ลิลิตรเพชรมงกุฎ เติมพล 033

ลลิ ิตรเพชรมงกุฎ

ตอนตามกวางเผอื ก
วชิ า

วรรณกรรมสาหรบั นาฎยศลิ ป์ ศกึ ษา ๒๑๕๑๓๐๑
อาจารย์ รณกฤต เพชรเกล้ยี ง
จดั ทาโดย
นาย เตมิ พล พลชวิ า
รหสั ๖๑๘๑๑๖๓๐๓๓

สาขา นาฏยศลิ ป์ ศกึ ษา
ภาคเรยี นท่๑ี ปี การศกึ ษา ๒๕๖๓

1. ทมี่ าและความสาคัญ

ลิลติ เพชรมงกฎุ เป็นวรรณคดีเร่ืองแรกท่ีมีตน้ เคา้ แตกตา่ งไปจากวรรณคดีอ่ืนๆ ท่ีไดร้ บั อิทธิพลจาก
อินเดียโบราณ วรรณคดีไทยสว่ นมากไดเ้ คา้ โครงเร่ืองมาจากชาดกทางพทุ ธศาสนา มหากาพยร์ ามายณะ
และมหาภารตะ สว่ นลิลิตเพชรมงกฎุ ไดเ้ คา้ เร่อื งมาจากเวตาลปัญจวศึ ตเิ ร่อื งเวตาลเดมิ ช่ือว่าเวตาลปัญจวศึ
ติ ซ่ึงรวมนิทานไว้ 25 เร่ือง ศิวทาสกวีอินเดียแต่งไวเ้ ป็นภาษาสนั สกฤต ต่อมาโสมเทวะไดน้ ามารวมไวใ้ น
กถาสริตสาครประมาณพุทธศตวรรษท่ี 18 เร่ืองนีม้ ีผูถ้ อดออกเป็นภาษาต่างๆ หลายภาษา เซอรร์ ิชารด์
ฟรานซสิ เบอรต์ นั ชาวองั กกฤษไดเ้ ก็บความมาเรียบเรียงเป็นภาษาองั กฤษ แตไ่ ม่ครบ 25 เร่ือง พระราชวรศ์
เธอ กรมหม่ืนพิทยาลงกรณ์ ทรงใชฉ้ บบั ของเบอรต์ นั เป็นหลกั ในการนิพนธเ์ ร่ืองนีเ้ ป็นรอ้ ยแกว้ ใหช้ ่ือวา่ นิทาน
เวตาล ซ่งึ มีนิทานเพียง 10 เร่ืองตรงกบั ของเบอรต์ นั เฉพาะบางเร่ือง สาหรบั เร่ืองเพชรมงกฎุ ตรงกบั เร่ืองวชั
รมงกุฎ ซ่ึงเป็นนิทานเร่ืองท่ี 1 ในนิทานเวตาล พระนิพนธข์ องพระราชวรวงศเ์ ธอ กรมหม่ืนพิทยาลงกรณ์
หลวงสรวิชิตอาจไดเ้ ร่ืองเพชรมงกฎุ มาจากนิทานเวตาลปัญจวึศติของศิวทาสโดยตรง หรือจากฉบบั อ่ืนท่ี
ถอดไวเ้ ป็นภาษาอินเดียลิลิตเร่ืองนีพ้ ิมพค์ รงั้ แรกในงานพระราชทานเพลิงพระศพพระเจา้ ลูกยาเธอ พระ
องศเ์ จา้ นภางคน์ ิพทั ธพงษ์ เม่ือ พ.ศ. 2419 กรมศลิ ปากรตรวจชาระตน้ ฉบบั เม่ือ พ.ศ. 2532

ผู้แต่ง :หลวงสรวิชิต (หน) หรือช่ือท่ีพวกเราคุ้นหูคุ้นตากันนักหนาในฐานะผู้แปลเร่ืองสามก๊ก คือ
เจา้ พระยาคลงั (หน) ทา่ นผนู้ ีเ้ ป็นกวีมีช่ือเสียงมีช่ือเดมิ วา่ หน เป็นบตุ รชายของเจา้ พระยาบดนิ ทรส์ รุ นิ ทรฦ์ ๅ
ชยั (บญุ มี) กบั ท่านผหู้ ญิงเจริญ เขา้ รบั ราชการในสมยั กรุงธนบุรี ไดบ้ รรดาศกั ดิ์เป็นหลวงสรวิชิต เป็นนาย
ด่านเมืองอทุ ยั ธานี ซ่ึงอยู่ในบงั คบั บญั ชาของเจา้ พระยาจกั รี (ตอ่ มาคือสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจฬุ าโลก
มหาราช) อยู่รับราชการเร่ือยมาจนกรุงรัตนโกสินทร์เป็ นผู้มีความดีมีความสัตย์ ในรัชสมัยของ
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงไดร้ ับการเล่ือนบรรดาศกั ดิ์เป็นพระยาพิพฒั นโ์ กศา
และเป็นเจา้ พระยาคลงั เสนาบดีจตสุ ดมภ์ กรดท่า ทาหนา้ ท่ีควบคมุ กิจการหวั เมืองชายทะเล ท่านถึงแก่
อสญั กรรม เม่ือ พ.ศ.๒๓๔๘

(สรุป )จากท่ีมาและความสาคญั ขา้ งตน้ ทาใหผ้ สู้ รา้ งสรรคไ์ ดแ้ รงบนั ดาลใจจากวรรณคดีเร่ือง ลิลิตรเพชร
มงกฎุ ไดเ้ ล็งเห็นถงึ บทบาทของ พระเพชรมงกฎุ ท่ีมีทงั้ บทบาทในการไล่ล่าตามกวางเผือกพรอ้ มพ่ีเลีย้ งพฒุ
ศรี ทาใหผ้ สู้ รา้ งสรรคเ์ กิดแนวคิดท่ีจะนาขอ้ มลู ดงั กลา่ วมาวิเคราะหส์ รา้ งสรรคเ์ ป็นผลงานศลิ ปะการแสดง
นาฏศลิ ป์ ไทยทางชวา ชดุ “เพชรมงกฎุ ตามมฤคสี ีเผือก”

2. วัตถุประสงค์
เพ่ือศกึ ษาบทบาทตวั ละครอณุ ากรรณจากวรรณคดีเร่ือง ลิลิตรเพชรมงกฎุ พระหลวงสรวิชิตหรือ

เจา้ พระยาคลงั (หน) (นามาสรา้ งสรรคเ์ ป็นนาฏยศลิ ป์ ไทยทางชวา ชดุ เพชรมงกฎุ ตามมฤคสี ีเผือก

3. ขนั้ ตอนการสรา้ งสรรคผ์ ลงาน

1. กระบวนการสรา้ งแนวความคดิ

2. กระบวนการผลิตผลงาน

กระบวนการสร้างแนวความคิด
กระบวนการสรา้ งแนวความคดิ เป็นส่งิ จาเป็นอนั ดบั แรกในการสรา้ งสรรคผ์ ลงานทางดา้ นนาฏศลิ ป์

ผสมตะวนั ตกโดยในเบือ้ งตน้ ตอ้ งพิจารณาจากวตั ถปุ ระสงคแ์ ละขอ้ มลู ท่ีไดร้ บั เป็นพืน้ ฐาน ซ่ึงการแสดงชดุ
“เพชรมงกฎุ ตามมฤคีสีเผือก” มีวตั ถปุ ระสงคเ์ พ่ือสรา้ งสรรคผ์ ลงานทางดา้ นนาฏยศิลป์ ไทยผสมตะวนั ตก
และเผยแพร่ใหก้ ารแสดงรูปแบบนีเ้ ป็นท่ีนิยมและแพร่หลายในวงการนาฏศิลป์ และยงั เป็นแนวทางใหเ้ กิด
งานชิน้ ใหมข่ นึ้ อีกดว้ ย

กระบวนการผลติ ผลงาน
เม่ือผ่านกระบวนการในการสรา้ งแนวคิดและจินตนาการภาพของผลงานในระดบั ท่ีมีความเป็นไปได้

แลว้ จงึ เขา้ ส่กู ระบวนการผลิตผลงานดว้ ยวิธีการประมวลขอ้ มลู ท่ีไดแ้ ละ กาหนดรูปแบบ กาหนดขอบเขต
กาหนดองคป์ ระกอบของการแสดงจากนนั้ จงึ ออกแบบทา่ ทางและการเคล่ือนไหวทางดา้ นนาฏยศลิ ป์ ดงั นี้

1. การศกึ ษาประมวลขอ้ มลู

การศกึ ษาประมวลขอ้ มลู นีผ้ สู้ รา้ งสรรคผ์ ลงานไดเ้ ลือกใชว้ ิธีการอา่ นวรรณคดีไทยเร่ืองลิลิตรเพชรมงกฎุ
การสงั เกต การศกึ ษาคน้ ควา้ มาประมวลเขา้ ดว้ ยกนั จากนนั้ จึงทาการตรวจสอบความเพียงพอและความ
ถกู ตอ้ งของขอ้ มลู ทงั้ หมดและตอ้ งมีความสอดคลอ้ งกบั แนวคดิ ของผลงานท่ีตอ้ งการสรา้ งสรรค์ โดยขอ้ มลู
ดงั กลา่ วสามารถสรุปไดด้ งั นี้

1.ขอบเขตเนือ้ หา
ศกึ ษาบทบาทตวั ละครพระเพชรมงกฎุ และกวางเผือก

2. ขอบเขตการแสดง
ผสู้ รา้ งสรรคต์ อ้ งการนาเสนอผลงานการแสดงในรูปแบบของนาฏศลิ ป์ ไทยผสมนาศลิ ป์ ตะวนั ตก โดยใชผ้ ู้
แสดง จานวน 3 คน ผชู้ าย 2 คน ผหู้ ญิง 1 คน ใชร้ ะยะเวลาในการแสดงประมาณ 4 นาที
3. รูปแบบการแสดง

ผสู้ รา้ งสรรคผ์ ลงานไดก้ าหนดรูปแบบของการแสดงชดุ “เพชรมงกฎุ ตามมฤคสี ีเผือก” โดยกาหนดใหอ้ ยู่
ใหอ้ ยใู่ นรูปแบบ นาฏศลิ ป์ ไทย ใชก้ ระบวนทา่ ราท่ีผสมผสานนาฏศลิ ป์ ตะวนั ตก โดยใชน้ กั แสดงนกั แสดง
จานวน 3 คน ผชู้ าย 2คน ผหู้ ญิง 1 คน ใชร้ ะยะเวลาในการแสดงประมาณ 4 นาที
จากการประมวลขอ้ มลู ดงั กลา่ ว ผสู้ รา้ งสรรคผ์ ลงานจงึ ไดก้ าหนดรูปแบบการแสดงออกเป็น 3 ชว่ ง ดงั นี้

ชว่ งท่ี 1 ผแู้ สดงเตน้ และราเพ่ือส่ือความหมายถงึ การเดนิ ทางในป่าลกึ ลบั
ชว่ งท่ี 2 ผแู้ สดงเตน้ โดยใชม้ ือและแขนในรูปแบบนาฏศลิ ป์ ไทยเพ่ือส่ือความหมายถงึ เห็นสตั ยม์ ากมาย
แตส่ นใจในกวางเผือก
ชว่ งท่ี 3 ผแู้ สดงเตน้ และราส่ือถงึ การไลล่ า่ จนในท่ีสดุ หลงในป่าลกึ และกวางเผือกก็หายไป

4.โครงสรา้ งทา่ ราและเตน้
ใชท้ กั ษะการเตน้ ผสมการใชม้ ือและแขนรูปแบบนาฏศลิ ป์ ไทยในการแสดง
กระบวนการแสดงนาเสนอผา่ นการเตน้ แบบตะวนั ตกสว่ นมาก
วเิ คราะหต์ ามลกั ษณะของตวั ละครและนาเสนอแบบผสมผสาน

ดงั ตวั อยา่ งดงั นี้ (ออกแบบทา่ ราท่ีใชอ้ ยา่ งนี้ 4 ทา่ )

ช่ือทา่ . ผจญภยั (ไพร)
ส่ือถงึ . เดนิ ทางในป่าท่ีมีความความพิศวงและตอ้ งหลบสตั ยร์ า้ ยและอาตวั รอด
ความหมาย. ความหมายของทา่ มาจากบทในเร่อื งเพชรมงกฎุ ท่ีถกู วเิ คราะหต์ ามบทบาทและสถานการณ์

ช่ือทา่ .ผเู้ ป็นใหญ่ในไพรดง
ส่ือถึง.ความองอาจกลา้ หาญของพระเพชรมงกฎุ ท่ีกลา้ เขา้ ไปตามกวางเผือกในป่ าลกึ
ความหมาย.ถึงพระเพชรมงกฎุ จะตอ้ งการไลล่ า่ กวางเผือกในป่าใหญ่แตใ่ นใจก็มีความกลวั ภายนอกดกู ลา้
หาญ

ช่ือทา่ มฤคีสีเผือก
ส่ือถึง รา่ งกายงามของกวางเผือก
ความหมาย ทา่ ส่ือวา่ กวางอวดโฉมใหพ้ ระเพชรมงกฎุ นนั้ หลงไหลในความโดดเดน่ และอยากจะป็นเจา้ ของ
กวางท่ีมีลกั ษณะพิเศษ

ช่ือทา่ . ย่วั ยวนใหห้ ลงไหล,หลบหนี
ส่ือถึง. การย่วั ยวนทาใหเ้ พชรมงกฎุ หลงใหลอยากจะได้ และก็ตามจบั ไมไ่ ดเ้ พราะกวางใชค้ วามเจา้ เลห่ ย์ ่วั
ยแุ ละสามารถหลบหนีได้
ความหมาย. กวางเผือกมีลกั ษณะโดดเดน่ จงึ ทาใหผ้ คู้ นท่ีพบเห็นอยากได้ แตก่ วางเป็นสตั ยท์ ่ีมีความเร็วใน
การว่งิ จงึ สามารถหนีได้

5.โครงสร้างเคร่อื งแตง่ กาย
แนวคดิ ในการออกแบบเป็นอยา่ งไร มีสว่ นประกอบก่ีชนิ้ เชน่ แตง่ กายยืนเคร่อื ง ตวั นาง ระบสุ ี ระบุ
สว่ นประกอบของเคร่ืองแตง่ กายอยา่ งละเอียด
ชดุ กวางเผือก
ตวั อยา่ งดงั ภาพ

ตโี จทยจ์ ากความเป็นกวางสีเผือกและความเป็นตวั ละครในวรรณคดีไทยและผสมผสานความเป็นตะวนั ตก
ผแู้ สดงจะทาตวั เป็นสีเผือกขาวท่ีสดุ และสวมชดุ ดงั ภาพ แรงบนั ดาลใจชดุ คอื ความย่วั ยวน และโดดเดน่
ชวนคิดและตดิ ตาม คลอ่ งตวั ดว้ ยชว่ งลา่ งเป็นกระโปรง
เคร่อื งประดบั ศรีษะเป็นการสรา้ งสรรคม์ าจากเขาของกวางเพศเมียท่ีเขาจะไมส่ งู และยาวเหมือนตวั ผู้
ชดุ พระเพชรมงกฎุ

แรงบนั ดาลใจจากชดุ เดนิ ทางในป่า โดยสวมชดุ ท่ีคลอ่ งตวั ใสก่ างเกงและหมวกเสือ้ แขนยาวรองเทา้ บทู ให้
เหมาะกบั การไลล่ า

ชดุ มีความส่ือความหมาย วา่ เป็นชดุ ของตนชนั้ สงู สวมเคร่ืองประดบั ในรูปแบบเคร่ืองประดบั ไทยผสมผสาน
กบั ชดุ ท่ีมีความเป็นตะวนั ตก

6.โครงสร้างดนตรี
อธิบาย
โดยใชก้ ารบรรเลงเครืองคนตรี เชน่ เปียโน ไวโอลีน
Interstellar - No time for caution cover by Grissini Project
(https://youtu.be/zg5QMysuSYg)
7.อุปกรณป์ ระกอบการแสดง
ไมใ่ ชอ้ ปุ กรณ์
8.โอกาสในการแสดง
ในโอกาสงานมงคล งานอวมงคล งานวนั ๓ษาไทย งานอีเวน้ ทท์ ่ีเก่ียวกบั กวาง
9. ประโยชนท์ ่ีไดร้ บั

1.ไดผ้ ลงานสรา้ งสรรคน์ าฏศิลป์ ไทยผสมผสานนาฏศลิ ป์ ตะวนั ตก ชดุ เพชรมงกฎุ ตามมฤคีสีเผือก
จากวรรณคดเี ร่ืองลลิ ติ รเพชรมงกฎุ

2.ไดเ้ สรมิ สรา้ งกระบวนการคดิ วิเคราะหต์ วั ละครและองคป์ ระกอบของการแสดง
3.ไดบ้ รู ณาการนาฏศลิ ป์ ในกลมุ่ สาระภาษาไทย
10. รายการอา้ งองิ
https://www.baanjomyut.com/library_2/extension-3/english_literature_thonburi/04.html