาสิก อวรรค
กัณฐชะ อ(ะ) a อา ā ก ka ข kha ค ga ฆ gha ง ṅa ห ha ตาลุชะ อิ i อีī, เอ e จ ca ฉ cha ช ja ฌ jha ญ ña ย ya ทันตชะ - - ต ta ถ tha ท da ธ dha น na ล la ส sa 8 อวรรค (เศษวรรค) ได้แก่ย (ya) ร (ra) ล (la) ว (va) ส (sa) ห (ha) ฬ (ḷa) อํ (aṃ) ตารางแสดงเสียงสระในบาลี 1. สระ อะ a [a], aṃ [ã] สระกลาง-ต่ำ เสียงสั้น ปากไม่ห่อ 2. สระ อา ā [aː] สระกลาง-ต่ำ เสียงยาว ปากไม่ห่อ 3. สระ อิ i [i], iṃ [ĩ] สระหน้า-สูง เสียงสั้น ปากไม่ห่อ 4. สระ อี ī [iː] สระหน้า-สูง เสียงยาว ปากไม่ห่อ 5. สระ อุu [u] สระหลัง-สูง เสียงสั้น ปากห่อ 6. สระ อู ū [uː], uṃ [ũ] สระหลัง-สูง เสียงยาว ปากห่อ 7. สระ เอ e [eː] หรือ [eˑ] สระหน้า-กลาง เสียงยาวหรือเสียงกึ่งยาว ปากไม่ห่อ 8. สระ โอ o [oː] หรือ [oˑ] สระหลัง-กลาง เสียงยาวหรือเสียงกึ่งยาว ปากห่อ พยัญชนะวรรคของภาษาบาลี
9 หลักตัวสะกดตามภาษาบาลี 1. คำบาลี เมื่อมีตัวสะกดต้องมีตัวตาม 2. พยัญชนะที่เป็นตัวสะกดได้คือ พยัญชนะแถวที่ 1, 3, 5 3. พยัญชนะแถวท ี่ 1 สะกด พยัญชนะแถวท ี่ 1, 2 ในวรรคเดียวกันตาม เช่น สักกะ ทุกข์สัจจะ มัจฉา อิตถี หัตถ์บุปผา ฯลฯ 4. พยัญชนะแถวท ี่ 3 สะกด พยัญชนะแถวท ี่ 3, 4 ในวรรคเดียวกันเป็นตัวตาม เช่น พยัคฆ์พุทธ อัคคี อัชฌาสัย อวิชชา ฯลฯ 5. พยัญชนะแถวท ี่ 5 สะกด พยัญชนะทุกตัวในวรรคเดียวกันตามได้เช่น สังข์องค์สงฆ์สัญชาติ สัณฐาน สันดาป สันธาน สัมผัส สัมพันธ์คัมภีร์อัมพร ฯลฯ 6. พยัญชนะเศษวรรค เป็นตัวสะกดได้บางตัว เช่น อัยกา มัลลิกา วิรุฬห์ชิวหา ฯลฯ ตัวอย่างภาษาบาลี กิตติภริยา กิเลส มัจจุราช กิริยา มัจฉา กีฬา มัชฌิม เขต มหันต์ขณะ เมตตา คิมหันต์มิจฉา จตุบท มเหสีจิต มุสา จุฬา มัสสุโจร รัตนา เจดีย์โลหิต จุติวัตถุฉิมพลีวิชา ญาติวิญญาณ ดิถีวิตถาร ดารา วิริยะ ดุริยะ วิสุทธ ิ์ เดชะ วุฒิทัพพีสงกา ทิฐิสังข์นาฬิกา สงฆ์นิพพาน สูญ นิลุบน สิริปฏิทิน สันติปฏิบัติสัญญาณ ปฐพีเสมหะ ปกติสัจจะ ปัญญา สติปัจจัย โสมนัส บุคคล อิทธิบัลลังก์อัคคีบุปผา อัจฉรา โบกขรณีอนิจจา ปฐม อัชฌาสัย ปัญหา อายุ พยัคฆ์โอวาท ภัตตา โอรส ภิกขุ โอกาส หมวดหมู่หลักของภาษาบาลี ภาษานี้พูดในกัมพูชา, อินเดีย, พม่า, ศรีลังกา และ ไทย
10 ข้อมูลเกี่ยวกับภาษาบาลี: แก้ไขข้อมูลภาษา ชื่อบัญญัติบาลี ชื่อพ้อง ● บาฬี ● ปาลิ ● ปาลี ● ปาฬิ ● ปาฬี ● Pali รหัสภาษา pi ตระกูล-กลุ่มภาษา อินโด-อารยันกลาง บรรพบุรุษ ● อินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิม o อินโด-อิเรเนียนดั้งเดิม ▪ อินโด-อารยันดั้งเดิม ▪ สันสกฤต วิกิสนเทศ Q36727 11 ภาษาบาลีไม่มีภาษาลูกหลานหรือลักษณะย่อยในรายการของโมดูลข้อมูลภาษาของวิกิพจนานุ กรม
● หมวดหมู่:การบำรุงรักษาข้อมูลภาษาบาลี: บาลี entries, or entries in other languages containing บาลี terms, that are being tracked for attention and improvement by editors. ● หมวดหมู่:คำหลักภาษาบาลี: คำหลักภาษาบาลี ที่จัดแบ่งหมวดหมู่ตามวจีวิภาค ● หมวดหมู่:ศัพท์ที่รับมาจากภาษาบาลี: Categories with terms that originate from บาลี. ● หมวดหมู่:ศัพท์ภาษาบาลีแบ่งตามรากศัพท์: บาลี terms categorized by their etymologies. ● หมวดหมู่:ภาษาบาลี:หัวข้อทั้งหมด: บาลี terms organized by topic, such as "Family" or "Chemistry". ● หมวดหมู่:แม่แบบภาษาบาลี: บาลี แม่แบบ, containing reusable wiki code that help with creating and managing entries. 12 บทที่ 5 สรุปผลการศึกษา 1.ประโยชน์ที่ได้รับจากการทำโครงงาน เพื่ออยากให้ทุกคนรู้จักคำบาลีและเข้าใจคำบาลีมากขึ้น 2. การนำผลการศึกษาไปใช้ -ใช้ในการเรียนรู้และศึกษาเรื่องคำบาลี
3.ข้อเสนอแนะ 1. ทำโครงงานเรื่องนี้ต่อ โดยเก็บรวบรวมให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ 2. จัดรวบรวม จำแนก จัดหมวดหมู่ให้เป็นระบบ 13 บรรณานุกรม http://www.digitalschool.club/digitalschool/thai2_4_1/thai1_3/more/page2.php https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A9%E0%B8%B2% E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B5 https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/20038