หนังสือเรียนวิชาทักษะการพัฒนาอาชีพ ระดับม.ต้น

43

บทที่ 3
การจดั การความเส่ียง

สาระการเรยี นรู
เปนการวิเคราะหศักยภาพ และการจัดการเก่ียวกับผลการดําเนินงานที่ผานมาจนถึงปจจุบัน โดย

มงุ เนนถึงยอดการขายสนิ คา และบริหารผลกําไร สภาพแวดลอ มภายใน ภายนอก จดุ ออ น จดุ แข็ง โอกาส และ
อุปสรรค มสี ่งิ ใดบางท่ีทําใหเกิดความเสี่ยงในการประกอบอาชีพ จะไดแนวทางในการจัดการแกไขความ
เสี่ยงเหลา น้นั เพอ่ื พฒั นาอาชพี ใหม นั่ คง
ตวั ช้วี ัด

1. วเิ คราะหศ กั ยภาพ และจดั การเกย่ี วกับผลการดําเนินการในอดตี ที่ผานมา 2 - 3 ป
จนถึงปจจุบนั

2. อธิบายวธิ แี กปญ หาความเสย่ี งเพอื่ ความม่นั คงของอาชีพ
3. สามารถวางแผนปฏิบตั กิ าร
ขอบขา ยเนอ้ื หา
เรื่องท่ี 1 ความหมายของความเส่ยี ง และการจดั การความเส่ยี ง
เรอ่ื งที่ 2 การวิเคราะหศักยภาพ และการจดั การความเสยี่ งกับผลการดําเนินงาน
เร่อื งที่ 3 การแกป ญหาความเส่ยี ง
เรือ่ งท่ี 4 การวางแผนปฏบิ ตั กิ ารจัดการความเส่ียง

44

เรอื่ งที่ 1 ความหมายของความเสยี่ ง และการจดั การความเส่ยี ง
ความเสี่ยง หมายถึง เหตุการณหรือการกระทําใด ๆ ท่ีอาจเกิดขึ้นภายในสถานการณที่ไมแนนอน

และสงผลกระทบหรือสรางความเสียหายหรือความลมเหลว หรือการลดโอกาสที่จะบรรลุเปาหมายและ
วัตถุประสงค เชน การลงทุนใดท่ีมีความไมแนนอนในอัตราผลตอบแทนสูงความเสี่ยงก็จะสูงตาม ดังนั้น
จงึ อาจกลาวไดว า ความเสย่ี ง คอื อตั ราของความไมแนน อน

การจัดการความเส่ียง หมายถึง กระบวนการในการวิเคราะห ประเมิน ดูแล ตรวจสอบ และควบคุม
ความเส่ียงที่สัมพันธกับกิจกรรมหนาท่ีและกระบวนการทํางาน เพื่อใหงานลดความเสียหายจากความเส่ยี ง
มากท่ีสุด อนั เน่ืองมาจากภยั ทีต่ อ งเผชิญในชว งเวลาใดเวลาหน่งึ หรือเรียกวา อุบตั ิภัยทีย่ ากจะหยั่งรูวาจะเกิดขึ้น
เม่ือใด
ความสาํ คญั ของความเสย่ี ง

ในการบริหารจัดการทั่วไป จะตองดําเนินงานตามวัตถุประสงคและเปาหมายโดยเฉพาะที่จะ
เกยี่ วของกับการควบคมุ เพื่อใหไดผลสัมฤทธิ์ตามเปาหมายน้ัน สิ่งท่ีตองเนนคือ การตรวจสอบภายใน การ
ควบคมุ ภายใน การบริหารจัดการความเสีย่ ง
ผลกระทบจากความเสี่ยง

ผลของความเสย่ี งอาจสง ผลกระทบถึงองคก ารได ดังน้ี
1. ความเส่ียงตอการดาํ เนนิ การทข่ี าดทุน ผลการดาํ เนินงานท่ีขาดทนุ ขององคการแสวงหากาํ ไรท่ีเกิด
จากการตัดสินใจผิดพลาดของผูบริหาร หรือเกิดจากภัยธรรมชาติที่ไมคาดฝน อาจนําไปสูความลมสลาย
ขององคการได สวนองคก ารทางการศึกษาถึงแมไ มไ ดเปนองคการแสวงหาผลกําไร หากผูบริหารตัดสินใจ
ผดิ พลาดยอมสง ผลถงึ ความชะงักงันหรอื ลม เหลวไดเ ชน กัน
2. ความเสี่ยงตอความลมเหลวของนโยบายหรือโครงการ หากผิดพลาดในนโยบาย ยอมสงผล
ตอทิศทางการพัฒนา หากเปน ระดบั โครงการก็จะสง ผลถึงความสญู เปลาของโครงการ จากการไมไดศึกษา
ความเปนไปได ไมไดคํานึงจุดคุมทุน หรือมีการทุจริตคอรัปชั่น โดยเฉพาะโครงการของภาครัฐที่ประสบ
ความลมเหลว
3. ความเส่ียงตอความเช่ือถือไววางใจ ความสําเร็จหรือความลมเหลวของผูบริหาร จะส่ังสมถึง
กระแสนิยมและความไวว างใจของสาธารณชน
ทําไมจึงตอ งปองกันความเสยี่ ง
ทุกคนเห็นความสาํ คญั ของการปอ งกันความเสีย่ งโดยการลดความเสี่ยงอยูแ ลว เชน ในชีวิตจริงการ
ทําประกันภัยรถยนต การทําประกันชีวิต หรือประกันสุขภาพ เหลานี้เปนการปองกันความเสี่ยงสวน
บคุ คล สวนการปอ งกันความเสีย่ งจากองคก าร เพ่ือลดความเสยี่ งในองคก ารนั่นเอง จึงพอสรุปได ดงั นี้
1. เพ่ือใหผ ลดาํ เนนิ งานของหนวยงานเปน ไปตามเปาหมาย และวตั ถุประสงคทีว่ างไว
2. เพื่อสงเสริมความมั่นคง และลดความผันผวนของรายได อันจะทําใหองคการเติบโตอยางมี
เสถียรภาพ

45

3. ลดโอกาสท่ีจะทําใหเกิดการสูญเสียจากการดาํ เนนิ งาน
4. เพิม่ คุณคาใหก ับบุคลากร และผูเกีย่ วขอ ง
5. เพื่อใหเ กิดการบรู ณาการกบั ระบบงานอ่ืนไดดีกวา เดิม

เรอ่ื งที่ 2 การวิเคราะหศักยภาพ และการจดั การความเสย่ี งกบั ผลการดาํ เนนิ งาน
ผูประกอบการตองทาํ การศึกษาวาธุรกิจของตนเปนอยางไร มีปจจัยอะไรที่มีผลกระทบตอความ

เสย่ี ง การจําแนกความเสย่ี งเพอื่ ประโยชนใ นการบรหิ ารจัดการ เชน ความเส่ียงทั่วไป และความเสี่ยงเฉพาะ
พ้ืนที่ ในแตละประเภทมีรายละเอียดแตกตางกัน บางอยางสามารถปองกันได การศึกษาความเส่ียงเฉพาะ
พื้นที่ในสถานศกึ ษา นอกจากจะศึกษาปจจัยภายในท่ีมากระทบกับความเส่ียงแลว ยังตองพิจารณาถึงความ
เสี่ยงท่ีอาจจะเกดิ จากการบรหิ ารทรัพยากรมนษุ ย การเงนิ การบริหารจัดการทรพั ยส ิน การพสั ดคุ รภุ ัณฑ และ
นวัตกรรมเทคโนโลยี

การเขา ใจระบบและตวั แบบ เพอ่ื นํามาจัดทาํ การบริหารความเส่ียง การศึกษาวงจรความเสี่ยงทําให
ผูบรหิ ารไดเ ห็นภาพรวมของความเสีย่ งท้ังหมด เพื่อประโยชนในการวางมาตรฐานระบบการควบคุมภายใน
การคนหา การระบุ การวิเคราะหความเส่ยี ง และการจัดลาํ ดับความเส่ยี ง วงจรความเสย่ี ง ท่ฝี า ยบรหิ ารจัดการ
ความเสีย่ งจะตอ งศกึ ษา เพอ่ื นํามาบริหารวามีวิธใี ดบา ง เชน ใชการถา ยโอนความเส่ียงหรือการควบคุมภายใน
เปน ตน

ในการวิเคราะหศักยภาพ และการจัดการความเสีย่ งกบั ผลการดําเนินงาน ประกอบดวยปจจัยสําคัญ
ดงั ตอไปนี้

1. สินคา หมายถึง สิ่งที่มีตัวตน เชน เส้ือ รองเทา หรือไมมีตัวตน เชน แกส ซื้อขายได และสราง
ความพึงพอใจใหก บั ผบู รโิ ภคได

2. ประเภทสนิ คา แบงตามลกั ษณะการซอ้ื หรือการบรโิ ภค แบง ไดเปน 2 ประเภท คอื

1) สินคา อุปโภค บรโิ ภค หมายถงึ สนิ คาหรอื บรกิ ารทผี่ ซู ื้อ ซ้อื ไปเพือ่ ใชเ อง หรือ
เพ่อื ใชใ นครอบครัว สินคาอุปโภค บรโิ ภค แบง ออกเปน 3 ประเภท คอื

(1) สนิ คา สะดวกซ้ือ เปนสินคา ทีผ่ ซู ื้อหาซ้ือไดงาย ซือ้ บอ ยครงั้ ใชเวลาในการซ้อื นอย ราคาสินคา
จะถูก การซอื้ มักจะมีการระบยุ ี่หอ เพราะผซู ือ้ คุนเคยกับสินคา น้นั เชน ยาสฟี น ยาสระผม สบู ผงซกั ฟอก เปน ตน

(2) สนิ คาจับจา ยหรอื สนิ คาเลอื กซอ้ื เปนสนิ คา ทผี่ ซู ือ้ เปรียบเทียบคุณภาพ ราคา รูปแบบ สี กอน
การตัดสนิ ใจจะเดนิ ดูหลาย ๆ รา นกอ น เชน เส้ือผา รองเทา เคร่อื งประดับ เปนตน

(3) สินคาพิเศษ เปนสินคาที่มีคุณสมบัติพิเศษ ราคาแพง เชน รถยนต บาน ผูซื้อจะคัดเลือก
อยางละเอยี ด เปรียบเทยี บราคาสนิ คา และคุณภาพของสนิ คา

2) สินคาอุตสาหกรรม หมายถึง สินคาท่ีซื้อมาเพ่ือนํามาใชผลิตเปนสินคาอ่ืนตอไป หรือเพอ่ื ใชใ น
การดาํ เนนิ งานของธรุ กจิ เชน วัตถุดบิ อปุ กรณเ ครอ่ื งจกั ร เคร่อื งมอื ส่งิ กอ สราง เปนตน

46

3. คา ใชจ ายตา ง ๆ หมายถึง ตนทุนสวนทหี่ ักออกจากรายไดใ นรอบระยะเวลาทดี่ าํ เนินการงานหนง่ึ ๆ
คา ใชจ า ยสามารถแบงไดเ ปน 3 ประเภท ดงั นี้

1) ตนทุนขาย หมายถึง ตนทุนของสินคาท่ีขายหรือบริการท่ีให กลาวคือในกิจการซ้ือเพ่ือ
ขาย ตนทนุ ของสนิ คา ทข่ี ายจะรวมราคาซอื้ และคาใชจ ายอืน่ ๆ ทจ่ี ําเปน เพ่ือใหสินคาอยูในสภาพพรอมท่ีจะ
ขาย สว นในกจิ การผลิตเพื่อขาย ตนทุนของสินคาท่ีขายคือ ตนทุนการผลิตของสินคาน้ัน ซ่ึงประกอบดวย คา
วัตถดุ บิ คาแรงงานและโสหยุ การผลติ

2) คาใชจ า ยในการดําเนนิ งาน หมายถงึ คา ใชจายทเี่ กดิ ขึ้นอนั เนอ่ื งมาจากการขายสนิ คา หรอื
บรกิ าร และคาใชจายทเี่ กดิ ขน้ึ เนอื่ งจากการบรหิ ารกิจการอนั เปน สว นรวมของการดาํ เนนิ งาน

3) คาใชจายอื่น ๆ หมายถึง คาใชจา ยนอกเหนอื จากทจี่ ดั เขา เปนตน ทนุ ขาย และคาใชจายใน
การดาํ เนินงาน เชน ดอกเบย้ี จายภาษเี งนิ ได

คา ใชจ า ยสําหรับธรุ กิจขายสินคา จะประกอบดวย ตนทุนขาย คาใชจายในการดําเนินงาน
และคาใชจายอื่น ๆ สําหรับธุรกิจบริการคาใชจายจะประกอบไปดวยคาใชจายในการดําเนินงานและ
คาใชจ า ยอื่นเทา นนั้

4. ผลกาํ ไร คือผลตอบแทนท่ีกจิ การไดรบั จากการขายสนิ คาหรือบริการ จากการประกอบธุรกจิ หรอื
เกดิ จากการดาํ เนินงาน รวมทัง้ กจิ กรรมอ่ืนซ่ึงเกยี่ วเน่อื งกบั การประกอบธุรกิจหรอื การดําเนนิ งาน

5. คแู ขง ขนั การมีคแู ขง ขนั ทางธุรกจิ เปรยี บเสมือนมียาชูกําลังท่ีจะทําใหกิจการ และพนักงานขายตาง ๆ
มีความเขมแขง็ และอดทนทีจ่ ะดําเนนิ การตอ ไปอยา งมีประสิทธิภาพ มีความกระตือรือรน สรางสรรค และ
พัฒนาตนเองใหม ีคุณภาพอยางตอ เน่ือง ถึงจะแขงขันกับคแู ขงขันในตลาดธรุ กจิ ไดอยา งแทจรงิ

คูแขงขันหมายถึง บุคคล กลุมบุคคลหรือสถาบันที่ดําเนินกิจการดานธุรกิจอยางเดียวกัน
หรือใกลเคียงกัน ซ่ึงสามารถใชแทนกันได โดยตองแขงขันกันดานการขาย การผลิตทั้งปริมาณและ
คุณภาพ เพ่ือเปนกิจการที่ยึดครองตลาดใหมากที่สุด นอกจากน้ีการแขงขันของกิจกรรมทางธุรกิจยังมี
ความสาํ คัญตอ ประชาชนท้ังระบบเศรษฐกจิ ดงั น้ี

1) มีสนิ คาใหเลือกหลากหลายมากขน้ึ เมื่อธุรกจิ ตางแขงขนั กนั มากกจ็ ะตองมีสินคา และบรกิ าร
เพ่มิ มากขึ้น เปน ผลดีแกป ระชาชนท่จี ะมีโอกาสเลอื กใชสนิ คาไดต ามความตองการ

2) สินคามีคุณภาพสูงขึ้น การแขงขันเพื่อครองสวนแบงของตลาดใหไดมากที่สุด
และนานที่สุด สนิ คา จะตอ งมคี ณุ ภาพมากทีส่ ุดเพราะเปนแรงจงู ใจสาํ คญั ของลกู คา

3) ราคาสนิ คาถกู ลง สินคาชนดิ ใดก็ตามเม่อื มีจาํ นวนมากโอกาสในการเลอื กมสี ูง คูแขงขัน
ธุรกิจจะใชกลยุทธจูงใจลูกคาดวยการลดราคา หรือใหสิทธิพิเศษตาง ๆ เพราะปริมาณสินคาที่มีอยู
ในทองตลาดคอนขางมาก

4) มีการพัฒนาสินคาแปลกใหมขึ้นเรื่อย ๆ กิจการตาง ๆ ที่ดําเนินกิจกรรมทางธุรกิจ
ที่มีคูแขงขันมากจะตองคิดคนวิธีการผลิตที่จะทําใหสินคามีคุณภาพสูงขึ้น รวมทั้งคิดคนประดิษฐ
ปรับปรุงสนิ คาอยูต ลอดเวลาเพือ่ ใหเปน ท่ีตองการของผบู รโิ ภค

47

ส่ิงท่ีควรรูเกีย่ วกบั คแู ขงขนั
พนักงานขายหากมีขอมูลที่เก่ียวกับคูแขงขันมากเทาใด ความไดเปรียบในการขายสินคา
ก็ยิ่งมีมากขนึ้ เทา นัน้ การมงุ ม่ันแตจะขายสินคาของตนเองเพียงอยางเดียวโดยไมพิจารณาสภาพตลาดและ
การขายของคูแขงขันจะทําใหเกิดปญหากับการขายของตนเอง ดังนั้นพนักงานขายควรรูขอมูลคูแขงขัน
ในดา นตาง ๆ ดังตอ ไปน้ี
(1) ขนาดของตลาด พนักงานขายจะตองหาทางทราบใหไดวาคูแขงขันครอบครอง
สวนแบงตลาดอยูมากนอ ยเพยี งใด แนวโนม การขายในอนาคตจะเปนลักษณะใด กลมุ ลูกคาท่ีสาํ คัญ ไมวา จะเปน
เพศ อายุ อาชีพ และฐานะโดยรวม
(2) การจดั จําหนายสินคา แมจ ะเปนสนิ คาชนิดเดียวกัน สินคาแตละชนิดของแตละบริษัท
หรือแตละยห่ี อ จะมีวิธกี ารจัดจําหนายสนิ คา ที่แตกตา งกนั
(3) วธิ กี ารสง เสริมการขาย การสงเสริมการขายของสินคาตาง ๆ ในปจจุบันมีหลากหลาย
วธิ ีและเปนการแขงขันที่เพ่ิมความรุนแรงมากขึ้น ไมวาจะเปนการโฆษณาดวยสื่อมวลชนทุกชนิด การลด
แลก แจก แถม สง ช้ินสว นเขา รว มชงิ โชค
(4) ลักษณะของผลิตภัณฑ พนักงานขายจะตองรูวาขณะนี้สินคาของตนมีคูแขงขันอยู
มากนอ ยเพยี งใด ยี่หอใดบาง สนิ คาของบริษัทใดกําลังครอบครองตลาด มีจุดดี จุดดอยอยางไร อะไรบางที่
เปนจุดไดเปรียบของสินคา ของตนเองกับสนิ คายี่หออน่ื ๆ
(5) ประเภทของลูกคา พนักงานขายจะตองรูวาลูกคาของคูแขงขันเปนบุคคลหรือกิจการ
ประเภทใด มีอํานาจในการจดั ซอื้ ขนาดไหน ความตองการสินคา จากคูแ ขง จาํ นวนใด ฐานะทางการเงินมัน่ คง
หรอื ไม และลูกคา เหลา นัน้ ตองการสินคาท่มี ลี กั ษณะเชน ใดบา ง
(6) ขนาดของกิจการ พนักงานขายจําเปนตองรูขอมูลเก่ียวกับกิจการของคูแขงขันวามี
ระดบั กาํ ลังความสามารถขนาดไหน เชน ขายเปน กิจการระดับครอบครวั หรอื เปน กิจการขนาดใหญท ี่มกี ําลงั
การผลิตสงู รวมท้ังเปนกิจการท่ีมสี าขาครอบคลมุ ไปท่ัวโลกหรอื ไม เพราะจะไดทราบกําลังการแขงขัน เชน
เงินทุน แมกจิ การของตนเองจะมีขนาดเลก็ กวาก็อาจจะมผี ลดี
(7) ยุทธวิธีการขายของพนักงานขาย พนักงานขายเปนบุคคลที่มีความสําคัญตอกิจการ
ทุกแหงเพราะเปนกลไกหนึ่งที่จะทําใหกิจการกาวหนาตอไป ทุกกิจการจึงตองสงเสริมและสนับสนุน
ใหพนกั งานขายศึกษาหาความรู ความชํานาญ และใหมีความสามารถแขงขันกับคแู ขง ขันได
6. สวนครองการตลาด หมายถงึ อตั รายอดขายสินคา ตอยอดขายท้ังสิ้นของคูแขงขัน ในการ
วเิ คราะหส ว นครองตลาด โดยจะหาสว นครองตลาดที่เกิดขน้ึ แลว นําไปเปรียบเทียบกับอัตราสวนครองตลาด
ที่ไดกาํ หนดไว แลว วิเคราะหถ งึ ผลตา งท่ีเกดิ ข้ึนวาเกิดจากสาเหตุอะไรแลวจึงหาวิธแี กไ ขปรบั ปรงุ ตอ ไป
7. สมรรถนะธุรกิจ หมายถงึ ความรู ทกั ษะ และคุณลักษณะที่จําเปนของบุคคลในการทํางาน
บรหิ ารธุรกิจใหป ระสบความสาํ เรจ็ มีผลงานไดตามเกณฑห รอื มาตรฐานทก่ี าํ หนดหรือสงู กวา

48

ตัวอยา งสมรรถนะ
1. สมรรถนะสว นบคุ คล ไดแ ก การตดิ ตอ สอ่ื สาร ความมนั่ ใจตนเอง ความคิดสรางสรรค
และการสรางนวัตกรรม เปน ตน
2. สมรรถนะของผูจัดการ ไดแก การติดตอสื่อสาร การวางแผน และการบริหารงาน
การทาํ งานเปน ทมี ความสามารถเชิงกลยุทธ ความสามารถดานตางประเทศ ความสามารถในการจัดการ
ตนเอง เปน ตน
8. สภาพแวดลอมภายใน หมายถึง การศึกษาจุดแข็ง จุดออน กลยุทธและวิธีการของ
คูแขง ขัน เพ่อื ใหส ามารถหามาตรการในการตอบสนอง ประกอบดวย
จุดแข็ง คือ การวิเคราะหสิ่งแวดลอมภายในองคกร สิ่งแวดลอมใดมีศักยภาพ มีคุณภาพ
ถือวา เปนจุดแขง็ เชน ผลติ ภณั ฑม คี ุณภาพดี เปนตน
จุดออน คือ การวิเคราะหสิ่งแวดลอมภายในองคกร ส่ิงแวดลอมใดท่ีมีประสิทธิภาพ
และสรางความเสยี หายใหองคก รถือวาเปน จุดออ น เชน บุคลากรขาดความชาํ นาญในการผลิตสินคา เปนตน
9. สภาพแวดลอมภายนอก หมายถึง การศึกษาโอกาสและอุปสรรค ตองมีความรูเก่ียวกับ
โครงสรางธุรกิจของตัวองคกรเอง ขอมูลลูกคา ขอมูลคูแขง ขาวสารทางเศรษฐกิจท้ังภายในและภายนอก
ประเทศมาเปน ตวั ชว ยในการวเิ คราะหบนพ้ืนฐานของขอ มูลทีเ่ ปน จริง
โอกาส คอื การวิเคราะหสภาพแวดลอ มภายนอกองคกร ส่ิงแวดลอมใดท่ีสงผลดีตอองคกร
และเอื้อใหองคก รประสบความสาํ เร็จตามเปาหมายถอื วา เปน โอกาส เชน การทาํ ธรุ กจิ การขนสง ราคาน้ํามัน
ที่ต่ําลงถือเปนโอกาสในการทํากําไร เปน ตน
อปุ สรรค คอื สิ่งแวดลอมภายนอกองคกรท่ีสงผลเสียหายตอองคกร เชน ในชวงเศรษฐกิจตกตํ่า
ผูบริโภคมอี ํานาจการซือ้ ลดลง สงผลใหยอดขายสินคาตาง ๆ ลดลง และภัยน้ําทวมกอใหเกิดความเสียหาย
กับผูประกอบการตาง ๆหรือการทําธุรกิจการขนสง ถานํ้ามันข้ึนราคา ถือวาเปนอุปสรรคตอองคกร เพราะจะทําให
ผลกําไรลดลง เปน ตน
10. วงจรความเสี่ยง
วงจรความเสี่ยง หมายถึง การตัดสินใจของผูบริการทุกระดับจะตองเผชิญกับความเส่ียง
การทจี่ ะตองเผชญิ และตอ งเอาชนะความเส่ยี งไดน ้นั ผบู รหิ ารจาํ เปนตอ งรแู ละเขา ใจวงจรความเสี่ยงเพอ่ื จะได
นํามาใชในการบรหิ ารจดั การความเสยี่ งตามวตั ถปุ ระสงคข ององคก ร

49

การสรางตนแบบวงจรความเส่ียงจะทําใหผูบริหารไดมองเห็นภาพรวมของความเส่ียง
ทง้ั หมด สามารถนาํ มาใชในการวางมาตรฐานระบบควบคุมภายในของผูบริหารหรือของผูตรวจสอบภายใน
อีกดวย รวมทั้งการนําผลการปฏิบัติตามตนแบบวงจรความเส่ียงมาวางแผนการตรวจสอบ หรือการวาง
แผนการตรวจสอบภายในของผตู รวจสอบไดอีกวิธหี นงึ่

7 2 3

การตรวจสอบ สํารวจ คนหาและระบุ
ความเส่ยี ง ความเสี่ยง ความเสี่ยง

6 1 4

การบรหิ าร ทําความเขา ใจ การวิเคราะห
ความเสยี่ ง วัตถปุ ระสงคของ ความเสีย่ ง

องคกรนนั้ ๆ

5

การประเมิน
และจัดลาํ ดับ
ความเส่ียง

ภาพ แสดงตน แบบวงจรความเสีย่ ง

50

1. ทําความเขาใจวัตถุประสงคขององคการ เพื่อใหบุคลากรทุกคนไดเขาใจทิศทาง
และจุดมุงหมาย การที่จะทําใหบรรลุวัตถุประสงคหรือเปาหมายขององคการ ตองอาศัยการสนับสนุน
จากองคป ระกอบของวตั ถปุ ระสงค

2. การสํารวจความเส่ียง ผูบริหารควรมอบหมายใหมีผูรับผิดชอบ โดยเฉพาะทําหนาท่ี
สํารวจความเสี่ยงอาจเปน ฝายตรวจสอบ หรือผูตรวจสอบภายใน แตงตั้งผูรับผิดชอบ เปนฝายบริหาร
ความเสี่ยงโดยมอบหมายใหคณะทํางานจากผูเช่ียวชาญของหนวยงานตาง ๆ เปนคณะทํางานเฉพาะกิจ
จนกวากิจกรรมการสํารวจความเสี่ยงแตละครงั้ จะแลวเสรจ็

3. การคนหาและระบุความเสีย่ ง เปน การคนหาความเส่ยี งทตี่ อ งการจากขอ มลู ตา ง ๆ
4. การวเิ คราะหค วามเสี่ยง การวเิ คราะหข ้ึนอยกู ับลกั ษณะความเสีย่ ง และชนิดของเครื่องมอื
ท่จี ะพจิ ารณามาใชในการวิเคราะหท ี่นยิ มกนั คือ การวเิ คราะหเ ชงิ เปรยี บเทียบ
5. การประเมินและจัดลําดับความเส่ียง การประเมินความเส่ียง ความเส่ียงมีท้ังรูปธรรม
และนามธรรม แตห ลกั การประเมินจะตองทาํ ใหเหน็ ถงึ ความชดั เจน แปลผลออกมาเปนเชิงรูปธรรมท่ีสัมผัสได
วัดได กลาวคือ วัดเปนจํานวนได และวัดเปนเวลาได การจัดลําดับความเสี่ยงอาจจัดเปน ความเส่ียงสูง
ความเสย่ี งปานกลาง ความเสี่ยงต่าํ เมื่อสรุปผลออกมาไดแลว จงึ นาํ ไปบริหารความเส่ียงตอไป
6. การบริหารความเส่ียง ถือเปนหัวใจของความสําเร็จขององคการโดยตรง ท้ังน้ี เพราะ
ความเส่ียงเปนอุปสรรคสําคัญตอความสําเร็จตามวัตถุประสงคขององคการ ดังน้ัน จึงเปนหนาท่ีของ
ฝายจดั การทต่ี องรบั ผิดชอบบรหิ ารความเส่ยี งใหเกิดประโยชนสูงสดุ ตอ องคก าร
7. การตรวจสอบความเสี่ยง เปนกระบวนการที่เกี่ยวกับการควบคุม กํากับ และติดตามผลวา
กลไกลการบริหารความเสี่ยงมีการปฏบิ ตั ติ ามหรือไมเพียงใด โดยการสอบทานความเส่ียง และการควบคุม
ภายใน การประเมินระบบควบคุมภายใน การวางมาตรการปรบั ปรุงแกไ ข และการสรางสัญญาณเตือนภัย
ผูบริหารองคก ารจะตองตรวจสอบความเส่ยี งมใิ หเ กิดขึ้น หรอื ถามีกส็ ามารถควบคมุ ปองกนั
ใหเ กิดแตน อ ยที่สดุ

51

เร่ืองท่ี 3 การแกปญ หาความเสย่ี ง
การแกไขปญหาความเสี่ยง หมายถึง การทําใหเกิดสภาพการณท่ีเราคาดหวัง การที่คน

จาํ นวนมากไมส ามารถแกไขปญ หาตนเอง หรอื ผบู รหิ ารไมสามารถจะแกปญหาหนวยงานของตนได ถึงแม
จะรูสภาพหรือเปาหมายอยูแลว แตก็ไมสามารถไปสูเปาหมายได ทั้งนี้ เพราะปญหาอาจมีมาก รุนแรง มี
ความสลบั ซับซอ น คลุมเครอื และแฝงไวด ว ยปญ หาอืน่ ๆ เปน ตน

การแกปญ หาความเสยี่ งมี 4 ข้นั ตอน ดังนี้

1.ขน้ั ระบปุ ญ หา

4. ขนั้ กําหนด 2. ขน้ั สาเหตุ
แนวทางแกไ ขปญ หา ของปญ หา

3. ขัน้ การกาํ หนด
จุดมงุ หมายในการ

แกปญ หา

ภาพ แสดงข้นั ตอนการแกป ญหาความเสยี่ ง

52

1. ข้ันระบุปญหา เปนขั้นแรกท่ีมีความสําคัญ เพราะถาเราไมทราบปญหาเราก็ไมมีทาง
แกป ญหาได จําเปนตองหาสาเหตุแหง ปญ หา แลว จะนาํ สาเหตุนัน้ มาเรียงลําดับความสาํ คญั อะไรเปน เหตเุ ปน ผล

2. ขั้นสาเหตุของปญหา การหาสาเหตุของปญหาไมถูกตองจะทําใหการแกปญหาผิด ซึ่ง
ตามปกติคนเรามักจะยึดติดกับแนวคิด หรือความรูเดิม ๆ ทําใหมองเห็นปญหาแตเพียงดานท่ีสัมพันธ
สอดคลองกับแนวคิดน้นั ๆ อกี ประการ ผูที่รถู ึงสาเหตทุ ีแ่ ทจ รงิ แลว รบี ดวนสรปุ โดยไมพยายามคนหาสาเหตุ
อ่ืน ๆ

3. ข้ันการกําหนดจุดมุงหมายในการแกปญหา การคัดเลือกสาเหตุที่กอใหเกิดปญหาแลว
นําไปหาแนวทางแกไ ขจะทําใหปญหาน้นั ไดร ับการแกไข เชน ปญหาอัตราการเพิ่มของประชากรสูงมาจาก
สาเหตุอะไร คนเกดิ มาก คนตายนอย หรอื คนอพยพเขา มามาก เปนตน

4. ข้นั กาํ หนดแนวทางแกไ ขปญหา การกาํ หนดทางเลือกในการแกไขปญหาซึ่งอาจจะเปน
ทางเลือกท่ีสามารถนําไปใชแกปญหาไดจริง ไมใชเปนเพียงอุดมการณหรืออุดมคติ หรือทางเลือกนั้น
สามารถนํามาเปรียบเทียบกันได ทง้ั ทว่ี ัดเปนตวั เงินได และไมส ามารถวดั เปน ตวั เงินได

การเลือกวิธีที่ดที สี่ ุดในการแกไ ขปญ หานน้ั ควรมกี ารเปรยี บเทียบตัวเลือกทั้งหมดท่ีไดดวย
วิธีตาง ๆ โดยประเมนิ ตวั เลอื กแตละตวั แลว จงึ ตดั สนิ ใจเลอื กวิธีแกปญหาที่ดีที่สุด หรือหาวิธีใหม ปลอยให
ปญ หาคล่คี ลายไปเองโดยไมตองทําอะไร

53

เรือ่ งที่ 4 การวางแผนปฏบิ ัตกิ ารจัดการความเสีย่ ง
การวางแผนปฏิบตั กิ ารจดั การความเสี่ยง ควรมีผแู ทนจากฝายตา ง ๆ ในองคการเปนเสมือน

คณะทาํ งานกลาง หากคณะทาํ งานยังไมมคี วามชํานาญพอ ควรจางทปี่ รึกษาเขามาทาํ งานรว มกนั เพื่อวางแผน
ปฏิบตั ิการจัดการความเส่ียง โดยเร่ิมจากการสรางตัวแบบบริหารความเส่ียงระดับองคการ ซ่ึงจะตองมีการ
ทบทวน วเิ คราะห ตดั สินใจ และประเมนิ ความเส่ยี งขององคก ารกอ น ดังน้ี

1. กําหนดตวั ชีว้ ดั ประสทิ ธภิ าพ
2. จดั การฝก อบรมใหความรกู บั ผูแทนฝายตา ง ๆ ใหต ระหนักถึงความเสี่ยง
3. จดั ทําแบบสอบถาม
4. จัดใหม กี ารสมั ภาษณ
5. ดาํ เนนิ การทบทวนเอกสารท่ีมีอยูจากฝา ยตา ง ๆ โดยเนนเฉพาะดา นความเส่ยี ง
6. จัดสัมมนาเชงิ ปฏบิ ตั ิการอยา งตอ เน่อื ง
7. จดั ทาํ ตัวแบบความเส่ียง
8. ตรวจสอบตดิ ตามพืน้ ทขี่ องฝา ยตา ง ๆ
9. วิเคราะหส ่ิงที่ไดจ ากการประเมิน
ส่งิ ท่จี ะไดจากการดําเนนิ งานในขน้ั น้ี มีดังนี้
1. สามารถบงช้ีไดว าความเสย่ี งขององคก ารมีอะไรบางอยา งชัดเจน
2. สามารถจัดลาํ ดับความสําคญั และประเมนิ ความเส่ยี งเหลา นนั้
3. จัดทําแผนปฏิบัติการจัดการความเสี่ยงในเรื่องท่ีสาํ คัญไดอยางชดั เจน
4. ไดรายงานการบริหารความเสี่ยงตอ ผบู ริหารได
5. สามารถจัดลําดับแผนความเส่ียงตามความสําคัญ และจําเปนกอนหลังโดยทําเปน
แผนปฏิบัตกิ ารที่ชัดเจน
การวางแผนปฏิบัตกิ ารจดั การความเส่ยี ง ประกอบดวยข้นั ตอนดําเนนิ การ ดังน้ี
1. สํารวจความเสย่ี งในองคก าร การสํารวจความเสย่ี งทัง้ องคก ารโดยศึกษาจากตัวแทนฝายตาง ๆ
ดวยวิธีการตอบแบบสอบถาม การสัมภาษณ เพื่อใหไดขอมูลท่ีเปนเหตุเปนผลตอความเสี่ยงขององคการ
โดยนําขอ มลู มากรอกในตารางความเสยี่ งทกี่ ําหนดไว ตามตัวอยา งดงั นี้
2. ประเมนิ ความเสยี่ งในระดบั องคก าร คณะทาํ งานกลางรวบรวมขอมูลความเสย่ี ง จากฝายตาง ๆ
ท่ีเก่ียวของ นาํ มาจัดลาํ ดับความเสี่ยง โดยอาจเชิญผูมสี ว นเกี่ยวของรวมพจิ ารณา
3. กําหนดตวั ควบคมุ ความเสย่ี งท่ีจะเกดิ ข้ึนในโอกาสตา ง ๆ รวมถึงผลกระทบท่อี าจเกิดขน้ึ ได
4. การทําแผนปฏิบตั ิการ จะตอ งเลือกความเส่ียงสูงสุดท่ีเปนวิกฤติกอนมาทําแผนปฏิบัติการ
เชน การทจุ รติ คอรรปั ช่นั การผนั ผวนจากราคาสนิ คาตนทุน เปนตน
5. การทาํ รายงานสรุปความเสี่ยง เพ่ือนําขอมูลความเส่ียงมาจัดทําแผนปฏิบัติการการจัดการ
ความเสย่ี ง โดยเรือ่ งวิกฤติทต่ี องเรงแกไ ข

54

ตวั อยาง แสดงขอ มลู ของความเส่ยี งภายในองคก ารทง้ั หมดของฝา ยเทคโนโลยี

ลําดบั ความเสี่ยง สาเหตุ ผลกระทบ การควบคุม ประสทิ ธิผล
ในปจจุบนั ในการ
1 การเพิม่ ขนึ้ ของเวบ็ ควบคุม
แอพพลเิ คชน่ั ใน
ปจจุบัน แนวโนม บรษิ ัทตองใหบริการ ใหผูพัฒนาระบบมี พอใช

2 การทาํ นุบํารุง ทางดา นพาณิชย ผา นทาง ความรู ความชาํ นาญ
เครอ่ื งคอมพิวเตอร
ขนาดใหญตอ งใช อเิ ล็กทรอนิกส อิเล็กทรอนกิ ส ในโครงสรา ง
ความพยายามมาก
มากขึน้ ตาม พ้ืนฐานของเวบ็
3 ศนู ยค อมพิวเตอร
มปี ญหา แนวโนม มากขึ้น

ขาดบุคลากร ไมสามารถ จางบริษัท พอใช

ใหบ ริการไดด ี ขา งนอกทํา

ไฟไหม ระบบธรุ กจิ ทง้ั หมด มีสถานทส่ี าํ หรับ ดี
แผน ดนิ ไหว ไมสามารถดําเนิน หนว ยประมวลผล
ระเบดิ ไฟดับ ตอไปได มากกวา 1/ มีระบบ
สาํ รอง

สรปุ
ดงั น้ันการบริหารจัดการความเส่ียงท่ีเปนระบบจะตองไดรับความรวมมือจากบุคลากรทุกคน

ทุกฝายในหนวยงาน ซึ่งตองถือวาเปนกิจกรรมของทุกคนในองคการ ผูบริหารจะตองสรางความเขาใจ
ใหท กุ คนตระหนักถงึ ภยั วิกฤต ความเส่ียง ทกุ คนตอ งทําเปนประจําและทําอยา งตอเน่ืองเปนระบบ มีรูปแบบ
ทีช่ ดั เจน

55

หลกั การบริหารความเสยี่ งประกอบดวย
1. การวางแผนกลยุทธ
2. การวิเคราะหความเสีย่ ง
3. การควบคุมความเสี่ยง

ในการดําเนนิ งานปฏบิ ัตกิ ารจัดการความเส่ยี ง จะไดมาจากฝายและองคการมาชวยกันประเมิน
ความเสี่ยงตาง ๆ แลวจัดลําดับวาอะไรเปนความเสี่ยง ระดับมากนอยเพียงใด รุนแรงแคไหน เพื่อนํา
ความเสี่ยงน้ัน ๆ มาบริหารจัดการกอน หลัง สวนการพิจารณาตัวควบคุมความเส่ียงทําใหเห็นสภาพการ
บริหารความเสี่ยงในองคการ วามีการกําหนดอยางไร ในการทําแผนปฏิบัติการบริหารความเสี่ยง
โดยเรียงลําดับวิกฤตวาอะไรมากอน และอะไรมาหลัง ซึ่งเปนขั้นตอนสุดทายของการบริหารความเส่ียง
ที่มีรายละเอียดในเชงิ ปฏิบตั กิ าร สามารถนําไปใชไดจริงในหนว ยงาน

56

กจิ กรรมที่ 1
การวิเคราะหศักยภาพและการจัดการความเสย่ี งในองคการ
ใหผูเรียนแบงกลุม ๆ ละ 5 คน เลือกประธาน ผูนําเสนอ และเลขาแลวรวมกันพิจารณา
ตามประเดน็ ดังตอ ไปน้ี
1. อาชพี ……………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
2. ขน้ั ระบุปญหา……………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
3. ข้นั หาสาเหตขุ องปญ หา……………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
4. ขั้นกําหนดจดุ มงุ หมายในการแกปญหา……………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
5. ขน้ั กําหนดแนวทางแกปญหา……………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..

57

บทที่ 4
การจัดการการผลิต การบริการ

สาระการเรยี นรู
ในสภาวะการแขงขันทางการคา และการตลาดยุคโลกาภิวัตน ธุรกิจตองมีการปรับตัว

ท่รี วดเรว็ เพื่อตอบสนองความตอ งการของผูบริโภค ในขณะที่ผูบริโภคมีความตองการสินคาท่ีหลากหลาย
และเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ปจจัยสําคัญหนึ่งที่ผูบริโภคใชในการตัดสินใจเลือกสินคา และบริการ คือ
คุณภาพของสินคา จึงเปนส่ิงสําคัญที่ผูประกอบอาชีพตองใหความสําคัญ และความจําเปนในการจัดการ
การผลติ และการบริการ
ตัวชว้ี ดั

1. จัดการเกีย่ วกบั การควบคมุ คณุ ภาพ
2. อธบิ ายวธิ ีการใชนวัตกรรมเทคโนโลยีในการผลิต
3. อธบิ ายขัน้ ตอนการลดตนทุนการผลิตหรอื การบรกิ าร
4. จัดทําแผนการผลิตหรือการบริการ
ขอบขา ยเนือ้ หา
เรื่องท่ี 1 การจัดการเก่ยี วกบั การควบคุมคุณภาพการผลิตหรอื การบริการ
เร่ืองที่ 2 การใชน วัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลิต
เร่ืองที่ 3 การลดตน ทุนการผลิตและการบริการ

58

เรอ่ื งท่ี 1 การจดั การเกีย่ วกบั การควบคุมคณุ ภาพการผลิตหรือการบรกิ าร
1. ความหมายการจัดการเก่ยี วกับการควบคุมคณุ ภาพการผลติ หรือการบริการ
การประกอบการอาชีพใหมีความเจริญกาวหนานั้น จําเปนที่ผูประกอบการอาชีพตองมีความรู

ความเขาใจ ในเร่ืองการจัดการการผลิต และการบริการเปนอยางดี การจัดการการผลิตหรือการบริการมี
ความหมายสรปุ ไดด งั นี้

การจัดการ หมายถึง กระบวนการที่ดําเนินงานตามขั้นตอนตาง ๆ อยางตอเนื่อง และ
มีการประสานงานกัน เพื่อใหบ รรลเุ ปา หมายขององคกรหรอื กิจการ

การผลิต หมายถึง การจัดทํา การประกอบ หรือสรางสินคาหรือผลิตภัณฑ โดยผาน
กระบวนการแปรสภาพจากวตั ถดุ ิบ

การบริการ หมายถึง การบริการที่ดีแกลูกคา หรือการทําใหลูกคาไดรับความพึงพอใจ
มีความสขุ และไดร ับผลประโยชนอ ยา งเตม็ ท่ี

การควบคุมคุณภาพ หมายถึง การจัดกิจกรรมตาง ๆ เพื่อใหผลิตภัณฑตอบสนอง
ความตองการและสามารถสรางความพึงพอใจใหกบั ลูกคาบนแนวคดิ พนื้ ฐานวา เม่ือกระบวนการดี ผลลัพธ
ทอี่ อกมาก็จะดตี าม

2. วตั ถปุ ระสงคก ารจัดการเก่ยี วกับการควบคุมคณุ ภาพการผลติ หรือการบรกิ าร
การควบคุมคุณภาพนั้น มีวัตถุประสงคเพ่ือใหสินคาหรือผลิตภัณฑ หรือการบริการบรรลุ
จดุ มุง หมายดังตอ ไปน้ี

1) สนิ คาท่ีส่งั ซ้ือหรอื สั่งผลิตมีคุณภาพตรงตามขอ ตกลงหรอื เงื่อนไขในสัญญา
2) กระบวนการผลติ ดาํ เนนิ ไปอยางถกู ตอ งเหมาะสม
3) การวางแผนการผลิตเปน ไปตามทีก่ าํ หนดไว
4) การบรรจุหีบหอดีและเหมาะสม หมายถึง สามารถนาํ สงวัสดุยังจุดหมายปลายทาง
ในสภาพดี นอกจากนกี้ ารควบคมุ คุณภาพยังกอ ใหเกิดประโยชนต อ การผลิต คอื
1) เพ่ือใหเสียคา ใชจายหรือตน ทนุ ตาํ่ ทีส่ ดุ โดยการใชป จ จัยการผลติ และวิธีการผลิตที่เหมาะสม
2) เพ่ือใหไดปริมาณสินคาตรงตามความตองการของตลาดไมมาก และไมนอยเกินไป
จนไมส ามารถตอบสนองความตองการของตลาดได
3) เพอ่ื ใหไ ดส นิ คาตรงตามเวลาที่ลกู คาตอ งการ
4) เพ่ือใหไ ดค ุณภาพสนิ คาตรงตามที่ลูกคาตอ งการ ไมม ีจุดบกพรอ งหรอื เนาเสยี
3. ข้นั ตอนการควบคมุ คุณภาพการผลิต แบง ออกเปน 4 ขัน้ ตอน คอื
1) ขัน้ การกาํ หนดนโยบาย ในข้นั นจ้ี ะเปน การกาํ หนดวตั ถปุ ระสงคกวาง ๆ เชน ระดับสินคา ขนาด
ของตลาด วิธีการจําหนาย ตลอดถึงการรับประกัน ขอกําหนดเหลานี้จะเปนเคร่ืองชี้นําวากิจการจะตอง
ทําอะไรบางเพอ่ื ใหบรรลุวัตถุประสงคทีไ่ ดวางเอาไว

59

2) ข้ันการออกแบบผลติ ภณั ฑ การออกแบบผลิตภัณฑใ นท่ีน้ี หมายถงึ การกาํ หนดคุณลักษณะของ
ผลิตภัณฑ เชน วิทยุท่ีจะทําการผลิตข้ึนนี้มีขนาดกี่วัตตสามารถรับไดก่ีชวงความถี่ และมีระบบตัดคล่ืน
รบกวนหรอื ไม เปนตนขอควรคาํ นงึ ถึงสําหรับการออกแบบผลติ ภณั ฑนคี้ ือ จะตอ งรวู าฝายผลติ มีขีดความสามารถ
มากนอยเพียงใด การออกแบบผลิตภัณฑจ ึงตอ งมคี วามสมั พนั ธก ับระบบการผลติ

3) ขั้นตอนการควบคุมคณุ ภาพของการผลติ การควบคมุ คณุ ภาพการผลติ แบงออกเปนขั้นตอนยอย
3 ขน้ั คอื การตรวจสอบคณุ ภาพของช้ินสว น การควบคมุ กระบวนการผลิต และการตรวจสอบคุณภาพของ
ผลิตภัณฑ โดยในการตรวจสอบท้ัง 3 ขั้นน้ี สวนใหญจะใชเทคนิคการสุมตัวอยาง เพราะผลิตภัณฑท่ี
ผลิตไดนั้นมีจํานวนมากไมอาจจะทาํ การตรวจสอบไดอ ยางทว่ั ถึงภายในเวลาจาํ กัด

4) ขั้นการจําหนาย การควบคุมคุณภาพ จะมีลักษณะเปนการใหบริการหลังการขาย ซึ่งในระบบ
การตลาดสมัยใหมถอื วาเปน เรอ่ื งสาํ คญั มาก เพราะสินคาบางชนิดโดยเฉพาะอยางยิ่งสนิ คา ประเภทเครื่องมือ
เคร่ืองจักรหรืออุปกรณทางอิเล็กทรอนิกส ซ่ึงมีวิธีการใชและการดูแลรักษาที่คอนขางยุงยาก ผูผลิตหรือ
ผูขายจะตองคอยดูแลเพื่อใหบริการหลังการขายแกผูซื้ออยูเสมอ เพ่ือสรางความพึงพอใจ ซึ่งจะมีผลตอความ
เชือ่ มั่นและความกาวหนาทางธุรกจิ ในอนาคต

เรื่องท่ี 2 การใชน วัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลติ
1. ความหมายของการใชน วัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลติ
การใชนวัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลิต เปนการพัฒนาความสามารถในการผลิต

ผลิตภัณฑของมนุษย ชว ยในการแกปญ หาและสนองความตอ งการของมนษุ ยอ ยางสรางสรรค โดยนาํ ความรู
มาใชก บั กระบวนการเทคโนโลยีเพ่อื สรางและใชส ่งิ ของ เครื่องใช วธิ ีการใหการดํารงชีวิตมีคุณภาพดีย่ิงข้ึน
นวัตกรรมและเทคโนโลยี สามารถอธบิ ายไดดงั นี้

1) นวัตกรรม หมายถึง ความคิด การปฏิบัติ หรือสิ่งประดิษฐใหม ที่ยังไมเคยมีใชมากอน
หรอื เปน การพฒั นาดัดแปลงมาจากของเดิมทม่ี ีอยแู ลว

2) เทคโนโลยี หมายถึง สิ่งที่มนุษยพัฒนาข้ึน เพื่อชวยในการทํางานหรือแกปญหาตาง ๆ
เชน อปุ กรณ เคร่อื งมอื เครือ่ งจกั ร วัสดุ หรอื แมกระท่ังสง่ิ ท่ไี มไ ดเ ปนส่ิงของท่ีจับตองไดหรืออาจเปนระบบ
หรือกระบวนการตาง ๆ เพื่อใหก ารทาํ งานบรรลผุ ลเปาหมาย และครอบคลมุ ถึงเร่อื ง ดงั ตอไปนี้

(1) คน เปนแหลงทรัพยากรท่ีสําคัญ ไดแก เจาของกิจการ แรงงานคนภายนอก
ที่จางมาทํางาน เปน ตน

(2) วัสดแุ ละเครอ่ื งมือ ไดแ ก วัสดอุ ุปกรณต าง ๆ
(3) เทคนคิ วิธีการ ไดแ ก ความรูท ่ีไดจ ากการศึกษาคนควาดวยตนเอง
(4) สถานที่ ไดแ ก ไรนา ฟารม ภเู ขา แมนา้ํ ทะเล สถานประกอบการตา ง ๆ

60

2. ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยี
จากการนาํ เทคโนโลยีไปใชในชีวิตประจําวันของมนุษย ทั้งนี้จากการนําเทคโนโลยี

มาใชอยา งแพรหลาย ทําใหเ กดิ ทัง้ ประโยชนและผลกระทบตอการดาํ รงชวี ิต สรุปไดดังน้ี
1) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอการศึกษา นักศึกษาสามารถเรียนไดจาก

ที่บานโดยไมตองเดินทางไป เชน การเรียนการสอนทางไกลผานอินเทอรเน็ต ทั้งภายในและภายนอก
ประเทศ รวมทงั้ การศึกษาคนควาขอมลู จากอนิ เทอรเน็ตที่มีไมจํากัด และการศึกษาเรียนรูจากสื่อประเภทตาง ๆ
เชน วิทยุ โทรทศั น วดี โิ อ และคอมพวิ เตอร เปนตน จากการนําเทคโนโลยีมาใชในการเรียนการสอน ทําให
เกิดปญ หาขาดปฏสิ ัมพันธทด่ี ีตอกันระหวา งผเู รียนกับครู เพราะการเรียนรู โดยผานส่ือเทคโนโลยีทําใหครู
ซึ่งเปน ผถู า ยทอดความรมู บี ทบาทลดนอ ยลง

2) ประโยชนแ ละผลกระทบของเทคโนโลยีตอสิ่งแวดลอม เทคโนโลยีเขามามีบทบาทใน
การปรบั ปรงุ คณุ ภาพของดนิ นา้ํ และอากาศ รวมทง้ั มีการนําของเหลือใชท่ีผานกระบวนการทางเทคโนโลยี
แลว กลบั มาใชใ หมโดยไมต องใชทรพั ยากรหลกั เทคโนโลยีจะกอ ใหเ กิดมลพิษตอสิ่งแวดลอม เพราะมนุษย
นาํ เทคโนโลยีมาใชอยางผดิ วิธี เพือ่ มงุ แตป ระโยชนส ว นตน จนหลงลืมผลกระทบทอี่ าจจะเกิดขึ้นจากการใช
เทคโนโลยีของตน

3) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอสังคม เทคโนโลยีกับสังคมเปนของคูกัน
เม่ือเทคโนโลยีเขา มามบี ทบาทเปรียบเสมือนยอโลกใหเล็กลง เนื่องจากความสะดวกในการติดตอขาวสาร
ขอมูล ทําใหธุรกิจติดตอไดอยางรวดเร็ว มีประสิทธิภาพ มีผลใหเศรษฐกิจเจริญกาวหนาอยางรวดเร็ว
จากความเจริญกา วหนาของเทคโนโลยีกอใหเกดิ ปญ หาการวางงานของแรงงาน เนื่องจากมกี ารนําเคร่ืองจักร
มาใชแทนแรงงานคน และปญหาจากการปรับตัวของผูไมรูในเร่ืองของการใชเทคโนโลยีสมัยใหม
จึงกอ ใหเ กิดปญ หาการนาํ เทคโนโลยไี ปใชอ ยางไมถูกตอ ง

4) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอสุขภาพ เนื่องดวยเทคโนโลยีมุงสราง
สิ่งอาํ นวยความสะดวกตอ มนษุ ย โดยเฉพาะดา นสุขภาพ มีเครื่องออกกําลังกายภายในบาน มีวิทยุโทรทัศน
และแหลง บนั เทิง เพ่อื เสรมิ สรางสขุ ภาพ ทั้งทางรางกายและทางจิตใจ ทั้งน้ีในวงการแพทยมีความกาวหนา
ในการรักษามากขนึ้ และมขี อ มูลทางการแพทยเ ผยแพรผา นทางอินเทอรเ น็ตทําใหแพทยทั่วโลกสามารถรวมมือ
ในการปฏบิ ตั งิ านรว มกันได นอกจากน้ันเทคโนโลยีทางดานคอมพวิ เตอรมีผลทาํ ใหเ ยาวชนขาดความสนใจ
การเรยี น มุงแตก ารเลนเกมคอมพิวเตอร ไมมีเวลาออกกําลังกาย มีพฤติกรรมที่กาวราวชอบการตอสู สมาธิส้ัน
อารมณรุนแรง ไมไ ดรับการพักผอ นอยางเพยี งพอ ทาํ ใหเกดิ ความเครยี ด สายตาส้ันเรว็ กอนเวลาอนั ควร

สรุปไดวา เทคโนโลยี จะมีประโยชนอยางมาก เม่ือผูใชมีการนําไปใชไดอยางถูกวิธี
และเหมาะสม และจะเกิดผลกระทบอยางมากมาย เม่ือผูใชนําเทคโนโลยีไปใชแบบผิด ๆ ดวยความไมรู
หรือใชเทคโนโลยมี ากเกินกวา ความจาํ เปน

61

3. กระบวนการเทคโนโลยีในการผลติ
กระบวนการเทคโนโลยีเปน กระบวนการทีเ่ กี่ยวของกับการแกปญหา โดยการใชความคิด
ริเรมิ่ อยา งสรา งสรรคแ ละรอบคอบ เพ่ือสรางผลิตภัณฑท่ีกอใหเกิดประโยชนตามความตองการของมนุษย
อยางมีประสิทธิภาพ

หลักการเบื้องตนของกระบวนการทางเทคโนโลยีการออกแบบผลิตภัณฑ สามารถ
แบงออกเปนขั้นตอน ไดดงั น้ี

1. กาํ หนดปญ หาหรือความตองการ 2. สรา งทางเลือกหรือวิธีการ

4. ออกแบบและลงมือสราง 3. เลือกวิธีการทีเ่ หมาะสม

5. ทดสอบและประเมินผล ปรับปรุงแกไ ข

แผนภมู ิ กระบวนการเทคโนโลยีในการออกแบบผลติ ภณั ฑ

4. การใชกลยุทธในการเพม่ิ และพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ
ปจ จบุ นั เทคโนโลยีเขามามีบทบาทอยางมากในการดํารงชีวิตของมนุษย ไมวาจะเปนการ
ผลิตในภาคอุตสาหกรรม เกษตรกรรมหรือการบริการ ลวนแตนําเทคโนโลยีเขามาใชในกิจกรรมตาง ๆ
เพราะการนําเทคโนโลยีเขามาใชในกิจกรรมตาง ๆ จะเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตใหดีข้ึน เชน สามารถ
ทํางานไดเร็วขึ้น ไดปริมาณมากขึ้น งานมีคุณภาพมากขึ้น ลดเวลาในการทํางาน ลดคาใชจายในการ
ใชแรงงานคน และทส่ี าํ คัญถาเปน ภาคอุตสาหกรรมหรือภาคเกษตรกรรมซ่ึงตองมีการแขงขันในทางธุรกิจ
ใครนําเทคโนโลยีมาใชกอนคนอ่ืนถือวา เปนกลยุทธอยางหนึ่งท่ีจะทําใหประสบความสําเร็จกอนคูแขง ซึ่ง
คําวากลยทุ ธ หมายถึง วิธีปฏิบัติ หรือแนวทางในการปฏิบัติงานท่ีจะทําใหแผนงานประสบผลสําเร็จ ขณะ
จัดทํากลยุทธจะตองมีการตรวจสอบดูวามีจุดออนในกิจกรรมใด หรือมีจุดแข็งในกิจกรรมใดหรือคูแขง
มีจุดออนในกิจกรรมใด จุดแขง็ ในกิจกรรมใด แลวนํามาเปรียบเทยี บกับของเรา เพ่ือทาํ การปรับกลยุทธตอ ไป
เมื่อรูวามีจุดออนที่จุดใด ก็สามารถนําเอาเทคโนโลยีมาใชในสวนที่เปนจุดออนนั้น
เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ และพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ ดังตัวอยางการใชและปรับกลยุทธในการเพ่ิม และ
พัฒนาคุณภาพผลติ ภณั ฑ ดงั น้ี

62

ตัวอยางท่ี 1
ในอดตี การเกี่ยวขาวในนาที่มีพ้ืนท่ีกวาง ๆ จะใชแรงงานคนในการเก่ียวขาวจํานวนมาก
ตอมามีการนําเทคโนโลยเี ขามาชว ยในการเกย่ี วขา ว เชน เครอ่ื งจักรในการเก่ียวขาว ทําใหสามารถลดจํานวน
แรงงานคน และลดเวลาในการเกีย่ วขาวลงไดอ ยางมาก และถา มกี ารแขง ขันทางธุรกิจการขายขาว เกษตรกร
จะตองมีการปรับกลยุทธในการนําเทคโนโลยีเขามาชวยในการเกี่ยวขาว เพื่อใหสามารถเกี่ยวขาวได
จํานวนมากและใชเ วลานอย เพื่อใหสามารถนาํ ขา วออกมาจาํ หนายไดกอน
ตัวอยา งท่ี 2
โรงงานนํ้าพริกเผาแหงหน่ึง เดิมการลางผัก บดพริกหรือเคร่ืองเทศ การผสมสวนผสม
และการบรรจุจะใชแรงงานคนแทบท้ังหมด ทําใหผลผลิตที่ออกมาไมดีเทาที่ควร เชน ผักไมสะอาด
สวนผสมไมดีพอ นํ้าหนักและปริมาณไมไดมาตรฐาน ใชแรงงานคนมาก ทําใหเสียคาใชจายสูง รวมถึง
ใชเวลาในการทํางานมาก ทําใหไมสามารถแขงขันกับคูแขงขันอ่ืน ๆ ได สงผลใหเสียโอกาสทางธุรกิจ
เพราะฉะนั้น โรงงานน้ําพริกเผาแหงนี้ จึงไดมีการปรับกลยุทธในการดําเนินกิจกรรม โดยการนําเอา
เทคโนโลยีการผลิตมาชวย เชน เคร่ืองลางผัก เคร่ืองบด เคร่ืองผสมและเครื่องบรรจุภัณฑทําใหสามารถ
ผลิตน้ําพริกเผาไดมีประสิทธิภาพและคุณภาพมากข้ึน รวดเร็วข้ึน ลดคาใชจายในการผลิต สามารถผลิต
นํ้าพรกิ เผาออกสตู ลาดแขงขนั กบั คูแ ขงรายอื่น ๆ ไดทันเวลาและรวดเรว็ ขึน้
5. การเลือกใชเ ทคโนโลยอี ยา งสรางสรรค
การเลือกใชเทคโนโลยีอยางสรางสรรคตอชีวิต สังคม สิ่งแวดลอม และงานอาชีพ
มีหลักการ ดังตอไปนี้
1) การวิเคราะหเปรียบเทียบผลิตภัณฑหรือวิธีการที่ไดจากเทคโนโลยีตาง ๆ ทั้งทางดาน
คุณภาพ รูปแบบ วสั ดุ ความสะดวกในการใช ความคุม คา โดยกอนทจ่ี ะตัดสนิ ใจเลอื กเทคโนโลยีใดมาใชน้ัน
ผูประกอบการหรือเจาของกิจการ ควรนําคุณลักษณะท่ัวไป คุณลักษณะเฉพาะของเทคโนโลยีมาศึกษา
เปรียบเทียบกอนการตดั สินใจเลอื ก
2) เมื่อมีการเลือกใชเทคโนโลยีสําหรับการสรางและพัฒนาผลิตภัณฑ เพื่อสนองตอ
ความตองการของมนุษยแลว ยอมตองมผี ลกระทบตอ สังคมและสิ่งแวดลอมตามมาดว ย ดงั นั้นผปู ระกอบการ
หรือเจาของกิจการตองศึกษาทบทวนวาเทคโนโลยีที่กําหนดเลือกใชนั้นมี ขอดี ขอเสียและผลตอสังคม
และส่ิงแวดลอมท่ีจะไดรบั นัน้ เปน อยางไร
3) ตัดสินใจเลือกและใชเทคโนโลยีมีผลตอชีวิตที่มีผลดีตอสังคม และสิ่งแวดลอม
ในทางสรางสรรคมากท่สี ุด

63

เรอ่ื งท่ี 3 การลดตน ทุนการผลิตหรือการบรกิ าร
1. แนวคิดในการลด และควบคมุ ตนทนุ การผลิต
การดาํ เนินงานธรุ กิจทกุ ประเภท ใหส ามารถดาํ รงอยไู ดอยางม่ันคง จําเปนที่ผูประกอบการ

หรือเจาของธุรกิจตองหาวิธีการลดตนทุนการผลิต และการบริการโดยแนวคิดในการลดและควบคุม
ตนทุนการผลติ นน้ั มีหลกั การ ดงั น้ี

1. ศกึ ษาวิเคราะหและสํารวจสถานภาพปจจุบันของการผลิต คือ แรงงาน วัตถุดิบ ตนทุน
การผลติ เมื่อรปู จ จยั การผลิตแลวทาํ ใหสามารถหาขอ บกพรอ ง และหาวิธีลดตน ทุนได

2. วิเคราะหหาสาเหตุของตนทุนสูญเปลาท่ีเกิดข้ึนจากการผลิตสินคา และการบริการ
หมายถึง การเสียคาใชจ า ยแตไ มไดก อ ใหเกิดประโยชนตอ ธุรกิจ

3. ปฏิบัติการลด และควบคุมตนทุนการผลิตในสวนของคาใชจายที่ไรประสิทธิภาพ
มีความสญู เปลา โดยดําเนนิ การตอเนอ่ื งใหบรรลผุ ลสาํ เรจ็

การดําเนินธุรกิจตองเผชิญกับขอจํากัดหลายอยางที่เปนอุปสรรคและเปนเหตุใหตนทุน
การผลิตสูงข้ึน จากหลายปจจัย คือ ตนทุนแรงงานมีแนวโนมสูงขึ้น ตนทุนวัตถุดิบแพงขึ้น โดยเฉพาะ
การนําวตั ถดุ ิบจากภายนอกเขา มา ทาํ ใหต น ทุนการผลิตสูงข้ึน เชน คาน้ํามัน คาน้ํา คาไฟฟา คูแขงขันมีมากข้ึน
และทวคี วามรุนแรงมากข้ึน จาํ เปนทีผ่ ปู ระกอบการหรอื เจา ของธุรกิจตองลดตนทุนการผลิตตอหนวยสินคา
ท่ีผลติ จะมผี ลใหไดกําไรมากข้ึน ดังนั้นผูประกอบการตองปรับวิธีการทําธุรกิจ เพื่อลดตนทุนการผลิตใหตํ่าลง
โดยกําหนดเปา หมายการผลติ ใหเหมาะสมเพอื่ ความอยรู อด มกี ารปรับปรุงโครงสรางในการประกอบธุรกิจ
พัฒนาระบบการสงเสรมิ การขาย ซง่ึ เปนกุญแจสําคัญสูความสาํ เรจ็

2. ปจ จยั ในการลด ควบคมุ ตนทุนการผลติ
ในการผลติ สนิ คา ตน ทุนการผลติ จะสงู หรือตํา่ นั้น ขึ้นอยูก ับปจ จยั ตาง ๆ หลายประการดงั น้ี
1. ผบู รหิ ารตองมีนโยบายและโครงการเพื่อลดตน ทนุ การผลิตอยางจริงจังและชัดเจนไมวา

จะเปนนโยบายดา นคุณภาพมาตรฐานระดบั สากล เชน ไอเอสโอ การสนับสนุนศักยภาพของบุคลากร ฯลฯ
หรอื ระบบและวิธีการลดตน ทุน ซงึ่ ตอ งดาํ เนินการอยา งจรงิ จังและตอ เน่ือง

2. สรางจิตสํานึกพนักงาน ใหมีจิตสํานึกที่ดีตอโครงการลดตนทุนการผลิต จึงจะไดรับ
ความรวมมือและประสบความสาํ เร็จได

3. มีมาตรการเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพ และคณุ ภาพของการบริหารจัดการธรุ กจิ อยา งจรงิ จงั
ทกุ ปจจยั ท่ีกลา วมามคี วามสาํ คัญเทา กันหมด แตก ารจะดาํ เนินการใหบรรลุเปาหมายอยางมี
คุณภาพผูบริหารธุรกิจตองกําหนดเปาหมายและการดําเนินงานอยางจริงจัง และตองมีการจัดทําขอมูล
และวัดประสทิ ธภิ าพของการลดตน ทนุ อยางตอ เนือ่ ง
ในการบริหารจัดการการผลติ ควรกาํ หนดเปาหมายในเร่ืองตาง ๆ ดงั นี้
1. ประสทิ ธภิ าพการผลติ คอื ดชั นชี ีว้ ัด การเปรยี บเทยี บประสิทธภิ าพและผลการดาํ เนนิ งาน
ของธุรกิจเราเองกับธุรกิจอื่นท่ีมีลักษณะการดําเนินงานเดียวกันวา มีผลการดําเนินงานธุรกิจแตกตางกัน
อยา งไร

64

2. คุณภาพสินคาและบริการ ผูประกอบการหรือเจาของธุรกิจตองปลูกฝงใหพนักงาน
มีความเขาใจในการควบคมุ คุณภาพจะทําใหเกิดความเสียหาย เพ่ือรักษาคุณภาพของผลผลิตตามมาตรฐาน
ที่กําหนดไว

3. การสงมอบ ตองสงมอบตรงเวลาตามที่ลูกคาตองการโดยไมมีปญหา การวางแผน
การผลิตและสงมอบใหล ูกคา ตองใหความสําคญั เปนพิเศษมิเชน นัน้ จะทําใหเ สยี ระบบการทาํ ธุรกิจ

4. ตนทุนการผลิต ในสินคาประเภทเดียวกันแตตนทุนไมเทากัน การลดตนทุนมิใชสิ่งที่
จะทาํ ใหค ณุ ภาพของสินคาลดลง แตเ ปนการบรหิ ารจัดการในการผลิตใหม ีการใชต น ทุนตาํ่ ลง

5. ความปลอดภัย เปนเร่ืองที่เก่ียวกับพนักงานโดยตรง ซึ่งควรกระทําอยางยิ่งเพราะ
ยิ่งเครงครัดมากเพียงใด พนักงานก็ปลอดภยั มากเทา น้ัน และมีสวนทําใหตนทุนการผลิตลดนอยลง รวมท้ัง
สรา งคุณภาพชีวติ ใหพนกั งานได

6. ขวัญและกาํ ลังใจ ยิ่งมีความปลอดภัยสูง ขวัญและกําลังใจของพนักงานก็ยิ่งสูง โดยวิธี
ที่ดีท่ีสุด คอื การเพ่ิมคาจา งและเพ่มิ สวสั ดกิ ารใหก ับพนักงาน

7. สงิ่ แวดลอ มทดี่ ีในโรงงาน ถอื เปน การสรา งคณุ ภาพชีวติ ท่ดี ใี หกับพนกั งาน ปจ จุบนั ธุรกิจ
ทีเ่ ก่ียวกบั มาตรฐานและจัดการกับสิ่งแวดลอมไดดี ถอื เปนความรับผิดชอบตอ สงั คมดวย

8. จรรยาบรรณ ผปู ระกอบการหรือเจาของธุรกิจตองยอมรับและปรับเปลี่ยนกระบวนการ
ผลิตผลติ ภณั ฑห รือการบริการ เม่ือเกิดความผดิ พลาด เพือ่ สรางความปลอดภัยและความม่นั ใจใหแ กล กู คา

หากเจาของธุรกิจสามารถปลูกฝงทุกขอที่กลาวมาใหกับบุคลากรขององคกรไดรับรูและ
รวมปฏิบัติ ปญหาในกระบวนการผลิตจะไมเกิดขึ้นโดยเด็ดขาด และสิ่งที่สําคัญที่สุดคือการผลิต
จะมีประสทิ ธิภาพสูงข้นึ

3. การควบคุมการจดั การการผลติ หรือการบรกิ าร
การดําเนินงานธุรกิจใหมีการพัฒนาอยางตอเน่ือง เพื่อใหธุรกิจมีความมั่นคงน้ัน

ผูป ระกอบการหรอื เจา ของธรุ กิจตอ งมีระบบควบคุม การจัดการการผลิตและการบริการ ระบบการควบคุม
ที่นิยมใชม าก ไดแ ก วงจรควบคมุ PDCA (Deming Cycle) มรี ายละเอียด ดังนี้

1) P (Planning) การวางแผน หมายถึง การวางแผนวามีโครงการ กิจกรรมหรือวิธีการ
อะไร ในการบรหิ ารจดั การการผลิตหรือการบรกิ าร

2) D (Do) การปฏบิ ัติ หมายถงึ การดําเนินงานตามแผนท่กี ําหนดไว
3) C (Check) การตรวจสอบ หมายถึง การตรวจสอบผลที่เกิดจากการปฏิบัติวา

มีผลเปนไปตามเปาหมายหรอื วัตถุประสงคท กี่ าํ หนดไวใ นการวางแผนหรือไมอยางไร
4) A (Action) การปรับปรุงแกไขและตั้งมาตรฐานในการทํางาน หมายถึง การกําหนด

แนวทาง วิธกี ารใหมเ พ่อื แกไขปญ หาขอ บกพรอ งที่พบจากการตรวจสอบ
วงจรการควบคมุ PDCA (Deming Cycle) ตองมีการดาํ เนินการอยางตอเน่ือง เมื่อเสร็จสิ้นแลว
ตอ งเร่มิ ทาํ ใหมเพ่อื ใหเ กดิ การปรบั ปรุงและพัฒนาอยางตอเนอ่ื งโดยไมหยดุ น่ิง

65

กิจกรรมท่ี 1
การวิเคราะหก ารจัดการการผลติ หรือการบริการ
ใหผเู รียนสรปุ ขอ มูลความรู เรื่องการจัดการการผลิตหรือการบริการ ตามหัวขอตอไปน้ี
1. จากขอ มูลทั้งหมด สรุปไดขอมลู ดังนี้
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………(ไมเ กิน 5 บรรทัด)
2. การจดั การการผลิตและการบริการ มีวธิ ีการดังนี้
2.1……………………………………………………………………………………………….
2.2……………………………………………………………………………………………….
2.3……………………………………………………………………………………………….
3. หากผูเรียนเปนเจาของธุรกิจหน่ึง ผูเรียนจะมีวิธีการจัดการการผลิตหรือการบริการดานใด
เพราะอะไร
1.1 ดาน…………………………….เพราะ………………………………………………
1.2 ดา น……………………………เพราะ………………………………………………..
1.3 ดา น……………………………เพราะ………………………………………………...
4. หากผเู รียนตอ งเลือกการจดั การการผลิตหรือการบรกิ ารเรงดวน ผูเรียนจะเลือกดําเนินการในดานใด
เพราะอะไร
ดา น………………………………………………………………………………...…………………
เ พ ร า ะ …………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………...................

66

บทที่ 5
การจัดการการตลาด

สาระการเรยี นรู
การจดั การการตลาดมบี ทบาทสําคญั ในการดาํ เนนิ ธุรกจิ จึงจําเปนตองมีความรูความเขาใจ

ในกิจกรรมการตลาด สามารถศึกษาวิเคราะหตลาดเพื่อใหทราบโอกาสทางการตลาดกอนตัดสินใจลงทุน
เพอื่ ธรุ กจิ จะไดดาํ เนินไปในทศิ ทางท่ีถกู ตอ ง และมีความเสี่ยงนอย ดงั นน้ั ตลาดจึงเปนความอยูร อดของธุรกจิ
ตวั ช้วี ัด

1. การจดั การการตลาดเพื่อนําผลผลติ เขาสตู ลาด
2. สามารถจัดทาํ แผนปฏบิ ตั ิการการจัดการการตลาด
ขอบขา ยเนื้อหา
เรอ่ื งท่ี 1 การจัดการการตลาด
เร่อื งท่ี 2 การจดั ทําแผนปฏิบตั ิการ

67

เร่อื งที่ 1 การจัดการการตลาด
ความหมายของตลาดและการจดั การการตลาด
ตลาด หมายถึง สถานท่ีซ่ึงผูซ้ือและผูขายมาพบเพื่อโอนเปลี่ยนมือกันในกรรมสิทธิ์ของสินคา

และบริการ โดยมรี าคาเปนส่ือกลาง เปน ความหมายท่เี ปนที่รูจกั และพบเห็นกนั ทัว่ ไป เชน ตลาดนัดสวนจตุจักร
ทา ขาวกาํ นันทรง อาํ เภอพยุหครี ี ตลาดสดบางกะป ศูนยการคา เซ็นทรลั พลาซา

การจัดการการตลาด หมายถึง การดําเนินกิจกรรมตาง ๆ ดานธุรกิจ ซึ่งจะตองมีการวางแผน
การผลิต การโฆษณา การประชาสัมพันธ การวิจัยการตลาด การสงเสริมการขาย การทําขอมูลฐานลูกคา
การกระจายสนิ คา การกําหนดราคา การจดั จําหนา ย ตลอดจนการดาํ เนนิ กจิ การทกุ อยาง เพือ่ สนองความตองการ
และบริการใหแกผ ูซ้ือหรือผูบรโิ ภคพอใจ ทั้งในเร่อื งราคา และบรกิ าร

การตลาดเปน กิจกรรมทางการตลาดทีน่ ักการตลาดดําเนินการ เร่ิมตั้งแตการวางแผนจนกระทั่งนํา
แผนเหลาน้ันไปปฏิบัติการวางแผนทางการตลาด นักการตลาดตองคาํ นึงถึงตัวแปรตาง ๆ ที่มีอิทธิพลตอ
ความสําเร็จของแผนการตลาด เพื่อใหแผนการตลาดนั้นมีลักษณะที่เหมาะสมและสอดคลองกับความ
ตองการของลูกคา สามารถจําแนกตัวแปรทางการตลาด ประกอบดวยผลิตภัณฑ ราคา และการจัด
จาํ หนาย ซ่งึ จะตองเขาใจความหมายของคาํ ตอไปน้ี ใหช ดั เจนดังนี้

1. ผลิตภัณฑ หมายถึง สินคาหรือการบริการที่สามารถตอบสนองความตองการของผูบริโภคได โดย
ผบู ริโภคเกดิ ความพึงพอใจในดา นผลติ ภณั ฑ

2. ราคา หมายถงึ จํานวนเงินท่ผี ซู อื้ ยนิ ดีจายเพอ่ื ใหไดมาซง่ึ สนิ คาหรอื บริการ
3. การจัดจําหนา ย หมายถึง การเลือกชองทางการจัดจําหนายเพื่อใหผลิตภัณฑผานออกจากผูผลิต
ไปสผู บู ริโภค และการกระจายตัวสินคา ซึ่งเปน งานทเ่ี ก่ียวของกับการวางแผนและการใชเครื่องมืออุปกรณ
เพอื่ ใหส ินคา และวัสดเุ คล่อื นยา ยจากแหลง ผลิตไปยังสถานท่ีทีต่ อ งการจะใช
ในสภาพโดยทัว่ ไปเราจะเหน็ สดั สว นประสมของการตลาด ซึ่งประกอบดวย การโฆษณา
การประชาสัมพันธ การวิจัยการตลาด การสงเสริมการตลาด การสงเสริมการขาย การทําฐานขอมูลลูกคา
และการกระจายสนิ คา ดังแสดงในภาพสวนประสมการตลาด ดงั นี้

ตลาดเปาหมาย

ผลิตภัณฑ ราคา การสง เสรมิ การตลาด การจัดจําหนา ย

การโฆษณา การขายโดยบคุ คล การสงเสริมการขาย การประชาสมั พันธ

ภาพ แสดงสว นประสมการตลาด

68

1. การโฆษณา หมายถึง การนําเสนอหรือสงเสริมความคิด ในการขายสินคาหรือบริการผานส่ือตาง ๆ
มผี อู ปุ ถัมภเปน ผูเสียคาใชจายในการโฆษณา โดยมีวัตถุประสงคของการโฆษณา เพ่ือใหเกิดความรู ความ
เขาใจเกี่ยวกับสินคาและงานบริการ เปนการใหขาวสารและชักจูงใหซื้อสินคา และซ้ือบริการสื่อที่ใชใน
การโฆษณามีหลายประเภท เชน นิตยสาร หนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน ปายโฆษณา การโฆษณาทาง
ไปรษณยี  เปนตน ส่ือโฆษณาแตละประเภทจะมีจุดเดนและจุดดอยแตกตางกัน ดังน้ัน การเลือกสื่อโฆษณา
ควรคาํ นึงถงึ วัตถปุ ระสงค ดงั น้ี

1) สามารถเขาถึงกลมุ เปาหมายใหม ากทสี่ ุดเทา ท่ีจะมากได
2) สอ่ื นน้ั มปี ระสทิ ธภิ าพและไดผลสงู สดุ
3) เสียคาใชจายตํา่ ทีส่ ุด
2. การประชาสมั พันธ หมายถึง การตดิ ตอ ส่อื สารเพ่ือสงเสรมิ ความเขาใจทีถ่ ูกตองรวมกัน ตลอดจน
สรางความสัมพันธอันดีตอกันระหวางลูกคา หนวยงาน รัฐบาล ประชาชน เพ่ือใหเกิดความเช่ือถือศรัทธา
ความคดิ เห็น ทัศนคติที่ดีตอองคการ การประชาสัมพันธ ไดแก ขาวแจกสําหรับเผยแพร การแถลงขาว ลูกคา
สัมพนั ธ พนักงานสมั พันธ ชมุ ชนสมั พันธ สื่อมวลชนสมั พันธ การบริการสงั คมและสาธารณประโยชน
3. การวิจัยตลาด หมายถึง การศึกษาปจจัยภายนอกและภายในเกี่ยวกับการตลาด ทําให
ผูประกอบการมีขอมูลในการวางแผนการตลาดไดอยางมั่นใจ และสามารถบอกรายละเอียด ในการ
ดาํ เนนิ งานไดอยางชัดเจน
การวจิ ัยการตลาดหรือการศึกษาตลาด มีข้นั ตอนในการดําเนนิ งาน ดังน้ี
1) การศกึ ษาโอกาสและสถานการณข องการตลาด เปนการศึกษาเกีย่ วกบั เรื่อง โอกาสทางการตลาด
ซง่ึ เปนการศกึ ษาพฤติกรรมผบู ริโภค และ การศึกษาสถานการณทางการตลาด เปนการศึกษาส่ิงแวดลอม
ภายในและภายนอกของกจิ การนัน้ ประกอบดว ย
(1) การศกึ ษาจุดแข็ง เปน การศึกษาถงึ ขอดหี รือจุดแข็งของสนิ คาหรือบรกิ าร
(2) การศกึ ษาจุดออน เปนการศกึ ษาขอ เสียหรือปญ หาทเ่ี กดิ จากองคประกอบทางการตลาด
(3) การศึกษาโอกาส เปน การศกึ ษาขอไดเ ปรียบหรือสิ่งทเ่ี อือ้ อํานวยใหแ กก จิ การ
(4) การศึกษาอปุ สรรค เปนการศกึ ษาปญ หา อุปสรรคทจี่ ะเกิดขนึ้
2) การกาํ หนดวัตถุประสงคท างการตลาด เนนวตั ถุประสงคท างดานการผลติ ผลิตภัณฑ ราคา การจัด
จําหนาย การโฆษณา และการสงเสริมการตลาดใหสามารถตอบสนองความพึงพอใจของผูบริโภคอันจะ
นําไปสูการสรางยอดขายและกําไร
3) การเลอื กตลาดเปาหมาย ตอ งคาํ นงึ ถงึ สิ่งตาง ๆ ดังตอไปนี้
(1) โอกาสทางการตลาด
(2) ลกั ษณะและความตอ งการของตลาด
(3) ขนาดของตลาด
(4) ความสามารถขององคกรในการตอบสนองความตองการของตลาดไดอยางมี
ประสิทธภิ าพ

69

(5) คูแขง ขนั และผลติ ภัณฑท สี่ ามารถทดแทนได
4) การเลอื กกลุม เปา หมายมหี ลายวธิ ี ดงั น้ี

(1) การเลือกกลุมเปาหมายเฉพาะสวน คือ การเลือกกลุมเปาหมายกลุมใดกลุมหนึ่งเพื่อ
ศึกษาศกั ยภาพขององคก รในการตอบสนองความตอ งการของลกู คา เปาหมาย

(2) การเลือกกลุมเปาหมายหลายสวน คือ การเลือกกลุมเปาหมายมากกวาหนึ่งกลุมและ
ทาํ การตลาดพรอ มกัน แตล กั ษณะกจิ กรรมทางการตลาดตา งกัน เพ่ือใหเ กิดความเหมาะสมกับลูกคาเปา หมาย
แตละกลมุ เชน บรษิ ทั ทีผ่ ลิตสนิ คา ประเภทเดียวกันในหลายรูปแบบเพ่ือตอบสนองความตองการของลูกคา
แตละกลมุ เปา หมาย เปน ตน

(3) การตลาดมวลชน คือ การทําการตลาดโดยไมแบงสวนตลาด เนนการผลิตเปน
จาํ นวนมาก ตนทุนตาํ่ สนิ คามคี วามแตกตา งกันไมมาก เพ่อื จําหนายใหป ระชาชนท่วั ไป เชน น้ําตาล นาํ้ อัดลม
ทราย เหลก็ หนิ ปูนซเี มนต เปน ตน

5) การศึกษาพฤตกิ รรมผูบริโภค คือ การแสดงออกของผูบริโภคที่เกี่ยวกับการแสวงหาสินคาและ
บรกิ ารมาเพ่อื สนองความตอ งการของตน และพฤติกรรมผูบริโภค ซึง่ แบง ออกเปน 2 สวนไดแก

(1) อุปนิสัยในการซื้อ หมายถึง นิสัยในการซื้อสินคาของผูบริโภค ซึ่งมีคําถามสําคัญ
ทนี่ าสนใจในการคนหาลักษณะนสิ ัยของผบู รโิ ภคมดี ังน้ี

1) ผูบริโภคในกจิ การของเราเปน ใคร
2) ตลาดตองการซ้อื สินคาอะไร
3) จะซอ้ื อยางไร
4) ทาํ ไมผูบริโภคจึงตองซือ้
5) เมอื่ ไรผบู รโิ ภคจะซ้ือ
6) ผบู ริโภคจะซ้ือทีไ่ หน
7) ใครมีสว นรว มในการตดั สนิ ใจซ้อื
(2) แรงจูงใจในการซ้ือ หมายถึง สาเหตุที่ทําใหผูบริโภคตัดสินใจซื้อสินคาหรือบริการ
แรงจูงใจในการซื้อ มหี ลายประเภท ไดแก
1) แรงจูงใจในตัวสินคา ประกอบดวย แรงจูงใจข้ันปฐมภูมิ เปนการท่ีผูซ้ือ
ตัดสินใจซ้ือตัวสินคา เชน ตัดสินใจซื้อตูเย็น แรงจูงใจเฉพาะเจาะจง เปนการตัดสินใจตอจากขั้นปฐมภูมิ
คือ ตดั สินใจซอื้ ตเู ยน็ แลวจะเลอื กยีห่ อ แบบ ขนาด สี
2) แรงจูงใจซื้อสินคาจากผูขายประจํา หรืออุปถัมภ เปนแรงจูงใจที่ทําใหลูกคา
ตดั สนิ ใจซอ้ื สนิ คาจากรานคา ใด รา นคา หนงึ่
3) แรงจงู ใจเก่ียวกับเหตุผล เปนการตดั สินใจโดยใชเหตุผลในการซื้อมากกวาการ
ใชอารมณ เชน ความประหยัด คงทน
4) แรงจูงใจดานอารมณ การตัดสินใจซื้อดวยการใชอารมณของตนเอง เชน
ความภูมิใจ ความสวยงาม ความกลัว

70

5) แรงจูงใจฉับพลัน หรือการซื้อดวยแรงกระตุน เปนการซ้ือสินคาโดยท่ีไมได
ตัดสินใจซ้ือมากอน

4. การสงเสริมการขาย หมายถึง การทํากิจกรรม การโฆษณา การขายโดยบุคคล การสงเสริม
การขาย และการประชาสัมพันธ กิจกรรมน้ี ดําเนินการโดยมีวัตถุประสงคเพื่อกระตุน ใหผูซื้อตัดสินใจ
เลอื กซื้อสินคา หรือรบั บรกิ าร

กจิ กรรมการสงเสริมการตลาด นอกเหนอื จากการโฆษณาการขายโดยบุคคล และการประชาสัมพันธ
เปนการชวยกระตุนความสนใจ การซื้อของผบู ริโภคหรอื บคุ คลอนื่ ในชองทางการจดั จาํ หนา ย การจัดแสดงในงาน
แสดงสนิ คา การแจกของแถม การลดราคา การชิงโชค การแขงขัน การแจกคูปองแจกแสตมปการคา หรือ
เนน การขายโดยบุคคล ซ้อื ขายโดยใชพนักงานเปนการสื่อสารโดยตรง แบบเผชญิ หนา ระหวางผูขายและผูมี
โอกาสเปนลูกคา พนักงานขายมีความสําคัญมากเพราะผูขายสามารถปรับราคาสินคาหรือคาบริการให
สอดคลองกับความตองการของลูกคาได พนักงานขาย ที่เขาพบลูกคาสามารถโนมนาวชักจูงตลอดจนให
ขา วสารแกล กู คาไดอยา งเปนกนั เองและยดื หยุนได

การวิเคราะหพฤติกรรมผูบริโภค หมายถึง การคนหาเพื่อใหทราบถึงสาเหตุหรืออิทธิพลที่มีตอ
การตดั สนิ ใจซือ้ สนิ คา หรอื บริการของผูบริโภค ประโยชนท่ีไดจากการวิเคราะหพฤติกรรมผูบริโภค ทําให
ทราบถึงลักษณะที่แทจริงของตลาดและผูบริโภค ชวยใหผูบริหารการตลาดสามารถวางแผนและปรับ
กลยุทธทางการตลาดใหเ ขากบั สภาพความจริงทส่ี ุด

นักการตลาดควรนาํ หลกั การวิเคราะหพฤติกรรมผบู รโิ ภค มาปรับใชโดยคํานึงถงึ รายละเอยี ด ดงั น้ี
1. ผูบริโภคคือใคร ใชหลักการแบงสวนตลาดเขามาประกอบการพิจารณา คือ หลักภูมิศาสตร
หลกั ประชากรศาสตร หลกั จติ วิทยา หลกั พฤตกิ รรมศาสตร
2. ความตอ งการของตลาด ผูประกอบการจะตอ งศึกษาวา ผบู ริโภคตองการอะไรจากผลิตภัณฑท่ีซื้อ
เชน บางคนใชรถยนตร าคาแพง เพราะตองการความภาคภมู ใิ จ บางคนเลือกรับประทานอาหารในรานหรูหรา
นอกจากตองการความอรอยจากรสชาติของอาหารยังตองการความสะดวกสบาย การบริการท่ีดี เปนตน
นักการตลาดจะตองวิเคราะหดูวาผูบริโภคตองการซื้ออะไรเพ่ือท่ีจะจัดองคประกอบของผลิตภัณฑให
ครบถวนตามทเี่ ขาตอ งการ
3. การตัดสินใจซื้อ ผูประกอบการตองศึกษาถึงกระบวนการตัดสินใจในการซ้ือของผูบริโภคซ่ึง
จะตองผานกระบวนการ 5 ข้ันตอน ดงั นี้

1) ขัน้ เกิดความตอ งการ ผบู ริโภคมีความตองการสินคาและบริการน้ัน ๆ ความตองการน้ี
อาจเกิดขึ้นจากตัวกระตุน เชน ความหิว ความอยากได ความอยูร อด ความมีหนามีตา การเลยี นแบบ ฯลฯ

2) ขน้ั แสวงหาขอ มลู เมือ่ เกิดความตอ งการในสนิ คาหรือบรกิ ารนั้น ๆ ผูบ ริโภค จะพยายาม
เสาะแสวงหาความรเู ก่ียวกับสินคา และบริการน้ันจากผูใกลชดิ เพือ่ น ครอบครัว เพื่อนบาน การโฆษณาทาง
สอ่ื ตาง ๆ ส่ือสารมวลชน ผเู คยใชส ินคานนั้ มาแลว

3) ขน้ั การประเมนิ ทางเลือก เม่ือผูบริโภคไดร ับขาวสารขอมูลท่จี ะใชป ระกอบการตดั สนิ ใจ
ซ้อื แลว เขาจะประเมินคาทางเลือกแตละทางเพ่ือการตัดสินใจซื้อการประเมินทางเลือกผูบริโภคมักจะใช

71

ประสบการณของเขาในอดีต ทัศนคติท่ีมีตอรานคาแตละยี่หอหรือฟงความคิดเห็นจากเพ่ือน ๆ เพื่อชวยใน
การเลอื ก

4) ข้ันการตัดสินใจซ้ือ หลังจากผานข้ันการประเมินทางเลือกแลวผูบริโภคก็จะเลือก
ตราย่ีหอท่ีตนชอบมากท่ีสุด ดังนั้น นักการตลาดจึงตองเพิ่มความพยายามในการใหขอมูลแกผูบริโภค
และชวยเหลือแนะนาํ ผูบริโภคในการตัดสินใจซ้ือ

5) ขั้นความรูสึกหลังการซื้อ เมื่อผูบริโภคซื้อสินคาตรายี่หอนั้น ๆ ไปใชแลว หากไดผล
ตามที่ตนคาดคะเนไว ยอ มทาํ ใหผ บู รโิ ภคมที ศั นคติทีด่ ตี อ ตราย่หี อน้ันมากยงิ่ ขนึ้ แตถาใชแลว ไมไ ดผ ลตามท่ี
คาดไว เขายอ มมที ัศนคตไิ มด ีตอ ตราย่หี อ นนั้

1.ข้นั เกดิ ความตอ งการ 2.ข้ันแสวงหาขอ มลู 3.ขน้ั ประเมนิ ทางเลือก

5.ข้นั ความรสู กึ หลงั การซื้อ 4.ขั้นตดั สนิ ใจซื้อ
การ

ภาพแสดงกระบวนการตัดสินใจในการซ้อื

กระบวนการตัดสินใจในการซื้อนี้จะเร่ิมจากความรูสึกวาตองการสินคานั้น จนไปถึงความรูสึก
หลังการซ้ือ กระบวนการดังกลาวนี้จะกินเวลามากหรือนอย ยากหรืองายเพียงใดข้ึนอยูกับชนิดของสินคา
ตวั บุคคลท่ที าํ การซือ้ ผตู ัดสินใจซอ้ื การสงเสริมการตลาด ฯลฯ แตละขั้นตอนของกระบวนการซ้ือ ใชเวลา
ไมเ ทากนั และบางครั้งการซือ้ อาจจะไมไ ดด าํ เนินไปจนจบกระบวนการก็ได เพราะผูบริโภคเปล่ียนใจหรือ
เกดิ อปุ สรรคมาขดั ขวางทําใหเลกิ ซ้ือ หรืออาจตอ งทอดระยะเวลาในการซือ้ ออกไป

4. ทําไมผบู ริโภคจงึ ซอื้ เปน การพจิ ารณาถึงวัตถปุ ระสงคหรือจดุ มงุ หมายของการซื้อ
5. เมื่อไรผูบริโภคจึงซื้อ นักการตลาดจาํ ตองทราบถึงโอกาสในการซ้ือของผูบริโภค ซ่ึงจะแตกตาง
กันตามลกั ษณะสินคาน้ัน ๆ เพ่ือท่ีจะวางกลยุทธทางตลาดไดเหมาะสมกับพฤติกรรม การซื้อของผูบริโภค
อาจพิจารณา ดังนี้

1) การซ้ือสินคาใชประจําวัน เปนสินคาราคาไมแพงและตองซื้อใชบอย ๆ ผูบริโภค
มีความคุนเคยกับชนิด ลักษณะรูปรางของสินคาและตราย่ีหอเปนอยางดี การซื้ออาจจะซ้ือเมื่อของหมด
หรือเกอื บหมด หรือซือ้ เกบ็ ตุนไวเ พราะถึงอยา งไรกต็ อ งใชอ ยูแ ลว

72

2) กรณีที่ผูบริโภคไมคุนเคยกับตรายี่หอน้ัน ๆ ทั้ง ๆ ท่ีผูบริโภครูจักสินคานั้นดี เชน
การรับประทานอาหารนอกบาน การไปเที่ยวตางจังหวัด การเลือกโรงแรมที่พัก ซึ่งจะมีโอกาสซื้อหรือใช
บรกิ ารเหลาน้ไี ดใ นชว งวันหยุดสดุ สัปดาหห รือวันหยดุ พกั ผอ นประจําป

3) การวิเคราะหดูวาผูบริโภคจะซื้อสินคาเม่ือไร จะทําใหสามารถกําหนดกลยุทธ ในการ
สง เสริมการตลาดไดใ นชว งเวลาทเี่ หมาะสมกับการซื้อ เชน การจัดรายการลดราคา แถมปกเส้ือนักเรียนฟรี
หรือซื้อรองเทา นกั เรยี นมสี ทิ ธิซ้ือถุงเทาราคาถูก ในชว งกอ นเปด ภาคเรยี น เปน ตน

6. ผูบ รโิ ภคจะซือ้ ทไี่ หน เปน การถามเร่อื งชองทางการจาํ หนา ย แหลง ขายท่ีเหมาะสม กับสินคา โดย
พิจารณาดูวาสนิ คาชนิดนผ้ี บู รโิ ภคมกั จะซอื้ จากท่ไี หน ซ้อื จากหางสรรพสนิ คา ใหญ หรือจากรานขายของชํา
ใกลบาน เปนตน

7. ใครมสี วนรวมในการตัดสินใจซอ้ื เปน การถามเพอ่ื ใหทราบถึงบทบาทของกลุม ตา ง ๆ ที่มอี ิทธพิ ล
หรอื มสี วนรว มในการตัดสนิ ใจซื้อ

โดยสรุปผูประกอบการและนักการตลาดจะตองศึกษาปจจัยที่มีอิทธิพลตอผูบริโภค เพ่ือทราบ
ลกั ษณะความตอ งการของผบู รโิ ภค เพือ่ จดั สว นประสมทางการตลาด ไดแ ก ดานผลติ ภณั ฑ ดานการสงเสริม
การตลาด ดานแผนการจัดจาํ หนายและการกําหนดราคาใหเหมาะสม

การวางแผนการตลาด หมายถึง การกําหนดกลุมลูกคาเปาหมาย สรางความนาเชื่อถือ
ใหก บั กิจการและผทู ่ีจะรว มลงทนุ สามารถอธบิ ายวธิ ีการทจี่ ะดึงดดู และรกั ษาลกู คาทั้งรายเการายใหมไ วไ ด

การวางแผนกลยุทธทางการตลาด หมายถึง การกําหนดวัตถุประสงค การเลือกตลาดเปาหมาย
การพัฒนากลยุทธเปนการวางแผนระยะยาว ใหเกิดความอยูรอด กําไร ความเจริญเติบโตและความม่ันคง
ตลอดไป
ประโยชนข อ มูลในดา นการตลาด มีดงั นี้

1. เกดิ ความเขา ใจในปญหา
2. คาดคะเนความตอ งการได
3. ใชง บประมาณอยา งมเี หตุผลย่ิงข้นึ
4. บรหิ ารงานชดั เจนมเี ปา หมาย
5. ชว ยคนหาปญหาทางธุรกิจ
6. ชวยเพ่ิมผลผลิต
7. การพยากรณสภาวะธุรกจิ
8. ขอมูลเกี่ยวกับตลาด ลูกคา และอตุ สาหกรรมทเ่ี ปน อยู สถานการณป จ จบุ นั และแนวโนมเปน อยางไร
9. ผลติ ภณั ฑคูแขง วิธีการสงเสรมิ การจาํ หนา ยและผลการขยายของคแู ขงขันเปน อยางไร
10. ไดรบั ทราบขอ มูลผลความสําเรจ็ และปญหาที่จะเกดิ จากการขายหรือรายงานการขาย
11. มีโอกาสเปด ตลาดใหม
12. รูก ารเปล่ียนแปลงของคแู ขงขนั
13. รทู นั ทัศนคตแิ ละความตองการของลูกคา และประสิทธิภาพของกลยทุ ธในปจจบุ ัน

73

5. การทําฐานขอมลู ลกู คา
1. ความหมายของการทาํ ฐานขอ มลู ลกู คา หมายถึง ขอมูลจะชวยในการกําหนดสวนตางของการตลาด
การกําหนดกลยทุ ธ การตลาดทางตรงไมว าจะเปน กลยทุ ธการสรางสรรคงานโฆษณา กลยุทธส่ือ ตลอดจน
ใชใ นการวเิ คราะหข อ มูลตา ง ๆ เปน สิ่งสาํ คญั สาํ หรับการทาํ ตลาดทางตรง เพราะกิจการจะไมส ามารถสื่อสาร
หรือเขา ใจถงึ กลุมลูกคา ทค่ี าดหวังได หากปราศจากขอ มลู ลูกคา
2. วตั ถปุ ระสงคการทาํ ฐานขอมลู ลูกคา มีดงั นี้

1. เพอ่ื ใหทราบถึงความสําคัญของการจดั ทาํ บัญชรี ายชอ่ื ลกู คา
2. เพอ่ื ใหท ราบถึงวธิ ีการเบอื้ งตน ในการจดั ทาํ บญั ชรี ายช่อื ลูกคา
3. เพื่อใหเ ขาใจถึงประเภทของฐานขอมูล
4. เพือ่ ใหทราบถงึ องคป ระกอบของฐานขอมลู ลูกคา
1) การจดั ทาํ บัญชีรายช่อื ลกู คา สามารถดําเนินการไดดงั น้ี
(1) กรอกบัตรรายชื่อ การสอบถามช่ือ สกุล ที่อยูของลูกคา โดยเตรียมบัตรสําหรับกรอกช่ือ
ท่ีอยู ของลูกคาไวกอน ในขณะท่ีขายสินคาหรือลูกคาติดตอมาใหกรอกบัตรรายช่ือ พรอมเหตุผล เชน
เพือ่ แจง ขาวสารการลดราคา เพอื่ ใหบ รกิ ารหลังการขาย หรือเพื่อจัดทําบัตรสวนลด บัตรสมาชิกใหในภายหลัง
จะชวยใหลูกคายินดีที่จะใหขอมูลมากยิ่งขึ้น หรืออาจมีแบบฟอรมใหลูกคาที่สนใจซ้ือกรอกขอมูล
พรอ มการสั่งซือ้ จากส่อื ตา ง ๆ
(2) การสอบถามขอมูลจากลูกคาโดยตรง อาจใชวิธีใหพนักงานขายเปนผูกรอก โดยสอบถาม
ขอมูลตาง ๆ จากลูกคา พนักงานขายจะตองช้ีแจงกอนเสมอ ซ่ึงพนักงานขายหรือพนักงานรับโทรศัพท
เปนผกู รอกบัตรรายชอื่ เอง
(3) รวบรวมรายช่อื จากงานแสดงสินคา หรือนทิ รรศการ จากผเู ขาชมงานนทิ รรศการหรอื
งานแสดงสินคาตาง ๆ ก็เปนอีกกลุมหน่ึงท่ีมีความสนใจ การจะไดขอมูลของคนกลุมน้ี อาจตองมีการจัด
ตั้งโตะพเิ ศษ พรอ มเขียนประกาศแจงใหก รอกชื่อและท่ีอยู เพอ่ื ทางกจิ การจะไดสงของรางวลั บางอยางไปให
หรอื เพ่ือจับฉลากชิงโชครางวัล จะชวยใหคนกลุมน้ียินดีกรอกรายละเอียด
(4) การบริการหลงั การขาย สนิ คา บางประเภทตองมบี รกิ ารหลงั การขาย โดยทั่วไปจะมี
บัตรรับประกันสินคาดวย ซ่ึงลูกคามักจะยินดีกรอกรายละเอียดทุกอยางอยูแลว จึงเปนฐานขอมูลท่ีดีและ
รายละเอียดมากกวาบัตรของลูกคาท่ีแสดงขางตน สวนรายละเอียดที่จําเปนท่ีควรจะไดจากลูกคาจะได
กลา วถงึ ในหัวขอถัดไป
(5) การจดั สงใบสง ของขวัญในชวงเทศกาลหรือวาระพเิ ศษ บางคนอาจนิยมสัง่ ซื้อ
สินคาใหเปนของขวัญแกบ คุ คลอื่นโดยอาจจะมอบหมายใหท างกจิ การผูจําหนายเปนผจู ัดสง ใหดวย ดงั นั้น
จงึ ควรถือโอกาสน้ีในการขอรายละเอียดเก่ียวกับชื่อ ท่ีอยูของผูซื้อ และผูรับไวเพ่ือเก็บเปนหลักฐานขอมูล
และการจดั ทาํ บญั ชีรายชอ่ื ลูกคา ตอ ไป

74

(6) การสงบัตรกํานัล หรอื แบบสอบถามในกรณที ี่มีการแจกบตั รลดราคา บัตรแลกตัวอยาง
สนิ คา ฟรี หรือแบบสอบถามใหแกลูกคา เม่ือลูกคานําบัตรเหลานั้นมาใชบริการ ทางกิจการควรบันทึกชื่อ-
ท่ีอยูข องลูกคา ไว

(7) บัตรเครดติ เมื่อลูกคา ชาํ ระคา สินคา หรอื บริการทางกิจการกส็ ามารถจดชื่อ - ทอ่ี ยู
ของลูกคา ไว

(8) การแนะนาํ ตอ ของลกู คา เม่ือมีลกู คาประจาํ อาจขอใหลูกคา แนะนําชื่อ-ท่อี ยขู องบคุ คล
ใกลชิดของลูกคาที่คิดวานาจะสนใจสินคาหรือบริการของทางกิจการใหหรืออาจสรางส่ิงจูงใจใหเกิด
การแนะนาํ รายชอ่ื ใหกจิ การ เชน หากลูกคาไดรับแคตตาล็อกของกิจการแนะนําช่ือ - ที่อยู ของเพื่อนมาได
4 รายชื่อจะมขี องสมั มนาคณุ สง ใหถ ึงบา นฟรี เปน ตน

1) ประโยชนก ารทาํ ฐานขอมูลลูกคา มีดังน้ี
(1) มขี อ มลู ลกู คา กลมุ ทท่ี ํากาํ ไรไดม าก
(2) สามารถทําใหธรุ กจิ อืน่ ๆ กับกลมุ ลูกคาทีม่ อี ยูไ ด
(3) สามารถระบคุ ดั เลอื กลกู คา ทม่ี ุงหวงั ไดช ดั เจนมากข้ึน
(4) สามารถกาํ หนดกลยุทธท จี่ ะเปลยี่ นลกู คา ที่มุง หวงั ใหเ ปนลกู คา ของกจิ การ
(5) มีขอ มลู ในการทาํ กจิ กรรมกับลูกคา
(6) สามารถพัฒนาการสงเสรมิ การตลาดที่เหมาะสมได
(7) สามารถสรา งโอกาสใหม ๆ ทางการตลาด
(8) สามารถพัฒนากลยุทธทีจ่ ะดึงดดู ลกู คา กลมุ น้ี
(9) สามารถวดั ประสทิ ธิภาพของโฆษณา และการสงเสริมการตลาด
(10) ลดการสญู เสียและสามารถเพ่มิ ผลผลติ
(11) ประเมินผลสาํ เร็จในกจิ กรรมสงเสริมการขายได
(12) ลดตน ทนุ และเพ่มิ ปรมิ าณการขายเปนตน

6. การกระจายสนิ คา
การกระจายสินคา ในวงการธุรกิจปจจุบันนักการตลาดใหความสําคัญเก่ียวกับการกระจายสินคา
ไมนอยกวา ตวั แปรอน่ื ๆ ในดา นการตลาด หากผลิตภัณฑเปนท่ีตองการของตลาด แตระบบการกระจายสินคา
ไมดี เชน สงสนิ คาผิดพลาดลา ชา ผดิ สถานท่ี เปนตน เปนความสญู เสียอันย่งิ ใหญ เพราะทําใหย อดขายลดลงและ
สญู เสียลกู คา

1) จดุ ประสงคของการกระจายสินคา คอื การจดั สง สินคาใหลูกคาไดถูกตอง ไปยังสถานที่
ทถ่ี ูกตองในเวลาท่เี หมาะสม โดยเสยี คา ใชจ า ยนอ ยท่สี ุด ตลอดจนการใหบริการลูกคาที่ดีทีส่ ุด

2) บทบาทและความสําคัญของการกระจายสินคา เปนการเช่ือมโยงระหวางผูผลิต
กับผูบริโภคหรือกลาวไดวาการที่นําสินคาออกจําหนายใหผูบริโภคทันตามเวลาที่ตองการกระจายสินคา
จึงมีความสาํ คัญทีผ่ ปู ระกอบการจะตองระมัดระวังในเร่ืองตอ ไปนี้

75

(1) สนิ คา ท่ถี กู ตอง
(2) เวลาท่ีถูกตอ ง
(3) จํานวนที่ถกู ตอง
(4) สถานที่ท่ีถูกตอ ง
(5) รูปแบบที่ตอ งการ
การจดั การกระจายสนิ คา คอื การนําสนิ คา ไปถึงมือผบู รโิ ภคหรอื ลูกคา ซึง่ การกระจายสนิ คาเกี่ยวของกบั
การงานในหนา ทอ่ี ่นื ๆ ไดแ ก การเริ่มตนจากการพยากรณการขายซ่ึงเกี่ยวกับการวางแผนการจัดจําหนาย และ
การวางแผนการผลิตสว นการกระจายสนิ คา หมายถงึ การบรหิ ารระบบการขนสง ระบบชองทางการจดั ซือ้ ระบบ
ชอ งทางการจดั จาํ หนา ยระบบสินคาคงคลัง เพื่อใหไ ดมาซึ่งประสิทธิภาพ ในการจัดซ้ือวสั ดุ วัตถดุ บิ เพ่อื การผลิต
และเพื่อใหไดมาซงึ่ ประสิทธิภาพทางการตลาดทจี่ ะขายสินคาสําเรจ็ รปู และบริการสูม อื ผูบรโิ ภค
3) แนวคิดทางการตลาดมงุ การผลติ ปจจุบันธุรกจิ มงุ ใหความสนใจแนวคดิ ทางการตลาด มุงการขาย
เกอื บท้งั หมด แตแนวคิดการตลาดทางการศกึ ษา สามารถแยกไดเปน 2 แนวคดิ คือ
(1) แนวคิดมุงการผลิต คือ การมุงถึงการจัดทรัพยากรในการสรางผลิตภัณฑนําออกขาย
และสน้ิ สุดทีก่ ารนําเสนอขายสนิ คาทีม่ ีอยู
(2) แนวคดิ มงุ การตลาด คือ แนวทางการผลิตทล่ี ูกคาตองการดจู ากความตอ งการของลูกคา
เปน หลกั เพ่ือตอบสนองความตองการเหลาน้นั ใหส มบรู ณที่สดุ
กิจกรรมทางการตลาดเปน หนา ทผ่ี ปู ระกอบการและนักการตลาดจะตองดําเนนิ การใหบ รรลุ
เปาหมายที่วางไว ซง่ึ มีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้
(1) วิเคราะหสภาพแวดลอมและการวจิ ัยตลาด โดยการตรวจสอบผลกระทบทีเ่ กิดจากภาวะ
เศรษฐกิจและการแขงขันที่มผี ลตอการตลาด
(2) วเิ คราะหผบู ริโภค โดยการประเมินความตองการกระบวนการซ้อื ของผบู รโิ ภคใหเขา ใจ
(3) วางแผนการผลติ และบรกิ าร โดยการพัฒนา รกั ษาผลิตภณั ฑ ตรา การหีบหอ รวมทงั้ การ
ยกเลกิ ผลิตภณั ฑบ างอยาง
(4) วางแผนเกีย่ วกบั ราคา โดยการกาํ หนดชวงราคา เทคนิคการตงั้ ราคา และการใชราคาเปน
ตัวรกุ หรอื ตง้ั รบั
(5) วางแผนการจัดจาํ หนาย โดยการกาํ หนดชอ งทางการจําหนาย การขนสง การเก็บรักษา
การแยกแยะ การคา สง การคา ปลกี
(6) วางแผนการสง เสรมิ การจําหนาย โดยการโฆษณาการขายโดยบคุ คลและการประชาสัมพนั ธ
(7) พิจารณาความรับผิดชอบตอสังคม โดย มีความรับผิดชอบในแงความปลอดภัย
ความมีศีลธรรม และเนน ประโยชนค ณุ คาของสนิ คา และบรกิ าร
(8) บริหารการตลาด โดย การวางแผนทางการตลาด การประเมินถึงความเส่ียงและ
ประโยชนของการตดั สินใจทางการตลาด

76

เรื่องท่ี 2 การจดั ทาํ แผนปฏิบัตกิ าร
การจดั ทําแผนปฏิบตั กิ าร เปน กระบวนการจัดการทเ่ี ปนระบบในการประเมินโอกาสและทรัพยากร

ทางการตลาด ที่สรางและรักษาความเหมาะสมระหวางวัตถุประสงคขององคกรกับทรัพยากรท่ีมี รวมทั้ง
โอกาสทางการตลาดทีเ่ ปลยี่ นแปลงในระยะยาว เปาหมายของการวางแผนปฏบิ ัติการทํากําไร และการเติบโต
ในระยะยาว การตัดสินใจทาํ แผนปฏิบตั กิ ารจึงใชทรัพยากรในระยะยาว

การจัดทาํ แผนปฏบิ ัติการ ควรนํากลยุทธม าใชเพอ่ื มงุ ตอบคําถาม 2 ขอ คือ
(1) จะทาํ อะไรเปน กิจกรรมหลกั ในขณะน้ี
(2) กิจการจะบรรลเุ ปาหมายไดอยา งไร

การวางแผนการตลาดเชงิ กลยทุ ธ จะทาํ ใหพ นกั งานทกุ คนไดรวู าจะปฏิบตั ิใหบ รรลเุ ปา หมายในระยะ
ยาวไดอยา งไร แผนการตลาดเปนเอกสารทเี่ ขียนขึ้น เพ่ือใชเปนเสมือนหนังสือนําทาง สําหรับกิจกรรมทาง
การตลาด แกผจู ดั การฝายการตลาด

แผนการตลาดจะระบุวัตถปุ ระสงค และกิจกรรมท่ีตองทําเพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคนั้น การตลาด
ถือเปนกิจกรรมทีย่ ากท่สี ุด ที่พนกั งานและผูบริหารเขาใจรว มกันและทําเพอ่ื นําไปสูเ ปา หมายรวมกันดงั น้ี

1. การเขียนแผนการตลาดที่ชัดเจนเปนงานที่ตองใชเวลา แตเปนพ้ืนฐานในการสื่อสารภายใน
องคก าร

2. แผนการตลาดจะทาํ ใหพ นกั งานทุกคนทราบวา ตนมคี วามรับผดิ ชอบอะไร ตองทาํ อะไร มีกรอบ
เวลาในการปฏบิ ัตงิ านอยา งไร

3. แผนการตลาดบงบอกวัตถุประสงคและแนวทางการจัดสรรทรพั ยากรเพ่อื ใหบรรลวุ ัตถุประสงค
4. แผนการตลาดเปน กรอบความคิดและใหท ิศทาง สวนการนาํ ไปปฏิบตั ิเปนการทํางานในลักษณะ
ทจี่ ัดการกับปญ หา โอกาส และสถานการณ
5. แผนการตลาดแสดงขั้นตอนงานท่เี รียงเปนลําดับกอนหลังก็จริง แตข้ันตอนเหลาน้ันอาจเกิดขึ้น
พรอมกันหรือประสานกันได การเขียนแผนมีหลายรูปแบบ ข้ึนอยูกับองคกร พันธกิจ วัตถุประสงค
กลุมเปา หมาย และสว นประสมทางการตลาดขององคกรน้ัน

77

ข้ันตอนของการทาํ แผนการตลาด มดี ังนี้

การกาํ หนดพันธกิจขององคกร

การระบวุ ัตถุประสงคท างการตลาด
การวเิ คราะหสถานการณ

การสรางกลยทุ ธทางการตลาด

การนาํ แผนไปปฏิบตั แิ ละการควบคุม

ภาพองคป ระกอบของแผนการตลาด

การกําหนดพันธกิจขององคกร เปนส่ิงท่ีทําใหเราไดทราบวาองคกรนั้นทําธุรกิจอะไร และสิ่งใด
ทําใหธุรกิจแตกตางจากคูแขง องคกรมีวัตถุประสงค ปรัชญาและภาพลักษณเปนอยางไร การกําหนด
พันธกิจควรเนนประโยชนท ่ลี ูกคา จะไดรบั ลกั ษณะของพันธกิจที่ดี ตอ งสะทอนวิสัยทัศนขององคก ร

การระบุวัตถุประสงคทางการตลาด เปนขอความที่ระบุเปาหมายท่ีองคกรตองการบรรลุ
โดยใชกิจกรรมทางการตลาด วตั ถปุ ระสงคท่ดี คี วรมลี ักษณะท่ีเรยี กวา “SMART” คือ

1. เจาะจง (Specific) คอื มคี วามเฉพาะเจาะจง ชัดเจน ตอ งการผลออกมาในรูปใด
2. วดั ได (Measurable) คอื วัตถุประสงคต องวัดได ทงั้ ในดานปริมาณและคุณภาพ
3. บรรลุได (Achievable) คือ มลี กั ษณะจูงใจ อยบู นพ้นื ฐานของความจรงิ มีความสม่ําเสมอ
4. สัมพนั ธกนั (Relevant) คือ ตอ งมคี วามสอดคลอ งกับนโยบายของบริษทั
5. ระบเุ วลา (Time-bound) คือ องคก รตอ งบอกวา กิจกรรมนน้ั จะเรม่ิ และสิ้นสดุ เวลาใด
วัตถุประสงคทไ่ี มมกี รอบเวลาทเ่ี รม่ิ ตน และเวลาสน้ิ สดุ สว นใหญแ ลวจะไมมีโอกาสบรรลุได

การวิเคราะหส ถานการณ เปนกิจกรรมทีผ่ ทู ําการตลาด ตอ งเขาใจสภาพแวดลอ มปจ จบุ นั และ
อนาคตสาํ หรบั ผลิตภณั ฑ การวเิ คราะหสถานการณ หรืออาจเรียกวา การวิเคราะหจุดแข็ง จุดออน โอกาส
และอปุ สรรค โดยใชเทคนคิ วิเคราะหSWOT (SWOT Analysis)

78

การสรา งกลยุทธทางการตลาด เปนการเลือกตลาดเปาหมายและสรางสวนประสมทางการตลาด
เพื่อใหเกดิ ความพึงพอใจแกต ลาดเปา หมายขององคกร ซึง่ ประกอบดว ย 3 ประการ คอื การบรรลุเปาหมาย
การสรา งสวนประสมทางการตลาด และการวางตาํ แหนงของผลิตภัณฑ

การนําแผนไปปฏิบัติและการควบคุม เปนกระบวนการที่ผูทําการตลาด ตองดําเนินงาน
ตามแผนการตลาดที่วางไว ดวยความม่ันใจวาจะสามารถบรรลุวัตถุประสงคได ซึ่งรายละเอียดในแผน
จะระบกุ ิจกรรม เวลา งบประมาณ ซ่งึ ตองมีการส่ือสารที่ดี

เมื่อนําแผนการตลาดไปปฏิบัติแลว จะตองมีการประเมินเพ่ือใหทราบวาไดดําเนินการบรรลุ
ตามวัตถุประสงคเ พียงใด มอี ะไรท่ีควรแกไข การวางแผนมีความสัมพันธใกลชิดกับการควบคุม เนื่องจาก
แผนไดร ะบถุ งึ สิง่ ทีอ่ งคก รตอ งการบรรลุ

79

กจิ กรรมท่ี 1
1. ใหนักศึกษาแบงกลมุ ๆ ละ 5 คน เลือกประธาน เลขา และผนู าํ เสนอของกลุม
2. ใหนักศึกษาคนหาอาชีพในชุมชนมา 1 อาชีพแลวรวมกันจัดทําแผนการตลาด โดยใชความรู

จากทไ่ี ดเ รยี นมา พรอ มทัง้ อธบิ ายเหตผุ ลของการทําแผนแตล ะขน้ั ตอน
3. ใหผูแทนกลมุ นําเสนอ ผลการดาํ เนินงานกลมุ

…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………

80

บทที่ 6
การขับเคล่อื นเพ่อื พฒั นาธุรกิจ

สาระการเรยี นรู
การขบั เคล่ือนเพอื่ พฒั นาธรุ กิจ เปนกระบวนการเรียนรูท่ีมุงเนนการสงเสริมการแกปญหา

การแสวงหาความรู การบริหารจัดการทรัพยากรพัฒนาชุมชน การจัดทําแผนและการขับเคล่ือนแผน
โดยตนเอง ดวยกระบวนการคิด วิเคราะห ใหเกิดเปนรูปธรรม จากการพออยูพอกินไปสูความพอเพียง
จนบรรลุความเขมแขง็ ยง่ั ยืนทส่ี ามารถบอกตนเองไดวา สงั คม ครอบครวั มีความอบอนุ เศรษฐกิจมีความพอเพยี ง
และมีการดํารงชวี ิตในส่งิ แวดลอมที่ดี
ตัวชีว้ ดั

1. วเิ คราะหความเปน ไปไดข องแผนพฒั นาธุรกจิ
2. พัฒนาแผนพัฒนาอาชีพ
3. ขัน้ ตอนการขบั เคล่ือนแผนพัฒนาอาชีพ
4. อธิบายปญหา อุปสรรค และแนวทางแกไ ขท่เี กดิ จากการขบั เคลื่อนแผนธรุ กิจ
ขอบขา ยเนื้อหา
เร่ืองที่ 1 การวเิ คราะหค วามเปนไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี
เรอ่ื งที่ 2 การพฒั นาแผนพฒั นาอาชีพ
เรอื่ งท่ี 3 ขน้ั ตอนการขบั เคลอื่ นแผนพฒั นาอาชพี
เรือ่ งที่ 4 ปญหาอปุ สรรคและแนวทางแกไ ขท่ีเกิดจากการขับเคล่ือนแผนธุรกจิ

81

เรื่องที่ 1 การวิเคราะหค วามเปนไปไดของแผนพฒั นาอาชีพ
1. องคป ระกอบการวิเคราะหความเปน ไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี
การวิเคราะหความเปนไปไดของแผนพัฒนาอาชีพ เปนการสรางความเช่ือมั่นและ

ความมน่ั ใจวาแผนพฒั นาอาชพี มที ศิ ทางการพฒั นาถกู ตอง สัมพันธกบั ศักยภาพของชุมชน มคี วามเปนไปไดสูง
ในการพฒั นาอาชพี โดยการวิเคราะหความเปนไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี มอี งคประกอบ ดังนี้

1. ทนุ ทม่ี อี ยูของชมุ ชน
1) ทนุ ทางทรัพยากรธรรมชาติ เชน ดินเหนยี ว ทราย แหลงนาํ้ ธรรมชาติ สิ่งแวดลอม

เปนตน
2) ทุนทางศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม ไดแ ก
- ทนุ ทางศาสนา เชน สถาปตยกรรมทางพุทธศาสนา พระพุทธรูปสําคัญ และ

ประวตั คิ วามเปนมา พระนักปฏิบัติ พระนักเทศน เปนตน
- ทนุ ทางศลิ ปะ เชน สถาปตยกรรมทางพุทธศาสนา ศลิ ปะ ผา และเครื่องแตง กาย

ชน้ิ งานศลิ ปหตั ถกรรม การละเลน พ้นื บาน เปน ตน
- ทุนทางวัฒนธรรมประเพณี เชน การทําบุญตักบาตรตามประเพณีทองถิ่น

เทศนมหาชาติ แหเ ทียนเขาพรรษา เปน ตน
3) ทุนทางปญ ญาของชมุ ชน เปน องคความรูที่มีอยูในชุมชน เชน สูตรขนมหมอแกง

ของจงั หวดั เพชรบรุ ี สูตรการทําปลาสมของบานกลวย อําเภอบานหมี่ จังหวัดลพบุรี รวมถึงผูรู หรือ ผูทรง
ภูมิปญญา เชน พอคําเดื่อง จงั หวดั บุรีรมั ย ครูสมหมาย จังหวัดลพบุรี เปนผูทรงภูมิปญญาดานเกษตรกรรม
ธรรมชาติ ครบู าสุทธินนั ท จงั หวัดบรุ รี ัมย ทานสมนะเสียงศลี จงั หวัดสิงหบุรี เปนผูทรงภูมิปญญา ดานการ
จัดการส่ิงแวดลอม เปน ตน

2. ความสามารถหลักของชมุ ชน
การพัฒนาอาชีพของชุมชน สงิ่ สําคญั ทตี่ อ งวิเคราะห คือ ความสามารถของชุมชนใหถองแท
จึงจะทําการกําหนดกลยุทธ การสรางคุณคา และการเจริญเติบโต รวมถึงการสรางความสามารถใน
การแขงขันอยางยั่งยืนตอไปไดถูกตองและเหมาะสม เชน บานทับพริกเปนชุมชนที่มีความสามารถใน
การปลูกหนอไมฝรั่ง มะละกอ ถั่วพู และพริก ทําใหเห็นวาบานทับพริกเปนแหลงรวบรวมความสามารถ
หลักทางการเกษตร เก่ียวกับความรู วิธีการผสมผสานความชํานาญและเทคโนโลยีการผลิตผลผลิตท่ี
หลากหลายเขา ดวยกนั การวิเคราะหความสามารถหลักของชมุ ชน สามารถพจิ ารณา ไดด งั น้ี
1) ความสามารถหลักเปนการเพิ่มศักยภาพ ทําใหชุมชนนําผลิตภัณฑเจาะตลาดไดอยาง
หลากหลาย
2) ความสามารถหลกั จะเปนประโยชนตอ ลูกคาอยางมากในการซอื้ สินคาของชุมชน
3) ความสามารถหลกั เปน สงิ่ ทค่ี ูแขงเลียนแบบไดยาก

82

3. ความตองการพัฒนา
เกิดจากการมองเห็นอยางลึกซ้ึงของคนในชุมชน บนฐานขอมูลภายในตนเอง ครอบครัว
และชมุ ชน สามารถระบุออกมาไดทนั ที และตรงกับความเปนจริง ความสําคัญ การวิเคราะหความตองการ
พัฒนา ถึงแมจะมีการสํารวจ สอบถาม จากคนภายในชุมชนแตจากสภาพการเปลี่ยนแปลงของสังคม
เศรษฐกิจ อาจจะมีผลใหการสํารวจทั่วไปที่พยายามจะดึงขอมูลสภาพเศรษฐกิจ สังคมครัวเรือน ออกมา
ประมวลผล วเิ คราะหแ ลวแปลความหมาย นาํ มาใชทําแผนเพ่ือการพัฒนาจึงมีโอกาสเกิดความคลาดเคลื่อน
ตอการพฒั นา
ดงั น้ัน เพ่ือใหเกิดความเที่ยงตรงสอดคลองกับสภาพความเปนจริงมากท่ีสุด การวิเคราะห
ความตอ งการพฒั นาสามารถดาํ เนนิ การไดดังนี้
1) เปดเวทีประชาคม ทําความเขาใจ ระบุความตองการความจําเปน เพ่ือใชเปนขอมูล
ในการจัดทําแผนพฒั นาอาชพี ซงึ่ ขอมลู ประกอบไปดวย

(1) ดา นเศรษฐกิจ
เปา หมายทางเศรษฐกจิ ของครอบครัว
การสรา งความพออยพู อกิน
การสรา งรายไดสะสมทุน
การขยายพัฒนาอาชพี

(2) รายไดคาดหวังและพอเพยี งตามสภาพที่ทาํ ไดจรงิ ดว ยตนเอง
(3) ทนุ ทีม่ ีอยู

มีที่ดิน จาํ นวนเทาไร
มีแรงงานทท่ี าํ ไดจริง จํานวนกคี่ น
มเี งนิ ทุนเพียงใด
2) นาํ ขอ มลู แตล ะดานมาสรุป วิเคราะหค วามเปนไปไดของแผนพฒั นาอาชพี

83

เรื่องที่ 2 การพฒั นาแผนพัฒนาอาชพี
การพฒั นาแผนพัฒนาอาชีพ เปนการนําขอมูลจากการวิเคราะหความเปนไปไดของแผนพัฒนา

อาชีพ มาจัดระบบและรายละเอียดใหมีความเหมาะสม ท่ีจะดําเนินการไดตามศักยภาพของตนเอง
ตามแผนภูมิ ตอ ไปนี้

การพฒั นาแผนพฒั นาอาชพี

ทาํ ความ ออกแบบ กาํ หนดตัว การจดั การ ตรวจสอบ
เขา ใจแผน ระบบ บงชี้ ความรู สภาพใน
ใหรูเทาทัน ปฏบิ ตั ิการ ขับเคล่อื น กิจกรรม
(2) ความสาํ เร็จ (4)
(1) (3) (5)

ตรวจตดิ ตามแกไ ขขอ บกพรอ ง
(6)

สรุปเสนอ การพฒั นาสู จดั ระบบสารสนเทศ
ผลงานตอ ความมัน่ คง สง เสริมการดาํ เนินงาน
สาธารณะชน และยงั่ ยนื
และรายงานผล
(7) (8) (9)

1. ทาํ ความเขาใจแผนพัฒนาโดยใหป ระชาชนทั้งชุมชน ไดรวมเรียนรูเปนการสรา ง
ความเขาใจเพ่ือใหเกิดการมสี วนรว มในการปฏิบัตกิ ารแกปญหาตามแผน

2. ออกแบบระบบปฏิบัติการตามแผน เพื่อใหมองเห็นรายละเอียดของเปาหมาย
การดาํ เนินการ กระบวนการ และกาํ หนดนโยบายเพ่ือใชดําเนินงานใหเกิดประสทิ ธภิ าพ

3. กําหนดตวั บงชีค้ วามสาํ เร็จ โดยการกําหนดตัวบง ชค้ี วามสาํ เรจ็ ของกิจกรรมท่ีกําหนดไว
ในแผนพัฒนา

4. จัดการความรูขับเคล่ือนระบบปฏิบัติการสูความสําเร็จ โดยการสงเสริมใหผูนําชุมชน
เปนผจู ดั การความรูขบั เคล่ือนสูความสาํ เรจ็

84

5. ตรวจสอบสภาพภายในกิจกรรม โดยจัดการเรียนรูไหประชาชนมีทักษะตรวจสอบ
สภาพภายในกิจกรรมเพ่ือการพัฒนาอยางตอเนือ่ ง

6. การตรวจติดตาม แกไขขอบกพรอง การดําเนินงานตามแผน โดยการสงเสริมใหผูนํา
ชมุ ชนไดปฏบิ ตั ิการ ตรวจติดตามและแกไขขอบกพรอ งการทาํ งานตามแผน

7. การเสนอผลงานตอสาธารณชน จัดกิจกรรมสงเสริมผูนําชุมชนและประชาชนไดมี
การแลกเปล่ียนเรียนรู และสรปุ ความรูพ รอ มการนําเสนอผลการดําเนนิ งาน

8. การพัฒนาสูความมั่นคงยั่งยืน ผูนําชุมชนและประชาชนรวมกันวิเคราะห กําหนด
วางรากฐานของความมน่ั คงและยงั่ ยนื

9. จัดระบบสารสนเทศ สงเสริมการดําเนินงานใหผูนําชุมชนและประชาชนรวมกัน
นําองคความรูจากกิจกรรมตาง ๆ ของกระบวนการมาจัดเปนระบบสารสนเทศพรอมนํามาบูรณาการ
ประยุกตใ ชกับการทํางานของตนเอง

เร่อื งท่ี 3 ข้นั ตอนการขบั เคล่ือนแผนพฒั นาอาชีพ
ขนั้ ตอนการขบั เคลือ่ นแผนพฒั นาอาชีพ ผนู าํ ชุมชน ภาคีพัฒนา คณะทํางานและประชาชน

ตอ งรวมกันดาํ เนนิ การใน 3 ประเด็น คอื
ประเด็นที่ 1 การวิเคราะหความเปน ไปไดข องแผนปฏิบัติการ
ประเด็นที่ 2 การพัฒนาแผนปฏบิ ัตกิ าร
ประเดน็ ท่ี 3 จัดการความรูการขบั เคลอื่ นแผนปฏบิ ัตกิ ารสูความสาํ เรจ็

โดยการดําเนนิ งานในแตละประเด็นมีรายละเอียด ดงั นี้
1. การวิเคราะหความเปนไปไดของแผนปฏิบัติการ เปนการพิจารณารวมกันของผูเรียน

ผนู ําชุมชน คณะทาํ งาน ประชาชน และภาคเี ครือขา ย ความเหมาะสมของแผนปฏบิ ตั ิการกับสภาพความเปนจริง
ของชมุ ชนโดยพจิ ารณาจาก

1.1 การรบั ไดข องประชาชนในชมุ ชน
1.2 การเห็นดว ยของประชาชนในชมุ ชน
1.3 ความพรอมของทรพั ยากรทม่ี ีอยใู นชมุ ชน
1.4 ความจาํ เปนทีจ่ ะตองนําเขา ทรพั ยากรจากภายนอกชุมชน
2. การพัฒนาแผนปฏิบัติการ เปนการนําขอมูลจากการวิเคราะหความเปนไปได
ของแผนปฏิบัติการ มาปรับปรุงหรือพัฒนาเพ่ือใหแผนปฏิบัติการมีความเหมาะสมท่ีจะดําเนินการได
ตามศกั ยภาพของชมุ ชน
3. จัดการความรูการขับเคล่ือนแผน การจัดการความรูขับเคล่ือนแผนปฏิบัติการ
สูความสําเร็จ ครูการศึกษานอกโรงเรียน ผูเรียน ผูนําชุมชน ประชาชน และภาคีพัฒนา จะตองรวมกัน
ดําเนินการโดยมกี ระบวนการขัน้ ตอน ดังนี้

กระบวนการจดั การเรยี นรู 85

(1) กาํ หนด (2) แลกเปลี่ยน สู
ความรู เรยี นรสู รปุ เปน ความ
วเิ คราะห ทจี่ ะตองใช แสวงหา สําเร็จ
โครงการ ทาํ งาน ความรู องคค วามรู
กิจกรรม ในชุมชน เพอื่ ใชท าํ งาน
ทองถน่ิ

หหาคาควาวมามรไูรมไู มไดได  (3)

- สรางองค ประยุกตใช ประเมนิ
ความรู ความรู คุณภาพ
ขบั เคลื่อน การ
- นําความรู โครงการ/ ทํางาน
เขา

(4)

ตรวจติดตาม
คุณภาพการทาํ งาน

1) การวิเคราะหโครงการ กิจกรรม นําโครงการ กิจกรรมท่ีกําหนดไวมาวิเคราะหวา
โครงการ กจิ กรรมใดบางทม่ี ีองคค วามรู พรอมดําเนนิ การไดทันที โครงการ กิจกรรมใดบางที่มีองคความรู
ไมเพียงพอท่ีจะดําเนินการ จําเปนที่จะตองใชกระบวนการการจัดการความรูมาสนับสนุนการเรียนรู
กอนการดําเนนิ งาน เพอื่ ใหสามารถขบั เคลอื่ นได

2) กระบวนการจัดการความรู การขับเคลื่อน โครงการ กิจกรรมดวยการนําส่ิงท่ีจําเปน
มาดําเนินการดวยกระบวนการจดั การความรปู ระกอบดวยกจิ กรรม ดงั น้ี

2.1 กาํ หนดความรูทต่ี องใชท าํ งาน ดว ยการนําสิ่งท่จี ะตองทาํ มาวิเคราะหวาจะตองใช
ความรูหรือเรียนรูอะไรบา ง จงึ จะสามารถดําเนนิ การได ดงั ตวั อยา ง

86

โครงการ/กิจกรรม วัตถุประสงค ความรูท่ตี องใชงาน

2.2 การแสวงหาความรใู นชุมชน ทอ งถิน่ ดว ยการแบงกลุมงานรับผิดชอบนําหัวขอความรู
ท่ีตองใชไปแสวงหาความรูจากแหลงความรู สถานประกอบการ ผูรู ฯลฯ โดยวิธีการตาง ๆ เชน
การถอดบทเรยี น การฝก ทักษะประสบการณ จนมคี วามกระจางในความรู

2.3 ในกรณีท่ไี มส ามารถแสวงหาความรูใ นชุมชนทองถ่ินได อาจจะดําเนนิ การไดโ ดย
1) ประชาพจิ ารณ ดวยการรวมกันคิดหาเหตุผล รวมกันกาํ หนดวธิ ีทาํ รวมกนั ทดลองพัฒนา
วิธกี าร สรุปเปนองคความรูของชุมชน นาํ ไปประยกุ ตใช
2) นําเขา องคค วามรู ความรบู างเรอ่ื งจําเปนตองใชผ ูเชย่ี วชาญเฉพาะ และจําเปน ตองรจู ริง ๆ
ก็ควรเชญิ ผูเช่ยี วชาญมาใหค วามรู หรือไปศกึ ษาหาความรจู ากผเู ช่ยี วชาญเฉพาะจากภายนอกชมุ ชน
2.4 การแลกเปล่ียนความรู ดาํ เนินการตอ เน่ืองจากการแสวงหาความรูของกลุมตาง ๆ ดวยการ
ใหกลุมมาแสดงขอมูลความรูท่ีไดรับมาแลว รวมกันวิเคราะหหาจุดรวม จุดเดน ดัดแปลงวิธีการ จัดเปน
ความรใู หมเพือ่ ใชท าํ งาน
2.5 ประยุกตใ ชความรขู บั เคล่ือนโครงการ กิจกรรม เปนขั้นตอนการทํางานตามแผนงาน
โครงการ กจิ กรรม ดว ยการนําความรูทจ่ี ัดไวเขา ไปใชดําเนนิ งานในแตละขัน้ ตอน
3) การตรวจติดตามคุณภาพการทาํ งาน มขี ้ันตอนทาํ งาน ดังน้ี
(1) จดั ตัง้ ใหมีคณะผูตรวจตดิ ตาม จํานวน 3-5 คน ศึกษา ทบทวนโครงการ กิจกรรมทงั้ หมด
ใหเขาใจวา ตอ งทาํ อะไร
(2) จดั ทาํ แผนการตรวจตดิ ตาม พจิ ารณาวา ควรจะตรวจติดตามโครงการ กจิ กรรมใด เมอ่ื ไร
และมีจุดเนน ทีใ่ หความสาํ คญั กบั เรอื่ งใดบาง
(3) ทําความเขาใจรวมกนั ใหชัดเจนวา การตรวจตดิ ตามไมใชการจบั ผิด แตเปนการรวมกัน
ระหวางผูตรวจติดตามกับคณะทํางานในการหาขอบกพรองท่ีจะทําใหงานเสียหายหรือคุณภาพตํ่าลง
แลว ชวยกันแกไขขอ บกพรอง
(4) การประเมินคุณภาพการทํางาน ดวยการเปดเวทีประชาคมใหคณะผูตรวจติดตาม
และคณะทํางานแตละโครงการ กิจกรรมรวมกันเสนอสภาพและผลการดําเนินงานตอเวทีประชาคม
เพื่อใหป ระชาชนไดรบั รแู ละมสี วนรว มในการสงเสริมในเรือ่ งอะไรบาง และจะกา วไปขางหนา อยางไร

87

เร่อื งท่ี 4 ปญ หาอปุ สรรคและแนวทางแกไขทเ่ี กดิ จากการขับเคลือ่ นแผนธรุ กิจ
ในการดาํ เนนิ การขบั เคล่ือนแผนธุรกิจ เปนขั้นตอนการดําเนินงานตอเน่ือง ซ่ึงในระหวาง

การดาํ เนินงานอาจมีปญหาและอปุ สรรคได ดงั นน้ั เพ่อื เปน การควบคุม ปญหาอุปสรรค และหาแนวทางแกไข
ไดท ันตอ เวลา ไมป ลอยใหเกดิ ความเสียหาย จึงควรดาํ เนนิ การ ดังน้ี

1. ตรวจสอบปญ หา อุปสรรคจากสภาพภายในของกจิ กรรม
1) ทําความเขาใจ ในโครงการ กิจกรรม ของตนเองวาจะตองตรวจสอบปญหา

อุปสรรคภายในของตนเอง เพ่ือนําขอบกพรองมาพัฒนาการดําเนินงานใหเปนไปตามแผนที่กําหนด
โดยมขี ั้นตอนการดําเนนิ การ ดังนี้

(1) ทําความเขา ใจขน้ั ตอนของการทํางาน
(2) ตรวจสอบเปรียบเทียบการทํางานวาเปนไปตามข้ันตอนหรือไม
มปี ญ หาอปุ สรรคและขอ บกพรอ งอยางไร
(3) ปฏิบตั ิการแกไขขอ บกพรองและพฒั นา
2) ดาํ เนินการตรวจสอบ ข้ันตอนดําเนินงานวาเปนไปตามเกณฑเปรียบเทียบกับ
สภาพท่เี ปนอยูแลว สรุปขอ บกพรอง
3) ปรับปรุงแกไขและพัฒนา โดยนําขอบกพรองมากําหนดแนวทางแกไขและ
พจิ ารณาวา จะมกี ารจัดการหรือใชเทคโนโลยมี าพฒั นาใหดยี ง่ิ ขน้ึ อยางไร
4) สรุปผลการตรวจสอบเปนองคความรู บันทึกผลการตรวจสอบ ผลการแกไข
ขอ บกพรอ ง ผลการพฒั นาสรปุ เปนองคค วามรู เพื่อพฒั นาเปนทุนทางปญญา
2. การตรวจสอบ ตดิ ตาม แกไขขอบกพรองการดาํ เนินงานตามแผน
1) การดําเนินงาน ตรวจสอบ ตดิ ตามและแกไขขอบกพรองใหสามารถดําเนินงาน
ตามแผน เพือ่ สรา งประสทิ ธิผลการทํางาน ใหเกิดผลตอการลงทุนของตนเองดว ยการ
(1) วางแผนการตรวจ
(2) ปฏบิ ัตกิ ารตรวจและแกไ ขขอบกพรอง
(3) ปฏบิ ัตติ ามผลการแกไ ขขอบกพรอ ง
2) ปฏบิ ัติการจดั ทาํ แผนการตรวจกิจกรรมวาอยใู นขน้ั ตอนใด
3) ปฏบิ ตั ิการตรวจและแกไขขอบกพรอ ง คณะผูนาํ ชุมชนดาํ เนินการตรวจ ดงั น้ี
(1) แจงใหผรู ับผดิ ชอบทราบลวงหนาวาจะตรวจการดําเนินงานเรื่องอะไรบาง
เพือ่ ใหคณะทํางานไดม ีสว นรวมในการตรวจสอบตนเองกับผูนาํ ชุมชน
(2) ดาํ เนินการตรวจตดิ ตาม โดยปฏิบัติการรวมกับคณะทํางานพรอมสรุป
ขอบกพรอง
(3) นาํ ผลสรปุ ขอบกพรอ งมารวมกนั กาํ หนดแนวทางแกไขและจดบันทึก
ใหคณะทํางานผรู ับผดิ ชอบ ใชด าํ เนินการแกไ ข

88

(4) กําหนดระยะเวลากลับมาติดตามผลการแกไขขอบกพรอง
ใหค ณะทํางานผรู ับผดิ ชอบรบั ทราบ

4) ปฏิบัตกิ ารตดิ ตามผลและแกไ ขขอ บกพรอง โดยคณะทํางาน ดําเนินการติดตาม
ผลการแกไ ขขอ บกพรอ ง ดังน้ี

(1) ใหคณะทาํ งานแสดงผลการแกไขขอ บกพรอ ง
(2) คณะทํางานวินิจฉัยผลการแกไขขอบกพรองวาประสบผลสําเร็จ
เพยี งใด และจะพัฒนาตอ เน่อื งอยางไร
(3) สรปุ ผลการแกไขขอ บกพรองเปนองคค วามรู

กิจกรรมท่ี 1
ใหผ ูเรียนสรุปความรู เน้ือหาสาระสําคัญท่ีเรียนรูจากหนวยการเรียนรู และตอบคําถามตามหัวขอ
ตอไปนมี้ าส้ัน ๆ พอเขาใจ

1. การประกอบธรุ กจิ ตองอาศัยปจจัยอะไรบาง......................................................................
..........................................................................................................................................................................

2. ประเด็นสําคัญเกย่ี วกับแผนธรุ กจิ มอี ะไรบา ง.....................................................................
..........................................................................................................................................................................

3. ข้ันตอนการทาํ แผนธุรกจิ มีอะไรบา ง................................................................................
..........................................................................................................................................................................

4. การวเิ คราะหค วามเปนไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี มีอะไรบาง.........................................
..........................................................................................................................................................................

กิจกรรมที่ 2
เม่ือผูเรียนรูเร่ืองการขับเคลื่อนเพื่อพัฒนาธุรกิจไปแลว ทานคิดวาความรูที่ทานศึกษาเรียนรูมา

จะนาํ ไปใชป ระโยชนอะไรบา งอธบิ ายพอเขาใจ
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

89

กิจกรรมที่ 3
ใหผูเรียนนําประเด็นตอไปน้ีพูดคุย อภิปรายในกลุมเพื่อน แลวสรุปความคิดเห็น จากการพูดคุย

และอภปิ รายมาสรุป โดยมีประเดน็ ตอไปนี้
1. เพราะอะไรจงึ ตอ งเรียนรเู รอ่ื งการขบั เคล่ือนเพื่อพัฒนาธุรกิจ
2. ถา ไมม ีความรูค วามเขา ใจเร่อื งการขบั เคลื่อนเพ่ือพัฒนาธุรกจิ จะเกดิ อะไรขึน้

..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

90

บทที่ 7
โครงการพฒั นาอาชีพ

สาระการเรียนรู
โครงการพัฒนาอาชีพเปนการจัดกิจกรรมเพ่ือนําไปสูการปฏิบัติ โดยมีการกําหนด

รายละเอียดอยา งมีระบบและมีความสมั พนั ธวา ใครทาํ อะไร ท่ไี หน อยางไร เมือ่ ไร เทา ไร ทาํ ไม และหวังผลอะไร
เพ่ือใหบรรลุเปา หมายตามที่กาํ หนดไว
ตวั ช้วี ดั

1. อธบิ ายความสาํ คัญของการทําโครงการพัฒนาอาชพี
2. เขียนโครงการ
3. เขยี นแผนปฏิบตั ิการ
4. ตรวจสอบโครงการไดถ ูกตอ งและเหมาะสม
ขอบขายเนอ้ื หา
เรอ่ื งที่ 1 ความสาํ คัญของโครงการพฒั นาอาชีพ
เรอ่ื งท่ี 2 ขน้ั ตอนการเขยี นโครงการพัฒนาอาชพี
เร่อื งที่ 3 การเขยี นแผนปฏิบตั กิ าร
เร่อื งที่ 4 การตรวจสอบโครงการพฒั นาอาชีพ

91

เรือ่ งท่ี 1 ความสําคญั ของโครงการพฒั นาอาชีพ
1. ความหมายของโครงการพฒั นาอาชีพ
จากแผนปฏิบัติการ เพื่อการพัฒนาอาชีพท่ีกําหนดไวแลวน้ัน การนําแผนสูการปฏิบัติ

เพ่ือใหมีทิศทางและขอบเขตการดําเนินงานที่ชัดเจนจะตองมีการจัดทําโครงการปฏิบัติการควบคุม
การดาํ เนินงานไว

โครงการ หมายถึง งานท่ีกําหนดจะทําในระยะหนึ่ง เพ่ือแกปญหาหรือตอบสนอง
ความตองการทเี่ กิดขึ้นโดยระบุวาจะทําอะไร เมื่อไร ใชปจจัยอะไร เทาไร และมีวิธีการดําเนินงานอยางไร
เมอื่ สิ้นสุดระยะเวลา ปญ หาหรอื ความตองการนั้น ไดร ับการตอบสนองจะถอื วา โครงการน้ันสน้ิ สดุ

การดําเนินงานในรูปโครงการเปนวิธีการบริหารจัดการท่ีดี เพราะทําใหเกิดความชัดเจน
มีเหตุผล เกิดความเขาใจท่ีถูกตองตรงกัน และสามารถขยายผลการดําเนินงานได เพ่ือพัฒนากิจกรรม
หรอื งานน้นั ใหม คี วามเจริญกา วหนา ตอไป

2. ลกั ษณะของโครงการทีด่ ี
โครงการที่ดีจะตองกําหนดรายละเอียดในโครงการใหชัดเจน และมีความสัมพันธกันวา

ใครทาํ อะไร ที่ไหน อยางไร เมือ่ ไร เทาไร ทาํ ไม และหวังผลอะไร โดยลักษณะของโครงการทด่ี สี รุปได ดังน้ี
1. ตอ งกาํ หนดวัตถุประสงคใหช ดั เจนและเขา ใจงา ย โดยเนน การกาํ หนดสงิ่ ทต่ี องการใหเกดิ

เมื่อโครงการส้ินสุดลง เชน สามารถจัดทําบัญชีครัวเรือนไดถูกตองและสามารถลดคาใชจายไดอยางนอย
รอ ยละ 10 ของรายไดทง้ั หมด

2. สามารถนาํ ไปปฏิบัติงานไดจ ริง ไมเปนโครงการที่เล่อื นลอย เพอฝน สวยหรู
3. สอดคลองกับสภาพความเปนจริงทางสังคม วัฒนธรรม เศรษฐกิจ และการเมือง
ตอบสนองตอ ความตองการและความสาํ คัญของกลุมเปา หมาย และไมเ กนิ ความรูค วามสามารถของผูป ฏิบัติ
4. มีรายละเอียดของส่ิงตาง ๆ ท่ีเปนองคประกอบของโครงการ เชน วิธีการปฏิบัติ
ระยะเวลาท่ีแนน อนตงั้ แตเ วลาเรม่ิ ตน และสิ้นสดุ โครงการเพ่ือเปนประโยชนต อการกําหนดคา ใชจ าย
และทรัพยากร
5. ระบุทรัพยากรและแหลงทรัพยากร ท่ีจําเปนตองใชอยางชัดเจนตลอดจนงบประมาณ
และแหลงเงินทุนทีต่ อ งใชในการดาํ เนินงาน
6. ผลท่คี าดวาจะไดร บั ตอ งสอดคลองกับเปาหมายและวตั ถุประสงคของโครงการทกี่ ําหนดไว
3. การเตรียมการเขยี นโครงการ
การประกอบอาชพี สามารถแบงออกได 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแก อาชีพที่ประกอบการเอง
กับอาชีพรับจาง ในการเขยี นโครงการจําเปนทผ่ี ูเรียนตอ งรวู าไมวาจะเปน อาชพี ประเภทใด ตองมกี ารเตรยี ม
ขอมลู ใหพ รอมกอ นการเขียนโครงการมรี ายละเอยี ดดงั นี้

92

1) แนวทางการเตรียมขอมูลกอ นการเขียนโครงการสาํ หรบั อาชีพทปี่ ระกอบการเอง
(1) พจิ ารณาเรือ่ งทุน การดําเนินงานอาชีพใหประสบความสําเร็จตองศึกษาขอมูลวา

อาชีพน้ันตองใชทุนมากนอยเพียงไร ในเรื่องอะไรบาง มีทุนพอหรือไม ถาไมพอจะหาไดจากแหลงทุน
ทใี่ ดบาง การคดิ อัตราดอกเบี้ยของแหลงทุนเปนอยางไร ตองใชห ลกั ประกันอะไร แลวมหี ลักประกันหรือไม
เงื่อนไขการกเู งนิ เปน อยางไร ประเดน็ รายละเอยี ดเหลานีต้ อ งพิจารณาใหรอบคอบ เพ่อื ใหส ามารถคํานวณทุน
ในการดาํ เนนิ งานไดเหมาะสม และไมกอ ใหเ กดิ ปญ หาระหวา งดาํ เนินงานโครงการ

(2) พจิ ารณาเร่ืองแรงงาน การประกอบการเองตองใชแรงงาน ผูประกอบการตอง
คิดวาใชแรงงานมากหรือนอยเพียงไรควรเปนแรงงานเพศหญิงหรือเพศชาย ใชแรงงานเองในครอบครัว
หรือตอ งใชแรงงานจากภายนอก ถาตองใชแรงงานจากภายนอกครอบครัวจะหาแรงงานไดในชุมชนหรือ
ตอ งหาจากท่ีอ่ืน หากเปนแรงงานในชุมชนอาจมาทาํ งานเชา กลับเยน็ ไมต อ งเตรยี มที่พัก หากมาจากภายนอก
ชุมชน ตองเตรยี มที่พกั ให ผูป ระกอบการตองพจิ ารณาใหร อบคอบและยอ นกลับไปคดิ เรอื่ งทนุ ดวย

(3) พิจารณาเรอ่ื งการตลาด ซง่ึ การตลาดนี้ตอ งพจิ ารณาวาอาชีพที่ดําเนินการอยูน้ัน
เปน ทีต่ อ งการของคนในชมุ ชนหรอื แหลงใกลเคยี งเพยี งใด มีคแู ขงหรือไม เพราะอาชีพทปี่ ระสบความสําเร็จ
มากทสี่ ุด คือ อาชีพที่ปราศจากคแู ขง นอกจากนี้ ตองพิจารณาถึงนิสัยการใชจายของคนในชุมชนตลอดจน
กาํ ลงั ซอ้ื ดว ยวาจะเปน อยางไร

(4) พิจารณาเรอ่ื งการจัดการ การจดั การเปนหวั ใจสําคญั ของการประกอบอาชพี อิสระ
หลายคนมีทนุ มแี รงงาน ตลาดมีความตองการ แตดําเนินงานอาชีพไมประสบความสําเร็จเนื่องจากจัดการ
อาชีพไมเปน จึงจําเปนที่ผูประกอบการตองมีความรูในเรื่องการจัดการอาชีพ ในอาชีพที่ประกอบการให
มากท่ีสดุ การจดั การท่วี านี้ไดแก การบรหิ ารเร่ืองการลงทุนทําอยางไรจึงจะใหการลงทุนทุกบาททุกสตางค
ไดผลคุมคา การบรหิ ารการทํางานใหมกี ารทาํ งานอยา งมรี ะบบ การบริหารดานการตลาดใหมีคนรูจักสินคา
เกดิ ความประทับใจในสนิ คา

(5) พิจารณาความถนัดของตนเอง สิ่งสาํ คัญเหนอื ส่งิ อน่ื ใดในการดําเนินงานอาชีพ
คือ ความถนัด ความสามารถ อุปนิสัย ความพรอมของผูประกอบการในการประกอบอาชีพวาชอบหรือไม
ถนัดหรือไม ทาํ ไดห รือไม ถาทาํ ไดกพ็ จิ ารณาสงิ่ ประกอบอื่น ๆ ดงั ท่ีไดก ลาวมาแลว

(6) พิจารณาอาชีพท่ีดําเนินการวามีความสอดคลองกับชุมชนหรือไม หากเปน
อาชพี ที่ตอ งใชนํ้า มแี หลงน้ําพอเพียงหรือไม เสนทางคมนาคมและการติดตอกับชุมชนอ่ืนมีสภาพอยางไร
คนในชุมชนมีความเชื่อ หรือขนบธรรมเนียมประเพณีเปนอยางไร บางอาชีพอาจไปขัดกับความเชื่อของ
คนในชมุ ชนเปนสวนมากหรือไม เชน ตัดสินใจเล้ียงหมูในขณะท่ีคนในชุมชนสวนใหญนับถือศาสนาอิสลาม
หรอื ขุดบอ เลี้ยงปลาในบริเวณใกลวัด

2) แนวทางการเตรยี มขอมูลกอ นการเขยี นโครงการสําหรบั อาชีพรับจา ง
(1) คา จา งแรงงานมากหรือนอย การพิจารณาวาคาจางมากหรือนอยนั้นจะพิจารณา

จากตัวเงินที่ไดรับอยางเดียวไมถูกตอง ตองเปรียบเทียบกับเวลาที่ตองทํางานดวยวากี่ชั่วโมง เพราะ
บางสถานประกอบการใหเ งนิ เดือนมากกวาสถานประกอบการอ่นื แตใหท าํ งานตงั้ แตเชาเลิกค่ําเวลาพักผอน