ชุดกิจกรรมฯ กล้องจุลทรรศน์

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ รายวิชาชีววิทยา 1 (ว30241) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 นางสาวโสภา คำวุ่น ครูชำนาญการ โรงเรียนทุ่งโพธิ์วิทยา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาพังงา ภูเก็ต ระนอง สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ (5Es) หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ฉบับนี้ จัดทำขึ้นเพื่อ เป็นเครื่องมือในการพัฒนาการเรียนรู้และยกระดับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียน มุ่งเน้นให้ผู้เรียนเกิด การเรียนรู้ด้วยตนเองผ่านกระบวนการกลุ่ม สามารถเชื่อมโยงความรู้กับกระบวนการ มีทักษะในการค้นคว้า สร้างองค์ความรู้ การแก้ปัญหา โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ และให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ ทุกขั้นตอน มีการลงมือปฏิบัติอย่างหลากหลาย ซึ่งครูผู้สอนสามารถนำไปใช้เป็นแนวทางในการจัดการเรียนรู้เพื่อ พัฒนาผู้เรียนได้เป็นอย่างดี โดยชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงาน ของเซลล์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ที่จัดทำขึ้นทั้งหมด มีจำนวน 5 เล่ม ดังนี้ เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ เล่มที่ 2 เรื่อง โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์ เล่มที่ 3 เรื่อง การลำเลียงสารเข้าและออกจากเซลล์ เล่มที่ 4 เรื่อง การหายใจระดับเซลล์ เล่มที่ 5 เรื่อง การแบ่งเซลล์ ในแต่ละเล่มของชุดกิจกรรมการเรียนรู้ ผู้เรียนสามารถนำไปศึกษาได้ด้วยตนเอง ทบทวนเนื้อหาหรือ นำไปศึกษาเพิ่มเติม แลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเพื่อนในกลุ่ม ส่งเสริมทักษะกระบวนการคิด และสามารถทำงานร่วมกับ ผู้อื่นได้อย่างมีความสุข ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และ การทำงานของเซลล์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ชุดนี้จะทำให้นักเรียนสามารถ เข้าใจเนื้อหาได้ดียิ่งขึ้น เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาผลการเรียนรู้ของผู้เรียน ช่วยให้สมารถจัดกิจกรรมการเรียนรู้ได้ อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถนำไปสู่จุดหมาย เป็นผู้เรียนที่มีความรู้ มีเจตคติที่ดีต่อวิชาชีววิทยา มีคุณลักษณะ อันพึงประสงค์ และสามารถนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ได้ต่อไป ผู้จัดทำ โสภา คำวุ่น คำนำ ก

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำนำ......................................................................................................................... ......................................... ก สารบัญ...............................................................................................................................................................ข คำชี้แจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับครู................................................................................................. 1 คำชี้แจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับนักเรียน.........................................................................................2 สิ่งที่ครูและนักเรียนต้องเตรียม........................................................................................................................... 3 คำแนะนำการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์.................................................................................................................4 จุดประสงค์การเรียนรู้ เรื่อง กล้องจุลทรรศน์......................................................................................................5 แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์.....................................................................................................6 กิจกรรมการเรียนรู้ ขั้นที่ 1 ขั้นสร้างความสนใจ (Engagement)...................................................................................................... 10 กิจกรรมที่ 1 เรื่อง ทดสอบศักยภาพของตา.................................................................................................10 ขั้นที่ 2 ขั้นสำรวจและค้นหา (Exploration)...................................................................................................... 11 ใบความรู้ที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์............................................................................................................11 กิจกรรมที่ 2 เรื่อง โลกใต้กล้องจุลทรรศน์....................................................................................................17 ขั้นที่ 3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป (Explanation)...............................................................................................20 กิจกรรมที่ 3 เรื่อง รอบรู้เรื่องกล้องจุลทรรศน์.............................................................................................20 ขั้นที่ 4 ขั้นขยายความรู้ (Elaboration)..............................................................................................................21 ใบความรู้ที่ 2 เรื่อง ใช้กล้องต้องรู้................................................................................................................21 ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินผล (Evaluation)................................................................................................................. 24 ใบงานที่ 1 เรื่อง ส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์.................................................................................... 24 ใบงานที่ 2 เรื่อง วิธีการใช้และดูแลรักษากล้องจุลทรรศน์............................................................................25 แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์.....................................................................................................27 บรรณานุกรม................................................................................................................... ...................................30 เรื่อง หน้า สารบัญ ข

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ภาคผนวก...................................................................................................................... .....................................31 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์......................................................................................32 เฉลยกิจกรรมที่ 1 เรื่อง ทดสอบศักยภาพของตา.........................................................................................33 เฉลยกิจกรรมที่ 2 เรื่อง โลกใต้กล้องจุลทรรศน์...........................................................................................34 เฉลยกิจกรรมที่ 3 เรื่อง รอบรู้เรื่องกล้องจุลทรรศน์.....................................................................................37 เฉลยใบงานที่ 1 เรื่อง ส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์.............................................................................38 เฉลยใบงานที่ 2 เรื่อง วิธีการใช้และดูแลรักษากล้องจุลทรรศน์...................................................................39 เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์......................................................................................41 เรื่อง หน้า สารบัญ (ต่อ) ค

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับครู ชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ (5Es) หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงาน ของเซลล์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ครูมีบทบาทสำคัญ ดังนี้ 1. ศึกษาคู่มือการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ แผนการจัดการเรียนรู้ ผลการเรียนรู้ จุดประสงค์การ เรียนรู้ กระบวนการจัดการเรียนรู้ และการวัดและประเมินผลการการเรียนรู้ให้เข้าใจอย่างชัดเจน 2. เตรียมชุดกิจกรรมการเรียนรู้และแบบบันทึกกิจกรรมประจำชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เล่มที่ 1 ให้ เรียบร้อย 3. แนะนำขั้นตอนการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แนวทางการปฏิบัติให้นักเรียนทราบโดยละเอียด ตลอดจนกำหนดข้อตกลงร่วมกัน 4. ชี้แจงจุดประสงค์การเรียนรู้ในแต่ละชุดกิจกรรมการเรียนรู้ให้นักเรียนทราบ 5. ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน เพื่อวัดความรู้ ความเข้าใจของผู้เรียนเกี่ยวกับกล้อง จุลทรรศน์ 6. จัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยปฏิบัติตามคำชี้แจง และตามขั้นตอนในชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เล่มที่ 1 อย่างเคร่งครัด 7. ครูกำกับดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิดและอำนวยความสะดวกแก่นักเรียนขณะจัดกิจกรรมการเรียนรู้ 8. หลังเสร็จสิ้นการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ด้วยชุดกิจกรรมการเรียนรู้เสร็จแล้ว นักเรียนทำ แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ และร่วมกันทำความสะอาดและเก็บวัสดุอุปกรณ์ให้ เรียบร้อย 9. ครูรวบรวมคะแนนก่อนเรียนและหลังเรียนของนักเรียน และนำไปวิเคราะห์ข้อมูลทางสถิติต่อไป 1

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ (5Es) หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงาน ของเซลล์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ครูมี บทบาทสำคัญ ดังนี้ 1. ให้นักเรียนศึกษาเกี่ยวกับมาตรฐานการเรียนรู้สาระชีววิทยา สาระสำคัญ ผลการเรียนรู้ จุดประสงค์การเรียนรู้ และคำแนะนำในการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้หน่วยที่ 3 เซลล์และการ ทำงานของเซลล์เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 2. ก่อนเรียนให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน 3. แบ่งกลุ่ม ๆ ละ 5-6 คน โดยแบ่งหน้าที่การทำงานให้ชัดเจน 4. การเรียนรู้ด้วยชุดกิจกรรมการเรียนรู้เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์จะต้องปฏิบัติตามขั้นตอนที่ กำหนดไว้อย่างเคร่งครัดและซื่อสัตย์ต่อตนเอง 5. หากนักเรียนมีข้อสงสัยหรือปัญหาใด ๆ ที่ไม่เข้าใจ สามารถขอคำแนะนำจากครูได้ตลอดเวลา 6. หลังจากเสร็จสิ้นจากการเรียนรู้ด้วยชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์แล้วให้ นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน 7. หลังจากนักเรียนเสร็จสิ้นจากกิจกรรมการเรียนรู้ในชุดกิจกรรมการเรียนรู้แล้ว ให้นักเรียน ทำความสะอาดและเก็บวัสดุอุปกรณ์ให้เรียบร้อย 2 คำชี้แจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับนักเรียน

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ➢ สิ่งที่ครูต้องเตรียม 1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ รายวิชา ชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 2. ศึกษาคู่มือครู แผนการจัดการเรียนรู้โดยละเอียด และปฏิบัติตามแผนการจัดการเรียนรู้ให้ครบทุก ขั้นตอน 3. ศึกษาเนื้อหา วิธีการจัดกิจกรรม การวัดและประเมินผลชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหา ความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ โดยละเอียด 4. ควรเตรียมสื่อ วัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ ให้พร้อมใช้งาน ➢ สิ่งที่นักเรียนต้องเตรียม 1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ รายวิชา ชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 2. หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติม วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ชีววิทยา เล่ม 1 (สสวท.) 3. สมุดบันทึก 4. อุปกรณ์การเรียน 3 สิ่งที่ครูและนักเรียนต้องเตรียม

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์รายวิชา ชีววิทยา 1 (ว30241) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ฉบับนี้ จัดทำขึ้นเพื่อนำไปใช้ในการจัดการเรียนรู้ ให้แก่นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เพื่อให้เกิดความรู้ ความเข้าใจในการเรียนรู้ ขอให้นักเรียนปฏิบัติตามคำชี้แจง ในชุดกิจกรรมการเรียนรู้แต่ละเล่ม 2. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ รายวิชา ชีววิทยา 1 (ว30241) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4ชุดนี้ แบ่งออกเป็น 5เล่ม คือ เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ เล่มที่ 2 เรื่อง โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์ เล่มที่ 3 เรื่อง การลำเลียงสารเข้าและออกจากเซลล์ เล่มที่ 4 เรื่อง การหายใจระดับเซลล์ เล่มที่ 5 เรื่อง การแบ่งเซลล์ 3. ในการเรียนรู้ด้วยการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์รายวิชา ชีววิทยา 1 (ว30241) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 กล้องจุลทรรศน์ใช้เวลา 2 ชั่วโมง นักเรียนควรปฏิบัติตาม ขั้นตอน ดังนี้ 3.1 นักเรียนอ่านคำชี้แจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ให้เข้าใจ พร้อมทั้งศึกษาจุดประสงค์การเรียนรู้ สาระการเรียนรู้ และสาระสำคัญ 3.2 ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน จำนวน 10 ข้อ โดยต้องไม่เปิดดูเฉลยก่อนทำแบบทดสอบ เมื่อทำเสร็จแล้วให้นักเรียนแต่ละคนตรวจให้คะแนน โดยเปิดดูจากเฉลย 3.3 นักเรียนศึกษาและปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู้ในชุดกิจกรรมการเรียนรู้เล่มที่ 1 กล้องจุลทรรศน์ ซึ่งแบ่งเป็น 5 ขั้นตอน โดยปฏิบัติตามคำชี้แจงของแต่ละกิจกรรม และสามารถศึกษาค้นคว้าความรู้จากแหล่งอื่น ๆ มาประกอบได้ 3.4 นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน จำนวน 10 ข้อ นักเรียนต้องมีความซื่อสัตย์ต่อตนเอง ไม่เปิดดู เฉลยก่อนทำแบบทดสอบ เมื่อทำเสร็จแล้วให้นักเรียนแต่ละคนตรวจให้คะแนน โดยเปิดดูจากเฉลย เกณฑ์การประเมินชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ รายวิชา ชีววิทยา 1 (ว30241) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 กล้องจุลทรรศน์ฉบับนี้ผ่านเกณฑ์ร้อยละ 80 ขึ้นไป 4 คำแนะนำการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ หน่วยที่ 3 เซลล์และการทำงานของเซลล์ เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ จุดประสงค์การเรียนรู้ เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 สาระที่ 4 ชีววิทยา มาตรฐาน ว 4.1 เข้าใจธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต การศึกษาชีววิทยาและวิธีการทางวิทยาศาสตร์ สารที่เป็น องค์ประกอบของสิ่งมีชีวิต ปฏิกิริยาเคมีในเซลล์ของสิ่งมีชีวิต กล้องจุลทรรศน์ โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์ การลำเลียงสารเข้าและออกจากเซลล์ การแบ่งเซลล์ และการหายใจระดับเซลล์ ผลการเรียนรู้ บอกวิธีการ และเตรียมตัวอย่างสิ่งมีชีวิตเพื่อศึกษาภายใต้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสง วัดขนาด โดยประมาณ และวาดภาพที่ปรากฏ ภายใต้กล้อง บอกวิธีการใช้ และการดูแลรักษากล้องจุลทรรศน์ใช้แสง ที่ถูกต้อง สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด กล้องจุลทรรศน์เป็นเครื่องมือที่ใช้ศึกษาสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่ไม่สามารถเห็นได้ด้วยตาเปล่าและ รายละเอียดโครงสร้างของเซลล์ กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงแบบเชิงประกอบ และกล้องจุลทรรศน์ใช้แสง แบบสเตอริโอ อาศัยเลนส์ในการทำให้เกิดภาพขยาย กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนทำให้เกิดภาพขยายโดยอาศัย เลนส์แม่เหล็กไฟฟ้ารวมลำอิเล็กตรอน ซึ่งมีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิด คือ ชนิดส่องผ่าน และชนิดส่องกราด ตัวอย่าง สิ่งมีชีวิตที่นำมาศึกษาภายใต้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงต้องมีวิธีการเตรียมที่ถูกต้องและเหมาะสม เพื่อให้เกิด ประสิทธิภาพในการศึกษา และกล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเป็นเครื่องมือที่มีความละเอียด ซับซ้อน ราคาค่อนข้าง สูงจึงควรใช้อย่างถูกวิธี มีการเก็บและดูแลรักษาที่ถูกต้องเพื่อให้สามารถใช้งานได้นาน จุดประสงค์การเรียนรู้ ด้านความรู้ (K) 1. นักเรียนสามารถบอกส่วนประกอบ และหน้าที่ของกล้องจุลทรรศน์ได้ 2. นักเรียนสามารถบอกวิธีการใช้ และการดูแลรักษากล้องจุลทรรศน์ที่ถูกต้องได้ 5

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ จุดประสงค์การเรียนรู้(ต่อ) ด้านทักษะกระบวนการ (P) 1. นักเรียนสามารถทำกิจกรรมเพื่อศึกษาโครงสร้างเซลล์ภายใต้กล้องจุลทรรศน์ได้ 2. นักเรียนสามารถใช้กล้องจุลทรรศน์ได้อย่างถูกต้อง ด้านจิตพิสัย (A) 1. นักเรียนเห็นคุณค่าและความสำคัญของการใช้กล้องจุลทรรศน์ สาระการเรียนรู้ 1. ส่วนประกอบและหน้าที่ของกล้องจุลทรรศน์ 2. วิธีการใช้และการดูแลรักษากล้องจุลทรรศน์ใช้แสง คุณลักษณะอันพึงประสงค์ 1. ซื่อสัตย์ 2. มีวินัย 3. ใฝ่เรียนรู้ 4. มุ่งมั่นในการทำงาน สมรรถนะสำคัญของผู้เรียน 1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ความสามารถในการแก้ปัญหา เวลาที่ใช้ในการเรียน เวลาที่ใช้ในการเรียนด้วยชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เล่มที่ 1 จำนวน 2 ชั่วโมง 6

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 1. ภาพที่มองเห็นจากกล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงเป็นภาพลักษณะใด ก. ภาพจริงหัวกลับ ข. ภาพเสมือนหัวกลับ ค. ภาพจริงหัวตั้ง ง. ภาพเสมือนหัวตั้ง 2. การดูภาพครั้งแรกต้องเลือกใช้เลนส์ใกล้วัตถุที่มีกาลังขยายเท่าไร ก. 4X ข. 10X ค. 40X ง. 100X พิจารณาภาพกล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง แล้วตอบคำถามข้อ 3 – 5 3. ถ้าต้องการวางสไลด์ที่จะศึกษา และหมุนปรับที่วางวัตถุให้ใกล้เลนส์มากที่สุด ควรใช้หมายเลขใดตามลำดับ ก. หมายเลข 2, 6 ข. หมายเลข 2, 5 ค. หมายเลข 6, 2 ง. หมายเลข 6, 5 คำชี้แจง ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงคำตอบเดียว (10 คะแนน) แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ใช้เวลา 10 นาที 4 5 6 7 2 1 3 7

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 4. เมื่อมองผ่านเลนส์จนมองเห็นวัตถุ ถ้าต้องการปรับภาพให้ชัดขึ้น ควรใช้หมายเลขใด มีชื่อเรียกว่าอะไร ก. หมายเลข 2 ปุ่มปรับภาพหยาบ ข. หมายเลข 4 เลนส์ใกล้ตา ค. หมายเลข 5 เลนส์ใกล้วัตถุ ง. หมายเลข 6 แท่นวางวัตถุ 5. เมื่อจะใช้กล้องจุลทรรศน์นักเรียนจะวางแผ่นสไลด์ไว้ที่ส่วนประกอบหมายเลขใด มีชื่อเรียกว่าอะไร ก. หมายเลข 3 ฐานกล้อง ข. หมายเลข 4 เลนส์ใกล้ตา ค. หมายเลข 5 เลนส์ใกล้วัตถุ ง. หมายเลข 6 แท่นวางวัตถุ 6. เมื่อกำลังขยายสูงขึ้นและภาพในกล้องจุลทรรศน์เห็นไม่ชัดเจนควรทำอย่างไร ก. หมุนปุ่มปรับภาพละเอียด ข. หมุนปุ่มปรับภาพหยาบ ค. เลื่อนสไลด์ไปมา ง. ปรับแสงสว่างเพื่อให้แสงเข้า 7. กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนมีข้อจำกัดการใช้อย่างไร ก. ใช้ได้เฉพาะในห้องที่เก็บกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนเท่านั้น ข. การเตรียมตัวยุ่งยากมากต้องใช้ผู้ชำนาญการ ค. ต้องมีระบบหล่อเย็นเพราะมีความร้อนมาก ง. ถูกต้องทุกข้อ 8. เลนส์ใกล้ตามีกำลังขยาย 15X เลนส์ใกล้วัตถุมีกำลังขยาย 20X ภาพที่เห็นจะมีกำลังขยายกี่เท่า ก. 150 ข. 200 ค. 300 ง. 350 9. การถือกล้องที่ถูกวิธีคือข้อใด ก. ถือ 2 มือที่บริเวณแขนกล้อง ข. ถือ 2 มือที่บริเวณฐานกล้อง ค. มือหนึ่งถือแขนกล้องและอีกมือหนึ่งถือบริเวณฐานกล้อง ง. มือหนึ่งถือแขนกล้องอีกมือหนึ่งจับบริเวณลำกล้อง 10. หลังจากใช้กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงศึกษารายละเอียดของวัตถุ โดยใช้เลนส์ใกล้วัตถุกำลังขยาย 40X เสร็จแล้ว ควรจะเก็บกล้องจุลทรรศน์อย่างไร ตามลำดับ กำหนดให้ 1. นำสไลด์บนแท่นวางวัตถุออกอย่างระมัดระวัง 2. ทำความสะอาดเลนส์ใกล้วัตถุและแท่นวางวัตถุ 3. หมุนเลนส์ใกล้วัตถุกำลังขยาย 40X เป็นกำลังขยาย 4X 4. หมุนปุ่มปรับภาพหยาบและเลื่อนแท่นวางวัตถุลงอย่างช้า ๆ ก. 1 2 3 4 ข. 2 3 1 4 ค. 3 4 1 2 ง. 4 3 1 2 8

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ชื่อ-สกุล .............................................................................. ชั้น ม.4/................. เลขที่ ................... คำชี้แจง ให้นักเรียนทาเครื่องหมายกากบาท (X) ลงในช่องใต้ตัวอักษร ก ข ค และ ง ที่เป็นคำตอบที่ถูกที่สุดเพียง ข้อเดียว เกณฑ์การผ่าน ได้คะแนนร้อยละ 80 ขึ้นไป (8 คะแนนขึ้นไป) ลงชื่อ..................................................ผู้ตรวจ (..................................................) วันที่ ........ เดือน....................... พ.ศ. ........... ข้อ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 คะแนนก่อนเรียน คะแนนเต็ม 10 คะแนนที่ได้ กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 9

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจง นักเรียนดูรูปสิ่งมีชีวิตแล้วร่วมกันอภิปรายว่าสิ่งเหล่านี้สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าหรือไม่ จากนั้นให้ นักเรียนแยกสิ่งมีชีวิตที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าและสิ่งมีชีวิตที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า สิ่งที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า สิ่งที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า 1. ขั้นสร้างความสนใจ (Engagement) กิจกรรมที่ 1 ทดสอบศักยภาพของตา ใช้เวลา 10 นาที 10

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ กล้องจุลทรรศน์ (microscope) เป็นเครื่องมือสำคัญที่ใช้ศึกษาสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กและรายละเอียด โครงสร้างของเซลล์ท่ไม่สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่า ซึ่งเป็นเครื่องมือที่ช่วยขยายศักยภาพทางด้านการมองเห็น ของมนุษย์ไปพร้อม ๆ กับความก้าวหน้าทางด้านวิทยาศาสตร์ในหลายแขนง กล้องจุลทรรศน์เป็นคำศัพท์ที่แปล จากภาษาอังกฤษ "microscope" ซึ่งมีรากศัพท์มาจากภาษากรีก" คือ ไมครอน" (micron) หมายถึง ขนาดเล็ก และ "สโคปอส" (scopos) หมายถึง เป้าหมาย หรือมุมมอง ช่วงปีพ.ศ. 2133-2143 เริ่มประดิษฐ์กล้องจุลทรรศน์ที่ให้ภาพขยายได้ 3-10 เท่า และมีการปรับและ พัฒนาคุณภาพของกล้องจุลทรรศน์ ประมาณปี พ.ศ. 2208 รอเบิร์ต ฮุก (Robert Hooke) ได้ประดิษฐ์กล้องจุลทรรศน์เลนส์ประกอบ เพื่อใช้ ศึกษาสิ่งต่าง ๆ รอบตัว และสามารถมองเห็นผนังเซลล์ครั้งแรกจากเซลล์ของเปลือกไม้โอ๊ค นอกจากนี้ยังเป็นผู้ให้ นิยามคำว่า เซลล์ ประมาณปี พ.ศ. 2217 อันโตนี วาน เลเวนฮุก (Antoni van Leewenhoek) ใช้กล้องจุลทรรศน์เลนส์ เดียวที่ประดิษฐ์เลนส์ขึ้นเอง ซึ่งมีกำลังขยายประมาณ 200 เท่า ในการสังเกตสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ และได้อธิบายลักษณะ ของโพรทิตส์และแบคทีเรีย ใบความรู้ที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 2. ขั้นสำรวจ และค้นหา (Exploration) ใช้เวลา 20 นาที 1. ความหมายของกล้องจุลทรรศน์ 2. ประวัติการประดิษฐ์กล้องจุลทรรศน์ ภาพที่ 1 ประวัติกล้องจุลทรรศน์ ที่มา: https://microbiologynote.com/th/%E0%B8%9B%#google_vignette 11

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ กล้องจุลทรรศน์จำแนกได้เป็น 2 ชนิด คือ 1. กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง (light microscope) นิยมใช้ในห้องปฏิบัติการชีววิทยายาทั่วไป หลักการ ทำงานจะใช้ลำแสงที่เป็นช่วงความยาวคลื่นที่ตามองเห็นได้และชุดของเลนส์แก้วทำให้เกิดภาพขยาย ซึ่งภาพ ปรากฏให้เห็นได้โดยตรงในลำกล้อง แบ่งเป็น 2 ชนิด ได้แก่ 1.1 กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงเชิงประกอบ (compound light microscope) เป็นกล้องชนิด เลนส์ประกอบ 2 ชนิด คือ เลนส์ใกล้วัตถุและเลนส์ใกล้ตา โดยใช้แสงผ่านวัตถุแล้วส่องขึ้นมาที่เลนส์จนเห็นภาพที่ บนวัตถุอย่างชัดเจน นิยมใช้ศึกษาโครงสร้างภายในของสิ่งมีชีวิตระดับเนื้อเยื่อแลเซลล์ รวมถึงลักษณะและการ จัดเรียงตัวของเซลล์ ภาพที่เกิดขึ้นเป็นภาพเสมือนหัวกลับและกลับซ้ายเป็นขวา โดยทั่วไปมีกำลังขยายประมาณ 1,000 เท่า 1.1 กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงแบบสเตอริโอ (stereoscopic microscope) เป็นกล้องชนิดเลนส์ ประกอบ สมารถใช้ศึกษาโครงสร้างภายนอกของวัตถุที่ทึบแสง มีกำลังขยายต่ำกว่ากล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงเชิง ประกอบ ซึ่งภาพที่เกิดขึ้นเป็นภาพ 3 มิติ เป็นภาพเสมือนหัวตั้งไม่กลับซ้ายเป็นขวา โดยทั่วไปมีกำลังขยาย ประมาณ 30-40 เท่า 3. ประเภทและหลักการทำงานของกล้องจุลทรรศน์ ภาพที่ 2 กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงเชิงประกอบ ที่มา: https://www.sjgadget.com/product/446/%E0%B8%81% E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8%A 11

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 2. กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน (electron microscope) เป็นกล้องจุลทรรศน์ที่ใช้ลำแสงอิเล็กตรอนแทน แสงสว่างและใช้เลนส์แม่เหล็กไฟฟ้าแทนเลนส์แก้ว ใช้ลำแสงอิเล็กตรอนจากปืนยิงผ่านเลนส์แม่เหล็กไฟฟ้า เพื่อให้ เกิดภาพบนจอรับภาพ มีกำลังขยายสูงกว่ากล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง เนื่องจากความยาวคลื่นของลำอนุภาค อิเล็กตรอนสั้นกว่าความยาวคลื่นแสงถึง 100,000 เท่า ทำให้กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนสามารถให้ประสิทธิภาพ ของกำลังขยาย ได้เหนือกว่ากล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงและการแจกแจงรายละเอียดได้ดีกว่าแบ่งเป็น 2 ชนิด ได้แก่ 2.1 กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนชนิดส่องผ่าน (transmission electron microscope: TEM) เหมาะสาหรับการศึกษาโครงสร้างภายในของเซลล์ ภาพที่ปรากฏบนจอเรืองแสงเป็นภาพ 2 มิติ มีกำลังขยายสูง มากถึง 500,000 ถึง 1,000,000 เท่า นอกจากจะใช้ศึกษาสิ่งมีชีวิต ยังใช้สาหรับส่องรูปผลึกของสารต่าง ๆ ในการ วิเคราะห์ทางเคมีได้ 2.2 กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนชนิดส่องกราด (scanning electron microscope: SEM) เป็นกล้องจุลทรรศน์ที่ใช้ในศึกษารูปร่างโครงสร้างและพื้นผิวของเซลล์ ภายนอกของตัวอย่างโดยเฉพาะศึกษา ลักษณะสัณฐานวิทยา เช่น ลักษณะรูปร่าง ลวดลายเป็นผิวตัวอย่างตลอดจนขนาดของตัวอย่าง โดยลำอิเล็กตรอน จะส่องกราดไปบนผิวของวัตถุ และสามารถศึกษาทั้งตัวอย่างทางชีวภาพและวัสดุศาสตร์อีกด้วย ได้ภาพที่มีลักษณะ เป็นภาพ 3 มิติมีกำลังขยายสูงสุดประมาณ 400,000 เท่า ภาพที่ 4 กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน ที่มา: https://www.becthai.com/th/products/435634- jeoljemf200-%2F-multi-purpose-electron-microscopeภาพที่ 3 กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงแบบสเตอริโอ ที่มา: https://www.scilution.co.th/product/stereo-microscope-st6/ %E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A8%E0%B8%99% 12

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 4. ส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์ใช้แสง 13

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ กล้องจุลทรรศน์เป็นเครื่องมือที่มีส่วนประกอบหลายส่วนและมีอุปกรณ์ เฉพาะทาง ดังนั้นการใช้งานให้ ถูกต้องจึงมีความจำเป็นและมีขั้นตอนในการปฏิบัติ ดังนี้ ขั้นที่ 1 เคลื่อนย้ายกล้องจุลทรรศน์โดยใช้มือข้างหนึ่งจับแขนของกล้อง และใช้มืออีกข้างหนึ่งประคอง ส่วนฐาน ยกกล้องให้ตั้งตรงแล้วนำไปวางบนโต๊ะที่แข็งแรงมั่นคง ขั้นที่ 2 ตรวจสอบและปรับแท่นวางวัตุให้อยู่ตำแหน่งต่ำสุดด้วยปุ่มปรับภาพหยาบ ตรวจสอบว่าเลนส์ใกล้ วัตถุกำลังขยายต่ำสุดอยู่ตรงที่ตำแหน่งตรงกลางของแท่นวางวัตถุหรือไม่ ถ้าไม่ใช่ให้ปรับโดยการหมุนจานหมุน เปิดสวิตช์ไฟ ปรับระยะห่างของเลนส์ใกล้ตาให้พอดีกับระยะห่างระหว่างตา จะเห็นภาพเป็นวงกลมที่ซ้อนกันเป็น วางเดียว ขั้นที่ 3 นำสไลด์ตัวอย่างวางบนแท่นวางวัตถุ ยึดด้วยที่หนีบสไลด์ เลื่อนให้วัตถุอยู่กึ่งกลางบริเวณที่แสง ผ่านมองด้านข้างตามแนวระดับแท่นวางวัตถุ ค่อย ๆ หมุนปุ่มปรับภาพหยาบเพื่อเลื่อนให้แท่นวางวัตถุขึ้นสูงสุด ขั้นที่ 4 มองผ่านเลนส์ใกล้ตา พร้อมกับหมุนปุ่มปรับภาพหยาบอย่างช้า ๆ เพื่อให้แท่นวางวัตถุเลื่อนลงจน มองเห็นภาพวัตถุชัดเจน ปรับโฟกัสหาระยะโฟกัสที่ชัดที่สุด โดยเริ่มจากเลนส์ใกล้วัตถุที่มีขนาดกำลังขยายต่ำสุด 5. การใช้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสง 14

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ก่อนเนื่องจากเลนส์กำลังขยายต่ำสุดจะเป็นเลนส์ที่เห็นภาพกว้างที่สุดทำให้ง่ายในการหาจุดที่จะส่อง การเริ่มที่ กำลังขยายสูงทำให้มองเห็นไม่คลอบคลุมหรือทำให้ยากต่อการหาวัตถุที่จะส่อง จากนั้นค่อยเพิ่มกำลังขยายให้สูงขึ้น แล้วปรับภาพให้ชัดเจนขึ้นอีกโดยการหมุนปุ่มปรับภาพละเอียด ขั้นที่ 5 ถ้าต้องการขยายภาพให้มีขนาดใหญ่ขึ้น ให้หมุนจานหมุนเพื่อเลื่อนเลนส์ใกล้วัตถุที่มีกำลังขยายสูง ขึ้นมาแทนที่เลนส์ที่มีกำลังขยายเดิม จากนั้นปรับภาพให้ชัดเจนขึ้นโดยการหมุนปุ่มปรับภาพละเอียด หากเป็นเลนส์ ใกล้วัตถุที่มีกำลังขยายตั้งแต่ 40 เท่าขึ้นไป ห้ามใช้ปุ่มปรับภาพหยาบในการปรับความชัดเจนของภาพ โดยเด็ดขาด เพราะจะทำให้สไลด์กระทบกับเลนส์ของวัตถุ ซึ่งอาจสร้างความเสียหายให้สไลด์และเลนส์ของวัตถุได้และปรับ ปริมาณแสงโดยปรับที่ไอริสไดอะแฟรมใต้แท่นวางสไลด์ เพื่อควบคุมแสงในปริมาณที่พอเหมาะ การลดความกว้าง ของไดอะแฟรมลงเมื่อกาลังขยายสูงขึ้น ขั้นที่ 6 หากปรับกำลังขยายให้สูงขึ้น เมื่อมองขนาดของวัตถุที่ส่องมีขนาดเล็ก จนไม่สามารถมองเห็นได้ให้ ปรับกำลังขยายให้สูงขึ้น โดยเลนส์ 100X ควรใช้ Immersion Oil หยดลงบนกระจกปิดสไลด์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ในการมองเห็นด้วย โดยให้เลนส์สัมผัสกับ Immersion Oil และกระจกปิดสไลด์ 15

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ขั้นที่ 7 หากต้องการเปลี่ยนสไลด์แผ่นใหม่ หลังจากศึกษาสไลด์แผ่นเดิมเรียบร้อยแล้ว ให้หมุนจานหมุน เพื่อให้เลนส์ใกล้วัตถุกำลังขยายต่ำสุดมาอยู่ตรงตำแหน่งตรงกลางแท่นวางวัตถุ แล้วเลื่อนคลิบหนีบสไลด์ออกไป ทางด้านข้างอย่างช้า ๆ แล้วจึงค่อย ๆ เลื่อนสไลด์แผ่นเดิมออกจากแท่นวางวัตถุ ให้พ้นตำแหน่งของเลนส์วัตถุ ก่อนที่จะยกสไลด์ขึ้นมาหากปฏิบัติเช่นนี้ เมื่อนำสไลด์แผ่นใหม่ใส่เข้าไป ก็จะไม่จำเป็นต้องปรับหาระยะชัดของ ภาพอีก ขั้นที่ 8 เมื่อใช้กล้องจุลทรรศน์เสร็จแล้ว จะต้องเก็บกล้องจุลทรรศน์โดยหมุนจานให้เลนส์ใกล้วัตถุที่มี กำลังขยายต่ำสุดให้อยู่ตรงกลางแท่นวางวัตถุ เลื่อนแท่นวางวัตถุให้อยู่ที่ตำแหน่งต่ำสุด เก็บสไลด์ตัวอย่าง ลดความ เข้มของแสงให้อยู่ในระดับต่ำสุดก่อนปิดสวิตช์ไฟเสมอ ทำความสะอาดเลนส์ด้วยกระดาษเช็ดเลนส์ หรือน้ำยา สำหรับเช็ดเลนส์ และเก็บกล้องจุลทรรศน์ให้เรียบร้อยโดยใช้ถุงคลุมหรือเก็บไว้ ในที่ที่ไม่มีฝุ่นและความชื้นต่ำ หมายเหตุการปรับลดระดับความเข้มแสงให้ต่ำสุดก่อนปิดสวิทช์ไฟ จะช่วยยืดอายุการใช้งานของ หลอดไฟได้ทำให้หลอดไฟไม่ขาดง่าย เพราะหากมีผู้ลืมปรับความเข้มแสงให้อยู่ในระดับต่ำสุดก่อนปิดสวิทช์ไฟ เมื่อนำกล้องมาใช้ครั้งต่อไป และเปิดสวิทช์ไฟจะทำให้มีกระแสไฟฟ้าจำนวนมากเข้าไปยังหลอดไฟทันที อาจทำให้ หลอดไฟขาดได้ 16

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ จุดประสงค์ 1. บอกชื่อและอธิบายการทำงานของส่วนประกอบต่าง ๆ ของกล้องจุลทรรศน์ได้ถูกต้อง 2. เพื่อฝึกทักษะการใช้กล้องจุลทรรศน์ 3. ศึกษาภาพตัวอักษรภายใต้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเชิงประกอบ 4. เตรียมตัวอย่างสิ่งมีชีวิตเพื่อศึกษาโครงสร้างเซลล์โดยใช้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเชิงประกอบ วัสดุอุปกรณ์ 1. กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเชิงประกอบ 6. ใบมีดโกน 2. สไลด์และกระจกปิดสไลด์ 7. ตัวอักษร 3. จานเพาะเชื้อ 8. ใบว่านกาบหอย 4. บีกเกอร์ 9. น้ำ 5. หลอดหยด 10. กระดาษทิชชู วิธีการทำกิจกรรม ตอนที่ 1 การศึกษาภาพตัวอักษรภายใต้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเชิงประกอบ 1. นำตัวอักษรที่ต้องการศึกษาวางบนสไลด์ แล้วนำไปศึกษาภายใต้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเชิงประกอบ 2. สังเกตตัวอักษรภายใต้กล้องจุลทรรศน์วาดภาพที่เห็นภายใต้กล้องจุลทรรศน์พร้อมระบุกำลังขยายที่ใช้ ตอนที่ 2 การศึกษาโครงสร้างเซลล์โดยใช้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเชิงประกอบ (เซลล์ปากใบว่านกาบหอย) 1. หยดน้ำ 1 หยด ลงบนแผ่นสไลด์ 2. ลอกเยื่อผิวใบด้านท้องใบของว่านกาบหอย (ด้านสีม่วง) เมื่อได้แล้วให้แช่ในน้ำสะอาดทันที ตัดให้มี ขนาดพอเหมาะวางลงบนแผ่นสไลด์ที่มีหยดน้ำ 3. นำสไลด์ไปศึกษาภายใต้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเชิงประกอบ ที่กำลังขยาย 4X, 10X และ 40X 4. สังเกตการเรียงตัวของเซลล์ ลักษณะเซลล์ปากใบ ที่กำลังขยาย 4X, 10X และ 40X 5. วาดภาพเซลล์ใบว่านกาบหอยที่เห็นภายใต้กล้องจุลทรรศน์ พร้อมระบุกำลังขยายที่ใช้ กิจกรรมที่ 2 โลกใต้กล้องจุลทรรศน์ 17 ใช้เวลา 25 นาที

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ บันทึกผลการทำกิจกรรม คำชี้แจง ให้นักเรียนบันทึกข้อมูลที่สังเกตพบ และตอบคำถามท้ายกิจกรรม ตารางที่ 1 รูปร่าง ลักษณะของเซลล์สิ่งมีชีวิตที่พบภายใต้กล้องจุลทรรศน์ ชื่อเซลล์ที่นำมาศึกษา ภาพวาดของเซลล์ กำลังขยาย (เท่า) ตัวอักษร.................. เซลล์ใบว่านกาบหอย เซลล์ปากใบว่านกาบหอย คำถามท้ายกิจกรรม 1. ภาพอักษรที่สังเกตจากกล้องจุลทรรศน์มีลักษณะเป็นอย่างไร ............................................................................................................................. ....................................................... ................................................................................................................................................... ................................. .................................................................................................. .................................................................................. 2. เมื่อปรับกำลังขยายของเลนส์ใกล้วัตถุให้สูงขึ้น ภาพที่เห็นเป็นอย่างไร .................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... 18

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 3. เมื่อพบปัญหาขณะใช้กล้องจุลทรรศน์ เช่น ไม่เห็นภาพ ภาพไม่ชัดเจน ภาพที่เห็นมืดหรือสว่างเกินไปจะมีวิธีการ แก้ไขอย่างไร ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... ................................................................................................................................................................... ................. ................................................................................................................. ................................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... 4. ถ้าต้องการให้ภาพที่อยู่มุมบนซ้ายของจอภาพมาอยู่ตรงกลางจอภาพ จะปรับเลื่อนส่วนใดของกล้อง และ ปรับเลื่อนอย่างไร ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... .......................................................................................................................................................................... .......... ........................................................................................................................ ............................................................ ............................................................................................................................. ....................................................... 5. ให้อธิบายความหมายของคำต่อไปนี้ Ocular คือ…………………………………………………………………………….………………..............………………………... Body Tube คือ………………………………………………………..……………….……………………………..............……….. Revolving Nose Piece คือ…………………………………………………………….……..……………..............…………… Coarse Adjustment knob คือ…………………………………………………..……….……………………..............……… Fine Adjustment knob คือ………………………………………………………………………..…………………................ Condenser คือ………………………………………………………………………………………..……….…......................…… Iris Diaphragm คือ……………………………..………………………………………………………..…………..............…….... 19

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจง ตอนที่ 1 นักเรียนจงบอกข้อแตกต่างระหว่างกล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงและกล้องจุลทรรศน์แบบอิเล็กตรอน ตอนที่ 2 นักเรียนบอกหน้าที่หลักการทางานของส่วนประกอบต่างๆ ของกล้องจุลทรรศน์ ส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์ หน้าที่หลักการทำงาน - ที่หนีบสไลด์ - ฐานกล้อง ใช้วางสไลด์ตัวอย่างที่ต้องการศึกษา ขยายภาพที่ได้จากเลนส์ใกล้วัตถุ - เลนส์ใกล้วัตถุ ปรับความคมชัดของภาพ เป็นแหล่งกำเนิดแสง - จานหมุนเลนส์ ใช้จับในการเคลื่อนย้ายกล้อง - ไอริสไดอะเฟรม สิ่งเปรียบเทียบ กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง กล้องจุลทรรศน์แบบอิเล็กตรอน 1. ตัวกลางที่ใช้ส่องผ่านวัตถุ 2. เลนส์ในตัวกล้อง 3. ตัวกล้อง 4. เลนส์รวมแสง 5. ระบบถ่ายเทความร้อน 6. ภาพที่ได้ 7. เซลล์ที่ใช้ศึกษา 8. กำลังขยายสูงสุด 9. ขนาดวัตถุเล็กสุด 10. การมองเห็นภาพ กิจกรรมที่ 3 รอบรู้เรื่องกล้องจุลทรรศน์ 3. ขั้นอธิบาย และลงข้อสรุป (Explanation) ใช้เวลา 15 นาที 20

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ภาพที่เกิดจากเลนส์ใกล้วัตถุเป็นภาพจริงหัวกลับ ภาพที่เกิดจากเลนส์ใกล้ตาภาพที่ได้เป็นภาพเสมือน หัวกลับ 4. ขั้นขยายความรู้ (Elaboration) ใบความรู้ที่ 2 เรื่อง ใช้กล้องต้องรู้ ใช้เวลา 10 นาที การเกิดภาพภายใต้กล้องจุลทรรศน์ ภาพที่ 5 ทัศนูปกรณ์ ที่มา: http://tk.nana-gallery.com/?p=176 การคำนวณกำลังขยายกล้องจุลทรรศน์ 21

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ หลังจากใช้กล้องจุลทรรศน์เสร็จ ใช้ผ้าที่สะอาดและแห้งเช็ดทำความสะอาดส่วนที่เป็นโลหะ สำหรับส่วนที่ เป็นเลนส์และกระจกทำความสะอาดโดยใช้กระดาษเช็ดเลนส์เท่านั้น เลื่อนที่หนีบสไลด์ให้ตั้งฉากกับตัวกล้อง หมุน เลนส์ใกล้วัตถุที่มีกำลังขยายต่ำสุดให้อยู่ในแนวลำกล้องแล้วเลื่อนให้อยู่ในระดับต่ำสุด ปรับไฟให้อยู่ระดับต่ำสุด ใช้ ผ้าคลุมไว้เมื่อเลิกใช้งาน อย่าเก็บกล้องไว้ในที่ชื้นเพราะจะทำให้เลนส์ขึ้นราได้ การดูแลรักษากล้องจุลทรรศน์ 22

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ เนื่องจากกล้องจุลทรรศน์เป็นอุปกรณ์ที่มีราคาสูงและมีส่วนประกอบที่อาจเสียหายง่ายโดยเฉพาะเลนส์ จึงต้องใช้และเก็บรักษาด้วยความระมัดระวังให้ถูกวิธี ซึ่งมีวิธีปฏิบัติดังนี้ 1. การยกกล้อง ควรใช้มือหนึ่งจับที่แขนกล้องและอีกมือหนึ่งรองที่ฐานและต้องให้ลากล้องตั้งตรงเสมอ เพื่อป้องกันการเลื่อนหลุดของเลนส์ใกล้ตา ซึ่งสามารถถอดออกได้ 2. สไลด์และกระจกปิดสไลด์ต้องไม่เปียก เพราะอาจทำให้แท่นวางวัตถุเกิดสนิม และทำให้เลนส์ใกล้วัตถุ ชื้นอาจเกิดราขึ้นที่เลนส์ได้ 3. ขณะที่ตามองผ่านเลนส์ใกล้ตา เมื่อจะต้องหมุนปุ่มปรับภาพหยาบต้องมองด้านข้างตามแนวระดับ แท่นวางวัตถุ และหมุนให้เลนส์ใกล้วัตถุกับแท่นวางวัตถุเคลื่อนเข้าหากันเพราะเลนส์ใกล้วัตถุอาจกระทบ กระจกสไลด์ทำให้เลนส์แตกได้ 4. การหาภาพต้องเริ่มต้นด้วยเลนส์วัตถุกำลังขยายต่ำสุดก่อนเสมอและปรับหาภาพให้ชัดเจนก่อนจึงค่อย ใช้เลนส์ใกล้วัตถุที่มีกำลังขยายสูงขึ้น 5. เมื่อใช้เลนส์ใกล้วัตถุที่มีกำลังขยายสูง ถ้าจะปรับภาพให้ชัดให้หมุนเฉพาะปุ่มปรับภาพละเอียดเท่านั้น 6. ห้ามใช้มือแตะเลนส์ในการทำความสะอาดให้ใช้กระดาษสำหรับเช็ดเลนส์ เช็ดเท่านั้น 7. เมื่อใช้เสร็จแล้วต้องเอาวัตถุที่ศึกษาออก เช็ดแท่นวางวัตถุและเช็ดเลนส์ ให้สะอาด หมุนเลนส์ใกล้วัตถุ กำลังขยายต่ำสุดให้อยู่ตรงกับลำกล้องและเลื่อนลำกล้องลงต่ำสุด แล้วเก็บใส่กล่องหรือใส่ตู้ให้เรียบร้อย ข้อควรระวังในการใช้กล้องจุลทรรศน์ 23 ไม่ยากเลยใช่ไหมทุกคน !!!!!!

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจง ตอนที่ 1 ให้นักเรียนระบุส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง ตามหมายเลขที่กำหนดให้ถูกต้อง ตอนที่ 2 ระบุส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์ให้สอดคล้องกับหน้าที่ที่กำหนดให้ .......................................................... 1. ใช้หมุนเพื่อเลื่อนตำแหน่งแท่นวางวัตถุ เพื่อปรับระยะภาพ .......................................................... 2. ใช้หมุนเพื่อทำให้เห็นภาพชัดเจนมากยิ่งขึ้น .......................................................... 3. ทำหน้าที่รวมแสงให้เข้มขึ้น เพื่อส่งไปยังวัตถุที่ต้องการศึกษา .......................................................... 4. ม่านปิด-เปิดรูรับแสง สามารถปรับขนาดของรูรับแสงได้ตามต้องการ .......................................................... 5. ใช้หมุนเมื่อต้องการเปลี่ยนกำลังขยายของเลนส์ใกล้วัตถุ .......................................................... 6. อยู่ส่วนบนของลำกล้องส่วนใหญ่มีกำลังขยาย 10X .......................................................... 7. อยู่ติดกับแป้นกลม มีทั้งกำลังขยายต่ำและสูง (4X, 10X, 40X, 100X) .......................................................... 8. ใช้วางสไลด์ที่ต้องการศึกษา .......................................................... 9. ใช้จับในขณะเคลื่อนย้ายกล้องจุลทรรศน์ .......................................................... 10. อาจเป็นกระจกหรือหลอดไฟ 5. ขั้นประเมินผล (Evaluation) ใช้เวลา 20 นาที ใบงานที่ 1 ส่วนประกอบกล้องจุลทรรศน์ 24

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจง ตอนที่ 1 จงเรียงลำดับวิธีการใช้กล้องจุลทรรศน์โดยการเติมเลขลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ขั้นปรับระห่างระหว่างตา สำหรับกล้องชนิด 2 ตา ปรับหาระยะห่างของเลนส์ใกล้ตาให้พอดีกับระยะห่าง ระหว่างตา จะได้เห็นภาพเป็นวงกลมที่ซ้อนกันเป็นวางเดียว ขั้นปรับปริมาณแสง โดยปรับที่ไอริสไดอะเฟรม ใต้แท่นวางสไลด์เพื่อควบคุมแสงในปริมาณที่พอเหมาะ การลดความกว้างของไอริสไดอะเฟรมลงเมื่อกำลังขยายสูงขึ้น ขั้นปรับละเอียด เมื่อปรับภาพหยาบจนพอมองเห็นภาพให้ทำการปรับปุ่มปรับภาพละเอียด ควบคู่กับ การเลื่อนสไลด์ ขั้นวางสไลด์ที่ต้องการส่องบนแท่นวางสไลด์ เปิดไฟกล้องจุลทรรศน์ ควรให้จุดวงกลมของแสงอยู่ ตรงกลางใกล้เคียงกับบริเวณที่ต้องการส่องมากที่สุด ขั้นทำความสะอาด เมื่อใช้งานเสร็จให้เก็บโดยใช้ถุงคลุมหรือเก็บไว้ในที่ที่ไม่มีฝุ่น และความชื้นต่ำ โดยเช็ด ทำความสะอาดด้วยกระดาษเช็ดเลนส์หรือน้ำยาสำหรับเช็ดเลนส์ ขั้นปรับโฟกัส หาระยะโฟกัสที่ชัดที่สุด โดยเริ่มจากเลนส์ใกล้วัตถุที่ขนาดกำลังขยายต่ำสุดก่อน จากนั้น ค่อยเพิ่มกำลังขยายให้สูงขึ้น โดยปรับปุ่มปรับภาพหยาบ ขั้นปรับกำลังขยายให้สูงขึ้น เมื่อขนาดของวัตถุที่ส่องมีขนาดเล็กจนไม่สามารถมองเห็นได้ ให้ปรับ กำลังขยายให้สูงขึ้น โดยใช้เลนส์ 100X และหยด Immersion Oil ลงบนกระจกปิดสไลด์เพื่อเพิ่ม ประสิทธิภาพในการมองเห็นด้วย ใบงานที่ 2 วิธีการใช้และดูแลรักษากล้องจุลทรรศน์ 25

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ตอนที่ 2 ให้นักเรียนนำคำที่กำหนดให้ต่อไปนี้ใส่ลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ใช้กระดาษเช็ดเลนส์ ใช้ผ้าคลุม ไม่เก็บในที่ชื้น ปิดสวิตซ์ ถอดปลั๊ก ใช้ผ้าแห้งสะอาดเช็ดส่วน ล้างทำความสะอาด หมุนเลนส์ใกล้วัตถุ จับกระจกปิดสไลด์ ที่เป็นโลหะ ให้เรียบร้อย ให้มีกำลังขยายต่ำสุด อย่างเบามืออย่าให้หัก ใช้ผ้าหรือทิชชูเช็ดให้แห้ง เก็บในที่แห้งหรือกล่อง ล้างด้วยน้ำยาทำความสะอาด อย่าให้เป็นรอยขูดขีด ระวังแผ่นกระจกแตกหัก กล้องจุลทรรศน์ แผ่นสไลด์ 26

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 1. การดูภาพครั้งแรกต้องเลือกใช้เลนส์ใกล้วัตถุที่มีกาลังขยายเท่าไร ก. 4X ข. 10X ค. 40X ง. 100X 2. ภาพที่มองเห็นจากกล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงเป็นภาพลักษณะใด ก. ภาพจริงหัวกลับ ข. ภาพเสมือนหัวกลับ ค. ภาพจริงหัวตั้ง ง. ภาพเสมือนหัวตั้ง พิจารณาภาพกล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง แล้วตอบคำถามข้อ 3 – 5 3. เมื่อมองผ่านเลนส์จนมองเห็นวัตถุ ถ้าต้องการปรับภาพให้ชัดขึ้น ควรใช้หมายเลขใด มีชื่อเรียกว่าอะไร ก. หมายเลข 2 ปุ่มปรับภาพหยาบ ข. หมายเลข 4 เลนส์ใกล้ตา ค. หมายเลข 5 เลนส์ใกล้วัตถุ ง. หมายเลข 6 แท่นวางวัตถุ คำชี้แจง ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงคำตอบเดียว (10 คะแนน) แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ใช้เวลา 10 นาที 4 5 6 7 2 1 3 27

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 4. เมื่อจะใช้กล้องจุลทรรศน์นักเรียนจะวางแผ่นสไลด์ไว้ที่ส่วนประกอบหมายเลขใด มีชื่อเรียกว่าอะไร ก. หมายเลข 3 ฐานกล้อง ข. หมายเลข 4 เลนส์ใกล้ตา ค. หมายเลข 5 เลนส์ใกล้วัตถุ ง. หมายเลข 6 แท่นวางวัตถุ 5. ถ้าต้องการวางสไลด์ที่จะศึกษา และหมุนปรับที่วางวัตถุให้ใกล้เลนส์มากที่สุด ควรใช้หมายเลขใดตามลำดับ ก. หมายเลข 2, 6 ข. หมายเลข 2, 5 ค. หมายเลข 6, 2 ง. หมายเลข 6, 5 6. เลนส์ใกล้ตามีกำลังขยาย 15X เลนส์ใกล้วัตถุมีกำลังขยาย 20X ภาพที่เห็นจะมีกำลังขยายกี่เท่า ก. 150 ข. 200 ค. 300 ง. 350 7. เมื่อกำลังขยายสูงขึ้นและภาพในกล้องจุลทรรศน์เห็นไม่ชัดเจนควรทำอย่างไร ก. หมุนปุ่มปรับภาพละเอียด ข. หมุนปุ่มปรับภาพหยาบ ค. เลื่อนสไลด์ไปมา ง. ปรับแสงสว่างเพื่อให้แสงเข้า 8. การถือกล้องที่ถูกวิธีคือข้อใด ก. ถือ 2 มือที่บริเวณแขนกล้อง ข. ถือ 2 มือที่บริเวณฐานกล้อง ค. มือหนึ่งถือแขนกล้องและอีกมือหนึ่งถือบริเวณฐานกล้อง ง. มือหนึ่งถือแขนกล้องอีกมือหนึ่งจับบริเวณลำกล้อง 9. หลังจากใช้กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงศึกษารายละเอียดของวัตถุ โดยใช้เลนส์ใกล้วัตถุกำลังขยาย 40X เสร็จแล้ว ควรจะเก็บกล้องจุลทรรศน์อย่างไร ตามลำดับ กำหนดให้ 1. นำสไลด์บนแท่นวางวัตถุออกอย่างระมัดระวัง 2. ทำความสะอาดเลนส์ใกล้วัตถุและแท่นวางวัตถุ 3. หมุนเลนส์ใกล้วัตถุกำลังขยาย 40X เป็นกำลังขยาย 4X 4. หมุนปุ่มปรับภาพหยาบและเลื่อนแท่นวางวัตถุลงอย่างช้าๆ ก. 1 2 3 4 ข. 2 3 1 4 ค. 3 4 1 2 ง. 4 3 1 2 10. กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนมีข้อจากัดการใช้อย่างไร ก. ใช้ได้เฉพาะในห้องที่เก็บกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนเท่านั้น ข. การเตรียมตัวยุ่งยากมากต้องใช้ผู้ชำนาญการ ค. ต้องมีระบบหล่อเย็นเพราะมีความร้อนมาก ง. ถูกต้องทุกข้อ 28

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ชื่อ-สกุล .............................................................................. ชั้น ม.4/................. เลขที่ ................... คำชี้แจง ให้นักเรียนทาเครื่องหมายกากบาท (X) ลงในช่องใต้ตัวอักษร ก ข ค และ ง ที่เป็นคำตอบที่ถูกที่สุดเพียง ข้อเดียว เกณฑ์การผ่าน ได้คะแนนร้อยละ 80 ขึ้นไป (8 คะแนนขึ้นไป) ลงชื่อ..................................................ผู้ตรวจ (..................................................) วันที่ ........ เดือน....................... พ.ศ. ........... ข้อ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 คะแนนก่อนเรียน คะแนนเต็ม 10 คะแนนที่ได้ กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 29

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ กระทรวงศึกษาธิการ. หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 และมาตรฐานการเรียนรู้ และตัวชี้วัดฯ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560). เข้าถึงได้จาก http://academic.obec.go.th/web/news กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงเชิงประกอบ : เข้าถึงได้จาก https://www.sjgadget.com/product/446 กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงแบบสเตอริโอ : เข้าถึงได้จาก https://www.scilution.co.th/product/stereomicroscope-st6/ กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน : เข้าถึงได้จาก https://www.becthai.com/th/products/435634 จิรัสย์ เจนพาณิชย์. (2554). Bi0logy ชีววิทยา สำหรับนักเรียนมัธยมปลาย. กรุงเทพฯ: บูมคัลเลอร์ไลน์. ทัศนูปกรณ์: เข้าถึงได้จาก http://tk.nana-gallery.com/?p=176 นุชจรีภรณ์ จันทศร. (ม.ป.ป.). ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง ดุลยภาพ ของสิ่งมีชีวิตชุดที่ 1 กล้องจุลทรรศน์. โรงเรียนศรีสองรักษ์วิทยา อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย. ประวัติกล้องจุลทรรศน์ : เข้าถึงได้จาก https://microbiologynote.com/th/%E0%B8%9B%# google_vignette. 2012/07/blog-post.html ปวีณ์กร บัวเพชร. ชุดการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ (5E) กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชุดที่2 รูปร่าง ลักษณะของเซลล์สิ่งมีชีวิต โรงเรียนท่าชนะ. จังหวัดสุราษฎร์ธานี. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2561). รายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์ ชีววิทยา เล่ม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว. __________. (2561). หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์ ชีววิทยา เล่ม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์สกสค. ลาดพร้าว. บรรณานุกรม

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ภาคผนวก

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ข้อที่ คำตอบ 1. ข. ภาพเสมือนหัวกลับ 2. ก. 4X 3. ค. หมายเลข 6,2 4. ก. หมายเลข 2 ปุ่มปรับภาพหยาบ 5. ง. หมายเลข 6 แท่นวางวัตถุ 6. ก. หมุนปุ่มปรับภาพละเอียด 7. ง. ถูกทุกข้อ 8. ค. 300 9. ค. มือหนึ่งถือแขนกล้องและอีกมือหนึ่งถือบริเวณฐานกล้อง 10. ค. 3 4 1 2 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 32

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจง นักเรียนดูรูปสิ่งมีชีวิตแล้วร่วมกันอภิปรายว่าสิ่งเหล่านี้สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าหรือไม่ จากนั้นให้ นักเรียนแยกสิ่งมีชีวิตที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าและสิ่งมีชีวิตที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า สิ่งที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า สิ่งที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ลูกอ๊อด อะตอม ไข่ไก่ ไวรัส ไฮดรา เซลล์สัตว์ เหา เซลล์พืช เกสรดอกไม้ แบคทีเรีย เฉลยกิจกรรมที่ 1 ทดสอบศักยภาพของตา 33

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ บันทึกผลการทำกิจกรรม คำชี้แจง ให้นักเรียนบันทึกข้อมูลที่สังเกตพบ และตอบคำถามท้ายกิจกรรม ตารางที่ 1 รูปร่าง ลักษณะของเซลล์สิ่งมีชีวิตที่พบภายใต้กล้องจุลทรรศน์ ชื่อเซลล์ที่นำมาศึกษา ภาพวาดของเซลล์ กำลังขยาย (เท่า) ตัวอักษร...Bio1....... เซลล์ใบว่านกาบหอย เซลล์ปากใบว่านกาบหอย คำถามท้ายกิจกรรม 1. ภาพอักษรที่สังเกตจากกล้องจุลทรรศน์มีลักษณะเป็นอย่างไร ............................................................................................................................. ....................................................... .................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... เฉลยกิจกรรมที่ 2 โลกใต้กล้องจุลทรรศน์ Bio1 40 เท่า 40 เท่า 100 เท่า ภาพเสมือนหัวกลับ และกลับขวาเป็นซ้าย 34

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ 2. เมื่อปรับกำลังขยายของเลนส์ใกล้วัตถุให้สูงขึ้น ภาพที่เห็นเป็นอย่างไร ............................................................................................................................. ....................................................... .................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... 3. เมื่อพบปัญหาขณะใช้กล้องจุลทรรศน์ เช่น ไม่เห็นภาพ ภาพไม่ชัดเจน ภาพที่เห็นมืดหรือสว่างเกินไปจะมีวิธีการ แก้ไขอย่างไร .................................................................................................................................................... ................................ ................................................................................................... ................................................................................. ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... 4. ถ้าต้องการให้ภาพที่อยู่มุมบนซ้ายของจอภาพมาอยู่ตรงกลางจอภาพ จะปรับเลื่อนส่วนใดของกล้อง และ ปรับเลื่อนอย่างไร ............................................................................................................................. ....................................................... .............................................................................................................................. ...................................................... .................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... 5. ให้อธิบายความหมายของคำต่อไปนี้ Ocular คือ…………………………………………………………………………….………………..............………………………... Body Tube คือ………………………………………………………..……………….……………………………..............……….. Revolving Nose Piece คือ…………………………………………………………….……..……………..............…………… Coarse Adjustment knob คือ…………………………………………………..……….……………………..............……… Fine Adjustment knob คือ………………………………………………………………………..…………………................ Condenser คือ………………………………………………………………………………………..……….…......................…… Iris Diaphragm คือ……………………………..………………………………………………………..…………..............…….... 35 ภาพมีขนาดใหญ่ขึ้น เห็นรายละเอียดมากขึ้น ภาพไม่ชัด ไม่เห็นภาพหมุนปุ่มปรับภาพละเอียด หากมืดหรือสว่างเกินไป ปรับไอริส ไดอะเฟรม เลื่อนตำแหน่งแท่นวางวัตถุ เลนส์ใกล้ตา ลำกล้อง จานหมุนเลนส์ ปุ่มปรับภาพหยาบ ปุ่มปรับภาพละเอียด เลนส์รวมแสง ไอริส ไดอะเฟรม

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจง ตอนที่ 1 นักเรียนจงบอกข้อแตกต่างระหว่างกล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงและกล้องจุลทรรศน์แบบอิเล็กตรอน ตอนที่ 2 นักเรียนบอกหน้าที่หลักการทางานของส่วนประกอบต่างๆ ของกล้องจุลทรรศน์ ส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์ หน้าที่หลักการทำงาน - ที่หนีบสไลด์ ใช้หนีบสไลด์ให้ติดกับแท่นวางวัตถุ - ฐานกล้อง รับน้ำหนักทั้งหมดของกล้อง - แท่นวางวัตถุ ใช้วางสไลด์ตัวอย่างที่ต้องการศึกษา - เลนส์ใกล้ตา ขยายภาพที่ได้จากเลนส์ใกล้วัตถุ - เลนส์ใกล้วัตถุ ขยายภาพของวัตถุ - ปุ่มปรับภาพละเอียด ปรับความคมชัดของภาพ - หลอดไฟ เป็นแหล่งกำเนิดแสง - จานหมุนเลนส์ ใช้สำหรับหมุนเปลี่ยนเลนส์ใกล้วัตถุ - แขนกล้อง ใช้จับในการเคลื่อนย้ายกล้อง - ไอริสไดอะเฟรม ปรับขนาดช่องที่ให้แสงผ่าน สิ่งเปรียบเทียบ กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง กล้องจุลทรรศน์แบบอิเล็กตรอน 1. ตัวกลางที่ใช้ส่องผ่านวัตถุ ลำแสงธรรมดา ลำอิเล็กตรอน 2. เลนส์ในตัวกล้อง เลนส์แก้ว เลนส์แม่เหล็กไฟฟ้า 3. ตัวกล้อง มีอากาศ สุญญากาศ 4. เลนส์รวมแสง เลนส์แก้ว เลนส์แม่เหล็กไฟฟ้า 5. ระบบถ่ายเทความร้อน ไม่ต้องใช้ ใช้น้ำ 6. ภาพที่ได้ ภาพเสมือน หัวกลับ ภาพจริงปรากฎบนจอรับภาพ 7. เซลล์ที่ใช้ศึกษา มีชีวิตหรือตายแล้ว ตายแล้ว 8. กำลังขยายสูงสุด 1,000 เท่า 500,000 เท่า 9. ขนาดวัตถุเล็กสุด 0.2 ไมโครเมตร 0.0005 ไมโครเมตร 10. การมองเห็นภาพ ตาเปล่า จอภาพ เฉลยกิจกรรมที่ 3 รอบรู้เรื่องกล้องจุลทรรศน์ 36

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจง ตอนที่ 1 ให้นักเรียนระบุส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง ตามหมายเลขที่กำหนดให้ถูกต้อง ตอนที่ 2 ระบุส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์ให้สอดคล้องกับหน้าที่ที่กำหนดให้ .......................................................... 1. ใช้หมุนเพื่อเลื่อนตำแหน่งแท่นวางวัตถุ เพื่อปรับระยะภาพ .......................................................... 2. ใช้หมุนเพื่อทำให้เห็นภาพชัดเจนมากยิ่งขึ้น .......................................................... 3. ทำหน้าที่รวมแสงให้เข้มขึ้น เพื่อส่งไปยังวัตถุที่ต้องการศึกษา .......................................................... 4. ม่านปิด-เปิดรูรับแสง สามารถปรับขนาดของรูรับแสงได้ตามต้องการ .......................................................... 5. ใช้หมุนเมื่อต้องการเปลี่ยนกำลังขยายของเลนส์ใกล้วัตถุ .......................................................... 6. อยู่ส่วนบนของลำกล้องส่วนใหญ่มีกำลังขยาย 10X .......................................................... 7. อยู่ติดกับแป้นกลม มีทั้งกำลังขยายต่ำและสูง (4X, 10X, 40X, 100X) .......................................................... 8. ใช้วางสไลด์ที่ต้องการศึกษา .......................................................... 9. ใช้จับในขณะเคลื่อนย้ายกล้องจุลทรรศน์ .......................................................... 10. อาจเป็นกระจกหรือหลอดไฟ เฉลยใบงานที่ 1 ส่วนประกอบกล้องจุลทรรศน์ แขนกล้อง เลนส์ใกล้วัตถุ ปุ่มปรับภาพละเอียด ปุ่มปรับภาพหยาบ ฐานกล้อง เลนส์ใกล้ตา จานหมุนเลนส์ ที่หนีบสไลด์ แท่นวางวัตถุ แหล่งกำเนิดแสง ปุ่มปรับภาพหยาบ ปุ่มปรับภาพละเอียด คอนเดนเซอร์/เลนส์รวมแสง ไอริส ไดอะเฟรม จานหมุนเลนส์ เลนส์ใกล้ตา เลนส์ใกล้วัตถุ แท่นวางวัตถุ แขนกล้อง แหล่งกำเนิดแสง 37

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ คำชี้แจง ตอนที่ 1 จงเรียงลำดับวิธีการใช้กล้องจุลทรรศน์โดยการเติมเลขลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ขั้นปรับระห่างระหว่างตา สำหรับกล้องชนิด 2 ตา ปรับหาระยะห่างของเลนส์ใกล้ตาให้พอดีกับระยะห่าง ระหว่างตา จะได้เห็นภาพเป็นวงกลมที่ซ้อนกันเป็นวางเดียว ขั้นปรับปริมาณแสง โดยปรับที่ไอริสไดอะเฟรม ใต้แท่นวางสไลด์เพื่อควบคุมแสงในปริมาณที่พอเหมาะ การลดความกว้างของไอริสไดอะเฟรมลงเมื่อกำลังขยายสูงขึ้น ขั้นปรับละเอียด เมื่อปรับภาพหยาบจนพอมองเห็นภาพให้ทำการปรับปุ่มปรับภาพละเอียด ควบคู่กับ การเลื่อนสไลด์ ขั้นวางสไลด์ที่ต้องการส่องบนแท่นวางสไลด์ เปิดไฟกล้องจุลทรรศน์ ควรให้จุดวงกลมของแสงอยู่ ตรงกลางใกล้เคียงกับบริเวณที่ต้องการส่องมากที่สุด ขั้นทำความสะอาด เมื่อใช้งานเสร็จให้เก็บโดยใช้ถุงคลุมหรือเก็บไว้ในที่ที่ไม่มีฝุ่น และความชื้นต่ำ โดยเช็ด ทำความสะอาดด้วยกระดาษเช็ดเลนส์หรือน้ำยาสำหรับเช็ดเลนส์ ขั้นปรับโฟกัส หาระยะโฟกัสที่ชัดที่สุด โดยเริ่มจากเลนส์ใกล้วัตถุที่ขนาดกำลังขยายต่ำสุดก่อน จากนั้น ค่อยเพิ่มกำลังขยายให้สูงขึ้น โดยปรับปุ่มปรับภาพหยาบ ขั้นปรับกำลังขยายให้สูงขึ้น เมื่อขนาดของวัตถุที่ส่องมีขนาดเล็กจนไม่สามารถมองเห็นได้ ให้ปรับ กำลังขยายให้สูงขึ้น โดยใช้เลนส์ 100X และหยด Immersion Oil ลงบนกระจกปิดสไลด์เพื่อเพิ่ม ประสิทธิภาพในการมองเห็นด้วย เฉลยใบงานที่ 2 วิธีการใช้และดูแลรักษากล้องจุลทรรศน์ 2 5 4 1 7 3 6 38

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ตอนที่ 2 ให้นักเรียนนำคำที่กำหนดให้ต่อไปนี้ใส่ลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ใช้กระดาษเช็ดเลนส์ ใช้ผ้าคลุม ไม่เก็บในที่ชื้น ปิดสวิตซ์ ถอดปลั๊ก ใช้ผ้าแห้งสะอาดเช็ดส่วน ล้างทำความสะอาด หมุนเลนส์ใกล้วัตถุ จับกระจกปิดสไลด์ ที่เป็นโลหะ ให้เรียบร้อย ให้มีกำลังขยายต่ำสุด อย่างเบามืออย่าให้หัก ใช้ผ้าหรือทิชชูเช็ดให้แห้ง เก็บในที่แห้งหรือกล่อง ล้างด้วยน้ำยาทำความสะอาด อย่าให้เป็นรอยขูดขีด ระวังแผ่นกระจกแตกหัก กล้องจุลทรรศน์ - ใช้กระดาษเช็ดเลนส์ - ใช้ผ้าคลุม - ไม่เก็บในที่ชื้น - ปิดสวิตซ์ ถอดปลั๊ก - ใช้ผ้าแห้งสะอาดเช็ดส่วนที่เป็นโลหะ - หมุนเลนส์ใกล้วัตถุให้มีกำลังขยาย ต่ำสุด แผ่นสไลด์ - ล้างทำความสะอาดให้เรียบร้อย - จับกระจกปิดสไลด์อย่างเบามืออย่า ให้หัก - ใช้ผ้าหรือทิชชูเช็ดให้แห้งอย่าให้เป็น รอยขูดขีด - เก็บในที่แห้งหรือกล่องระวังกระจก แตกหัก - ล้างด้วยน้ำยาทำความสะอาด 39

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ ข้อที่ คำตอบ 1. ก. 4X 2. ข. ภาพเสมือนหัวกลับ 3. ก. หมายเลข 2 ปุ่มปรับภาพหยาบ 4. ง. หมายเลข 6 แท่นวางวัตถุ 5. ค. หมายเลข 6,2 6. ค. 300 7. ก. หมุนปุ่มปรับภาพละเอียด 8. ค. มือหนึ่งถือแขนกล้องและอีกมือหนึ่งถือบริเวณฐานกล้อง 9. ค. 3 4 1 2 10. ง. ถูกทุกข้อ เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง กล้องจุลทรรศน์ รายวิชาชีววิทยา 1 รหัสวิชา ว30241 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 40

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา ว30241 ชีววิทยา 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 1 เรื่อง กล้องจุลทรรศน์