BAHASA JAWA KELAS 6
PIWULANG 4
TEMBANG KINANTHI
TEMBANG MACAPAT
1) Tembang macapat yaiku salah sawijining tembang kang
ngrembaka ing tlatah Jawa kang nduweni sawenehing
paugeran. Paugeran-paugeran ing tembang macapat iku
cacahe ana telu, yaiku guru lagu, guru gatra, lan guru
wilangan.
2) Tembang macapat iki ana kang ngarani yen macane papat-
papat, kang dimaksud yaiku macane saben patang wanda
(suku kata)
Tembang macapat kang cacahe 11, siji lan sijine
nduweni watak, sasmita, lan ginanipun, yaiku :
Saben tembang macapat iku ana paugerane dhewe-dhewe. Paugeran sajroning
tembang macapat iku ana telu, yaiku :
▪ Guru gatra yaiku cacahing gatra ing saben pada.
▪ Guru lagu yaiku dhong-dhinging swara ing saben pungkasaning gatra.
▪ Guru wilangan yaiku cacahing wanda ing saben gatra.
Setiap Tembang Macapat itu ada aturan (batas) masing-masing. Aturan (batas) di
dalam Tembang Macapat itu ada tiga, yaitu :
▪ Guru Gatra yaitu banyaknya jumlah larik/baris dalam satu bait.
▪ Guru Lagu yaitu jatuhnya persamaan bunyi sajak dalam setiap larik (baris).
▪ Guru Wilangan yaitu banyaknya jumlah suku kata dalam setiap larik (baris).
PAUGERAN TEMBANG MACAPAT
Tembang Kinanthi
TEMBANG KINANTHI
Kinanthi saka tembung kanthi utawa tuntun kang ateges dituntun
supaya bisa mlaku ngambah panguripan ing alam donya.
Dadiya laku nireku (8 u)
Cegah dhahar lawan guling (8 i)
Lawan aja sukan sukan (8 a)
Anganggowa sawatawis (8 i)
Ala wateke wong suka(8 a)
Nyuda prayitna ning batin(8i)
Padha gulangen ing kalbu, Latihlah didalam hatimu,
Ing sasmita amrip lantip, Tentang suara hati supaya
Aja pijer mangan mendra, menjadi pandai,
Ing kaprawiran den kaesthi, Jangan hanya makan dan tidur,
Pesunen sariranira, Patuhilah jiwa asatria,
Sudanen dhahar lan guling, Kendalikan tubuhmu,
Kurangilah makan dan tidur.
Dadia laku nireku, Jadikanlah kebiasaan,
Cegah dahar lawan guling, Menahan makan dan tidur,
Lan aja sukan-sukan, Dan jangan bersuka-suka,
Anganggoa sawatawis,
Ala watake wong suka, Gunakan secukupnya,
Nyuda prayinaning batin Buruk watak orang bersuka suka,
Mengurangi kewaspadaan batin.
Yen wis tinitah wong agung, Jika sudah ditakdiarkan menjadi
Aja sira nggunggung dhiri, orang yang terhormat,
Aja lekat lan wong ala, Janganlah kamu
Kang ala lakunireki, menyombongkan diri,
Nora wurung ngajak-ajak, Jangan bersahabat dengan
Satemah anunulari. orang yang jahat,
Yang buruk kelakuannya,
Akhirnya cuma selalu
mengajak,
Hanya akan menularkannya.