บทเรียนโมดูลเรื่องการรมดำ

บ ท เ รี ย น โ ม ดู ล

เรื่อง การพั ฒนาทักษะการรมดำด้วยชุดสื่อโมดูล

วิ ช า ง า น ส ลั ก ดุ น พื้ น ฐ า น

รหัสวิชา 30300-0008

ผู้ เ ขี ย น : น า ง ส า ว ร า นี ห มื่ น ทิ พ ย์
พ นั ก ง า น ร า ช ก า ร ค รู
ก า ญ จ น า ภิ เ ษ ก วิ ท ย า ลั ย ช่ า ง ท อ ง ห ล ว ง

คำนำ

บทเรียนโมดูล เรื่อง การพัฒนาทักษะการรมดำด้วยชุด
สื่อโมดูล ข้าพเจ้าเรียบเรียงขึ้นเพื่อใช้ประกอบการเรียนเรียนกลุ่ม
สาระการเรียนรู้วิชาสลักดุนพื้นฐาน รหัสวิชา 30300-0008
โดยเขียนให้นักเรียนเข้าใจง่าย นักเรียนสามารถศึกษาได้ด้วย
ตนเอง เพื่อให้มีความรู้พื้นฐานก่อนที่จะศึกษาเนื้อหานั้นจริงๆ และ
ยังได้เพิ่มเนื้อหาบางตอน เพื่อช่วยเสริมความรู้ความเข้าใจแก่
นักเรียน นอกจากนี้ยังได้เพิ่มใบกิจกรรมให้นักเรียนมีประสบการณ์
กว้างขวางยิ่งขึ้น

บทเรียนโมดูลชุดนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้นักเรียนได้ศึกษา
เกี่ยวกับความหมาย ความสำคัญของงานสลักดุน ภายในบทเรียน
เล่มนี้ประกอบด้วย คำแนะนำการใช้เรียนโมดูล จุดประสงค์การ
เรียนรู้แบบทดสอบภาคความรู้ก่อนเรียน เนื้อหาใบกิจกรรม แบบ
ทดสอบความรู้หลังเรียน รวมทั้งเฉลยใบกิจกรรมและแบบทดสอบ
แบบเรียนโมดูลนี้นักเรียนสามารถศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองและ
เรียนรู้กันเป็นกลุ่มเล็กๆ

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าบทเรียนโมดูลชุดนี้จะช่วยให้
นักเรียนได้รับความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความหมายและความ
สำคัญของงานสลักดุนลายไทยลวดลายกนกสามตัว ได้พัฒนา
ทักษะการรมดำมากยิ่งขึ้นและส่งผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรู้ของ
นักเรียนสูงขึ้น อย่างไรก็ตามในบทเรียนโมดูลเล่มนี้อาจมีบางจุดที่
มีความบกพร่องผิดพลาด ขอให้ท่านผู้อ่านโปรดแจ้งข้าพเจ้าทราบ
ด้วยจะขอขอบพระคุณเป็นอย่างยิ่ง ข้าพเจ้ายินดีรับฟังและข้อเสนอ
แนะจากท่าน และพร้อมจะนำมาแก้ไขปรับปรุงบทเรียนโมดูลเล่มนี้
ให้มีความสมบูรณ์และถูกต้อง

นางสาวรานี หมื่นทิพย์

สารบัญ

คำนำ หน้า
สารบัญ
คำแนะนำการใช้บทเรียนโมดูล ก
ขั้นตอนในการใช้บทเรียนโมดูล ข
จุดประสงค์การเรียนรู้ 1
แบบทดสอบก่อนเรียน 2
เนื้อหาสาระการเรียนรู้ 3
4
- ใบความรู้ที่ 1 เรื่องการรมดำ 5
แบบทดสอบหลังเรียน 1
แบบทดสอบหลังเรียน 2 12
13
- เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 15
แบบประเมินการจัดการเรียนรู้ 17

คำแนะนำการใช้บทเรียนโมดูล

การใช้บทเรียนให้เกิดประสิทธิภาพต่อการจัดกิจกรรมการ
เรียนการสอนได้อย่างสูงสุด นักเรียนควรปฏิบัติ ดังนี้

1.การเตรียมตัวของนักเรียน
1.1 ศึกษาบทเรียนโมดูลล่วงหน้าก่อนลงมือทำ หรือปฏิบัติกิจกรรม

ต่างๆเพื่ อให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับจุดประสงค์การรมดำชิ้นงาน
ทุกขั้นตอนได้อย่างถูกต้อง

1.2 วางแผนและจัดเตรียมอุปกรณ์ที่ใช้การเรียนรู้ของตนเอง
หรือของกลุ่มให้พร้อมสำหรับการปฏิบัติกิจกรรมตามที่ได้รับมอบหมาย

2.ดำเนินการจัดกิจกรรมในแต่ละครั้ง นักเรียนควรปฏิบัติ ดังนี้
2.1 ศึกษาแนวทางในการปฏิบัติกิจกรรมให้มีความเข้าใจอย่าง
ถ่องแท้ หากพบปัญหา หรือไม่เข้าใจให้สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม
จากครู
2.2 ปฏิบัติกิจกรรมต่างๆ ตามลำดับขั้นตอนที่กำหนด ดังนี้
2.2.1 นักเรียนทำแบบทดสอบภาคความรู้ก่อนเรียน
2.2.2 นักเรียนศึกษาและปฏิบัติกิจกรรมต่างๆ ตาม
แนวทางจัดกิจกรรมการเรียนรู้ตามลำดับขั้นตอนที่
กำหนด
2.2.3 นักเรียนส่งผลงานหรือชิ้นงานในการปฏิบัติกิจกรรม
มีส่วนร่วมในการนำเสนอผลงานหรืออภิปรายความรู้
2.2.4 นักเรียนทำแบบทดสอบภาคความรู้หลังเรียน

ขั้นตอนการใช้บทเรียนโมดูล

1.ครูแนะนำนักเรียนเกี่ยวกับองค์ประกอบของบทเรียนโมดูลชุดที่1 เรื่อง
การพัฒนาทักษะการรมดำ

2.นักเรียนศึกษา และตรวจสอบองค์ประกอบของบทเรียนโมดูล ชุดที่1 ว่า
ครบถ้วนหรือไม่

3.นักเรียนศึกษา ปฏิบัติกิจกรรม ตามลำดับดังนี้
3.1 นักเรียนทำแบบทดสอบภาคความรู้ก่อนเรียน
3.2 นักเรียนศึกษาและค้นคว้าจากใบความรู้ ดังนี้
- ความรู้ความเข้าใจลักษณะการรมดำ
- ขั้นตอนการรมดำ
- ปฏิบัติการรมดำ

4. ในระหว่างการปฏิบัติกิจกรรมในใบกิจกรรมที่ 1 - 2 ถ้าหากนักเรียน
มีข้อสงสัยสามารถซักถามเพื่อให้สามารถปฏิบัติได้ถูกต้อง

5. เมื่อปฏิบัติกิจกรรมในแต่ละชั่วโมง ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายความ
รู้และเฉลยคำตอบของการปฏิบัติกิจกรรม

6. นักเรียนร่วมกันซักถาม และอภิปรายความรู้เกี่ยวกับประโยชน์ของการใช้
คำสั่งหมวดต่างๆ และการใช้คำสั่งของโปรแกรมสำเร็จรูป

7. นักเรียนทำแบบทดสอบภาคความรู้หลังเรียน

จุดประสงค์การเรียนรู้

ด้านความรู้

1. เพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับการรมดำ
2. เพื่อให้ผู้เรียนมีทักษะในการรมดำและวิธีรมดำที่มีความแตกต่างกัน

ด้านทักษะ

1. อธิบายวิธีขั้นตอนการรมดำได้อย่างถูกต้อง
2. ใช้วัสดุและอุปกรณ์ได้อย่างถูกวิธี

ด้านคุณลักษณะที่พึงประสงค์

1. เพื่อให้ผู้เรียนมีกิจนิสัยที่ดี ด้านการเรียน และการแต่งกาย
2. แสดงพฤติกรรมเข้าเรียนตรงตามเวลาที่กำหนดและแต่งเครื่องแบบได้

ถูกต้องเหมาะสม-

สมรรถนะการเรียนรู้

1. แสดงความรู้เกี่ยวกับขั้นตอนการรมดำ
2. สาธิตการรมดำ
3. มีกิจนิสัยที่ดีในการเรียนตามกำหนด

P RE-TEST

แบบทดสอบก่อนเรียน

แบบทดสอบก่อนเรียน

หน่วยที่8

กกาารรรรมมดดำำ

หน่วยที่ 8 เรื่องการรมดำ

การรมดำ คืออะไร?

รมดำ คือ การนำวัสดุโลหะมาผ่านกระบวนการทางเคมี เพื่อไม่ให้เกิดสนิมหรือ
ผุกร่อน จึงช่วยป้องกันการผุกร่อนของโลหะได้ ดังนั้น การรมดำ จึงเสมือนเป็น
กรรมวิธีการปรับปรุงคุณภาพผิวของวัสดุ รมดำทองเหลือง (Brass Black
Oxide) หรือรมดำทองแดง (Copper Black Oxide) คือ การทำให้ผิวโลหะ
ที่เป็นทองเหลือง หรือทองแดง เกิดปฏิกิริยาทางเคมีจนเกิดเป็นชั้นฟิล์มอ็อกไซด์
สีดำเคลือบผิวเดิมไว้บางๆ ทำให้เห็นเป็นเฉดสีดำเหลื่อมกับเฉดสีทองแดงหรือ
ทองเหลืองเดิม โดยฟิล์มจะมีความหนาประมาณ 1-3 ไมครอน ทำให้ชิ้นงานที่
ผ่านการรมดำนั้นมีคุณสมบัติในการป้องกันการเกิดสนิมในระดับหนึ่ง

เนื้อหาสาระ

หน่วยที่ 8 เรื่องการรมดำ

การรมดำนั้นเป็นเป็นการทำกระบวนการปฏิกิริยาทางเคมี มีทั้งแบบกระบวนการ
รมดำร้อน (Hot process) และรมดำเย็น (Cold process) แต่โดยปกติความ
ร้อนเป็นตัวเร่งและยังทำให้การรมดำทั่วถึงดีกว่าแบบเย็น ดังนั้นเมื่อการรมดำคือ
การทำปฏิกิริยาทางเคมีกับโลหะ เราจึงสามารถรมดำโลหะอื่นๆ ได้หลายชนิดไม่ว่า
จะเป็น เหล็ก ทองเหลือง ทองแดง และอะลูมิเนียม ซึ่งโลหะแต่ประเภทก็จะมี
น้ำยาที่ใช้สำหรับรมดำแตกต่างกันไปไม่สามารถใช้ร่วมกันได้
โดยปกติขั้นตอนพื้นฐานของการรมดำ คือ การทำความสะอาดผิวชิ้นงาน
ในกรณีที่เป็นการรมดำทองเหลืองหรือรมดำทองแดงก็เช่นกัน ต้องล้างชิ้นงาน
ให้สะอาดมากที่สุด จากนั้นนำจุ่มต้มในน้ำยารมดำตามสูตรและชนิดของโลหะ

เนื้อหาสาระ

หน่วยที่ 8 เรื่องการรมดำ

การป้องกันการผุกร่อนของโลหะจึงจําเป็นต้องป้องกันผิวของโลหะไม่ให้ถูกกับ
ออกซิเจนและความชื้น ซึ่งทําได้หลายวิธีเช่น การทาหรือพื้นผิวโลหะด้วยสีหรือ
น้ำมัน การเคลือบผิวโลหะ ด้วยพลาสติกการชุบหรือเคลือบผิวโลหะด้วยโลหะชนิด
อื่น การรมดํา เป็นต้น การรมดํา (Blackening) เป็นเทคนิคหนึ่งที่ใช้ในการ
ป้องกันการผุกร่อนของโลหะ ซึ่งนิยมทํา กันมากในสมัยหลังสงครามโลกครั้งที่
สองเป็นต้นมา โดยมีหลักการที่สําคัญคือการทําผิวของโลหะให้เป็น ออกไซด์สีดํา
ติดแน่นอยู่บนโลหะนั้น ฟิล์มออกไซด์ที่เกิดบนผิวโลหะจะมีความหนาของออกไซด์
ประมาณ 1.3 ถึง 3.0 ไมครอน ซึ่งเป็นฟิล์มออกไซด์ที่มีความหนาและสวยงาม
คงทนต่อความร้อนตลอดจนถึงการ ป้องกันสนิมได้ดีพอสมควร หากได้รับการ
ดูแลรักษาอยู่เสมอโดยสีดําที่ เกิดขึ้นจะมีความเข้มของสีแตกต่าง กันไป คือ สีดํา
(black) สีดําแกมน้ำเงิน (blue black) หรือสีน้ำเงินเข้ม (dark blue) ซึ่ง ขึ้น
อยู่กับกรรมวิธี และสารเคมีที่ใช้ส่วนโลหะที่นิยมมากในการนํามารมดํา ได้แก่
เหล็กรองลงมาคือ ทองแดง ทองเหลือง อะลูมิเนียม เงิน ตลอดจนสแตนเลส

เนื้อหาสาระ

หน่วยที่ 8 เรื่องการรมดำ

วิธีรมดําด้วยสารเคมีมีอยู่ 3 วิธีการคือ

วิธีที่ 1 การรมดําแบบต้มในน้ำยา วิธีนี้ทําได้เร็ว โดยการผสมน้ำยาแล้วต้มใน
อุณหภูมิที่กําหนดให้ชิ้นงานก็จะเป็นสีดําตาม ต้องการแต่การทําจะต้องขัดผิวงาน
ให้เรียบสม่ําเสมอและเป็นเงาจึงจะได้สีดําที่เรียบเป็นเงางาม

วิธีที่ 2 การรมดําแบบจุ่มในน้ำยา เป็นวิธีการรมดําที่ให้ความรวดเร็วมาก โดยกา
รนําชิ้นงานโลหะมาจุ่มในน้ำยา ไม่ต้อง นําไปต้มให้ความร้อน ชิ้นงานก็จะมีสีดํา
แล้วจึงล้างชิ้นงานด้วยน้ำร้อน จะได้ชิ้นงานที่มีสีดําตามต้องการ

วิธีที่ 3 การรมดําแบบทาด้วยน้ำยา การรมดําแบบนี้เป็นวิธีที่ช้า เหมาะกับชิ้นงานที่
ต้องการความสวยงามปราณีต และมีความคงทนสูง โดยนําชิ้นงานมาทาด้วย
น้ำยา ปล่อยทิ้งไว้ 12 ชั่วโมง เพื่อให้เกิดสนิม แล้วจึงต้มในน้ำเดือด สนิม ที่เกิด
จะกลายเป็นสีดํา ล้างด้วยน้ำและปล่อยให้เย็น ทำซ้ำโดยทาชิ้นงานด้วยน้ำยาอีก
3-4 ครั้ง จะได้ผิว ของชิ้นงานเป็นสีดําสนิท

เนื้อหาสาระ

หน่วยที่ 8 เรื่องการรมดำ

คลิปวีดีโอตัวอย่างที่นิยมใช้ในการรมดำชิ้นงานทองแดง

1. การรมดำทองแดงแบบต้มหรือแบบให้ความร้อน

แหล่งอ้างอิง : Ranee Muenthip

2. และแบบการใช้กำมะถันน้ำมันก๊าซ

แหล่งอ้างอิง : วิทยาลัยศิลปหัตถกรรมนครศรีธรรมราช

PO TS-TEST

แแบบบบททดดสสออบบหหลลัังงเเรรีียยนน

แบบทดสอบหลังเรียน

แบบทดสอบหลังเรียน

แบบทดสอบหลังเรียน

คำตอบ

คำชี้แจง ให้นักเรียนเขียนอธิบายตามคำถามดังต่อไปนี้โดยละเอียด

1. ให้นร.อธิบายขั้นตอนการรมดำแบบต้มโดยใช้สารโพแทสเซียมซัลไฟต์หรือ
ยารมดำชนิดก้อนอย่างละเอียด

ขั้นตอนที่ 1 ล้างทำความสะอาดอุปกรณ์หม้อต้มน้ำและภาชนะที่จะใช้ผสมยา
รมดำให้สะอาด
ขั้นตอนที่ 2 เผาทำความสะอาดล้างชิ้นงานด้วยน้ำยาซันไลน์และแปรงทอง
เหลือง ห้ามให้มือโดนชิ้นงานระหว่างขัดเด็ดขาดหรือควรหาถุงมือมาใส่ใน
ขณะที่ขัดชิ้นงาน
ขั้นตอนที่ 3 ต้มน้ำทิ้งไว้ ให้น้ำขึ้นฟองอากาศเกือบเดือดจึงจะนำไปเทผสม
ในภาชนะได้
ขั้นตอนที่ 4 น้ำชิ้นงานที่ขัดเสร็จแล้วมาเป่าไดร์ให้ชิ้นงานแห้งและทำให้ชิ้น
งานอุ่น ในระหว่างที่รอน้ำเดือด
ขั้นตอนที่ 5 นำน้ำที่ต้มไว้เทลงภาชนะที่จะใช้รมดำโดยผสมยารมดำ
ประมาณ 1 ช้อนโต้ะ หรือแล้วแต่ขนาดของชิ้นงาน หากชิ้นงานใหญ่ให้เพิ่ม
ยารมดำมากขึ้นอีก เมื่อผสมแล้วให้คนจนยารมดำละลายจนเข้ากัน
ขั้นตอนที่ 6 นำชิ้นงานที่เป่าไดร์จนได้อุณภูมิแล้วลงไปในน้ำยารมดำ ทิ้งไว้
ประมาณ 30 - 40 วินาที หรือ 1 นาที ตามขนาดของชิ้นงาน หากชิ้นงาน
ใหญ่ ให้เพิ่มเวลามากขึ้น
ขั้นตอนที่ 7 นำชิ้นงานที่รมดำแล้วมาขัดล้างด้วยน้ำยาซันไลน์และแปรง
ทองเหลืองเพื่อให้คราบน้ำยารมดำออกและผิวชิ้นงานมีความเงาชัดเจน
มากขึ้น
ขั้นตอนที่ 8 นำชิ้นงานที่ทำความสะอาดเรียบร้อยแล้วมาเป่าไดร์ เพื่อให้ชิ้น
งานแห้ง
ขั้นตอนที่ 9 ใช้แปรงทองเหลืองขัดต่ออีกครั้งเพื่อให้ชิ้นงานมีความเงาและ
สะอาดมากขึ้นจากนั้นใช้ผ้าชุบบัสโซเล็กน้อยแล้วใช้ผ้าขัดต่อเล่นแสงเงา
ของสีรมดำและทำให้ชิ้นงานมีความสวยงามมากยิ่งขึ้น
ขั้นตอนที่ 10 พ่นแล็คเกอร์

แบบทดสอบหลังเรียน

คำตอบ

คำชี้แจง ให้นักเรียนเขียนอธิบายตามคำถามดังต่อไปนี้โดยละเอียด

1. ให้นร.อธิบายวัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการรมดำมีอะไรบ้าง

หม้อต้มน้ำ
แก๊ส
ไฟแช็ค
ยารมดำหรือโพเทสเซียมซัลไฟล์
ภาชนะสำหรับผสมยารมดำ
แปรงทองเหลือง
ไดร์เป่าผม
ถุงมือ
บรัซโซ
ผ้าสะอาด

2. บรัสโซ มีหน้าที่ทำอะไรในชิ้นงาน?(อธิบายอย่างละเอียด)

ใช้ในการขัดโดยใช้ผ้าชุบกับบรัสโซเล็กน้อยนำมาขัดกับชิ้นงานเพื่อให้ชิ้น
งานเกิดมิติและแสงเงาที่สวยงามมากยิ่งขึ้น

แบบประเมินพัฒนาการปฏิบัติงานของนักเรียน

บรรณานุกรม

เว็ปไซด์

https://www.dss.go.th/images/st-article/cp_11_2550_Substance-protect.pdf
https://www.youtube.com/watch?v=m-psA8wvZCc
https://www.youtube.com/watch?v=z_68Gp47s4s