BUKU TEKS GEOGRAFI TINGKATAN 2

Aktiviti 3.1

Tajuk: Putaran bumi dan perubahan arah bayang-bayang

Objektif: Mengkaji kesan putaran bumi dan perubahan arah bayang-bayang.

Alatan: Sebatang kayu, kompas, kertas saiz A3, pemberat, jam dan pen penanda

Langkah-langkah:
1. Pacakkan sebatang kayu di tempat lapang seperti rajah di bawah.

Kayu

Pemberat Pemberat

Kertas
2. Tandakan bayang-bayang setiap dua jam menggunakan pen penanda.

3. Kemudian, tandakan perubahan arah bayang-bayang pada kertas tersebut.

4. Lengkapkan borang pemerhatian di bawah.

Masa Kedudukan arah bayang-bayang
Barat
8:00 pagi
10:00 pagi
12:00 tengah hari
2:00 petang
4:00 petang
6:00 petang

5. Apakah kesimpulan yang dapat anda buat berdasarkan kajian di atas?

Aktiviti 3.2 Bab 3

Tajuk: Penanda buku empat musim

Objektif: (i) Mengumpulkan gambar suasana kawasan yang mengalami kejadian empat
musim.

(ii) Menambah dana kelas dengan menjual penanda buku tersebut.

Alatan: Kad manila, pensel warna, gam, gunting, bahan-bahan media seperti majalah,
surat khabar, buku dan Internet

Langkah-langkah:
1. Bahagikan kelas kepada empat hingga lima orang dalam satu kumpulan.
2. Setiap kumpulan dikehendaki memilih sebuah negara yang mengalami kejadian

empat musim.
3. Kumpulkan gambar suasana empat musim di negara berkenaan.
4. Berdasarkan bahan-bahan yang dikumpulkan, hasilkan penanda buku empat musim

yang kreatif dan inovatif.
5. Jual penanda buku tersebut di sekolah anda pada Hari Usahawan.

43

Bab 3 Uji Diri 3.3

Berdasarkan petikan di bawah, jawab soalan yang diberikan.

Fenomena Ekuinoks dan Kaitannya dengan Perubahan Iklim

Beberapa hari selepas berlaku gerhana matahari pada 9 Mac 2016, rantau Asia
Tenggara dikejutkan dengan isu gelombang panas matahari. Kejadian ini dikaitkan
dengan fenomena ekuinoks yang umumnya berlaku dua kali dalam setahun.

Secara asasnya, fenomena ekuinoks berlaku apabila matahari tengah hari
berada tepat di atas Garisan Khatulistiwa. Fenomena ekuinoks menyebabkan masa
siang dan malam adalah sama. Penduduk yang tinggal di sekitar Khatulistiwa tidak
dapat merasakan perbezaan panjang siang dan malam kerana kawasan ini menerima
sinaran matahari penuh setiap hari.

Ekuinoks Mac tahun 2016 membawa spekulasi kenaikan suhu daripada aras
normal. Beberapa kawasan di Asia Tenggara, iaitu Kuala Lumpur, Singapura dan Jakarta,
suhu dilaporkan telah mencecah lebih daripada 36°C, terutamanya kawasan yang
berada tepat pada Garisan Khatulistiwa dan kawasan pantai. Ramai yang mengatakan
bahawa musim ekuinoks tersebut berkait rapat dengan kejadian panas matahari yang
melampau, iaitu matahari menghasilkan kepanasan lebih tinggi berbanding dengan
hari biasa.

Walaupun tiada kaitan langsung antara ekuinoks dengan peningkatan suhu
di bumi, ekuinoks yang berlaku pada Mac 2016 membawa perubahan yang ketara
daripada musim hujan kepada musim panas. Semasa matahari melintas di hemisfera
selatan, musim hujan banyak berlaku di kawasan ini. Semasa kedudukan matahari pada
arah utara, suhu di bumi akan meningkat dan tekanan udara menjadi rendah. Ramai
juga yang mengaitkan fenomena ekuinoks ini dengan pemanasan global. Sebenarnya,
pemanasan global adalah kesan daripada perubahan iklim.

Kesimpulannya, fenomena ekuinoks Mac 2016 memberi petanda yang semakin
jelas bahawa musim kemarau akan berlaku di rantau Asia Tenggara.

(Sumber: Diubah suai daripada http://www.utusan.com.my/rencana, 22 Mac 2016)

1. Berapa kali ekuinoks berlaku dalam setahun?
2. Apakah kesan fenomena ekuinoks?
3. Adakah anda setuju dengan pendapat yang menyatakan bahawa spekulasi

kenaikan suhu berlaku di rantau Asia Tenggara adalah berkait rapat dengan
fenomena ekuinoks Mac 2016? Berikan alasan anda.
4. Fenomena ekuinoks adalah berkait rapat dengan pemanasan global. Bahaskan.

Imbas Saya

Layari laman web berikut
untuk maklumat tambahan
tentang kesan-kesan
peredaran bumi:
http://bukutekskssm.my/
Geografi/Nota5.html

44

IMBAS KEMBALI

Pengaruh Pergerakan Bumi
terhadap Cuaca dan Iklim

Pergerakan bumi

Putaran bumi Peredaran bumi

Bumi

Matahari

• Berputar pada paksinya dari barat • Beredar mengelilingi matahari mengikut
ke timur arah lawan pusingan jam dalam orbit elips

• Satu putaran lengkap mengambil • Satu peredaran lengkap mengambil masa
masa selama satu hari atau 24 jam selama 365¼ hari atau satu tahun

Kesan-kesan Kesan-kesan
• Kejadian siang dan malam • Kejadian empat musim
• Perbezaan waktu tempatan • Fenomena gerhana:
• Pembiasan angin lazim
• Kejadian pasang surut - Gerhana bulan
- Gerhana matahari

Anda berpeluang merasai Glosari
suasana empat musim di
Rumah Iklim Sederhana Iklim sederhana: Iklim yang tidak terlalu
Empat Musim (RISEM) panas atau sejuk (berhawa sederhana).
di Taman Botani Negara
Shah Alam (Selangor). Imbas Saya

Layari laman web berikut
untuk maklumat tentang
RISEM:
http://bukutekskssm.my/
Geografi/Nota7.html

Bab 3

45

Cabaran Minda

1. Lengkapkan teka silang kata di bawah berdasarkan pembayang yang diberi.
(a)

(b) (c)
(d) R N

(e) K

P I (g)
(f)
T
(h) R

W

Menegak Melintang

(a) Matahari tegak di Garisan (d) terjadi apabila bulan
semasa ekuinoks atau bumi tidak mendapat cahaya
matahari.
musim luruh.

(b) Peredaran bumi menyebabkan (e) Kejadian pasang surut berlaku
kejadian musim
dalam setahun. disebabkan oleh graviti
antara bumi dengan bulan atau bumi
dengan matahari.
(c) Daya koriolis boleh menyebabkan
pemesongan arah tiupan (f) Pada 22 Disember, matahari tengah
lazim dunia. hari tegak di Garisan .

(g) Bahagian sebelah atas dari Garisan (h) Pergerakan bumi pada paksinya
Khatulistiwa hingga ke Kutub dari barat ke timur dikenali sebagai
Utara dikenali sebagai hemisfera bumi.
.

Bab 3

46

2. Rajah di bawah menunjukkan salah satu kesan pergerakan bumi.

Satah tegak KU
23½°U

23½°S X

90° Cahaya
matahari

Y

KS

(a) Kedudukan bumi seperti dalam rajah di atas berlaku pada .
(b) Fenomena tersebut dikenali sebagai .
(c) Pada masa ini, kawasan X mengalami musim , manakala kawasan Y
mengalami musim .
(d) Waktu siang lebih di hemisfera utara dan waktu malam lebih
di hemisfera selatan.

3. Jawab soalan yang berikut berdasarkan rajah di bawah.

KU
I

KS

II KU Matahari KU
KS KU KS

IV

III Imbas Saya
KS
Kuiz Interaktif 3
(a) Fenomena dalam rajah di atas berlaku kesan daripada .
(b) Bumi mengambil masa selama untuk melengkapkan satu
peredaran seperti dalam rajah di atas.
(c) Panjang siang dan malam adalah sama apabila bumi berada pada
kedudukan dan .
Bab 3

47

BAB Cuaca dan Iklim

4 di Malaysia

Mari kita terokai:

1 Jenis dan ciri iklim di Malaysia

Iklim Khatulistiwa

Panas dan lembap
sepanjang tahun

Suhu Hujan Angin

Apakah ciri iklim di Malaysia?

Apakah yang akan 3 Kesan aktiviti manusia terhadap
anda pelajari?
cuaca dan iklim di Malaysia
✓ Mengenal pasti jenis dan
ciri iklim di Malaysia. Karbon dioksida Pancaran matahari Sesetengah haba
memerangkap dipantulkan ke
✓ Menjelaskan ciri iklim kebanyakan haba CH4 angkasa oleh bumi
Khatulistiwa di Malaysia. yang dipantulkan Bumi
oleh bumi
✓ Menghuraikan pengaruh
cuaca dan iklim terhadap Laatpmisoasnfera CO2 N O
kegiatan manusia 2
di Malaysia. Haba dipantulkan CFC
balik ke bumi
✓ Menilai kesan kegiatan
Bab 4 manusia terhadap cuaca Bagaimanakah aktiviti manusia memberi kesan
dan iklim di Malaysia. terhadap cuaca dan iklim di Malaysia?

✓ Merumuskan perubahan
cuaca dan iklim di Malaysia.

48

Induksi Bab

MidDtkaelaihnmluagmnadal.nai CbyMksaieriabiaglaiimkiaynltsieima,inankg.iimntaailaamnmaukeiasmiinkaplismmeenerKgtmahaparkuteeuhlsaliaijspantreikiwlebhagauygibaaautniangnkgepmgkaaainaniattusaasndinaamtantearlarnehumcasudbiaaaacppdaicsdMeuapaancalaaniykjdaslainimang.

2 Pengaruh cuaca dan iklim terhadap kegiatan manusia di Malaysia

Jelaskan melalui contoh yang sesuai hubung kait antara iklim Khatulistiwa dengan
kegiatan manusia di Malaysia.

4 Perubahan cuaca dan iklim di Malaysia

Semasa El Nino PETUNJUK
L Tekanan udara rendah
H Tekanan udara tinggi

Permukaan lautan yang panas

U

Amerika

Asia Angin Utara

Baratan

Garisan Khatulistiwa H 0°

Lautan Hindi Amerika
Selatan
Australia Lautan Pasifik
L

Bolehkah anda terangkan tentang perubahan cuaca dan iklim di Malaysia? Bab 4

49

4.1 Jenis dan Ciri Iklim di Malaysia

Apakah jenis iklim di Malaysia? Glosari

Malaysia mengalami iklim Khatulistiwa Iklim: Purata suhu, hujan, tekanan udara
yang panas dan lembap sepanjang tahun. dan angin sesuatu tempat selama 30 tahun.
Iklim jenis ini dialami oleh kawasan yang
terletak di antara garisan lintang Min suhu = Jumlah min suhu bulanan dalam setahun
0° hingga 10°U dan 0° hingga 10°S tahunan
Garisan Khatulistiwa. 12

Ciri iklim di Malaysia Julat suhu = Min suhu – Min suhu
tahunan bulanan tertinggi bulanan terendah

1 Suhu Julat suhu = Suhu maksimum – Suhu minimum
harian harian harian

Suhu tinggi dan hampir sekata sepanjang tahun.
Min suhu tahunan tinggi, iaitu 27ºC.
Julat suhu tahunan kecil, iaitu 1ºC hingga 3ºC.
Julat suhu harian besar, iaitu 5ºC hingga 10ºC bagi stesen berhampiran pantai,
8ºC hingga 12ºC bagi stesen di pedalaman.

Jadual 4.1 Min suhu bulanan Malaysia, 2016

Bulan J FMAM J J O S O N D Min suhu
tahunan

Suhu (ºC) 27.9 27.7 28.6 29.1 28.6 27.8 27.6 28.0 27.5 27.4 27.0 26.9 27.8

(Sumber: Jabatan Meteorologi Malaysia, 2017)

2 Hujan

Negara kita menerima hujan sepanjang tahun.
Jumlah hujan tahunan di Malaysia adalah kira-kira 2 600 mm.
Taburan hujan adalah tidak sekata kerana dipengaruhi oleh bentuk muka bumi dan
tiupan angin monsun.
Hujan maksimum diterima semasa peralihan monsun, iaitu pada hujung bulan Mac
hingga awal Mei dan Oktober hingga pertengahan November.

Jadual 4.2 Jumlah hujan bulanan Malaysia, 2016

Bulan Jumlah
J F M A M J J O S O N D hujan

tahunan

Hujan (mm) 136.1 155.8 94.8 127.4 227.1 180.6 200.2 150.5 234.4 250.7 331.3 313.9 2 402.8

Bab 4 (Sumber: Jabatan Meteorologi Malaysia, 2017)

50

Min suhu dan hujan bulanan Malaysia tahun 2016

Hujan (mm) Suhu (°C)

30 PETUNJUK Sebagai sebuah negara
28 Suhu yang dikelilingi laut dan
26 terletak berhampiran
24 Hujan Garisan Khatulistiwa,
22 Malaysia secara semula
350 20 jadi menerima cahaya
300 18 matahari yang banyak.
250 16 Secara purata, Malaysia
200 menerima sebanyak
150 enam jam sinaran
100 matahari sehari.
50 (Sumber: Jabatan Meteorologi
0 J FM AM J J OS OND
Malaysia, 2017)
Bulan

Graf 4.1 Min suhu dan hujan bulanan Malaysia, 2016

(a) Hujan perolakan Jenis hujan di Malaysia
(b) Hujan bukit

Awan kumulonimbus Awan
Hujan
Petir Udara kering
Hujan dan panas
turun

Udara lembap Bukit
naik
Udara panas Udara panas Kawasanhulijnan
naik naik inhadap

Permukaan bumi Cerunang dungan
Laut
Rajah 4.1 Pembentukan hujan perolakan
• Permukaan bumi dipanaskan oleh Rajah 4.2 Pembentukan hujan bukit
pancaran matahari.
• Air tersejat dan membentuk wap air. • Hujan bukit turun di kawasan tanah
• Udara panas bersama-sama wap air tinggi yang menghadap udara lembap.
naik ke atmosfera sehingga sampai di
paras yang tinggi. • Udara lembap dari laut dipaksa naik ke
• Udara menjadi sejuk dan wap air cerun bukit kerana dihalang oleh tanah
mengalami proses pemeluwapan tinggi.
menjadi titisan air lalu membentuk
awan kumulonimbus. • Udara menjadi sejuk dan wap air
• Kebiasaannya, hujan lebat turun pada mengalami proses pemeluwapan menjadi
lewat petang disertai kilat dan petir. titisan air lalu membentuk awan.

• Hujan lebat turun di bahagian cerun Bab 4
bukit yang menghadap udara lembap.

• Bahagian cerun yang terlindung
menerima hujan yang sedikit dan dikenali
sebagai kawasan lindungan hujan.

51

Menurut Jabatan Meteorologi Malaysia, hujan
tahunan tertinggi di Malaysia berlaku di cerun
bukit kawasan pedalaman Sarawak. Purata hujan
tahunannya melebihi 5 000 mm kerana terletak di
cerun bukit yang menghadap angin lembap.

Kawasan yang menerima hujan paling sedikit di
Malaysia ialah Kuala Pilah di Negeri Sembilan.
Purata hujan tahunannya kurang daripada 1 500 mm
kerana terletak di kawasan lindungan hujan.

100°T 105°T 110°T 115°T

U

Chuping Kota Kinabalu Sandakan
Kota Bharu
Laut China Selatan
5°U Gua Musang

Mulu

Petaling Jaya Kuala Pilah Bintulu
Kapit

PETUNJUK

1800 2200 2400 2600 2800 3000 3200 3400 3600 3800 4000 4200 4400 (mm)

Peta 4.1 Taburan hujan tahunan di Malaysia, 2016

(Sumber: Jabatan Meteorologi Malaysia, 2017)

Bab 4 GEOGRAFI Imbas Saya

• Ribut petir merupakan satu fenomena yang Layari laman web berikut
berlaku sepanjang tahun di Malaysia. untuk melihat peta
taburan hujan tahunan di
• Ribut petir lazimnya terjadi pada waktu beberapa stesen terpilih di
petang dan awal senja di daratan, manakala Malaysia pada tahun 2016:
di lautan berlaku pada sebelah malam. http://bukutekskssm.my/
Geografi/Peta1.html
• Subang (Selangor) merekodkan jumlah
berlaku ribut petir paling kerap di Malaysia.

(Sumber: Jabatan Meteorologi Malaysia, 2017)

52

3 Angin Glosari

Terdapat dua jenis angin monsun, iaitu Angin tempatan: Angin yang bertiup di
Monsun Timur Laut dan Monsun Barat sebuah kawasan kecil, berbeza dengan
Daya. Selain itu, Malaysia juga menerima taburan tekanan umum yang terdapat
tiupan angin Sumatera dan angin tempatan pada persekitaran tersebut.
(bayu laut dan bayu darat).

(a) Angin monsun

Angin Monsun Timur Laut Angin Monsun Barat Daya
Bertiup dari awal bulan November Bertiup dari pertengahan bulan Mei
hingga Mac. hingga akhir bulan September.
Bermula dari pedalaman Benua Asia. Berasal dari Benua Australia.
Bertiup merentasi Laut China Selatan dan Bertiup merentasi Lautan Hindi dan
sampai di Malaysia sebagai angin sampai di Malaysia sebagai angin
Monsun Timur Laut. Monsun Barat Daya.
Membawa hujan lebat ke pantai timur Membawa hujan yang sederhana lebat ke
Semenanjung Malaysia, kawasan barat Malaysia kerana dihalang oleh tanah tinggi
Sarawak serta pantai utara dan timur Sabah. di Sumatera (Indonesia).

Musim sejuk dan U Musim panas dan U
tekanan tinggi tekanan rendah
Lautan Pasifik Lautan Pasifik
Garisan Sartan Asia 23½°U Garisan Sartan Asia 23½°U

Garisan Khatulistiwa 0° Garisan Khatulistiwa 0°

Lautan Lautan
Hindi Hindi

Garisan Jadi Musim panas dan 23½°S Garisan Jadi Musim sejuk dan 23½°S

PETUNJUK tekanan rendah Australia PETUNJUK tekanan tinggi
Arah tiupan Australia
angin monsun Arah tiupan
angin monsun

Peta 4.2 Pembentukan angin Monsun Timur Laut Peta 4.3 Pembentukan angin Monsun Barat Daya

Imbas Saya Bab 4

Ketahui maklumat lanjut berkaitan ciri-ciri iklim di Malaysia melalui laman web berikut:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Nota8.html
Buat catatan dalam buku nota anda dan hasilkan peta minda yang sesuai.

53

(b) Angin Sumatera Laut U
China
Bertiup dari bulan April hingga Mei dan Selatan
September hingga Oktober.
Berasal dari Sumatera (Indonesia). Selat Melaka Pelabuhan
Dikenali sebagai ‘skual’. Klang
Bertiup dengan kencang secara
tiba-tiba pada waktu malam hingga subuh Sumatera Johor
ke pantai barat Semenanjung Malaysia, Bahru
terutamanya dari Pelabuhan Klang hingga
ke Johor Bahru. Peta 4.4 Angin Sumatera
Membawa hujan lebat yang disertai kilat
dan petir. Bayu darat
Bayu darat
(c) Angin tempatan
Tekanan
Bayu laut tinggi

Bayu laut
Tekanan
rendah

Tekanan Tekanan
tinggi rendah

Darat Laut Darat Laut
Rajah 4.3 Bayu laut
Rajah 4.4 Bayu darat

Angin tempatan yang berlaku pada waktu Angin tempatan yang berlaku pada waktu
siang di kawasan berhampiran pantai. malam di kawasan berhampiran pantai.

Berlaku kerana tekanan udara di Berlaku kerana tekanan udara di daratan
permukaan laut adalah lebih tinggi adalah lebih tinggi daripada tekanan udara
daripada tekanan udara di daratan. di permukaan laut.

Udara bergerak dari laut yang bertekanan Udara bergerak dari daratan yang
tinggi ke daratan yang bertekanan bertekanan tinggi ke laut yang bertekanan
rendah. rendah.

Uji Diri 4.1

Lengkapkan rajah di bawah.

Jenis iklim di Malaysia

Suhu Hujan Angin

Bab 4 Min suhu Julat suhu Jenis Jumlah hujan Jenis angin Jenis angin
tahunan tahunan hujan tahunan monsun tempatan

54

4.2 Pengaruh Cuaca dan Iklim terhadap Kegiatan

Manusia di Malaysia

Pertanian

• Iklim Khatulistiwa yang panas dan lembap sepanjang tahun menggalakkan
penanaman pelbagai jenis tanaman seperti padi sawah, getah, kelapa sawit, koko
dan lada hitam.

• Kawasan pertanian utama di Malaysia:

Padi Kelapa sawit Lada hitam
Dataran Kedah–Perlis Segi Tiga Jengka (Pahang) Sekitar Kuching dan
Dataran Kelantan Lahad Datu (Sabah) Sri Aman (Sarawak)

Padi Kelapa sawit Lada hitam

• Di kawasan tanah tinggi yang mengalami suhu antara 18ºC hingga 21ºC, sesuai
untuk penanaman teh, sayur-sayuran, bunga-bungaan dan buah-buahan hawa
sederhana. Contohnya, Cameron Highlands di Pahang dan Kundasang di Sabah.

Strawberi Bunga ros
55
Teh Bab 4

Pembalakan Aktiviti pembalakan sukar
dijalankan pada musim
• Suhu yang tinggi dan jumlah hujan yang banyak tengkujuh kerana jalan
di Malaysia menggalakkan pertumbuhan licin dan terdedah kepada
hutan hujan tropika, terutamanya di kawasan bahaya tanah runtuh.
pedalaman Semenanjung Malaysia serta
pedalaman Sabah dan Sarawak. Nelayan membaiki pukat semasa tidak
turun ke laut
• Pelbagai pokok kayu keras seperti cengal,
meranti, nyatuh dan keruing yang terdapat
di hutan hujan tropika telah menggalakkan
kegiatan pembalakan.

Perikanan

• Pada musim tengkujuh, iaitu semasa tiupan
angin Monsun Timur Laut, nelayan di pantai
timur Semenanjung Malaysia tidak dapat turun
ke laut kerana keadaan Laut China Selatan
yang bergelora.

• Oleh sebab itu, mereka melakukan pelbagai
aktiviti lain di darat seperti membaiki jala dan
pukat yang rosak.

• Nelayan di pantai barat Semenanjung Malaysia
dapat menangkap ikan sepanjang tahun.

• Hal ini disebabkan oleh kawasan perairan
Selat Melaka terlindung daripada tiupan angin
kencang semasa Monsun Timur Laut oleh
Banjaran Titiwangsa dan Monsun Barat Daya
oleh Sumatera (Indonesia).

• Aktiviti menjemur ikan di kawasan pinggir pantai
dilakukan semasa keadaan cuaca panas.

Bab 4 Aktiviti menjemur ikan semasa cuaca panas Menangkap ikan di laut
56
Glosari

Musim tengkujuh: Musim
hujan (lebat).

Pelancongan

• Keadaan iklim Khatulistiwa yang panas dan lembap sepanjang tahun menarik minat
ramai pelancong antarabangsa berkunjung ke Malaysia.

• Kawasan tanah tinggi yang bersuhu sederhana dan udara nyaman menarik
kedatangan pelancong.

• Suhu air laut antara 20ºC hingga 30ºC menggalakkan pertumbuhan batu karang
dan aktiviti menyelam skuba.

Kawasan peranginan pantai dan pulau di Malaysia

Pantai Damai (Sarawak) Pulau Sipadan (Sabah)

Pulau Redang (Terengganu)

Kawasan peranginan tanah tinggi di Malaysia

Cameron Highlands (Pahang) Kundasang (Sabah) Bukit Larut (Perak)

Uji Diri 4.2 Bab 4

1. Nyatakan tiga jenis kegiatan manusia di Malaysia yang dipengaruhi oleh cuaca dan iklim.
2. Pada pendapat anda, mengapakah kegiatan pertanian di Malaysia dapat dijalankan

sepanjang tahun?

57

4.3 Kesan Kegiatan Manusia terhadap Cuaca dan

Iklim di Malaysia

Kesan Rumah Hijau

Kesan rumah hijau merujuk fenomena peningkatan suhu bumi akibat banyak haba
yang terperangkap dalam atmosfera bumi.
Sebahagian daripada haba akan dipantulkan ke angkasa lepas.
Gas rumah hijau penting untuk mengekalkan suhu bumi, tetapi aktiviti manusia
telah meningkatkan pelepasan gas-gas ini ke atmosfera.
Fenomena kesan rumah hijau menyebabkan peningkatan suhu bumi yang boleh
mengakibatkan berlakunya perubahan iklim.

Pembakaran Pelupusan Pembakaran sisa Glosari
bahan api fosil sampah pertanian
Gas rumah hijau:
Punca-punca KKMlaoertrbaoonflnauod(CriooHkk4sa)irdbaon(C(OC2F)C)
peningkatan Nitrus oksida (N2O)
pelepasan gas-gas
rumah hijau
ke atmosfera

Pembakaran Kegiatan
hutan pembalakan

Karbon dioksida Pancaran matahari Sesetengah haba
memerangkap dipantulkan ke
kebanyakan haba CH4 angkasa oleh bumi
yang dipantulkan Bumi
oleh bumi

Laatpmisoasnfera CO2 N O CFC
2
Haba dipantulkan
balik ke bumi

Bab 4 Rajah 4.5 Kesan rumah hijau
58

Pulau Haba

Pulau haba merujuk fenomena suhu kawasan tepu bina di dalam bandar lebih
panas daripada kawasan di sekitarnya.
Fenomena pulau haba menyebabkan keselesaan penduduk di bandar terjejas
kerana keadaan suhu yang tinggi.

Bangunan konkrit dan Kesesakan jalan raya
permukaan berturap menyebabkan pelepasan
menyerap dan menyimpan asap dan haba yang tinggi
banyak bahang matahari.
oleh kenderaan.

Punca-punca
fenomena
pulau haba

Kekurangan Bahan pencemar seperti
tumbuh-tumbuhan debu dan habuk yang
menyebabkan proses
perpeluhan kurang berlaku dibebaskan oleh kenderaan
bagi menyederhanakan suhu. bermotor dan kilang banyak
Bahan konkrit, simen, besi dan
batu bata mempunyai keupayaan memerangkap haba.
menyerap haba yang tinggi.
Glosari

Tepu bina: Padat
Evaporasi: Penyejatan

Kekurangan tumbuh-tumbuhan
menyebabkan kadar evaporasi
rendah di kawasan bandar.

Udara panas

Aliran angin Aliran angin

Luar bandar Pinggir bandar Pusat bandar Pinggir bandar Luar bandar

Rajah 4.6 Pembangunan dan pertambahan penduduk yang pesat menyebabkan kejadian pulau haba Bab 4

59

Hujan Asid

Hujan asid ialah hujan yang mengandungi kandungan asid lemah dengan nilai pH
kurang daripada 5.6.
Hujan asid berlaku apabila udara di sesuatu kawasan tercemar dengan teruk,
terutamanya di kawasan perindustrian.
Pembakaran bahan api fosil seperti arang batu dan petroleum oleh kilang, stesen
jana kuasa dan kenderaan menyebabkan pembebasan gas sulfur dioksida, karbon
dioksida dan nitrogen oksida yang banyak ke atmosfera.
Gas-gas ini terlarut dalam wap air dan menghasilkan asid sulfurik dan asid nitrik.
Wap air yang mengandungi asid ini akan membentuk awan dan apabila
terpeluwap, hujan akan turun sebagai hujan asid.

Memusnahkan tanaman dan tumbuh-tumbuhan

Kesan-kesan Melunturkan cat dan menghakis dinding bangunan
hujan asid Menjejaskan kualiti air dan kepupusan hidupan akuatik

Arah tiupan Mengancam kesihatan manusia
angin
Gas-gas berasid terlarut dalam wap air
dan membentuk asid lemah
Awan

Sejatan Pemeluwapan
berlaku dan hujan

asid terbentuk

Bab 4 Rajah 4.7 Kejadian hujan asid
60

Jerebu Glosari

Jerebu yang kelihatan di ruang udara kita adalah disebabkan Zarah: Habuk yang
oleh zarah-zarah halus yang tidak nampak oleh mata kasar paling halus.
terampai di atmosfera dalam kepekatan yang tinggi.

Letusan Punca-punca Pembakaran
gunung berapi jerebu hutan
yang berlaku
di negara jiran Pembakaran
Pembakaran bahan terbuka (sampah
api fosil (kenderaan
sarap dan sisa
dan kilang) tumbuhan)

Kesan-kesan jerebu

Mengurangkan jarak penglihatan
Mengganggu pertumbuhan tanaman

Masalah kesihatan (kulit, mata, paru-paru)

Fenomena jerebu di Kuala Lumpur pada Menjejaskan aktiviti pengangkutan
tahun 2015

Uji Diri 4.3

1. Senaraikan punca dan kesan hujan asid di Malaysia.
2. Cadangkan dua langkah untuk mengurangkan kesan fenomena jerebu.

GEOGRAFI Imbas Saya Bab 4

Indeks Pencemaran Udara (IPU) melibatkan Layari laman web berikut untuk
pengukuran habuk yang halus (10 mikron maklumat nasihat kesihatan ketika
ke bawah) dan beberapa gas lain seperti jerebu:
karbon monoksida, sulfur dioksida dan http://bukutekskssm.my/Geografi/
nitrogen dioksida. Nota9.html
Apakah langkah-langkah pencegahan
(Sumber: Jabatan Alam Sekitar Malaysia, 2016) dan kawalan yang perlu dipatuhi?

61

4.4 Perubahan Cuaca dan Iklim di Malaysia

Fenomena El Nino

1 2

Fenomena El Nino dapat dikaitkan Dalam keadaan normal, angin Timuran
dengan pemanasan suhu di yang biasanya bertiup dari timur
Lautan Pasifik yang luar biasa Lautan Pasifik ke barat Lautan Pasifik
sehingga menyebabkan perubahan akan membawa hujan yang lebat
tekanan udara dan pola tiupan angin. ke Asia Tenggara, Australia dan
Papua New Guinea.

Keadaan normal PETUNJUK
L Tekanan udara rendah
H Tekanan udara tinggi

Permukaan lautan yang sejuk

U

Asia Amerika
Utara

Angin
Timuran

Garisan Khatulistiwa L 0°

Lautan Hindi Amerika

Australia Lautan Pasifik H Selatan

Bab 4 Peta 4.5 Keadaan normal El Nino dalam Bahasa Sepanyol
bermakna “anak lelaki” manakala La
El Nino menyebabkan Nina pula bermakna “anak gadis”
berlakunya peningkatan atau “kanak-kanak perempuan”.
suhu antara 0.5°C hingga Gangguan atmosfera kesan fenomena
2°C berbanding dengan El Nino merujuk kejadian kemarau
keadaan biasa. yang berpanjangan dan La Nina
merujuk kejadian banjir besar.
62
(Sumber: National Ocean Service, 2016)

3 4

Namun, semasa El Nino, Keadaan ini mengakibatkan negara-negara
tiupan angin Timuran menjadi di barat Lautan Pasifik, termasuk Malaysia
lemah disebabkan oleh mengalami kemarau, walaupun sepatutnya
tekanan udara yang rendah. menerima hujan lebat ketika ini. Negara di
Angin Timuran digantikan timur Lautan Pasifik pula mengalami keadaan
dengan angin Baratan yang hujan lebat, walaupun sepatutnya mengalami
bertiup ke timur Lautan Pasifik. musim kemarau.

Semasa El Nino PETUNJUK
L Tekanan udara rendah
Asia H Tekanan udara tinggi

Permukaan lautan yang panas

U

Angin Amerika
Baratan Utara

Garisan Khatulistiwa H 0°

Lautan Hindi Lautan Pasifik Amerika
Australia Selatan

L

Peta 4.6 Keadaan semasa El Nino Bab 4

GEOGRAFI

• El Nino berlaku dalam tempoh 6 hingga 18 bulan. El Nino terbentuk pada pertengahan
tahun, berada di kemuncak pada akhir tahun dan menjadi lemah menjelang awal tahun
berikutnya.

• Negara-negara yang pernah mengalami El Nino: Malaysia, Indonesia, Filipina, Brazil, India,
Australia dan Ethiopia.

(Sumber: Jabatan Meteorologi Malaysia, 2017)

Imbas Saya

Layari laman web berikut untuk maklumat tentang El Nino:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Nota10.html
Berdasarkan maklumat tersebut, hasilkan peta pemikiran yang sesuai untuk
menunjukkan kesan fenomena tersebut.

63

Fenomena La Nina 2

1 Fenomena La Nina akan
mengakibatkan pembentukan awan
La Nina ialah gejala gangguan iklim yang tebal dan hujan lebat yang
yang disebabkan oleh penurunan suhu luar biasa serta kebarangkalian
permukaan laut di bahagian tengah dan berlakunya banjir besar.
timur Lautan Pasifik. Penurunan suhu
adalah lebih rendah daripada biasa
berbanding dengan kawasan sekitarnya.

Keadaan normal PETUNJUK
Permukaan lautan yang sejuk
Asia Permukaan lautan yang panas

U

Lautan Amerika
Pasifik Utara

Garisan Khatulistiwa Tiupan angin lemah 0°
Pergerakan arus panas
Australia Amerika
Selatan

Bab 4 Peta 4.7 Keadaan normal

Aktiviti 4.1

Tajuk: Kesan kegiatan manusia terhadap cuaca dan iklim di Malaysia
Objektif: Menghasilkan folio bergambar tentang salah satu kesan kegiatan manusia

terhadap cuaca dan iklim.
Alatan: Kertas A4, pen pelbagai warna, gam, gunting, bahan rujukan
Langkah-langkah:
1. Bahagikan kelas anda kepada empat hingga lima orang dalam satu kumpulan.
2. Setiap kumpulan dikehendaki mengumpul maklumat dan gambar yang berkaitan

dengan salah satu kesan kegiatan manusia terhadap cuaca dan iklim di Malaysia.
3. Hasilkan folio bergambar berdasarkan maklumat yang dikumpul.
4. Letakkan folio yang terbaik di Sudut Geografi di dalam kelas anda.

64

3 4

Di Malaysia, La Nina biasanya akan Keadaan ini akan meningkatkan jumlah
memberi kesan kepada negeri-negeri hujan yang turun di kawasan berkenaan
di pantai timur Semenanjung Malaysia, dan seterusnya menyebabkan
Sabah dan Sarawak, terutamanya berlakunya kejadian banjir besar seperti
ketika Monsun Timur Laut. yang pernah berlaku di negara kita
pada tahun 2014.

Semasa La Nina PETUNJUK
Permukaan lautan yang sejuk
Permukaan lautan yang panas

U

Amerika

Asia Lautan Utara

Pasifik

Tiupan angin
kencang

Garisan Khatulistiwa 0°

Pergerakan arus panas Amerika
Selatan

Australia

Peta 4.8 Keadaan semasa La Nina Uji Diri 4.4 Bab 4

GEOGRAFI 1. Apakah yang anda faham tentang konsep
El Nino?
Contoh negara-negara yang
pernah mengalami La Nina: 2. Apakah kesan El Nino terhadap negeri-negeri
• Australia di pantai timur Semenanjung Malaysia?
• Indonesia
• Filipina 3. Senaraikan kesan La Nina terhadap alam
• Afrika Selatan sekitar fizikal.
• Brazil
• Malaysia 4. Bagaimanakah La Nina mempengaruhi
• India aktiviti manusia di negeri-negeri pantai timur
Semenanjung Malaysia?
(Sumber: Earth Observatory, 2017)
65

IMBAS K

Cuaca dan Iklim di Malaysia

Jenis iklim Pengaruh Kesan kegiatan Perubahan
Iklim Khatulistiwa cuaca dan manusia cuaca dan iklim
iklim terhadap
kegiatan terhadap cuaca di Malaysia
manusia dan iklim
di Malaysia di Malaysia

Keadaan iklim Kegiatan ekonomi • Kesan rumah • Berlaku
Panas dan lembap yang dapat hijau peningkatan suhu
sepanjang tahun dijalankan: dan pengurangan
• Pertanian • Pulau haba hujan kesan
• Pembalakan • Hujan asid daripada
• Perikanan • Jerebu fenomena El Nino
• Pelancongan
• Mengalami
Halangan cuaca terhadap kegiatan hujan lebat yang
manusia: luar biasa dan
banjir besar
• Kerja menoreh getah tidak dapat kesan daripada
dijalankan semasa musim hujan fenomena
La Nina
• Kegiatan pembalakan tergendala
semasa musim hujan

• Kegiatan perikanan terjejas semasa
Monsun Timur Laut

Suhu Hujan Angin
• Panas dan sekata • Menerima hujan • Angin Monsun

sepanjang tahun sepanjang tahun Timur Laut
• Min suhu tahunan • Kira-kira 2 600 mm • Angin Monsun

27°C setahun Barat Daya
• Julat suhu tahunan • Tidak sekata • Angin Sumatera
• Angin tempatan
kecil (1°C – 3°C)

Bab 4

66

Cabaran Minda

1. Jawab soalan berdasarkan graf di bawah.

Min suhu dan hujan bulanan Malaysia tahun 2016

Hujan (mm) Suhu (°C)

30 PETUNJUK
28 Suhu
26
24 Hujan
22
350 20
300 18
250 16
200
150
100
50
0 J FM AM J J OS OND

Bulan

(a) Nyatakan tiga ciri utama iklim Khatulistiwa berdasarkan graf.

(b) Kemukakan tiga sebab Malaysia dianggap bertuah kerana mengalami keadaan iklim
seperti yang ditunjukkan dalam graf.

2. Berdasarkan peta yang diberi, jawab soalan yang berikut.

Musim sejuk dan U (a) Namakan angin X.
tekanan tinggi Lautan Pasifik (b) Nyatakan tempoh tiupan

Garisan Sartan Asia 23½°U angin X.
(c) Jelaskan proses pembentukan
X 0°
angin X dalam peta.
Garisan Khatulistiwa (d) Pada pendapat anda, apakah

kesan tiupan angin X kepada
nelayan yang tinggal di pantai
timur Semenanjung Malaysia?

Lautan
Hindi

Garisan Jadi Musim panas dan 23½°S Imbas Saya
tekanan rendah
PETUNJUK
Arah tiupan Australia
angin monsun

Kuiz Interaktif 4 Bab 4

67

3. Lengkapkan rajah di bawah tentang punca dan kesan jerebu di Malaysia.

Punca Kesan
(a) (a)

(b) (b)

Jerebu
di Malaysia

(c) (c)

(d) (d)

4. Jawab soalan yang berikut berdasarkan rajah di bawah.

Hujan Y

Bab 4 (a) Apakah nama hujan Y?
(b) Senaraikan tiga kegiatan manusia yang menyebabkan berlakunya fenomena dalam

rajah di atas.
(c) Pada pendapat anda, apakah kesan fenomena hujan Y terhadap alam sekitar di

negara kita?
(d) Berikan dua cadangan untuk mengurangkan kejadian hujan Y seperti dalam rajah

di atas.
5. Sekiranya anda seorang pegawai perancang bandar, apakah cara yang akan anda lakukan

untuk mengelakkan kejadian pulau haba di kawasan yang ingin dibangunkan?

68

Geografi
Manusia

• Pengangkutan di Malaysia
• Telekomunikasi di Malaysia

Geografi Manusia
mengkaji tentang corak
dan kedinamikan aktiviti
manusia serta hubung kaitnya
dengan alam sekitar fizikal.

Bahagian ini terdiri
daripada tema Pengangkutan

dan Telekomunikasi
di Malaysia.

BAB Pengangkutan
di Malaysia
5

Mari kita terokai:

1 Jaringan pengangkutan di Malaysia

Jaringan Jalan raya/lebuh raya
pengangkutan Landasan kereta api
Lapangan terbang antarabangsa
di Malaysia Pelabuhan utama

Apakah yang akan 4 Kepentingan pengangkutan di Malaysia
anda pelajari?
Bab 5 Jelaskan kepentingan pengangkutan darat,
✓ Mengenal pasti jaringan jalan udara dan air di Malaysia.
raya dan jaringan landasan
kereta api di Malaysia.

✓ Mengenal pasti lapangan
terbang antarabangsa dan
pelabuhan utama di Malaysia.

✓ Memberi contoh pengangkutan
awam di Malaysia.

✓ Menghuraikan faktor-faktor
yang mempengaruhi jaringan
pengangkutan di Malaysia.

✓ Membezakan kepentingan
pengangkutan darat, udara
dan air di Malaysia.

✓ Menilai kepentingan
pengangkutan awam
di Malaysia.

✓ Mencadangkan amalan
pengangkutan dan
perjalanan lestari.

70

Induksi Bab

Kmpnypkaeeeeengnmnneggagjaapraamjadenun.isgaekgaOnnkaktungluaeetgntsahkaeinsonryjtaaneadrkonmsiaknmeglagarpintmadeanneanemkaggtkpbaiitakveeniriivnrgatagiigntk.aisa,uneKsntkdreaigitttihnaaknaaugnmrtsteiiaeadegnnhbraa.aakarnrdPahucideusyananakMgpynkdaaaagaantlnapllgaeylelakmasskrutigaiaatiradpidmna.aeederjmnauinpglgbjaaaaahadynnaamgskpeeuameirnnrruekianpnengamgmekgabkadutoanelnannnanmgogkaamaaadntnnii

2 Pengangkutan awam 3 Faktor-faktor yang mempengaruhi

di Malaysia jaringan pengangkutan di Malaysia

Pernahkah anda menggunakan Dasar kerajaan
pengangkutan awam?
Faktor Bentuk muka bumi
5 Kepentingan pengangkutan Kemajuan teknologi

awam di Malaysia Kegiatan ekonomi

6 Amalan pengangkutan

lestari

Apakah kepentingan Bolehkah anda cadangkan amalan Bab 5
pengangkutan awam? pengangkutan dan perjalanan lestari?

71

5.1 Pengangkutan Darat di Malaysia

Jaringan jalan raya di Malaysia

• Malaysia mempunyai jaringan jalan raya yang
maju dan cekap. Jaringan jalan raya lebih
tertumpu di pantai barat berbanding dengan
pantai timur Semenanjung Malaysia.

• Lebuh raya pula dibina untuk mempercepat
dan memudahkan perjalanan.

100°T 105°T
Bukit
Kayu Hitam Lebuhraya Utara-Selatan
• Menganjur dari Bukit Kayu Hitam di

Kedah ke Johor Bahru di Johor.
• Lebuh raya terpanjang (847.7 km).

Kota Bharu

Lebuh raya utama di Malaysia: Grik Jeli Kuala Terengganu Laut
Butterworth Kuala China Selatan
Lebuhraya Utara-Selatan Krai

Lebuhraya Persekutuan Kuala Kuantan
Lipis Gambang
Lebuhraya Kuala Lumpur-Karak Karak Segamat

Lebuhraya Pantai Timur Pelabuhan Kuala Johor Bahru
Klang Lumpur
Lebuhraya Timur-Barat
Selat Melaka
Lebuhraya Kuala Krai-
Gua Musang-Kuala Lipis
Lebuhraya Tun Razak

Lebuhraya Pan Borneo
(dalam pembinaan)

Peta 5.1 Jaringan lebuh raya utama di Malaysia

Bab 5 GEOGRAFI Layari laman web berikut
untuk maklumat lanjut:
Organisasi yang bertanggungjawab http://bukutekskssm.my/
terhadap jalan raya dan jalan kereta api di Geografi/Nota11.html
Malaysia ialah Suruhanjaya Pengangkutan Kenal pasti fungsi agensi
Awam Darat Malaysia (SPAD). tersebut. Bentangkan
72 hasil dapatan anda.

Terdapat beberapa jenis jalan Lebuhraya Pan Borneo
di negara kita, iaitu: • Salah satu projek infrastruktur terbesar

• Jalan raya persekutuan negara yang menghubungkan kawasan
• Jalan bandaran pedalaman dengan bandar-bandar di
• Jalan berturap Sabah dan Sarawak.
• Jalan tidak berturap
115°T
110°T
Kudat U
PETUNJUK Laut Sulu
Bandar
Lebuh raya Kota Kinabalu Ranau Sandakan
Sempadan antarabangsa

Limbang Beaufort Lahad Datu
Miri Sindumin 5°U

Semporna
Tawau

Bintulu Laut
Sulawesi

Sematan Sarikei
Kuching

Imbas Saya (Sumber: Kementerian Kerja Raya, 2017)Bab 5

Layari laman web berikut Uji Diri 5.1
untuk senarai penuh lebuh
raya di Malaysia: 1. Nyatakan lebuh raya yang menghubungkan utara
http://bukutekskssm.my/ dengan selatan Semenanjung Malaysia.
Geografi/Nota12.html
2. Jaringan jalan raya lebih padat di Semenanjung
Malaysia berbanding dengan Sabah dan Sarawak.
Mengapa?

73

Jaringan landasan kereta api di Malaysia

Landasan kereta api yang pertama Glosari
telah dibina dari Taiping ke
Port Weld untuk mengangkut bijih Bersepadu: Berkaitan
timah. Landasan sepanjang 13 km erat (tidak terpisah-pisah),
ini telah dibuka pada tahun 1885. berjalin.

100°T 105°T

Padang Landasan kereta api utama di
Besar Semenanjung Malaysia menganjur
dari Padang Besar (Perlis) ke
Johor Bahru (Johor).

Alor Setar Tumpat Landasan kereta api dari
Pasir Mas Tumpat (Kelantan) menganjur
Butterworth ke Gemas (Negeri Sembilan).
Taiping Gua Musang
Ipoh Kuala Lipis Stesen Sentral Kuala Lumpur
• Merupakan pusat pengangkutan
rel bersepadu Kuala Lumpur

Pelabuhan Kuala Mentakab
Klang Lumpur

Seremban SereSmelabtaMnelaka Gemas

Johor Bahru

Peta 5.2 Jaringan landasan kereta api di Malaysia

Stesen Kereta Api Gemas Mengapakah tidak
• Stesen persimpangan terdapat perkhidmatan
kereta api di negeri
antara pantai timur Terengganu dan Sarawak?
dengan pantai barat
Bab 5 Semenanjung Malaysia.

74

Perkhidmatan kereta api di GEOGRAFI
Semenanjung Malaysia diuruskan
oleh Keretapi Tanah Melayu Berhad Projek Laluan Kereta Api Pantai
(KTMB), manakala di Sabah oleh Timur (ECRL) sepanjang 620 km
Jabatan Keretapi Negeri Sabah. merupakan antara komponen
utama di dalam Wilayah Ekonomi
Pantai Timur (ECER). Landasan ini
menghubungkan Lembah Klang
dengan Kuantan (Pahang) hingga
ke Tumpat (Kelantan).

http://bukutekskssm.
my/Geografi/Nota34.
html

110°T 115°T

PETUNJUK U
Bandar Laut Sulu
Landasan kereta api
Sempadan antarabangsa

Tanjung Aru
Papar

Beaufort

Tenom 5°U

Laut
China Selatan

Laut
Sulawesi

Landasan kereta api di Sabah Bab 5
menghubungkan Tanjung Aru,
Papar, Beaufort dan Tenom.

Imbas Saya

KTM Antarabandar merupakan perkhidmatan kereta api antara bandar dalam
Semenanjung Malaysia, Singapura dan Thailand yang dikendalikan oleh KTMB. Layari
laman web berikut untuk mengetahui maklumat lanjut tentang perkhidmatan tersebut.
http://bukutekskssm.my/Geografi/Nota13.html
Kemudian, lukiskan laluan perkhidmatan tersebut di atas peta Semenanjung Malaysia.
Tampalkan dalam buku latihan anda.

75

5.2 Pengangkutan Udara dan Air di Malaysia

Lapangan terbang antarabangsa di Malaysia

Malaysia mempunyai sistem Lapangan Terbang
rangkaian lapangan terbang Antarabangsa Langkawi
domestik dan antarabangsa
yang lengkap, moden dan 105°T
bertaraf dunia.

100°T

Langkawi

Lapangan Terbang Laut
Antarabangsa Pulau Pinang China Selatan

Pulau
Pinang

KLIA/KLIA 2

Lapangan Terbang Selat Melaka Senai
Antarabangsa Kuala Lumpur

Peta 5.4 Lapangan terbang antarabangsa di Malaysia

Bab 5 Lapangan Terbang Antarabangsa Lapangan Terbang
Kuala Lumpur 2 Antarabangsa Senai
76

GEOGRAFI Lapangan Terbang Antarabangsa
Kota Kinabalu
Malaysia
115°T
6 mempunyai
Lapangan terbang U
antarabangsa
Laut Sulu
16 Lapangan terbang
domestik

18 Padang
terbang

(Sumber: Kementerian Pengangkutan Malaysia, 2017)

110°T

PETUNJUK
Lapangan terbang antarabangsa
Sempadan antarabangsa

Kota Kinabalu

5°U

Laut
Sulawesi

Kuching (Sumber: Kementerian Pengangkutan Malaysia, 2017) Bab 5

Lapangan Terbang Imbas Saya
Antarabangsa Kuching
Layari laman web berikut untuk senarai dan
gambar lapangan terbang di Malaysia:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Nota14.html

77

Pelabuhan utama di Malaysia

Pelabuhan merupakan rangkaian
pengangkutan yang penting untuk urusan
perdagangan. Berikut adalah antara
pelabuhan yang utama di Malaysia:

100°T Pelabuhan Kuantan 105°T

• Menyediakan perkhidmatan
pemunggahan, penyimpanan dan
penyerahan bagi pukal kering,
pecah pukal, pukal cecair dan
Pelabuhan Pulau Pinang kargo berbahaya.
• Pintu masuk ke Semenanjung
Pulau Pinang
Malaysia.
• Mempunyai perkhidmatan feri

dan marina.

Kemaman Laut
Kuantan China Selatan

Klang

Pelabuhan Klang Selat Melaka Johor
• Pelabuhan utama yang Tanjung
Pelepas
dikenali sebagai Pusat Muatan
Negara untuk kontena Peta 5.5 Pelabuhan utama di Malaysia
tempatan dan serantau.
• Terdiri daripada dua
terminal, iaitu Northport
dan Westport.

Ciri-ciri pelabuhan:

• Terletak di kawasan perairan Pelabuhan Tanjung Pelepas

yang terlindung. • Terminal kontena paling

• Mempunyai jaringan dengan canggih di Malaysia.

kaedah pengangkutan yang lain. • Mendapat pengiktirafan

Bab 5 • Mempunyai jaringan dengan sebagai Process Compliant

pelbagai aktiviti dan Port/Terminal of The Year

perkhidmatan sokongan.
78 (2017) dari Global Ports Forum.

Glosari

Pelabuhan Kontena Teluk Sepanggar Marina: Pangkalan perahu kecil untuk persiaran.
• Pelabuhan khusus untuk mengendalikan Kargo: Barang dagangan yang dibawa
dengan kapal.
kontena. Pukal kering: Barang-barang kering dalam
• Mengendalikan hampir 70 peratus operasi kuantiti yang banyak.
Pecah pukal: Perbuatan membuka petak atau
kontena bagi seluruh Sabah. ruang dalam kapal dan memunggah kargo
selepas berlayar.
110°T Pukal cecair: Cecair yang diangkut
menggunakan pengangkutan komersial dalam
PETUNJUK jumlah yang besar.
Pelabuhan kontena
Pelabuhan utama 115°T
Sempadan antarabangsa
U

Teluk Laut Sulu
Sepanggar Sandakan

5°U

Tawau

Bintulu Laut
Sulawesi

Kuching

Tanjung
Manis

Pelabuhan Bintulu Uji Diri 5.2 Bab 5
• Laluan tunggal eksport utama negara, iaitu
1. Apakah kepentingan
gas asli cecair. pelabuhan di Malaysia?

2. Pelabuhan dapat
merancakkan ekonomi
negara. Huraikan.

79

5.3 Pengangkutan Awam di Malaysia

Bas LRT MRT

Teksi ETS

Jalan raya Darat Jalan kereta api
• Bas Rel bersepadu:
• Teksi Pengangkutan • Monorel
• e-panggilan (e-hailing) awam di • KTM Komuter
Malaysia • KTM Antarabandar
• Transit Aliran Ringan (LRT)
• Transit Aliran Massa (MRT)
• KLIA Ekspres/KLIA Transit (ERL)
• Perkhidmatan Tren Elektrik (ETS)

• Feri Air Udara • Kapal terbang
• Bot
Feri

Bab 5 Bot ekspres Kapal terbang
80
Glosari

e-panggilan: Proses menempah atau memesan kereta,
teksi, limosin atau pengangkutan awam yang lain
melalui komputer atau peranti bergerak.
Imbas Saya

Layari laman web berikut untuk peta
transit berintegrasi Lembah Klang:
http://bukutekskssm.my/Geografi/
Peta2.html

5.4 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Jaringan

Pengangkutan di Malaysia

Jaringan pengangkutan di Malaysia dipengaruhi oleh beberapa faktor seperti bentuk
muka bumi, kemajuan teknologi, dasar kerajaan dan kegiatan ekonomi.

Bentuk muka bumi

Lapangan terbang dibina di kawasan Tanah tinggi: Pembinaan jaringan pengangkutan
tanah pamah adalah sukar dan menelan kos yang tinggi.
Tanah pamah: Keadaan tanah yang rata sesuai
untuk pembinaan jaringan pengangkutan.
Lembangan sungai: Pembinaan jaringan
pengangkutan di kawasan berpaya menelan kos
yang tinggi kerana perlu ditambak dan dibina
jambatan.
Pinggir laut: Kawasan pinggir pantai yang berteluk
sesuai dijadikan pelabuhan kerana keadaannya
yang terlindung dan dalam.

Kemajuan teknologi

Jaringan jalan raya di Sabah Pembinaan terowong SMART yang boleh
dan Sarawak lebih tertumpu berfungsi sebagai saliran air dan laluan
di sepanjang pantai kerana kenderaan.
Pembinaan Jambatan Sultan Abdul Halim
kawasan pedalaman yang Muadzam Shah di Pulau Pinang yang
bertanah tinggi dan merupakan jambatan terpanjang
di Malaysia (24 km).
berhutan tebal menyukarkan Pembinaan Lebuh Raya Timur-Barat yang
pembinaan jalan raya. merentasi tanah tinggi dan sungai.
Laluan bawah tanah bagi projek MRT yang
menggunakan teknologi tinggi.

Bab 5

Jambatan Pulau Pinang 81

Dasar kerajaan

Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD) bertanggungjawab terhadap
pengangkutan awam darat.
Salah satu Bidang Keberhasilan Utama Negara (NKRA) bertujuan untuk menambah baik
pengangkutan awam bandar.
Kerajaan Malaysia memperuntukkan RM55 bilion untuk pelaksanaan projek
East Coast Rail Line (ECRL) yang menghubungkan Lembah Klang ke pantai timur
Semenanjung Malaysia dalam pembentangan Bajet 2017.
Dasar Penswastaan seperti pembinaan Lebuhraya Utara-Selatan oleh PLUS Berhad
dan perkhidmatan LRT serta bas oleh Prasarana Malaysia Berhad untuk meningkatkan
kemajuan pengangkutan di Malaysia.

Kegiatan ekonomi Terowong Pengurusan
Air Banjir dan Jalan Raya
Jaringan pengangkutan dibina di kawasan yang (SMART) merupakan
terdapat sumber mineral seperti Kerteh dan Bintulu terowong lencongan air
untuk memudahkan kerja penghantaran bahan, yang terpanjang di Asia
pemprosesan dan pemasaran sumber petroleum Tenggara. Terowong ini
ke tempat lain. dibina untuk menangani
Jaringan pengangkutan juga dibina di kawasan masalah banjir kilat dan
pertanian untuk memudahkan penghantaran dan mengurangkan kesesakan
pemasaran hasil pertanian. lalu lintas di Kuala Lumpur.
Kawasan yang giat dengan kegiatan ekonomi Ketahui maklumat lanjut
seperti perniagaan, perdagangan, perindustrian dan tentang SMART melalui
perlombongan mempunyai jaringan pengangkutan laman web berikut:
yang padat seperti Lembah Klang, Georgetown http://bukuteks kssm.my/
dan Ipoh. Geografi/Nota15.html

Bab 5 Terangkan kelebihan
SMART kepada penduduk
di Kuala Lumpur.

Jaringan jalan raya yang cekap di Kuala Lumpur
82

5.5 Kepentingan Pengangkutan Darat, Udara dan

Air di Malaysia

Kepentingan pengangkutan darat

Membawa Membangunkan
penumpang dan bandar satelit

barangan Bandar satelit menyokong bandar raya
Memudahkan mobiliti penumpang dan berhampiran dan sesuai dijadikan
mempercepat proses mengangkut kawasan kediaman dan perindustrian.
bahan mentah ke kilang atau pasaran. Dihubungkan dengan bandar utama
Contohnya, Lebuhraya Utara-Selatan. melalui bas, LRT dan Komuter.
Contohnya, Petaling Jaya menjadi
Mempertingkatkan bandar satelit kepada Kuala Lumpur.
darjah
Meningkatkan
ketersampaian sektor perniagaan
Menghubungkan kawasan pedalaman. Perkhidmatan kereta api kargo oleh
Contohnya, Grik (Perak) dan Jeli Kereta Api Tanah Melayu Berhad
(Kelantan) dapat dihubungkan melalui (KTMB) dapat meningkatkan urusan
Lebuhraya Timur-Barat. perniagaan dan perdagangan.
Perkhidmatan tren kontena, tren kargo
Pembangunan konvensional dan landbridge/cross
wilayah koridor border (menghubungkan pelabuhan
di Semenanjung Malaysia dengan
ekonomi pelabuhan di Thailand).
Menarik pelabur asing dan memberi
tumpuan kepada pelabur tempatan. Membangunkan
Contohnya, Wilayah Ekonomi Pantai kawasan sekitar
Timur (ECER), Sarawak Corridor of Pembinaan petempatan baharu dan
Renewable Energy (SCORE) dan memajukan kegiatan ekonomi.
Sabah Development Corridor (SDC). Contohnya, pembangunan
Bandar Baru Nilai akibat pembinaan
lebuh raya antara Kuala Lumpur
dengan Seremban.

Glosari Imbas Saya Bab 5

Bandar satelit: Bandar yang Layari laman web berikut untuk
bergantung kepada industri tempatan, mengetahui maklumat lanjut
tetapi ada perkaitan ekonomi dan tentang perkhidmatan kereta api
struktur jaringan perhubungan dan kargo oleh KTMB:
pentadbiran dengan sesebuah bandar http://bukutekskssm.my/
raya yang berhampiran. Geografi/Nota33.html

83

Kepentingan pengangkutan udara Integrasi nasional
dapat memperkukuh
Menggalakkan Meningkatkan darjah dan mempertingkatkan
integrasi nasional ketersampaian perpaduan serta
Menghubungkan Semenanjung keharmonian
Malaysia dengan Sarawak dan Sabah. Membawa penumpang, masyarakat.
mengangkut barangan,
menggalakkan
pelancongan serta
menghubungkan
kawasan pedalaman
dengan bandar.
Menjimatkan masa
perjalanan.

Perkhidmatan kargo udara oleh MASKargo

Kepentingan pengangkutan air

Menghubungkan Membawa penumpang
kawasan pedalaman dan barangan

Mengangkut barang pukal dan Membawa pelancong ke destinasi
penumpang dari kawasan pedalaman pelancongan. Contohnya, Sungai
ke bandar. Tembeling (Pahang) untuk membawa
Contohnya, Sungai Rajang (Sarawak) pelancong ke Taman Negara.
dan Sungai Kinabatangan (Sabah). Membawa barangan. Contohnya,
perkhidmatan feri Labuan-Menumbuk
Mengendalikan urusan (Sabah) dan perkhidmatan bot seperti
perdagangan ke Pulau Tioman (Pahang) dan Pulau
Langkawi (Kedah).

Pengurusan perdagangan import dan eksport dengan negara luar. Contohnya,
Pelabuhan Klang (Selangor), Pelabuhan Kontena Teluk Sepanggar (Sabah) dan
Pelabuhan Kuching (Sarawak).
Kos pengangkutan lebih murah serta penyediaan ruang kargo yang luas bagi
mengangkut barangan pukal.

Bab 5 Uji Diri 5.3

1. Perkembangan pengangkutan udara telah menyebabkan kerajaan membina
KLIA2 bagi menampung keperluan KLIA yang sedia ada. Mengapakah industri ini
berkembang pesat di Malaysia?

2. Mengapakah pengangkutan air penting kepada penduduk di kawasan pedalaman
Sabah dan Sarawak?

84

5.6 Kepentingan Pengangkutan Awam di Malaysia

Mengurangkan kesesakan Memajukan industri Mengurangkan kos
lalu lintas pelancongan Penggunaan kenderaan
awam lebih murah
Penggunaan sistem Perkhidmatan teksi, berbanding dengan
pengangkutan awam bas dan rel bersepadu penggunaan kenderaan
bersepadu dapat memudahkan pergerakan persendirian.
mengurangkan bilangan pelancong dalam negara.
kenderaan di jalan raya.

Kepentingan pengangkutan awam di Malaysia

Mempertingkatkan Mengurangkan Mewujudkan peluang
darjah ketersampaian pencemaran udara pekerjaan

Pengangkutan awam Penggunaan Perkhidmatan teksi,
memudahkan kita pengangkutan awam bas dan rel bersepadu
sampai ke destinasi seperti rel bersepadu menawarkan pelbagai
yang dituju dengan dapat mengurangkan peluang pekerjaan
cepat dan mudah. pembebasan asap kepada penduduk
kenderaan kerana tempatan.
menggunakan
tenaga elektrik.

Aktiviti 5.1 Bab 5

Tajuk: Kepentingan pengangkutan awam di Malaysia
Objektif: Menghuraikan kepentingan pengangkutan awam dari segi ekonomi dan sosial.
Langkah-langkah:
1. Bahagikan kelas kepada empat hingga lima orang dalam satu kumpulan.
2. Setiap kumpulan dikehendaki menghasilkan teks pidato yang bertajuk “Kepentingan

Pengangkutan Awam di Malaysia”.
3. Pilih seorang wakil bagi setiap kumpulan untuk menyampaikan pidato tersebut.
4. Guru akan menjadi hakim untuk menentukan pemenang.

85

5.7 Amalan Pengangkutan Lestari

Mengurangkan Meningkatkan
kos bahan api keselamatan
pengangkutan

awam

Mengelakkan Kepentingan sistem Mengurangkan
kesesakan pengangkutan yang hakisan
lalu lintas
lestari

Mengurangkan Meminimumkan
pelepasan bahan kemusnahan
pencemar ke udara
flora dan fauna

Glosari

Lestari: Tidak berubah-ubah,
kekal atau tetap.

Amalan pengangkutan lestari

1 Penggunaan kereta elektrik dan 2 Berkongsi kereta
hibrid Mengurangkan bilangan kenderaan
Memelihara alam sekitar dengan di jalan raya.
mengurangkan pembebasan gas Mengurangkan pembebasan gas
karbon monoksida. karbon monoksida ke udara.
Menjimatkan penggunaan bahan api.

Bab 5

86

3 Penggunaan pengangkutan awam
Mengurangkan masalah kesesakan
lalu lintas.
Pengangkutan awam percuma
oleh pihak kerajaan. Contohnya,
perkhidmatan bas bandar GO KL dan
Bas Muafakat Johor.

KTM Komuter

Bas percuma di Kuala Lumpur Bas awam di Kuching, Sarawak

Aktiviti 5.2

Tajuk: Amalan pengangkutan lestari
Objektif: Menghasilkan idea yang kreatif dan inovatif berkaitan pengangkutan

yang memberi kesan minimum kepada alam sekitar.
Alatan: Pen penanda, kertas mahjung
Langkah-langkah:

1. Bincangkan idea amalan pengangkutan lestari dalam kumpulan.
2. Catat idea dalam kertas mahjung.
3. Murid bergerak dari galeri ke galeri yang terdapat di dalam kelas (Gallery Walk).
4. Murid melihat hasil kerja kumpulan lain.
5. Tulis komen positif terhadap hasil kerja kumpulan lain dan ambil maklumat atau data

yang diminta oleh guru.
6. Perkemaskan tugasan kumpulan anda agar menjadi lebih baik setelah melihat hasil

kerja kumpulan lain.
7. Guru akan menilai hasil kerja setiap kumpulan.

Uji Diri 5.4 Imbas Saya Bab 5

Bagaimanakah amalan pengangkutan Layari laman web berikut untuk
lestari dapat diterapkan dalam kalangan latihan kajian kes tentang
rakyat Malaysia? pengangkutan awam:
http://bukutekskssm.my/
Geografi/Latihan2.pdf

87

IMBAS KEMBALI

Pengangkutan Pengangkutan Pengangkutan
darat udara dan air awam

di Malaysia di Malaysia di Malaysia

• Jaringan jalan raya • Lapangan • Bas • Monorel
• Jaringan landasan terbang • Teksi • ERL
antarabangsa • e-panggilan • ETS
kereta api • LRT • MRT
• Pelabuhan utama • Komuter

Bab 5 Kepentingan Pengangkutan Faktor-faktor yang
pengangkutan di Malaysia mempengaruhi
darat, udara dan jaringan
air di Malaysia Kepentingan pengangkutan
pengangkutan di Malaysia
• Pengangkutan darat awam di Malaysia
– Membawa penumpang • Mengurangkan • Bentuk muka bumi
dan barangan kesesakan lalu lintas • Kemajuan teknologi
– Membangunkan • Memajukan industri • Dasar kerajaan
bandar satelit pelancongan • Kegiatan ekonomi
– Mempertingkatkan • Mengurangkan kos
darjah ketersampaian • Mempertingkatkan Amalan
– Meningkatkan sektor darjah pengangkutan
perniagaan ketersampaian
– Pembangunan wilayah • Mengurangkan lestari
koridor ekonomi pencemaran udara • Berkongsi kereta
– Membangunkan • Mewujudkan • Penggunaan kereta
kawasan sekitar peluang pekerjaan
elektrik dan hibrid
• Pengangkutan udara • Penggunaan
– Mengalakkan integrasi
nasional pengangkutan
– Meningkatkan darjah awam
ketersampaian Imbas Saya

• Pengangkutan air Kuiz Interaktif 5
– Menghubungkan
kawasan pedalaman
– Membawa penumpang
dan barangan
– Mengendalikan urusan
perdagangan

88

Cabaran Minda

1. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.

Bintulu SMART feri
berkongsi kereta
tanah tinggi Timur-Barat

(a) Lebuhraya menghubungkan Grik di Perak dan Jeli di Kelantan.

(b) Perkhidmatan digunakan untuk mengangkut penumpang dari Kuala Kedah
ke Pulau Langkawi.

(c) berfungsi menangani masalah banjir kilat dan mengurangkan kesesakan lalu
lintas di Kuala Lumpur.

(d) Bentuk muka bumi dan berhutan tebal menyukarkan pembinaan jalan raya
di Sabah dan Sarawak.

(e) Pelabuhan merupakan pelabuhan yang mengendalikan eksport gas asli
cecair negara.

(f) Amalan dapat mengurangkan masalah pencemaran udara.

2. Jawab soalan di bawah berdasarkan peta yang diberi.

100°T 105°T 110°T 115°T
S
UU

P

5°U Laut
China Selatan

R

Selat Q
Melaka

Peta Malaysia

Namakan:

(a) Bandar paling utara di Lebuhraya Utara-Selatan yang bertanda P.

(b) Stesen kereta api di persimpangan antara pantai timur dengan pantai barat
Semenanjung Malaysia yang bertanda Q.

(c) Pelabuhan kontena R.
(d) Lapangan terbang antarabangsa S.

3. Mengapakah kerajaan memperkenalkan sistem pengangkutan rel bersepadu seperti
monorel, Transit Aliran Ringan (LRT) dan Transit Aliran Massa (MRT)?

Bab 5

89

BAB Telekomunikasi

6 di Malaysia

Mari kita terokai:

1 Alat telekomunikasi di Malaysia

Apakah yang akan Tahukah anda alat-alat telekomunikasi yang pernah
anda pelajari? wujud di Malaysia sejak era penjajahan hingga kini?

✓ Mengenal pasti alat 4 Kesan telekomunikasi terhadap
telekomunikasi di Malaysia.
pembangunan negara
✓ Menerangkan kemajuan alat Kesan telekomunikasi terhadap
telekomunikasi di Malaysia. pembangunan negara

✓ Membahaskan kepentingan Positif
telekomunikasi di Malaysia.
Bab 65
✓ Menilai kesan telekomunikasi
terhadap pembangunan
negara di Malaysia.

✓ Menentukan penggunaan
alat telekomunikasi
secara beretika.

90

DInduksi BabdSmtteeeaelnlteemeukkplabonoehaimmnawmguuhaanenarimiukrkdiahapusisnneniiy.iliataaemjatlkaPereeihernbhnymaaaacbbdaekaansnidniptykiue,akbmabneanaahhdpbniaadekruradukpnadeaypupmananenbtismagmaenbhebgaantenraeiirlngaakanuinsyknaoraeasalnokpnkgageytnainepttketiMnnesmgoakaaatnlloaknodgyllutaoisemligcalaeaiam.kntmogtmgaekdikuhlenunnyomikagloaanasgtgni.i

2 Kemajuan alat telekomunikasi 3 Kepentingan telekomunikasi

di Malaysia di Malaysia

Sejauh manakah kemajuan alat Apakah kepentingan telekomunikasi
telekomunikasi di Malaysia? terhadap individu dan pembangunan
sesebuah negara?

5 Penggunaan alat telekomunikasi secara beretika

Bagaimanakah menggunakan alat
telekomunikasi secara beretika?

Negatif

Bab 56

91

6.1 Alat Telekomunikasi di Malaysia

Perkataan telekomunikasi berasal daripada perkataan Greek. ‘Tele’ bermaksud
“sangat jauh” manakala komunikasi bermaksud proses untuk menghantar informasi
yang melibatkan masyarakat. Oleh itu, telekomunikasi bermaksud suatu interaksi yang
melibatkan jarak yang jauh antara penyampai dengan penerima.

1 2

Telegraf Telefon

Alat yang diperkenalkan oleh Telefon talian tetap mula
pihak British pada tahun 1876 digunakan di Tanah Melayu
untuk urusan pentadbiran di pada tahun 1891 dan menjadi
Tanah Melayu. sangat penting kerana permintaan
meningkat dengan ketara.

3 4

Mesin teleks Mesin faks

Jaringan teleprinter mirip Teknologi telekomunikasi yang
dengan jaringan telefon yang digunakan untuk memindahkan
berfungsi mengirim pesanan salinan dokumen menggunakan
dalam bentuk teks. mesin faks yang disambungkan
dengan rangkaian telefon.

5 6

Telefon bimbit Telefon pintar

Telefon bimbit juga dikenali Merangkumi perisian komputer
sebagai telefon selular atau seperti GPS, kamera digital,
telefon tanpa wayar. Mula bluetooth, Internet dan juga
diperkenalkan di Malaysia aplikasi-aplikasi media sosial seperti
pada tahun 1980-an. Facebook, Instagram, Twitter,
WeChat, WhatsApp, Telegram dan
permainan maya.

Bab 6 Uji Diri 6.1 Glosari

1. Apakah yang anda faham tentang telekomunikasi? GPS: Sistem
2. Pada pendapat anda, bagaimanakah alat penentududukan sejagat
(Global Positioning System).
telekomunikasi pada masa hadapan?

92