The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by y.saaya1981, 2021-04-08 06:12:11

алдын-кушкаш 1

алдын-кушкаш 1

АЛДЫН КУШКАШ

Шыяан-ам! Ирей, кадай чурттап чораан чувең иргин. Бир-ле хүндүс
ашак арыгже ыяштап киргеш, ортузу ирээш, хозалып калган бир тѳшке чеде
берип-тир эвеспе аан. Ѳл бе, кургаг бе дээш балдызы-биле дырт кылырга, хос
тѳштүң иштинден бир алдын кушкаш үне халып келгеш:

— Ойт! Ол канчаарың ол, ашак? — деп айтырып тыр.
Ашак тургаш:
— Оттулар кургаг ыяш дилеп чор мен — деп харыылап тыр.
— Ындыг болза, ыяштавайн, ѳѳңче кылаштап чана бер, ашак. Сээң
орнуңга мен ыяштап бергей мен аан — диген.
Ашак тургаш:
— Бо кандыг аайлыг алдын кушкаш апаарды, шын-мегезин кѳѳр-дүр —
дээш, кылаштап чанып келген.
— Чуге куруг келдиң, чалгаапай, чыып алган ыяжың кай? — дээш,
кадайы кончуй берген.
Ашак тургаш:
— Хос тѳштү кагарымга, бир алдын кушкаш үнүп келди. «Ойт! Ол
канчаарың ол, ашак» дээрге, «Оттулар кургаг ыяш дилеп чор мен» дидим.
«Ынчаар болза, ыяштавайн, ѳѳңче кылаштап чана бер, ашак. Сээң орнуңга
мен ыяштап бергей мен аан» дээрге, шын-мегезин кѳѳр дээш чанып келдим
ийин, кадай — диген.
Ындыг-ла бооп-тур ийин дишкеш удуп чыдып алганнар. Эртен туруп
келирге, багай ѳѳнүң дашты чер-чери-биле ос-хорум ыяш болган. Ашак
тургаш:
— Бо кандыг аайлыг чүве болду? — дээш, шайын иже шаап алгаш,
балдызын туткаш, арыгже чоруп каан. Хос тѳжүнге чедип келгеш, балды-
биле дырт кылырга, алдын кушкажы үне халып келгеш:
— Ойт! Ол канчаарың ол, ашак? — деп айтырып тыр.
— Ак ѳг, аъш-чем, эт-бараан, кижиниң бүгү эдилели херек — деп
харыылап-тыр. Алдын кушкаш тургаш:
— Ындыг болза, шупту чүве эңдерли бээр, ѳѳңче кылаштап чана бер,
ашак — дээрге, ашак кылаштап чана берген.
Ашак, кадай аас-кежиин манап удуп хонгаш, эртен оттуп келирге, каас
ак ѳгнуң иштинде эңдерик аъш-чем, эт-эдилел, идик-хептиң ортузунда
чытканнар. Ашак Аъш-чемин ижип-чип алгаш, балдызын туткаш, база-ла
арыгже чоруп каан. Хос тѳжүнге чедип келгеш, балды-биле дырт кылырга,
алдын кушкажы үне халып келгеш:
— Ойт! Ол канчаарың ол, ашак? — деп айтырып тыр. Ашак тургаш:

— Беш чүзүн мал херек — деп харыылап-тыр.
Алдын кушкаш биеэги-ле чаңы-биле:
— Ындыг болза, мал-маган эңдерли бээр. Ѳѳңче кылаштап чана бер,
ашак — дээрге, кылаштап чанып келген.
— Алдын кушкажың бар-дыр бе, чүнү чугаалаштыңар? — деп, кадайы
айтырган. Ашак тургаш:
— «Беш чүзүн мал херек» дидим. «Ындыг болза, мал-маган эңдерли
бээр. Ѳѳңче кылаштап чана бер, ашак» дээрге, чанып келдим ийин — дээн-
даа чүвең иргин.
Даартазында эртен ирей, кадай оттуп келирге, беш чүзүн мал кодан
сыңмас кылдыр аалаа-чиилээн туруп-тур эвеспе аан. Ол хүн ирей, кадай
кайнаар-даа баар чай чок, малын ончалап киирер кажаа, баглаар баг тып
чадап тура хүнзээннер.
Ашак тургаш, кадайындан:
— Ам биске чүү херегил? — деп айтырган-даа чувең иргин. Кадайы
тургаш:
— Эмин эрттир ажырымнап турган херээ чок, эт-севивис-даа, аъш-
чемивис-да, мал-маганывыс-даа амыдыраарынга четчир болду — деп
харыылаан чүвең иргин.
Ашак тургаш:
— Тенээңни аар, кадай. Ам-даа херек чүве хѳй. Сен кадын бол, мен
хаан болуйн. Чагырар, дужаар хѳй албаты херек — деп барган.
Кадай тургаш:
— Ынчап-ла тенип, бажың эъттени бербе, ашак — деп турбуже, ашак-
даа балдызын туткаш, аргадыва чоруп каап-тыр эвеспе аан.
Хос тѳжүнге чеде бергеш, балдызы-биле дырт кылырга, алдын
кушкажы үне халып келгеш:
— Ойт, ол канчаарың ол, ашак? Деп айтырып-тыр.
— Кадайым кадын болзун, бодум хаан болуйн. Чагырар, дужаар хѳй
албаты херек — деп харыылап тыр.
Алдын кушкаш чүве-даа ыыттавайн, хос тѳжүнүң иштинче кире
берген. Ол-бо хап-улдаан — шимээн чок. Чоп хоранныг чоор дээш, тѳштүң
бодун, дазылдарын дѳгерезин чарып кѳрген — чүве-даа чок болган.
Ашак аалынга муңгаргайы кончуг кылаштап кээрге, кадайы тургаш:
— Чүү болдуң? — деп айтырарга, болган чүүлдү дѳгерезин чугаалап
берген. Кадайы-даа:
— Катап ядараанывыс ол-дур, чүге кижи сѳзү дыңнавас кижи сен! —
деп кончуп пат-ла болган-дыр эвеспе аан.

Ирей, кадай удуп чыдып алгаш, эртен туруп келирге, чүү-даа чок —
хок дазырт бооп-тур. «Артык сагыш ара дүжер» дээн ышкаш. Биеэги-ле
самдар кара ѳѳнүң иштинде ийи боду чыткан-даа чүвең иргин.


Click to View FlipBook Version