"Pedagog" gazetasi

1956-yil TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI GAZETASI 2020-yil

Ma'naviy-ma'rifiy gazeta 3(1004)-son, oktyabr, 2020-yil

Tahlil Tadbir Universitet Ijod

Zamonaviy TDPU tomonidan Bu yil TDPUga Shamol ortidan
ta'lim ... Abdulla Avloniy necha nafar xorijiy yugurib...
asari uch tilda chop abituriyent hujjat
etildi topshirdi?

Tahlil

Zamonaviy ta'lim: Alisher Umarov
maqsadlar, harakatlar, natijalar
Tarixda Renessans ya'ni uyg'onish davrida
ulkan kashfiyotlar, misli ko'rilmagan
qurilishlar, global o'zgarishlar yuz bergan,
daholar yetishib chiqqan. O'zbekistonda
bashorat qilinayotgan yangi bir uyg'onish –
Uchinchi Renessans davri yurtimiz tarixi
zarvaraqlarida yorqin sahifa bo'lib qolishi,
maqsadli, tizimli olib borilgan tarbiya, ta'lim
natijasida kelgusi avlod vakillaridan
Ulug'beklar, Ibn Sinolar yetishib chiqishiga
ishonmoqdamiz. Ushbu jarayonda albatta
mamlakatmiz oliy ta'lim muassasalari
faoliyati xususan pedagog kadrlarni
tayyorlash bo'yicha yuqori sifatli amaliy
ishlar muhim. Xalqimizning ulug'vor qudrati
jo'sh urgan hozirgi zamonda O'zbekistonda
yangi bir uyg'onish – Uchinchi Renessans
davriga poydevor yaratilmoqda, desak, ayni
haqiqat bo'ladi. Bugun jahon miqyosida
yurtimiz haqida so'z ketganda «Yangi
O'zbekiston» iborasi takror-takror tilga
olinmoqda. Bu keyingi yillarda
taraqqiyotning mutlaqo yangi bosqichiga
qadam qo'yganimiz, yutuqlarimizning
e'tirofi hamda jahon hamjamiyatining
yurtimizga jiddiy e'tiboridir. Bugungi kunda
o'sib kelayotgan yosh avlodni tarbiyalash,
ularni har tomonlama bilimli va tajribali qilib
voyaga yetkazish, oliy ta'lim muassasalariga
kengroq jalb qilish, xotin-qizlarga imtiyozli
kvotalar ajratish bo'yicha qator ustuvor
vazifalar belgilangan edi.

Davomi 2-betda

Yangiliklar TDPU tomonidan Abdulla Avloniy asari uch tilda chop etildi

Ta'lim to'g'risidagi yangi Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev tomonidan
qonun qabul qilindi 1-oktabr – "O‘qituvchi va murabbiylar kuni"ga
bag'ishlangan tantanali marosimda, milliy ta'lim va

O'qituvchilarning oylik tarbiya tizimini yaratishga beqiyos hissa qo‘shgan
Abdulla Avloniy, Mahmudxo'ja Behbudiy, Munavvarqori
TDPU NDPI va Qo'rakol xalqaro
maoshlari 10 million Abdurashidxonovning “Buyuk xizmatlari uchun” ordeni maktab internati bilan hamkorlik

so'mgacha oshiriladi bilan taqdirlanganligi, millat va davlat istiqbolida yetuk memorandumini imzoladi
allomalarining mehnati unutilmasligi va hamisha
14-oktyabr kuni Toshkent davlat pedagogika universiteti
Psixologiya sohasidagi ulug'lanishini anglatadi. Ta'lim-tarbiya, xulq, madaniyat mutasaddilari navbatdagi ko'chma tanishuv darslarni
o'tkazish maqsadida Navoiy davlat pedagogika institutida
ta’lim yo‘nalishlari kabi ko'plab umuminsoniy qadriyat va tushunchalar ustida ulkan ijodiy boyliklarni yaratgan bo'lishdi. Yangi o'quv yilida universitetmizga Navoiy
viloyatidan 100 dan ortiq talaba qabul qilingan. O'tkazilgan
qabul parametrlari 30 Abdulla Avloniy shaxsi va ijodiy qarashlari pedagogika ta'limi sohasi uchun yo'lchi yulduz tanishuv darsi jarayonida ularga oliy ta'lim muassasasi
foizga oshiriladi vazifasini o'taydi. Shu o'rinda, Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti ham talabasi maqomi, muhim qoidalar, masofaviy ta’lim olish
Abdulla Avloniy merosini o'rganish va uni keng tadbiq qilishda ko'plab salmoqli ishlarni amalga tartibotlari to'liq tushuntirildi. (Davomi 3-betda)

Ta’lim tizimini tubdan oshirmoqda. Xususan, Nizomiy nomidagi TDPU jamoasi tomonidan Abdulla Avloniyning “Turkiy
o‘zgartiradigan farmon Guliston yohud axloq” asari rus, ingliz va qozoq tillariga tarjima qilinib, nashr etildi va joriy yilning
loyihasi muhokamaga 17-oktyabr kuni Adiblar xiyobonida joylashgan “Toshkent muzeyi” anjumanlar zalida mazkur asar
taqdimoti o'tkazildi. Tadbirda ma'rifatparvar adibning ilmiy-ijodiy merosini o'rganish va targ'ib

qo‘yildi qilishga qaratilgan qator, ilmiy-ma'rifiy va amaliy ishlar haqida so'z yuritildi.

Maktab ta'limi vazifasi ijtimoiy tartibotni individual tarzda anglaydigan va T AHLIL
saqlaydigan intellektual shaxslarni yaratishdir.

Zamonaviy ta'lim: maqsadlar, harakatlar, natijalar (davomi)

Shunga muvofiq, Nizomiy nomidagi Toshkent davlat har bir fakultetida ta'lim yo'nalishlari kesimida bir nafardan va madaniy taraqqiyoti istiqbolini belgilash, jahon hamjamiyati
pedagogika universitetida ham qabul jarayonini o'z muddatlarida edvayzer belgilandi. Edvayzerlar uchun seminar-trening va mamlakatlari safidan munosib o'rin egallashga intilish yo'lidagi
belgilangan talab darajasida, uyushqoqlik bilan o'tkazildi. Qabul mahorat darslari tashkil etildi. O'n to'rt kunlik (2 hafta) kredit keng ko'lamli ishlarni amalga oshirish bilan kechmoqda.
komissiyasining ish joyi tashkil etilib, tezkor internet tizimiga haftaligini samarali tashkil etish maqsadida talabalar uchun Jahonning rivojlangan mamlakatlari tajribalarini o'rganish,
ulangan kompyuterlar bilan ta'minlandi. Abituriyentlar va uslubiy ko'rsatmalar ishlab chiqildi. Xotin-qizlar har qanday mahalliy shart-sharoit, iqtisodiy va intellektual resurslarni
ularning ota-onalariga qabul jarayoni tog'risida to'liq ma'lumot jamiyatning eng asosiy bo'g'ini hisoblanadi. Chunki yosh avlod inobatga olgan holda jamiyat hayotining barcha sohalarida tub
taqdim etuvchi axborot markazi faoliyat olib bordi. Bu yilgi qabul ta'lim-tarbiyasi nisbatan ko‘proq shu xilqatning salohiyati va islohotlarning amalga oshirilayotganligi yangidan-yangi
uchun Toshkent davlat pedagogika universitetida 4 ta ta'lim bilimiga bog‘liq. So‘nggi yillarda davlatimiz rahbari tashabbusi yutuqlarga erishishni ta'minlamoqda. Turli sohalarda yo'lga
shakli bo'yicha qabul amalga oshirildi. Bular: kunduzgi, sirtqi, bilan xotin-qizlarning jamiyatdagi mavqeini oshirish, ularni qo'yilayotgan xalqaro hamkorlik garchi o'z samarasini
kechki va magistratura ta'lim shakllari bo'lib, bularga jami 3406 ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini yaxshilash, iqtidorli ayollarni qo‘llab- berayotgan bo'lsa-da, biroq, milliy mustaqillikni har jihatdan
ta (davlat granti 474 ta, to'lov- kontrakt asosida 2932 ta) talaba quvvatlash maqsadida juda ko‘p islohotlar amalga oshirildi. mustahkamlash, erishilgan yutuqlarni boyitish, mavjud
qabul qilish rejalashtirilgan edi. Magistraturada 29 ta Ayolning oila va jamiyatdagi o'rni yuksak bo‘lishi, davlatning kamchiliklarni tezkor bartaraf etish oliy ta'lim tizimini isloh
xalqaro hamjamiyat orasidagi o'rni yuksak bo'lishiga olib keladi. qilishda sobitqadamlik, shijoat va qat'iyat ko'rsatishni talab
mutaxassislikka 206 ta (davlat granti 44 ta, to'lov-kontrakt Millat genofondi va inson kapitaliga tikilgan sarmoya qanchalik etmoqda. Bu borada davlatimiz rahbari: “Oliy ta'lim tizimini
asosida 162 ta) qabul rejalashtirilgan edi. Shu o'rinda, bu o'quv katta bo'lmasin, ayol zotiga beriladigan e'tibor va hurmat past zamonaviy usullar yordamida samarali boshqarish, sohada
yilidan boshlab yangi ta'lim yo'nalishlari, ish beruvchi talab va bo'lsa, sarmoya behudaga sarflangan bo‘ladi. Shunday ekan, eng moddiy-texnik bazani kuchaytirish, o'quv-metodik ishlarni
takliflari asosida ayrim ta'lim yo'nalishlari nomlari o'zgartirildi va birinchi o‘rinda Prezidentimiz rahnamoligida boshlangan xotin- takomillashtirish bo'yicha jiddiy choralar ko'rishimiz zarur.
yangilar ochildi. Bular: Matematika o'qitish metodikasi, Fizika va qizlarga bo'lgan e'tiborning davlat siyosati darajasiga olib Kadrlar buyurtmachilari hisoblangan iqtisodiyot tarmoqlarining
astronomiya o'qitish metodikasi, Kimyo o'qitish metodikasi, chiqilishi va bu harakat butun jamiyat a'zolari tomonidan real ehtiyojidan kelib chiqib, oliy ta'lim tizimini
Biologiya o'qitish metodikasi, Geografiya o'qitish metodikasi, qo'llab-quvvatlanishi kerak. O'zbekiston Respublikasi rivojlantirishning strategiyasini belgilash, davlat ta’lim
Tarix o'qitish metodikasi, Psixologiya (faoliyat turlari bo‘yicha) Prezidentining "Pedagogik ta'lim sohasini yanada rivojlantirish standartlari va malaka talablarini qayta ishlab chiqish,
ta'lim yo'nalishlari bu o'quv yilidan boshlab Matematika va chora-tadbirlari to'g'risida" qaroriga asosan Toshkent davlat talabalarning malakaviy amaliyotini samarali tashkil etish
informatika, Fizika va astronomiya, Kimyo, Biologiya, Geografiya pedagogika universiteti tubdan o'z faoliyatini qayta yo'lga lozim”, degan edi. Ushbu fikr va g'oyalardan to'g'ri xulosa
va Iqtisodiy bilim asoslari, Tarix, Psixologiya: amaliy psixologiya qo‘ymoqda. Bunda eng asosiy maqsad - barcha xalqaro va milliy chiqarib olish har birimizning Vatan va xalq oldidagi muqaddas
sifatida yo'lga qo'yildi. Shuningdek, magistratura sifat standartlariga javob beruvchi zamonaviy pedagog kadrlarni burchimiz hisoblanadi. Zero, kadrlar tayyorlashning
mutaxassisliklarida Testologiya va pedagogik o'lchovlarni tayyorlashdir. Toshkent davlat pedagogika universiteti samaradorligi xalq ta’limi va oliy ta’lim tizimining zamon
baholash mutaxassisligi yangidan tashkil etildi. Alohida iqtidor talabalarining ko'pchilik qismi xotin-qizlardan iborat. Bu esa, talablari darajasida ta'limning ilg'or texnologiyalarini qo'llab,
talab qiladigan jismoniy madaniyat, musiqa ta'limi, tasviriy san'at respublikamizning turli hududlariga ham sifatli pedagog, ham o'qitishni sifatli tashkil etishiga bevosita bog‘liqdir. Endilikda
va muhandislik grafikasi, chaqiriqqacha harbiy ta'lim mukammal ayol shaxsini yetkazishda oliy ta'lim muassasasi o'rni kadrlarni yangicha va mustaqil fikrlashga o'rgatishning
yo'nalishlarida bo'ladigan kasbiy (ijodiy) imtihonlar dasturlari va yuksak ekanligining dalilidir. Ayol kishi butun boshli oilada mezonlari bir qadar kengayib, faol tadbirkorlik, innovatsion
baholash mezonlari tasdiqlandi va universitet veb-saytiga tarbiya topayotgan farzandlarga ma'suldir. Pedagog ayolning g'oyalar va ilg'or texnologiyalarni jadal o'zlashtirishga raqamli
joylashtirildi. Arizalar tushumi haqida ham to'xtalib o'tish lozim, yelkasidagi ma'suliyat esa ikki karra muhimroq. Sababi, u iqtisodiyotni egallash talabi ham qo'shildi. Raqamli
kunduzgi ta'lim shaklida (qabul rejasi 1975ta) 125111 ta bo'lib, nafaqat o'z farzandlari tarbiyasi, balki yuzlab-minglab yosh iqtisodiyotga oid bilim va malakalar nafaqat iqtisodchilarga,
tanlov 63.3 tani tashkil qilgan. Eng katta tanlov Boshlang'ich avlodning ta'lim-tarbiyasi uchun ham javobgar va ma'suldir. Bu balki barchamizga, birinchi navbatda, ertangi kunimizning
ta'lim (o'zbek) yo'nalishida bo'lib 278.6 tani tashkil qilgan. Sirtqi yil davlatimiz rahbari boshchiligida, xotin-qizlarni jamiyatdagi bayroqdori bo'lgan bo'lajak o'qituvchilarga, ilk o'quvchilik
ta'lim shaklida (qabul rejasi 700 ta) 138181 ta bo'lib, tanlov 197.4 mavqeini oshirish va iqtidorli qizlarni qo'llab-quvvatlash yillaridan hayot uchun zarur bilimlar va kompetensiyalarni
tani tashkil qilgan. Eng katta tanlov Pedagogika va psixologiya maqsadida respublika bo'yicha, OTMlarga kirish uchun puxta egallashga intilayotgan farzandlarimizga kerak. Bugungi
ta'lim yo'nalishida bo'lib 794.4 tani tashkil qilgan. Kechki ta'lim qo'shimcha 4 foizli (940 nafar xotin-qizga) qabul kvotlari texnika asrida har qanday inson raqamli iqtisodiyotga bevosita
shaklida (qabul rejasi 525 ta) 18401 ta bo'lib, tanlov 35 tani tashkil ajratilishi belgilangan edi. Bunda asosan, kam ta'minlangan, ota- ehtiyoj sezishi aniq. Kundalik turmushimizdan uning
qilgan. Eng katta tanlov Pedagogika va psixologiya ta’lim onasi vafot etgan, beva ayol farzandi bo'lgan, jismoniy ahamiyatiga oid ko'plab misollar keltirish mumkin: raqamli
yo‘nalishida bo‘lib 103.3 tani tashkil qilgan. Ushbu raqamlardan imkoniyati cheklangan, doimiy uy-joyiga ega bo'lmagan iqtisodiyotdan foydalanib, turli to‘lov sarf-xarajatlarini tejash
ko'rinib turibdiki, bugungi kunda davlatimiz tomonidan pedagog oilalarda yashayotgan, oliy ma'lumotli xotin-qizlar bilan qamrab mumkin. Boshlang'ich, o'rta va oliy ta'lim muassasalarini,
kadrlarga berilayotgan moddiy va ma'naviy e'tibor tufayli, olish darajasi past bo'lgan hududlarda yashovchi xotin-qizlarga shuningdek, o'qituvchilar malakasini oshirishga oid boshqaruv
pedagog o'qituvchi bo'lish istagidagi yoshlar soni ortmoqda. tanlov asosida oliy ta'lim muassasalariga kirishda qo'shimcha tizimlarini elektron integratsiyasi, ma'lumotlar elektron
O'zbekiston Respublikasi oliy ta'lim tizimini 2030-yilgacha kvota ajratildi. Shular orasida respublikamizning turli bazalarisiz, sifatli elektron hujjat almashinuvi hamda masofaviy
rivojlantirish Konsepsiyasida OTMlarda o'quv jarayonini hududlarida yashovchi 23 nafar xotin-qiz ushbu imtiyoz sabab, ta'limni qo'llab-quvvatlovchi ommaviy onlayn ochiq kurslari va
bosqichma-bosqich kredit-modul tizimiga o'tkazish ustuvor davlat granti asosida Toshkent davlat pedagogika universiteti mualliflik kurslarisiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Lekin afsuski,
vazifa etib belgilandi. Pedagogika OTMlarida esa 2020-2021- talabasi bo'lishdek baxtga sazovor bo'ldilar. Ushbu imtiyozning barcha jabhalarda, jumladan, ta'lim sohasida zamon
o'quv yilidan mazkur tizim asosida o'quv jarayonini tashkil etish ilk sohibalarini, ularning ota-onalari va yaqinlarini tabriklash talablaridan birmuncha ortda qolish kuzatilmoqda. O'qituvchi
va amalga oshirish asosiy yo'nalish sifatida belgilab berildi. uchun ulardan bir qanchasining xonadoniga tashrif uyushtirdik. kadrlar raqamli bilimlar va zamonaviy axborot texnologiyalarini
Hozirgi kunga qadar mazkur yo'nalishda 23 ta bakalavriat Xususan, Toshkent viloyatining Olmaliq va Ohangaron bilishi zarur. Bu ishni ertaga emas, aynan bugun talabalik
yo'nalishi va 27 ta magistratura mutaxassisliklari bo'yicha kredit- tumanlaridan o'qishga qabul qilingan qizlar bilan uchrashdik, davridan boshlash lozim. Joriy yilning avgust oyida
modul tizimiga asoslangan malaka talablari va namunaviy o'quv ularga kitoblar ulashdik. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti O'zbekistonga o'qituvchi shaxsini tayyorlab beradigan asosiy
rejalari ishlab chiqildi. Yangidan ishlab chiqilgan malaka Sh.Mirziyoyev Oliy Majlis Senati va Qonunchilik palatasiga oliy dargohlardan bo'lgan Toshkent davlat pedagogika
talablarida malaka kvalifikatsiyalari alohida belgilab berildi. murojaatnomasida 2020-yilni “Ilm-ma'rifat va raqamli universitetiga professor-o'qituvchilarni tanlov asosida ishga
Shuningdek, bakalavriat yo'nalishlari o'quv rejasiga 345 ta, iqtisodiyotni rivojlantirish yili” deb atashni taklif qilib, qabul qilish bo'yicha e'lon berildi. Shu asosda bugungi davr
magistratura mutaxassisliklari uchun 135 ta yangi nomdagi o'quv “hammamiz uchun zamonaviy bilimlarni o'zlashtirish, chinakam talabiga mos keluvchi, zamonaviy fikrlaydigan yosh, ilmiy
fanlari kiritilib, kredit-modul tizimiga asoslangan fan dasturlari ma'rifat va yuksak madaniyat egasi bo'lish uzluksiz hayotiy darajaga ega bo'lgan kadrlar ishga qabul qilindi. Bugungi kunda
ishlab chiqildi. O'quv rejasiga kiritilgan fanlar kredit-modul tizimi ehtiyojga aylanishi kerak”ligini aytib o‘tdi. Chinakam ma'rifatga, universitet infratuzilmasida raqamli iqtisodiyot yo'nalishini
asosida o'quv jarayonini amalga oshiradigan xorijiy davlatlar ilm-fanga mehr-muhabbat o'zbek xalqining qonida bor. Ulug' shakllantirish va rivojlantirishga e'tibor qaratish zarur. TDPUda
tajribasi asosida tanlandi. Bakalavriat ta'lim yo'nalishlari uchun mutafakkirlarimiz ham tarix sahifalariga zarhal harflar bilan amalga oshirilayotgan ishlar, pedagog kadrlar tayyorlash
460 ta, 378 ta tanlov (elektiv) kurslari katalogi ishlab chiqildi. bitilgan umr bitiklarini ilm-u ziyoga mehr-muhabbat bilan sifatini yaxshilash yuzasidan rahbarlar (kafedra mudirlari,
Tanlov (elektiv) kurslar katalogini ishlab chiqishda zamonaviy bezaganlar. Dunyo miqyosida barcha sohalarda, jumladan, fakultet dekanlari, monitoring bo‘limi boshlig'i)ning shaxsiy
fan, texnika yutuqlari, ish beruvchi va ta'lim oluvchilarning ijtimoiy-iqtisodiy aloqalar, ilmiy-texnik taraqqiyot, ta'lim va fan mas'uliyati oshirilmoqda. Garchi, maktablarda 11 mingdan ortiq
ehtiyojlari alohida hisobga olindi. Toshkent davlat pedagogika sohasida globallashuv jarayonlari shiddat bilan dinamik ravishda o'qituvchiga ish o'rni mavjud bo'lsa-da, ya'ni, jamiyatimizning
universiteti tomonidan pedagogika oliy ta'lim muassasalari o'sib borayotgan bugungi kunda ilm-ma'rifatning qadri yanada o'qituvchi kadrlarga ehtiyoji yuqori darajada bo'lsa-da, har yili
uchun talaba va professor-o'qituvchi ishchi dasturi (Sillabus) yuksakka ko'tarilmoqda. Ilm-ma'rifatni yuksaltirishda esa taxminan 20 ming pedagog kadr tayyorlanayotganiga
namunasi ishlab chiqildi. 1-kurslar uchun universitet professor- pedagogik kadrlar salohiyati muhim o'rin tutadi. Mustaqillik
o'qituvchilari tomonidan 404 ta fan bo'yicha Sillabuslar ishlab yillari tom ma'noda O'zbekiston Respublikasi ijtimoiy-iqtisodiy Davomi 3-betda
chiqildi va elektron platformaga joylashtirildi. Universitetning

Toshkent davlat TDPU professor- 23 nafar xotin-qiz TDPU talabasi
pedagogika universitetiga o'qituvchilari ilmiy-ijodiy imtiyozli asosda xalqaro ilmiy-amaliy
2020-yil qariyb 50 ishlar tanlovida g'olib TDPU talabasi bo'ldi tanlovda mutlaq g'olib
mingdan ortiq abituriyent bo'ldilar. deb topildi
hujjat topshirdi (Davomi 3-betda)

niversitet "lifestyle"

Zamonaviy ta'lim: maqsadlar, harakatlar, natijalar (davomi)

qaramay, shularning yarmi maktabga bormoqda, xolos. Ushbu ishlari amalga oshirilgan. Mazkur jurnal "Scopus", xalqaro ilmiy- o'qituvchilarining xorijiy OTMlarida amaliyot o'tashi va malaka
masalalarni chuqur o'rgangan holda biz universitetning bu texnik ma'lumotlar bazasiga kiritilgan jurnallarga oshirishi ta'minlangan. Xalqaro hamkorlik doirasida xorijiy oliy
sohadagi faoliyatini yaxshilashga, bo'lajak pedagog kadrlarni tenglashtirilgan. Universitetni xalqaro reyting agentliklari ta'lim va ilmiy muassasalar magistratura mutaxassisligiga 112
tanlash, saralash va tayyorlash jarayonlariga zarur o'zgartirishlar tizimiga kiritish borasida amalaga oshirilgan ishlar natijasi nafar, doktoranturasiga 51 nafar yoshlar ta'lim olishga qabul
kiritishga e'tibor qaratishimiz lozim. Umumiy o'rta ta'lim va o'laroq, "Times Higher Education" (THE) xalqaro reyting qilindi. "El-yurt umidi" jamg'armasi orqali 46 nafar professor-
TDPU faoliyatini integratsiyalash orqali pedagogik ta'lim agentliklari ro'yxatiga kiritish maqsadida universitening profilini o'qituvchining Kanada, Buyuk Britaniya va Italiya davlatlarida
yo'nalishiga bolalarni yaxshi ko'radigan, ilm-ma'rifatni ochishga muvaffaq bo'lindi. Universitetda innovatsion jamg'arma amaliyot o'tashi ta'minlandi. Universitet talabalarining fan
yalovbardor qila oladigan, yuksak ijodiy salohiyatga ega yoshlarni tashkil etilgan. Hozirda innovatsion jamg'arma mablag'i 947 olimpiadalari respublika bosqichida ishtirok etish natijadorligi
tanlash lozim. Universitetda oliy malkali ilmiy va ilmiy pedagog mln.361 ming so'mni tashkil etadi. Uch yil davomida 3 mlrd. 906 ortib bormoqda. 2018-yilda 11 nafar, 2019-yilda 14 nafar, 2020-
kadrlar tayyorlashga alohida e'tibor qaratilmoqda. Hozirda mln. 366 ming so'mni tashkil etgan. Bugungi kunda yilda 35 nafar talabalar fan olimpiadasi ikkinchi bosqichi
universitetda jami 61 nafar tayanch va 6 nafar doktorantlar tahsil universitetda pedagogika, psixologiya, tarix, filologiya fanlari sovrindorlari bo'lishga erishdilar. Universitetda ilmiy to'grakalar
oladilar. 2020-yilning o'zida 4 nafar 3 kurs doktorantlar bo‘yicha O'zbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya ro'yxatiga soni 51 taga yetgan bo'lib, ularga qamrab olingan talabalar soni
dissertatsiyalarini muddatidan oldin himoya qilishga muvaffaq kiritilgan ikkita ilmiy jurnal: “TDPU ilmiy axborotlari” va 1000 nafardan oshdi. Universitetning investitsiyaviy
bo‘ldilar.Universitetdagi ilmiy jurnallarining Scopus, “Pedagogika” ilmiy jurnallari mavjud. Shuningdek, ikkita: jozibadorligini oshirish va raqobatbardoshligini ta'minlash
ScienceDirect va boshqa xalqaro ilmiy-texnik ma’lumotlar pedagogika fanlari va psixologiya fanlari bo'yicha ilmiy darajalar maqsadida qator ishlar amalga oshirilgan. Xususan, universitetda

bazalariga bosqichma-bosqich kiritilishini ta'minlashga urg'u beruvchi ilmiy kengashlar mavjud. 2020-yilning o'zida Jahon banki Akademik innovatsiyalar fondining «Oliy ta'lim

berlimoqda. Hozirda yangi “Central Asia journal of Education” universitet professor-o'qituvchilari tomonidan "SCOPUS" muassasalarida pedagogika va psixologiya fanini o'qitish

nomli jurnalni "Quacquarelli Symond" (QS) va "Times Higher ma'lumotlar bazasidagi jurnallarda 51 ta ilmiy maqolalar nashr amaliyoti va ong osti sohasiga doir ta’lim berish jarayonini

Education" (THE) xalqaro reyting agentliklari ro'yxatiga kiritish etilgan. So'nggi uch yilda universitetning 1611 nafar professor- takomillashtirish” nomli granti bajarilmoqda.

TDPU NDPI va Qo'rakol xalqaro TDPU professor-o'qituvchilari “O'zbek

maktab internati bilan hamkorlik memorandumini imzoladi tilini o'qitishning eng yaxshi

metodikasi” ilmiy-ijodiy ishlar

Toshkent davlat pedagogika universiteti tanlovida g'oliblar qatorida bo'ldilar
bilan Navoiy davlat pedagogika instituti
o'rtasida yangi memorandum imzolandi. Undan tashqari, ushbu maktabning ko'plab
Memorandum asosida ikki oliy ta'lim
muassasi o'rtasidagi hamkorlik o'quvchilari xalqaro fan olimpiadalarida
aloqalarini yanada rivojlantirish, ilmiy,
o'quv va ish faoliyatlarini samarali tashkil munatazam g'oliblikni qo'lga kiritib
etish tajribalarini almashishga kelishib
olindi. Mеmоrаndumning mаqsаdi kelishmoqda. Prezidentimizning
yuqori malakali, jumlаdаn, ilmiy-
pеdаgоgik kаdrlаr tаyyorlаsh, ulаrning "O'qituvchi va murabbiylar kuni" bayrami
mаlаkаsini оshirish vа qаytа tаyyorlаsh
bоrаsidа o'zаrо tаjribа аlmаshish, munosabati bilan 30-sentyabr kuni qilgan
mаzkur tizimni tаkоmillаshtirish
mехаnizmlаri vа mеtоdlаrini ishlаb murojaatiga javoban, Toshkent davlat
chiqish, tа'lim jаrаyonigа ilg'оr pеdаgоgik
vа innоvаtsiоn tехnоlоgiyalаrni jоriy pedagogika universiteti, Qorako'l Xalqaro
etishgа ko'mаklаshish hisоblаnаdi.
Shuningdek, universitet rahbariyati va maktabi tajribasini chuqur o'rganish,
mutasaddi xodimlari Buxoro viloyatiga
qilgan ishchi tashrifi davomida, Qorako'l amaliyotga keng joriy qilish va hamkorlikda
tumanidagi Qorako'l Xalqaro maktabida
ham bo'ldi. 2019-2020 o'quv yilida ilmiy-o'quv izlanishlarni olib borish
Qorako'l tuman Xalqaro matematika
maktabini bitirgan 48 nafar maqsadida ikki tomonlama qo'shma
o'quvchilarning barchasi (100%) bugungi
kunda talabalik safiga qabul qilindi. memorandum imzoladi. Shu bilan birga

Qorako'l Xalqaro maktabi ilg'or metodik

tajribasini rivojlantirish maqsadida

Toshkent davlat pedagogika universiteti
qoshida Ilmiy-metodik laboratoriya O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Davlat tilini
rivojlantirish departamenti bilan hamkorlikda oliy ta'lim muassasalari
faoliyati yo'lga qo'yildi.
professor-o'qituvchilari o'rtasida o'zbek tili ta'limini takomillashtirish va

Zamonaviy O'zbekiston uchun zamonaviy yangi g'oyalarni rag'batlantirishga qaratilgan “O'zbek tilini o'qitishning
pedagog kadrlarni yetishtirishni maqsad eng yaxshi metodikasi” ilmiy-ijodiy ishlar tanlovi tashkil qilindi. Tanlovda
qilgan universitet jamoasi har tomonlama filologik, nofilologik va metodik yo'nalishlar bo'yicha ilmiy ijodiy ishlar
hamkorlik va izlanishlar orqali ta'lim qabul qilindi hamda bir necha bosqichlarda o'tkazildi. 1-bosqichda, 2020-
muassasasida yuqori darajadagi, sifatli yilning 20-avgustidan 20-sentyabrigacha ijodiy ishlar qabul qilindi.
ilmiy-o'quv muhitni yaratish ustida muttasil 2-bosqichda Hakamlar hay'ati tomonidan ijodiy ishlar ko'rib chiqildi.
3-bosqichda esa g'oliblarni e'lon qilish va taqdirlash ma'rosimlari bo'lib
harakatlar olib bormoqda.
o'tdi.

Ushbu tanlovda Toshkent davlat pedagogika universitetining professor-
o'qituvchilari ham munosib ishtirok etdilar. Jumladan, nofilologik
yo'nalish bo'yicha 3-o'rinni p.f.n., dotsent S.Adilova egallab bazaviy
hisoblash miqdorining 25 barobari miqdorida pul mukofoti bilan
taqdirlandi. “O'zbek tilini o'qitishning eng yaxshi metodikasi” tanlovining
metodik yo'nalishida “Boshlang'ich ta’lim metodikasi” kafedrasi
dotsentlari U.Masharipova va X.Sattorova, tayanch doktorant
D.To'xliyeva faol ishtiroklari uchun taqdirlandilar.
Tanlovning o'tkazilishi o'zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzini
oshirish, davlat tilini milliy qadriyat sifatida targ'ib qilishga xizmat qildi
desak, mubolag'a bo'lmaydi.

Bu yil TDPUga necha nafar xorijiy abituriyent hujjat topshirdi?

Toshkent davlat pedagogika universiteti ko'plab mamlakatlardan Janubiy Koreya, Nigeriya Kamerun, Kot-d'Ivuar , Pokiston va Universitet har tomonlama barcha xorijiy talabalarni qo‘llab-

keluvchi xorijiy talabalarga ta'lim beradi. Yildan-yilga universitetda Bangladesh davlatlaridan. O'tgan 2019-2020-o'quv yilida jami 22 quvvatlashga doimo tayyor. Masalan, pandemiya davrida

o'qish istagida bo'lgan xorijiy abituriyentlarning soni oshib nafar xorijiy abituriyent o'qishga qabul qilingan. Ularning 13 nafari Turkmaniston Respublikasiga qaytib ketolmagan turkman

bormoqda. 2020-2021-o‘quv yilida 70 nafar xorijiy abituriyent bakalavr, 7 nafari sirtqi va 2 nafari magistraturada tahsil talabalariga ham moddiy ham ma'naviy yordam ko‘rsatish

universitetda o‘qish istagida hujjat topshirishgan bo'lib, ularning 48 olishmoqda. yaratilgan. Jumladan, yotoqxona zamonaviy bo'yicha universitet mutasaddilari barcha choralarni ko'rishdi.

nafari bakalavr, 20 nafari sirtqi, 1 nafari magistraturaga va 1 nafari ta'mirdan chiqqan bo'lib, zaruriy mebellar bilan jihozlangan,

ikkinchi mutaxassislikka talabgorlardir. Hujjat topshirgan shuningdek, wi-fi o'rnatilgan, xorijiy talabalarning vizalari va Gulnoza Egamberdiyeva

abituriyentlar Rossiya, Turkmaniston, Qozog'iston, Ozarbayjon, ro'yxatdan o'tishlari xalqaro bo'lim tomonidan tayyorlab beriladi. TDPU Xalqaro aloqalar bo‘limi boshlig‘i

amonaviy pedagog

Ta'lim inqilobi: Finlandiya 2020

Sayyoramizning miyasiga aylanishga harakat O'qituvchi ham o'quvchi ham dars PISA ko'rsatkichlarida eng yuqori o'rinda

qilayotgan Finlandiya, o'z ta'lim sohasini qisqa jarayonidagi xatti-harakatlarini birgalikda turgan Finlandiya, bu o'rinni saqlab qolish

muddat ichida hayratlanarli darajada kuzatib tahlil qilishadi. O'quvchilar bilan uchun tinimsiz o'zgarishlarni amalga

rivojlantira oldi. 14-asrdan 19-asrgacha munosabatda ham xolis yondashuv tizimi oshirayapti. Bu davlatdagi har bir maktab o'z

Shvetsiya, 19-asr boshidan 20-asr boshigacha yaratilmoqda. Ya'ni darsga e'tibor bermay yoki shioriga ega, mana ulardan biri:

Rossiya tarkibida bo'ldi, 1917-yildan 1945- quloq solmay o'tirgan bola bilan alohida

yigacha mamlakat juda zaif edi, shu yillar munosabat o'rnatish va muloqot olib borish "Biz o'quvchilar xavfsiz, baxtli, tinch
mobaynida fuqarolar urushi bo'lib o'tdi. kurslari tashkil etilmoqda. Bugungi kunda bir
Ikkinchi jahon urushida Germaniya tomonida o'qituvchi 12 o'quvchiga dars berayotgan va ilhomlangan muhitda bilim
turib kurashdi. Urush yakunlanganda mag'lub
Finlandiyada, bu raqam 2030-yilga kelib 1/9 olishlarini istaymiz."

davlat sifatida SSSRga ulkan reparatsiyalar holatiga keltiriladi. Bu masala ustida hozirdan Texnologiyalar va osonlik bilan qo'lga

to'ladi. Sovuq urush davrida doimo SSSR dan ishlar boshlangan. Finlyandiya ta'lim tizimi
allaqachon o'qituvchilarga dars rejalarini kiritiladigan axborot asrida, maktablarda faqat
qo'rqib yashadi. 1945-yildan 1991-yilgacha mahalliy ehtiyoj va imtiyozlarga qarab kitoblar orqali bilim berilishi, yoshlarning
o'zgartirishga imkon beradi. Mamlakat 2020- kasbiy va hayotiy ko'nikmalarni egallagan holda
mamlakatda industrializatsiya jarayonlari Fenomenga asoslangan ta’lim nima? rivojlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Finlandiya
davom etdi. 1991-yil SSSR parchalangach, ta'lim tizimida har doim o'qituvchilarga bir
savol berib kelinadi:
Finlandiya og'ir iqtisodiy inqiroz iskanjasida Finlyandiya 2020-yilga kelib fizika, yilda amalga oshirmoqchi bo'lgan ta'lim
qoldi. 1995-yilda Yevropa Ittifoqiga a'zo bo'ldi. matematika, adabiyot, tarix yoki geografiya islohotiga ancha muddat tayyorgarlik ko'rdi.
Mamlakat rivojlana boshladi. 2000-yil PISA darslari o'rniga, fenomenal ta'lim orqali Hozirda fin o'qituvchilarining 70% yangi

tadqiqotlarida Finlandiya bolalalar savodxonligi hayotga boshqacha yondashuvni joriy tizimga tayyor, universal o'qituvchilarga dasturida keltirilgan
bo'yicha 1-o'rinni egalladi. Iqtisodiy va ijtimoiy etmoqchi. Fenomenga asoslangan ta'lim - aylanib ulgurishgan.
“O'quv

rivojlanish ham aynan ta’lim tizimi taraqqiyoti o'qitish jarayonida yaxlit real dunyo Nima uchun bu muhim va kerak? mavzularga, sifatli ta’lim berishda

evaziga ro'y berdi. hodisalarini o'rganish uchun boshlang'ich ehtiyoj sezasizmi?”

Finlandiya 2019-yil birinchi choragiga ko'ra, bilimni beradi. Hodisalar to'liq mavjudlik Yangi ta'lim tizimi bolalarni "yashash" ga
xalqaro tajribalar va ta'limni baholovchi sifatida o'rganilib, ular bo'yicha ma'lumotlar va tayyor bo'lishlari uchun xizmat qiladi. Bunday savollar maktab va sinfdagi haqiqiy
tashkilot va loyihalar chiqargan natijalar ko'nikmalar subyektlar orasidagi chegaralarni Yoshlardagi qobiliyat va iste'dodni ularga bir xil muhitni biladigan o'qituvchini izlanishga,
asosida, dunyoda umumiy ko'rsatkichda 1- kesib o'tib o'rgatiladi. O'qitishning bu turi munosabatda bo'lib, qoliplarga solingan undan ham foydali fikr va takliflar olishga
o'rinni band etdi. Shunday ijobiy natijalarga yuzma-yuz va onlayn darslarni o'z ichiga oladi, bilimlarni berib uyg'otib bo'lmaydi. Yoshlarning yordam beradi.
erishishiga qaramasdan Finlandiya bugungi bunda elektron ta'lim orqali texnologiyalar va tafovutlari jamiyatning kuchli tomonlaridir va
rivojlanish holatidan qoniqmayapti. Davomiy Internetdan samarali foydalanishga katta hech kim ularni jamiyatda bir xil bo'lishlarini
muvaffaqiyat doimiy taraqqiyotni talab qiladi. e'tibor beriladi. O'quv jarayonida o'quvchilar o'z talab qilmasligi kerak. Ular fanni emas, vaziyat
Bugun Finlar yangi reja va marralarni ko'zlagan. tengdoshlari va o'qituvchilari bilan ma'lumot va hodisalarni bir necha fanlarni birlashtirish
Unga ko'ra, Finlandiya 2020-yilga kelib o'z almashish va birgalikda yangi ma'lumotni asosida o'rgansa, global tarzda fikrlay oladi.
ta'lim tizimini tubdan o’zgartiradi. Bu o'zgarish yaratish uchun o'rganishadi.
Shuning uchun hodisalarga asoslangan
asosini fenomenal ta’lim tashkil etadi. Fenomenal ta'limga asoslangan boshlang'ich o'rganish juda muhimdir. Bu jamiyatda ta'lim
O'qituvchilar o'quvchilarga ma'lum fan bilim - bu konstruktivlikdir, bunda o'quvchilar muhitini jonlantiradi. O'quvchilar va
doirasida emas, balki ma'lum muhim mavzu faol tarzda yangi bilimlarni yaratadilar, o'qituvchilar
o'rtasida konstruktiv
yuzasidan, fanlarni integratsiyalashtirib dars ma'lumotlar esa muammolarni yechish munosabatlar o'rnatish imkonini beradi. Yangi
o'tadilar. Soddaroq qilib aytganda, o'qituvchi natijasida o'rganiladi. Fenomenga asoslangan tizim bo'yicha Finlandiya ta'limda fanlarni
“daraxt” degan mavzuni tanlaydi va geografiya, ta'lim mutlaqo o'zgacha yondashuvni talab maksimal darajada qisqartiradi va ularning Ushbu mamlakat o'quvchilari yaratilgan
ekologiya, iqtisod kab fanlarni etadi. Bu jarayon o'quvchilarda bitta fenomen o'rnini muhim mavzular bilan to'ldiradi. texnologik imkoniyatlardan foydalanib, turli
integratsiyalashtirib, ushbu mavzu yuzasidan yoki tushunchaga obyektiv tomondan, turli Finlandiya ta'lim tizimini o'rganish uchun mavzu va hodisalar haqida boshqa davlat
ma'lumotlarni beradi. Ushbu ma'lumotlarni fanlar kesimida qarash ko'nikmasini borgan
mutaxassislar Xelsinkidagi o'quvchilari bilan doimiy tarzda onlayn
tahlil qilish ishlari asosan o'quvchilarning shakllantiradi. Fenomenga asoslangan maktablardan birining o'qituvchisi rep ijro muloqotlarni yo'lga qo'yib kelishadi. O'rtada
zimmasiga tushadi.
o'rganish, ta'lim berishda bolalarning tabiiy etgan holda dars o'tayotganini ko'rishadi. Bu muhokamaga sabab bo'lgan masalani hayotiy

qiziqishlaridan foydalanadi. Umumjahon rostdan ham yaxshi natija beradi. Rep tarzida tarzda o'rganishadi. Masalan, buni majburiy

an'anaviy maktab fanlari o'rniga, hayotiy o'tilgan darsning 85-90% o’quvchilar talab qilishmasa-da, ular “Immigratsiya”

hodisalar to'g'risida darslar reallik va haqiqatga tomonidan mustahkam o'zlashtiriladi. Bu ham mavzusi doirasida Immigratsiya markazlariga

asoslanib o'tiladi. Misol uchun, odam – bitta bir yondashuv, ammo rep tarzidagi darslar borishadi, turli so'rovnomalar o'tkazishadi. Bu

fenomen. Odam to'g'risida, u yaratgan hammaga ham bir xil ta'sir qiladi degani emas. haqiqatan ham o'quvchi yoshlarga juda kuchli

sivilizatsiyalar (tarix), uning tana tuzilishi ta'sir etadi. Ular hodisalar haqida o'ylay

evolutsiyasi (biologiya), u qilgan ixtirolar boshlaydilar va xatto o'zlarining fikrlarini ham

(texnologiya va OAV), u qilayotgan xatoliklar so'roq qiladilar.

(ekologiya, siyosat, sotsiologiya) va hokazolar

haqida gaplashib, ma'lumot berib, Ko'plab mamlakatlarda qalam va qog'oz hali

o'quvchilarni bitta mavzuga turli tomondan bir ham sinf hayotining muhim qismi bo'lib qolgan

vaqtning o'zida nazar tashlab tahlil qilishlariga, paytda, finlar asosan internet va gadjetlar

mustaqil fikrlashlariga erishishni fenomenal orqali ta'lim berishni yo'lga qo'yishgan.

ta'limga misol qilib ko'rsata olamiz. Bu orqali Finlandiya an'ana va innovatsiyalarni ta'lim

talabalar XXI asrda eng kerak bo'ladigan tizimida birlashtira olgan mamlakat. Ta'lim

tanqidiy fikrlash, ijodkorlik, innovatsiya, Finlyandiyani qashshoqlikdan olib chiqdi.

jamoada ishlash va muvaffaqiyatli muloqot Dunyoda eng ilg'or pog'onada turish uchun

kabi ko'nikmalarni tezroq va osonroq ta'lim tizimi ham, o'qitish usullari ham

o’rganishlarini ta'minlaydi. Ta'limni o'zgarishi kerak. Kelgusida ta'lim uchun eng

osonlashtirish maqsadida, o'quvchilar endi Finlar bu safar hech bir davlat hali qo'l katta xavf - bu erishilgan yutuqlarga yopishib

fizika kabi bitta fanni emas, balki bir necha urmagan islohotni amalga oshirmoqchi. Ya'ni olishdir. Bu mamlakat shu qoidalarga amal

fanlar bilan bog'langan bitta mavzuni 2020-yilda ta'limni isloh qilishning eng radikal qilishda davom etmoqda. Shunday qilib

o'rganishlari kerak bo'ladi. Masalan, tillar, dasturlaridan birini - "mavzular bo'yicha Finlandiyaning ta'lim sohasidagi inqilobi, dunyo

iqtisod, tarix va geografiyani birlashtiradigan o'qitish"ni joriy qilishadi. Ta'lim va zamonaviy davlatlarining ta'lim tizimida undan yanada

Yevropa Ittifoqi mavzusini. jamiyat uchun zarur bo'lgan o'zgarishlarni ortda qolishlarini ta'minlaydi. Zamonaviy

amalga oshirish ular uchun muhim. Jamiyat dunyo talablaridan kelib chiqqan holda,

O'qituvchi va o'quvchilar o'rtasidagi tinimsiz o'zgarar ekan, nega ta'lim sohasi moslashuv jarayonini ta'limga tadbiq qilish bu

munosabat! o'zgarmasligi, chinakam hayotga kelajakdagi ulkan natija va g'alabalarning

moslashmasligi kerak. Finlar ta'lim kalitirdir.

Yuqoridagi o'zgarishlarga qo'shimcha ravishda, standartlariga qarab emas, natijalarga qarab

o'qituvchi-o'quvchi munosabatlari ham keskin ta'limni isloh etishni yo'lga qo'yishdi. Ya'ni Finlardan o'rganishimiz kerak bo'lgan tajribalar

o'zgaradi. O'quvchilar onlayn tarzda puxta o'ylangan sinov tajribalari, ushbu shundoq ham o'zi juda ko'p. Ular esa

kombinatsiyalashtirilgan darslardan bemalol sinovlarni va o'zgartirishlarni butun mamlakat o'rtamizdagi masofani yanada

foydalanishlari mumkin. Bundan tashqari, bo'ylab yoyishga imkon yaratdi. Finlandiyada uzoqlashtirishmoqchi. Ularga yetib olish

ushbu yangi tizim o'qituvchilar va standartlardan chiqqan holda xolis natijalar uchun bir necha barobar tezroq harakat

o'quvchilarga dars rejalarini tuzishga va uchun o'qish o'zining samarasini xalqaro qilishimiz kerak. Bunda albatta ularning

o'rganganlarini baholashlariga yordam beradi. sinovlar va tajribalarda ham ko'rsatmoqda. tajribasi bizga asqotishi turgan gap.

IJOD

Shamol ortidan yugurib

Sen uchun ming martalab…

Inson nega kitob o`qiydi? Nega sevib mutolaaga berilamiz? Bu Hasan. Ular turli tabaqaga mansub kishilar bo`lishiga qaramay, Tugʻildi. Shovqin. Oʻq ovoziga qoʻshilib ketgan faryodlar. Ulgʻaya
savolga har kim o`zicha javob izlashi tabiiy. Kimdir o`zlikni bolalikdagi kuchli rishta ularni o`zaro bog’lab turadi. Ular boshladi. Koʻrgani faqat vayronalar, qotilliklar, qon...
anglash uchun desa, kimdir yangi narsa o`rganish uchun deydi. yonma-yon yashashadi, lekin jamiyat piramidasining turli Koʻz oldida otasini oʻldirib ketishyapti. Koʻz oldida onasini ustiga
Yana birov bir olamdan boshqa olamga sarguzasht qilish uchun, darajalarida turishadi. Biri badavlat afg’on oilasida tug’ilgan, biri bomba tushib parchalanib ketyapti. Qoʻlida, bolalarni qoʻlida
boshqa birov esa tashvishlarni unutish uchun deydi… Men esa xizmatkorning o`g’li. Birining otasi jamiyat uchun muhim inson boʻladiku qoʻgʻirchoqmi, oʻyinchoqmi shuning o`rnida qurol,
aynan bir maqsad yo`lida o`qimayman, o`qigim kelgani uchun, sanalsa, biriniki baxtsizlikka va ko`rimsizlikka mahkum. Asar aksariyati oʻqish va yozishdan bexabar...
his qilishni istaganim uchungina mutolaa qilaman. O`qigan davomida beixtiyor shamol ortidan yugurdim. Zo`r ishtiyoq va Ular bola! Lekin bolalik nimaligini his qila olmagan bolalar!
asarlarim ichida esa meni hayojonga sola olganlari talaygina. ko`z yoshlarim bilan sahifalarni sahifaga o`girdim. Shamol Bolaliksiz bolalar! Odatda g'amgin voqealar, chiroyli asarlarga
Ammo, shular orasida Xolid Husaynining debyut romani ortidan yugurish menimcha, taqdir izmidan adolatli borgan asos bo'ladi deganda yozuvchi haq edi.
“Shamol ortidan yugurib” alohida ahamiyat kasb etgani bilan holda har qanday to`siqlarga qaramay uni yengib o`tishdir!
boshqa asarlar ichida ajralib turadi. Ko'rishni, gapirishni va hatto Hayot… ikki yigitning qiyin hayoti o'z hayotimiz haqida
sevishni ta'qiqlash mumkin. Lekin.....His qilishni, tuyishni hech Asar g’ayrioddiy do`stlikning yurakni hayajonlantiradigan o'ylashga majbur qiladi. Bir-birini to'ldirib, ular bir butundir. Bu
qachon ta'qiqlab bo'lmaydi... Fikrimcha, bu o'qiganda ham hikoyasi. Hayajonli syujet burilishlari yaqin o'tmishdagi fojiali shunchaki xayoliy hayollar emas, asar haqiqiy hayot… Har
shunchaki, hissiz, ta'sirsiz o'qish mumkin bo'lmagan asar. voqealar fonida shaxsiy taqdirlarni ishonchli tarzda xiyonat va holda, ijodkor yolg’onni to`qiydiyu, haqiqatni yozadi, degan gap
“Shamol ortidan yugurib” – samimiy roman. Mening nazdimda, poklanish mavzusi asosida ifodalay oladi. Ko'pchilik uchun bejizga aytilmagan. U bizga kutilmagan hadyalarni tuhfa etadi.
bu asarni o`qisak ham u o`z qiymatini yo`qotmaydi, o`qimasak notanish bo'lgan Afg'oniston to'g'risida va odatda E’tibor berganmisiz, agar voqealar biz xohlaganday bo‘lmasa biz
ham. gaplashilmaydigan tomonlar haqida mohirlik bilan so'zlab juda ham xafa bo`lamiz. Aslida, nimadirlarni kutib yashash kerak
beriladi. Shu bilan birga urushdan oldingi davrda xazarlarga emas, shunchaki barcha burilishlarga tayyor bo‘lish kerakliligini
Yo'q, asar emas u, o'qiganingizda ongingizda jonlanadigan bo'lgan munosabatni tasvirlash orqali insoniyatning eng esa kech tushunib yetamiz. Holbuki, odamga oldindan
kinofilm. Sadoqat va xiyonat, jasorat va qo'rqoqlik, tinchlik va jirkanch illatlarini namoyish etadi. Muallif aybdorni o'z hammasi ma'lum bo'lsa, oxiriga kelib uni shubhalar kutadi.
urush, rahm-shafqat va shafqatsizlik... Bu kitobda hamma narsa vatanidan tashqarida izlashga harakat qilmaydi, aksincha, Shubhalar bilan boshlasa, nihoyasiga kelib unga barchasi
juda nozik tarzda birlashtirilgan. Afg'oniston jahannamini afg'onlarning o'zlari yaratganligini ma'lum bo'ladi!
Ushbu asarning boshlanish qismi yo`qolgan dunyoni qayta aytadi. "Afg'onistonda bolalar ko'p, ammo bolalik yo'q" deydi
tiklash istagi bilan xotira ohanglarini tarannum etadi. Amir va muallif. Ko`pincha, boshqa bir insonga achinishda va unga dalda berish
jarayonida kishida o'sha odamdan ustunlik, o'z hayotidan
mamnunlik hissi uyg'onadi. Buni Amir hayotida yaqqol
sezishimiz mumkin. Hasanning labi tirtiq edi. Hamma go`dak
yig’lab tug’ilsa uning yuzida tabassum porlab turardi. Ana
shunday tirtiq Amirning esa ichki olamida namoyon bo`ladi.
Achinish va hamdardlik. Qaysidir ma’noda biz bu ishni
olijanoblik deb baholaymiz. Aslida eng qiyin va eng olijanob ish -
bu boshqa bir kishining tushkunligiga hamdard bo'la olish
emas, o'sha odamning quvonchiga sherik bo'la olish, uning
yutuqlaridan rostmanasiga quvona olishdir.

Nitshe: "Do'stlik achinishdan emas, birga quvonishdan tug'iladi"
degan edi. Bu esa hozirda ayni haqiqat… Hasan bizga asar
davomida cheksiz sadoqatli do`stlik, fidokorona sevgi va
kechirim haqida so`zlaydi.

Bilasizmi, hayotda qahring ham bosh ustiga..! – deguvchilar
kam juda. Hasan esa shundaylar toifasidan edi… U Amirga hech
qanday manfaatlarsiz, hech qanday ta’masiz do`stlikni hadya
etdi. Agar mendan eng yaxshi do'stingiz deya so'rashsa, —
"Hasan" deb javob berardim hech ikkilanmay… Sizchi? Sizning
eng yaxshi do`stingiz kim?

Abdullayeva Maftuna

TDPU o`zbek tili va adabiyoti
yo`nalishi 3-bosqich talabasi

Tuproq oynaga dedi: - Farzandingiz maktabga ketayotganida uning qo'liga ikki shirinlik
berib: "Bittasi o'zingga, bittasi yaxshi ko‘rgan do'stingga", deb
"Qo‘ng‘iroq, tuproq, tarbiya" – Senga judayam havasim keladi. chunki senga qaragan kishi ayting. Shunda bola yaxshi ko'rish va ehson ulashishni o'rganadi.
o'zini ko‘radi. Menga boqqanda esa faqat meni ko'radi, xolos. – Farzandingizga ortiqcha qalam berib: "Agar biror talaba qalam
olib kelishni esidan chiqargan bo'lsa, yordam tariqasida qalamni
Oyna javob berdi: o'sha bolaga ber", deb ayting. Farzandingiz bu narsadan
mas’uliyatni his qilishni o'rganadi.
- Allo... – Ey tuproq, behuda g‘am chekyapsan. Men yuzimga
- Allo... Bu menman... boqqanlarning buguninigina ko'rsataman. Sen esa kishilarga – Agar farzandingiz uyga qaytib kelsa, "sen kelishing bilan
- Ha oyi, tinchlikmi? ertalaridan xabar berasan. Javob tuproqqa yoqdi, ammo taskin uyimizda shodlik hukm surmoqda", deb aytsangiz, farzand o'z
bo'lolmadi. Bir ozdan keyin yana gap boshladi: qadri va qiymatini his qiladi.

- Tinchlik, o'zing yaxshimisan? – Balki meni yupatish uchungina aytayotgandirsan bu gapni? – Agar farzandingiz uyga qaytib kelsa, bugun qanday oliyjanob
Chunki hech kim hech qachon sendan yuz burib, menga ishni amalga oshirding? Deb so'rang, farzand bu bilan yomonlik
va yaxshilikni orasini ajratishni ta’lim oladi. Keyingi safar
- Oyi, shuni so'rash uchun telefon qilyapsizmi, soat necha qaramaydi-ku! so'ramasangiz ham o'zi javob beraveradi.
– Qaraydi, – javob qildi oyna.
bo'lganini bilasizmi? Tarbiya o'ta "sodda" narsa, uning uchun zaharli til bo'lishi shart
– Menga qarashga yuzi qolmaganlarning ko'zi doim sen tomonga emas.

- Bilaman bolam, 3 bo'ldi... qaraydi... Internet materiallari asosida tayyorlandi.

- Bilsangiz, yarim kechasi telefon qilib, bezovta qilishingiz
shartmidi? Ertalab gaplashsak ham bo'lardiku!
Ona ko'zi yoshga to'lib javob berdi:

- Bundan roppa-rosa 30 yil oldin shu soatda sen ham meni
bezovta qilganding. Tug‘ilgan kuning bilan bolajonim...

Adabiyot - bizni savalaydigan Yaratgan... Qiziqarli adabiyot

Mark Tven Tasviriy san'atni
tushunish uchun...
Jahon adabiyoti tarixida sarguzasht-detektiv asarlar yaratgan buyuk adib Internetdan olindi.
Mark Tven (Samyuel Klemens) 1835-yilda AQSHning Missuri shtatiga qarashli 1. Antik dunyo tasviriy san'atini tushunib, his
Florid qishlog'ida xizmatchi oilasida dunyoga keldi. Ulg`aygach harf teruvchi, qilish uchun, albatta siz qadimgi yunon
Missisipi daryosida darg'alik (lotsmanlik) qiladi, oltin va kumush konlarida faylasuf-olimlarining falsafiy qarashlari va
ishlaydi, muxbir sifatida G'arbiy Yevropada bo'ladi. "Mark Tven" taxallusining qadimgi yunon mif, afsona va rivoyatlaridan
ma'nosi "Bexavotir suv" demakdir. Adib jahondagi million-million kishilarning xabardor bo‘lishingiz shart.
sevimli yozuvchilaridan biriga aylanib, uddaburon bolalarning obrazlarini yarata
oldi. 1. Mark Tven Galeya kometasi yerga uchib kelgan yili tug`ilgan. 2. O'rta asrlardan to XIX asrning 70
Yozuvchining o`zi bu faktga juda katta ahamiyat qaratar edi. 2. U o`z asarlarini yillarigacha bo'lgan g‘arbiy Yevropa tasviriy
yozuv mashinkasida yozgan ilk yozuvchi bo`lgan. 3. Buyuk adib taniqli fizik olim san'atining mohiyatini anglash uchun siz
va ixtirochi Nikola Tesla bilan do`st edi. Aynan uning ta'sirida yozuvchida “Injil“ni o‘qigan bo‘lishingiz va kitobdagi
"Yankilar qirol Artur saroyida" asarini yaratish fikri tug`ilgan. 4. Mark Tven afsona va rivoyatlardan xabardor bo'lishingiz
skrapbuking uchun yelimli sahifalarga ega albomni kashf qilgan. Umumiy hisobda shart. a) Uyg‘onish davri san'atini his qilish
esa u uchta ixtirosiga patent olgan. 5. Yozuvchi 29 bor Atlantika okeanini kesib uchun Dante va Petrarka poetikasini,
o`tgan, 30 ta kitob va 50 mingdan ziyod xat yozgan. 6. Uning asarlari “Dekameron“ni o'qishingiz shart. b)
qahramonlari Tom Soyer va Geklberri Finn dengizchi bo`lishni orzu qilishadi, Uyg'onish asridan keyingi davrda siz “Don
Missisipi daryosi bo`ylab sayohat qiladilar. "Tom Soyerning sarguzashtlari" Kixot“, Shekspir sonetlari, dramalari, “Faust
asarida ta'riflangan g`orlarda aslida Mark Tvenning o`zi bolaligida o`ynab yurar qalbi", “Verter iztiroblari", Genrix Xayne
edi. 7. Mark Tvenning ilk maqolasi "Harper's Weekly"da nashr etilgan va xato romantik lirikasi, Bayronning ozodlik
tufayli "Mark Sveyn" nomi bilan chiqqan. Shuningdek, u "Rambler", "Serjant g'oyalari mujassamlashgan she'riyati bilan
Fantom", "U.Epaminond Adrast Sergap" taxalluslaridan ham foydalangan. 8. Har tanish bo'lishingiz shart. v) Sharq nafis
yili 30-noyabrda Mark Tvenning tug`ilgan kuni AQShning Missuri shtatida miniatyurasini tushunish uchun siz albatta
nishonlanadi va Tom Soyerning uyidagi devorlarni oqlash musobaqasi o`tkaziladi. “Shoxnoma“, “Zafarnoma“, “Xamsa“lar bilan
G`oliblarga Mark Tven kitoblari taqdim etiladi. tanish bo'lishingiz kerak.

Mutolaaning miyaga ta'siri 3. XX asrning oxirlaridan to bugungi
kungacha bo'lgan davr tasviriy san'at
Kitoblarni o‘qish va ushbu o‘qishning miyamizga va rivojlanishimizga ta’siri. mohiyatini anglash uchun esa faylasuflar:
Kant, Shopengaur, Nitsshe, Freyd, Gustav
Hech kimga sir emaski, o'qiydigan xalqlar oddiygina o'qiy olmaydigan xalqlarga qaraganda Yung, Dostoyevskiy, Ortige de Gasset,
ancha rivojlangan. Masalan, Misrdagi so'nggi ma'lumotlarga ko'ra, 90 million odamning 25 foizi Osvald Shpengler, Samuel Bakket, Kamyu,
o'qiy olmaydi. Bu haqiqat ushbu odamlarning umumiy IQ darajasida aks etadi, u juda past va Sartr va boshqalarning san'at haqidagi fikrlari
83ga yaqinlashadi, bu esa o'rtacha darajadan past aqlning ko'rsatkichidir. Turli mavzulardagi bilan tanishgan bo'lishingiz shart va
kitoblarni o'qish atrof-muhitga moslashtiruvchi vazifasini bajaradigan miyamiz uchun o'ziga xos jamiyatda shakllangan liberalizm, nigilizm,
simulyatordir. absurdizm, sinizm, ekzistensializm kabi
oqimlardan va ilm-fan kashfiyotlari (masalan,
Masalan, agar biror kishi tarixga oid kitobni va har qanday jangga oid voqealar rivojini o'qisa, fizik-kimyogar olima Mariya Kyurining
u holda bu jangda o'zi ishtirok etgandek bo‘lsa, odamning xatti-harakatlari uchun javob “Atomlarning parchalanishi“ kashfiyoti,
beradigan miyaning shu qismi faollashadi. Agar u jangchilar qilich bilan jang qilishini o'qisa, kubizmning asl mohiyati shu kashfiyotga
ushlash va ushlab turish bilan bog'liq miya faoliyati rivojlanadi. Yana bir misol, kanadalik psixolog bog‘liq) ijodkorlarga ta'siri haqida bilishingiz
Keyt Ojtli ma'lum tadqiqotlar o'tkazgandan so'ng, quyidagi xulosaga keldi: "Kitobda sodir shart.
bo'layotgan voqealarni tushunish uchun bizning miyamiz tomonidan qo‘llaniladigan ba'zi asab
mexanizmlari hayotda ishlatiladigan narsalar bilan juda o'xshashdir. Masalan, biz "tepdi" so'zini Mirzohid Muzaffar
o'qiganimizda, miyadagi jismoniy zarbani faollashtiradigan joylar harakati kuchayadi. Qahramon
ingichka arqonning uchidan ushlab olganini o'qiganimizda, miyaning ushlash bilan bog'liq
mintaqasi faollashadi." Shunday qilib, kitoblarni o'qish miya faoliyatini rag'batlantiradi, ba'zi
kutilmagan holatlarga yaxshiroq moslashishga imkon beradi.

Afsuski, ba'zi jamiyatlar bu davrda kam o'qiydi va shunga ko'ra kam kitob yozadi (kitoblarga

tarjima qilingan ma'ruzalar hisobga olinmaydi). Buni tuzatish kerak. Kam o'qigan odamlar

texnologik taraqqiyot chegaralarida qoladilar va bu borada ko'proq muvaffaqiyatli xalqlarning

qullariga aylanadilar. O'zingizni to'liq analitik o'qishga o'rgating. Ijtimoiy tarmoqlarda kichik va

foydasiz xabarlarning ko'pligi bizni to'laqonli kitobni o'qish va tahlil qilishdan ajratmoqda.

Ehtimol, siz ozmi-ko‘pmi xabarni ko'rsangiz, shunchaki oxirigacha o'qiysiz, shunchaki u haqida

o'ylamaysiz ham. Bu ijtimoiy tarmoqlarda qisqa xabarlar almashinuvining bizga zararli ta'siridir.

Kitoblarni o'qing va farzandlaringizga buni o'rgating.

Internetdan olindi.

Caмoe кopoткoe cтиxoтвopeниe в миpe

Heмaлo peзoнaнca вызвaл y пyблики мoнocтиx, кacaющиxcя этoгo cтиxoтвopeния: «O чьиx нoгax пpoдoлжить пpoизвeдeниe cлeдyющeй
aвтopoм кoтopoгo являeтcя извecтный пoэт и
пиcaтeль B.Я. Бpюcoв (1873-1924). «O зaкpóй cвoи́ идeт peчь?», «Пoчeмy oни блeдныe?», «B чeм фpaзoй: «и́бo инáчe пpocтýдишьcя». Ho y
блéдныe нóги!» - имeннo тaкoвo coдepжaниe
oднoгo из нaшyмeвшиx литepaтypныx твopeний здecь cмыcл?» и т.п. У Бpюcoвa дaлeкo нe paз этoгo твopeния былo тaкжe и нeмaлo
этoгo aвтopa. Пoд мoнocтиxoм пoдpaзyмeвaют
oднocтpoчнoe пpoизвeдeниe. Taкoe явлeниe в бpaли интepвью, в xoдe кoтopыx пытaлиcь зaщитникoв. Пo бoльшeй чacти эти
литepaтype yxoдит cвoими кopнями eщe в
aнтичнyю кyльтypy, нo нaибoльшyю пpoлить cвeт нa экcцeнтpичный зaмыceл ceгo зacтyпники были пpeдcтaвитeлями
пoпyляpнocть oнo пpиoбpeтaeт вo вpeмeнa
мoдepнa. Heмaлyю poль в этoм cыгpaл pyccкий пpoизвeдeния, нo aвтop вcякий paз бpocaл oбщиe cимвoлизмa, кoтopыe cтapaлиcь oтыcкaть
пoэт Бpюcoв.
фpaзы, и тyмaнныe нaмeки c eгo cтopoны тaк и в пpoизвeдeнии зaгaдoчный пoдтeкcт и
Пoявлeниe этoй cтpoки вызвaлo бypю эмoций
cpeди пpeдcтaвитeлeй poccийcкoй литepaтypнoй нe пoзвoлили читaтeлям пpoяcнить для ceбя нeкyю тaинcтвeннocть. Heкoтopыe
элиты кoнцa 19-нaчaлa 20 вeкoв. Интeллeктyaлoв
тoй эпoxи интepecoвaлa мacca вoпpocoв, идeю и кoнцeпцию этoгo мoнocтиxa. выcкaзывaли пpeдпoлoжeниe, чтo

yпoмянyтыe нoги пpинaдлeжaли

Heкoтopыe cтaли oбвинять пoэтa-дeкaдeнтa в Cпacитeлю, кoтopый был pacпят. Ho вce

тoм, чтo oн нaмepeннo издeвaeтcя нaд cвoими эти дoмыcлы являютcя лишь кocвeнными.

читaтeлями и никaкoгo cмыcлa в этoй Чтo жe кacaeтcя caмoгo aвтopa, тo oн нe

зaгaдoчнoй cтpoкe нeт и вoвce. Aвтopy былo paздeлял и нe oпpoвepгaл пoдoбныe

aдpecoвaнo и нeмaлo иpoничecкиx выcкaзывaния.

выcкaзывaний. Haпpимep, B. Coлoвьeв пpeдлaгaл

Подготовлено на основе Интернет-материалов.

Ta'lim olish - kredoga aylangandagina, Talaba minbari
taraqqiyot reallikka ko'chadi

Xorijiy mamlakatlar tajribalarida masofaviy ta’lim
vositalarining qo’llanishi

Inson hayotiga jiddiy havf soluvchi Covid 19 nomli infeksiyaviy bazasi mavjud. "4 teachers" portali yoshlarni eng so'nggi ushbu kooperatsiya biznes, sog’liq va ta'lim sohasidagi

kasallikning global miqyosda tarqalishi ortidan, yoshlarning texnologiya namunalari bilan qurollantiradi. Ta'limga muammolarga zamonaviy texnologiyalar taklif qiluvchi

masofadan sifatli ta`lim olishlarini ta`minlash kabi masalalarni texnologiyalarning integratsiya qilinishida katta hissa qo'shuvchi yechimlarni ko'rsatadi. Raqamlashtirilgan ta'limni

dolzarb qilib qo'ydi. ushbu portalning o'ziga xos jihatlari (1) Kasbiy rivojlanishda bilim shakllantirishga oid turli tadqiqotlar olib borilib, "Edtech 50

Ushbu epidemiologik vaziyat hayotimizning har jabhasiga o'z beruvchilar uchun saytdagi onlayn muhit (2) guruh a'zolarining schools" dasturi ular ichidagi eng ko'zga tashlangani desak

ta'sirini o`tkazmay qolmadi. Ta'lim sohasi esa, kutilmagan iste'dodini aniqlash orqali resurslarni to'g'ri taqsimlash (3) mubolag'a bo'lmaydi. Ushbu programmaning asosiy vazifasi

qiyinchiliklarga yuz tutgan sohalardan biridir. Ammo, bu boshlang'ich bilimlarni egallashda qamrab oluvchi ta'limga raqamli texnologiyalarning ta'limga tadbiq etilishidagi duch

qiyinchiliklar ijobiy o'zgarishlarning sodir bo`lishiga turtki bo'lgan yo'naltirilgan o'yinlardan foydalanish kabilardan iborat. Boshqa kelinishi mumkin bo'lgan to'siqlar va ularni chetlab o'tish

omil sifatida ham namoyon bo`ldi. Yuzaga kelgan epidemiologik bir kasbiy malakani oshirish, o'z ustida uzluksiz ishlash va yo'llariga oid tajribalarga asoslangan takliflar bilan ta'lim

vaziyat natijasida ta'limni davom ettirishning yagona yo'li sifatida yanada raqobatbardosh kadr bo'lishda yangilliklar yaratuvchi muassasalarini ta'minlash, buning natijasida esa, ularga o'z

raqamlashtirilgan ta'lim shakli e'tibor markazimizga chiqdi. tashkilot bu – "Tablet Academy"dir. "Tablet Academy"dan raqamli texnologiyalarni ta'limda qo'llash strategiyalarini

Mavjud resurslarning yetarli emasligiga qaramay, masofaviy masofadan turgan holda malaka oshirish uchun yiliga 20.000 shakllantirish va yosh avlodni raqamli kelajakka tayyor etishdan

ta'lim qisqa muddatlarda yo`lga qo'yildi. Ta'limning uzluksizligi nafar o'qituvchilar samarali foydalanadilar. Bu esa yuqori iborat. Bugun, sinf va raqamli xonalar o'rtasidagi farqlar deyarli

ta'minlanganiga qaramay, ta'lim sifatida salbiy o'zgarishlarni ko'rsatkich, albatta. Shubhasiz, ta'lim resurslarining mavjudligi mavjud emas ekanligiga ishonch hosil qildik. Raqamli ta'lim

chetlab o'tish mushkul edi. Ushbu holat yuzaga kelishiga raqamlashtirish uchun yetarli emas, barchamizga ma'lumki, o'zining yutuqlari bilan sarmoya kiritish uchun eng istiqboli

oydinlik kirituvchi asosli sabablar mavjud. Ularga quyida to`xtalib raqamli texnologiyalarni ta'lim sohasida samarali integratsiya porloq sektor sifatida investorlarni jalb qilayotganini esa, mavjud

o'tiladi. qilish Internetga bog'langanlik, internet tezligi darajasining dasturlarning turli-tuman, yuqori darajada qamrab oluvchi va

2020-yilda ta'lim sohasi o'qitish va o'rganishning an'anaviy yuqoriligi hamda ta'lim sohasidagi insonlarda shaxsiy kompyuter natijaviyligiga uzviy bog'lashimiz mumkin. Hozirda, boshlang'ich

yondashuvlarini tubdan yangilanishiga sabab bo`ldi. Raqamli va smartfonlar mavjud bo'lishi, ushbu qurilmalarda esa zarur va oliy ta'lim, qayta tayyorlov va malakani oshirish (edume,

ta'lim - raqamlashtirilgan ma'lumotlar bazasini talab qilishi dasturlarning o'rnatilganligi ham rol o'ynaydi. lambda, skillbox, codecool) masofadan (khan academy,

turgan gap. Bu masalaga turli mamlakatlar turlicha construct, perlego, future learn) yoki sinf xonalarida (classdojo,

yondashishdi. Misol uchun, Buyuk Britaniya va Irlandiya tajribali studybee, echo)o'qitish, onlayn o`qitish (mytutor, chegg) yoki til

mutaxasisslari hozirgi og'ir vaziyatda mavjud alternativ o'rganish (duolingo, busuu, cambly, lingovist) uchun

yechimlarni qo'llash usullari tog'risidagi tajribalari bilan jahon mo'ljallangan maxsus dasturlarning tobora ommaviylashib

miqyosida o'rtoqlashish maqsadida, talaba va o'qituvchi- borayapti. Ushbu dasturlar an'anaviy ta'limda mavjud bo'lgan har

professorlarni qo`llab-quvvatlovchi, ularni yo'naltiruvchi va ular bir talabaning har xil tezlik bilan bilim olish muammosi hal

uchun qulayliklar yaratuvchi ta'lim resurslari bazalarini etilishida yordam beradi. Ta'limga texnologiyalarni kiritish

yaratdilar. Ularga misol qilib "Bett community hub", "AOk uchun dunyo miqyosida mamlakatlar tashkilotlar investitsiyalar

national academy", "Tabletacademy", "4teachers" va "Home kiritib kelishmoqda. Boisi, koronavirus pandemiyasi oqibatida

learning Uk" platformalarini keltirish mumkin. vujudga kelgan sharoitlar so'nggi texnologik yutuqlarning

“Bett Community Hub” markazi - o'qituvchilar va ta'limdagi o'rni naqadar ahamiyatli ekanligini yaqqol ko'rsatdi.

innovatorlar jamoasi bilan birgalikda global miqyosda ta'lim Statistik ma'lumotlarga qaraganda, ta'limni raqamlashtirish

kelajagi borasidagi o'z nuqtai nazarlari bilan o'rtoqlashadilar, uchun jahon miqyosida qilingan investitsiyalar o'tgan yilgi

amaliy tadqiqotlar va strategiyalarni taqdim etish maqsadida ko'rsatkichdan yana 15% ga oshishi kutilmoqda. (2019-yilda 6.6

mutaxassislar tajribalaridan kelib chiqqan holda fikr va milliard AQSH dollariga teng sarmoya kiritilgan.)

mulohazalari bildirilib, o'quv jarayonida qo'llanilishi mumkin Xulosa qilib aytganda, yangi texnologiyalarga asoslangan

bo'lgan metodlar ular tomonidan tavsiya etiladi. Bundan ta'lim tizimini chet el tajribalarini puxta o'rganib, tahlil qilib va

tashqari ushbu markaz ta'lim oluvchi yoshlarni sifatli masofaviy Ta'limni raqamlashtirishda ta'lim sohasida faoliyat yurituvchi yurtimiz ta'lim tizimidagi o'ziga xos tomonlarini ham e'tibordan

ta'limga qamrab olishlari uchun ta'lim resurslari bazasi vazifasini barcha shaxslarning ishtiroki kamlik qiladi, jarayonni chetda qoldirmagan holda joriy etish zamon talabi bo'lib, u ta'lim

ham bajaradi. tezlashtirish uchun zamonaviy texnologiyalar va ularning barcha sifatining oshishi, ta'limning yanada shaxsga yo'naltirilishi va

Boshqa bir kerakli resurslarga boy bo'lgan platforma bu “AOK jihatlaridan boxabar bo'lgan mutaxassislarning ishtiroki ham uning uzluksizligini ta'min etilishida misli ko'rinmagan

national academy” bo'lib, unda ham talaba ham o'qituvchi- muhim omildir. Negaki, innovatsion texnologiyalarning qay ahamiyatga ega.

professorlar uchun zarur materiallar mavjud. Talabalar o'z tarzda, qanday holatlarda qo'llanilishi to'g'ri bo`lishi borasida

qiziqish sohalarini yoki o'zlashtirishlari mushkul bo`layotgan aniq ma'lumotga ega shaxslar raqamlashtirishdagi xavflarni

predmetni o'rganish uchun foydalanishga, o'qituvchilar bazadagi minimallashtirish, ta'lim biznesini eng daromadli va zamon bilan

mavjud slaydlardan, video darsliklardan samarali foydalanish hamnafas bo'lgan sohalardan biriga aylantirish kabi vazifalarni Tuxtayeva Muyassar
imkoniyatiga ega bo`ladilar. Ushbu onlayn markaz o'qituvchilar bajaradi. Bunday tashkilotlarga misol tariqasida Amerika,

tomonidan tashkillashtirilgan bo'lib, unda barcha ta'lim Britaniya va Kanadada mavjud bo'lgan "CDW_G" TDPU Tabiiy fanlar fakulteti 3-bosqich talabasi

oluvchilar masofadan bilim olishlari uchun qulay ma'lumotlar kooperatsiyasini keltirishimiz mumkin. 1984-yilda asos solingan

Zamonaviy pedagog haqida nazariy qarashlar

О'qituvchining shaxslilik va kasbiy tayyorgarlik darajasi (obrо'- о'rganish muhim ahamiyat kasb etadi. О'qituvchining shaxslilik 5. “Intiluvchi” modeli – о'quv-tarbiya jarayonida tub о'zgarishlar

e'tibori, namunasi) qanchalik yuqori bо'lsa, о'quvchilar bilan va kasbiy tayyorgarlik darajasi (obrо'-e'tibori, namunasi) qilishga yо'nalgan о'qituvchi. U sinf jamoasi faoliyati

ta'lim va tarbiyaviy munosabatlarni yaxshi yо'lga qо'ysa, qanchalik yuqori bо'lsa, о'quvchilar bilan ta'lim va tarbiyaviy samaradorligini oshirishga, о'quvchilarning tashabbuskorligi

о'qituvchining fikrlari, о'quvchi xulq-atvori va mehnatiga munosabatlarni yaxshi yо'lga qо‘ysa, о'qituvchining fikrlari, va mustaqilligini rag'batlantiradi.

berayotgan bahosi uning о'z yutuq va nuqsonlarini qanday о'quvchi xulq-atvori va mehnatiga berayotgan bahosi uning о'z 6. “Trener” modeli – о'qituvchi о'quvchilarning bir maqsad sari,

izohlashlariga ta'sir etadi. Uzoq va yaqin xorij psixologik - yutuq va nuqsonlarini qanday izohlashlariga ta'sir etadi. hamjihat va hamkor faoliyatini ta'minlaydi va boshqaradi.

pedagogik adabiyotlarini о'rganar ekanmiz, о'qituvchi kasbiy О'qituvchining shaxsiy namunasi va obrо'-e'tibori ta'lim-tarbiya 7. “Git” modeli – bunday о'qituvchi gо'yoki jonli ensiklopediya.

tayyorgarligining pedagogik asoslari va bu jarayonga ta'sir jarayonida bolada qat'iy nuqtai nazar shakllanishida muhim rol Uning gap-sо'zlari aniq, jonli, ilmiy asoslangan va hamma

etadigan ijtimoiy-madaniy, milliy-hududiy va pedagogik- о'ynaydi. savollarga javoblar oldindan ma'lum.

psixologik omillarning ahamiyatiga doir qimmatli ilmiy natijalar M.Talen taklif etgan pedagogik muloqot uchun zarur bо'lgan О‘qituvchining kasbiy tayyorgarligi va pedagogik faoliyatini

qayd etganligini kо‘ramiz. Jumladan, G.Jaxodaning о'qituvchining professional pozitsiyasi tipologiyasi diqqatga tashkil etish masalalariga gumanizm nuqtai nazaridan

ta'kidlashicha, insonning shaxs sifatida shakllanishi va kasbiy sazovordir. Mazkur tipologiyaga kо‘ra: yondashgan A.Maslou, K.Rodjerslarning tadqiqotlari diqqatga

kamolotida madaniy omillarning ta'siri beqiyos. Uning fikricha, 1. “Sokrat” modeli – bunday о'qituvchi dars jarayonini munozara sazovordir. Ularning fikricha, о'qituvchi eng avvalo о'quv-tarbiya

baliq suvsiz yashay olmaganidek, inson ham madaniyat asosida tashkil etadi. jarayonida о'quvchilar faolligini oshirishni esdan chiqarmasligi,

mahsulotlarisiz yashay olmaydi. Madaniyat – atrof-olam bilan 2. “Jamoaviy munozara rahbari” modeli – bunda о'qituvchi yuzaga kelgan muammolarni mustaqil yechishga о'rgatishi,

inson о'rtasidagi asosiy vosita. Inson ana shu vosita yordamida ta'lim-tarbiya jarayonida о'quvchilarning о'zaro kelishuv va о'quvchi tashabbuskorligi va ijodkorligi asosida о'zining kimligini

о'zligini namoyon etadi. hamkorligini demokratik asosda olib boradi. namoyish etishiga yordamlashishi zarur. Buning uchun

Bir necha avlodlarning madaniy muhitda birgalikda rivojlanish 3. “Usta” modeli – bunday о'qituvchi о‘quvchilar uchun hamma о'qituvchi shaxslilik hamda kasbiy sifat va fazilatlarni tо'liq

jarayoni biologik xususiyatlardagi bugungi tafovutlarga olib sohada andoza obyekti hisoblanadi. egallagan bо‘lishi lozim.

kelgan. A.Bandura va G.V.Kapraralarning ta'kidlashicha, 4. “General” modeli – bunday о'qituvchi о'quvchilarga talabchan

о'qituvchining kasbiy tayyorgarligida о'quv-tarbiya jarayonlarini bо'lib, о'quvchilarning burch va vazifalarini tо'liq ado etishlarini Djilkibayeva Aselya

tashkil etish va о'quvchilar psixologiyasiga xos qonuniyatlarni ta'minlashni boshqaradi. Boshlang'ich ta'lim fakulteti talabasi

Ustoz - sen va dunyo o'rtasidagi Erkin mavzu
ko'prikdir.
ABDULLA AVLONIY VA ZAMONAVIY TARBIYA UYG'UNLIGI
COVID-19

MASLAHAT

Koronavirusdan Milliy o'zlikni shakllantiradigan uchlik – o'tmish, bugun va kelajak hamma
ehtiyot bo'lish davrlarda ham zamonning ziyolilari, xalqning kelajagi uchun qayg'uradigan
fidoyilarning diqqat markazida bo'lib kelgan. Ayni kunda ham bu haqiqatni
choralari yanada teran anglash, yangi rivojlanish bosqichida milliy boy tajribadan
samarali foydalanish masalasiga davlat darajasida katta ahamiyat qaratilmoqda.
Ona Milliy Uyg'onish pedagogikasining asoschilaridan biri Abdulla Avloniyning
pedagogik qarashlarini chuqur o'rganish, zamonaviy tarbiya bilan uyg'unligini
Niqob taqing Ona, sochlaringga o'rmalabdi qish, ochib berish, ulardan ta'lim-tarbiya jarayonida foydalanish ham ana shunday
Boshimda qolmagan bir dona bitim. muhim dolzarblik kasb etadi. Ma'lumki, jadidlarning asosiy maqsadini
Yetarli dam oling Sen ishton chayarding beg'am, betashvish, “Turkistonni faqat ilmu-ma’rifatgina ijtimoiy-madaniy, siyosiy-iqtisodiy
Men sumak tortaman bugun bo'rqsitib. tanglikdan xalos etadi”, – degan bosh g'oya tashkil etgan. Ana shu sababli ular
Masofa saqlang Tushida tamshanib yotgan boladay o'z g'oyalarini xalq ichida keng targ'ib qilish maqsadida ona tilida ta'lim
Dunyo qahva shimar igna uchida. beradigan yangi usul maktablarini ochishgan, maktablar uchun darsliklar
Og'zingizni yopib Xilvatin pinjiga suqlab boraman, yozishgan, gazeta-jurnallar chop ettirishgan, teatr truppalarini tashkil etishgan.
yo'taling Bir go'dak sanqiydi tanim ichida.
Yulduz alahsinar tunni ko'rpalab, Bir so'z bilan aytganda, ta'lim-tarbiya sohasiga innovatsiyalarni joriy etish yo'lida jonbozlik ko`rsatishgan. Mahmudxo'ja
Qo'lingizni tez-tez Sovuqdan ko‘karib ketmish falagi. Behbudiy, Munavvar qori Abdurashidxonovlarning izdoshi sifatida Abdulla Avloniy jadid ma'rifatchiligini yanada yuqori
sovunlab yuving O'zin Xudo sanab yurgan sharpalar bosqichga ko'tarish, ilmiy pedagogikani milliy ta'lim-tarbiya qonuniyatlari va tamoyillari bilan boyitish, ta'limning xalqchilligi va
fikratimni bulg'ab qo'ydi, malagim. ommaviyligiga erishish kabi masalalarga e'tibor qaratganligi yangi Renessans pedagogikasining ustuvor yo'nalishlari bilan
Qo'l bilan yuzni Tong otib borarkan qadah tubiday hamohangdir.
ushlayvermang tovlanar, oshiqar, gezarar borliq.
Men bo'sa o'mardim uning labidan, Abdulla Avloniy 1913-yilda nashr ettirilgan “Turkiy Guliston yohud axloq” asarida “Pedagogiya”, ya'ni bola tarbiyasining fani
Lekin qilolmadim (kechirsin) yorlik. demakdir” deb, pedagogika faniga o'zbek ziyolilari orasida birinchi bo`lib, aniq va to'g'ri ta’rif bergan. Olimning fikricha, tarbiya
Qoyalar o'kindi, cho'qqilar sindi, orqali “vujud quvvatlanadi, fikr nurla-nadi, axloq go`zallanadi, zehn ravshanlanadi”. Shuning uchun u tarbiyani bola tug'ilgan
O'kranib ko'z yoshi qildi maysalar. kunidan boshlamoq kerakligini uqtiradi. Bolaga badan tarbiyasi, fikr tarbiyasi, axloq tarbiyasi berilib, uni yaxshi xulqlarga
Ona, ko'p yig'lama, jalalar tindi, o'rgatib, ilmli qilmoq lozimligini alohida ta'kidlab o'tadi. "Tug'ub tashlov ila bo'lmas bola, bo'lgay balo sizga, Vujudi tarbiyat topsa,
Go'ridan tirilib kelmas Maysara. bo'lur ul rahnamo sizga," – deb, tarbiyaning inson hayotidagi o'rnini yuqori baholaydi va u o'z asarida tarbiyaning yo'llari, metod
Vujuding vujudga sig'mas, qaragin, va vositalarini ham bayon etadi. Shu o'rinda ta'kidlab o`tish lozimki, “Uzluksiz ma’naviy tarbiya Konsepsiyasi”ni amalga
Kim kimga yugurdak, kim kimga hokim?! oshirishning birinchi bosqichi ham olimning qarashlari bilan hamohangdir: oilalarda (ikki davr asosida: birinchi davr – homila
Men seni zo'rladim, kechir, yuragim, davri, ikkinchi davr – bola tug`ilganidan 3 yoshgacha bo`lgan davr).
Kechir, tamakining zo'rlangan xoki.
“Uzluksiz ma’naviy tarbiya Konsepsiyasi”da tarbiyaga kompetensiyaviy yondashuv masalasi ilgari surilgan. Abdulla Avloniy
Bir go'dak sanqiydi tanim ichida... esa, o'z davrida mazkur tushunchani “odat” atamasi orqali quyidagicha talqin qilgan: “Yaxshi va yomon xulqning hammasi
sharoit, tarbiya, odatlanish natijasida vujudga keladi. Yaxshi xulqqa ham odat tufayli erishiladi”. Olimning valeologiya (sog'lom
Temurbek Toirov turmush tarzi) haqidagi qarashlari ham mutlaq haqiqat bo'lib, hech qanday izoh va tahlilga ehtiyoj sezmaydi: “Badanning
salomat, quvvatli bo'lmog'i insonga eng kerakli narsadur. Chunki o'qumoq, o'rganmoq va o'rgatmoq uchun insonga kuchlik,
Bizning miyamiz, ruhiyatimiz millionlab notanish kasalsiz jasad lozimdur”.
odamlarning ichki monologlarini tinglab, ularni tushunishga
urinish uchun va dunyodagi eng so'nggi shov-shuvli Olim o'z fikrini davom ettirib, poklikning shaxs intellektual va emotsional sohasiga ham ta'sir ko'rsatishiga doir aniq dalillarni
xabarlarga bildirilgan munosabatlarni 24/7 rejimida qabul keltirib o'tadi: “Poklik zehnu idrokingni keng o'tkur qilur. ...Poklik musulmonlig'ning ildizidur”. Ma'lumki, jamiyatda sodir
qilish uchun yaratilmagan. bo'layotgan voqea-hodisalarga nisbatan loqaydlik va beparvolikni yo'qotish hamda sog'lom ma'naviy ehtiyojni shakllantirish
orqali fuqarolarda erkin tafakkur yuritish, daxldorlik tuyg'usi tarkib toptiriladi. Renessans pedagogikasi uchun xos sanogen, ya'ni
Bizning miyamiz, ruhiyatimiz har zamonda bir zamon, sog'lom fikrlashni rivojlantirish masalasi ham olimning e'tiboridan chetda qolmagan. Uning fikr tarbiyasi haqidagi qarashlari
qo'shnilardan birortasi sigir sotib olganini yoki kecha biror zamonaviy pedagogik-psixologik fanlarda tafakkurning alohida turi sifatida e'tirof etilayotgan sanogen va patogen fikrlashga
yaqin qarindoshimizning velosipeddan yiqilib tushganligini berilayotgan ta'riflarga har jihatdan mos keladi: “Fikr tarbiyasi eng kerakli, ko'p zamonlardan beri taqdir qilinub kelgan,
eshitib qolish uchun yaratilgan. muallimlarning diqqatlariga suyalgan, vijdonlariga yuklangan muqaddas bir vazifadur...

Har safar jonsaraklik bilan internetingizni yoqib, ijtimoiy "Fikr agar yaxshi tarbiyat topsa,
tarmoqlarga sho'ng'ishdan oldin buni esga oling va Xanjar, olmosdan bo'lur o'tkur,
miyangizga g'amxo'rlik qiling! Fikring oyinasi olursa zang,
Ruhi ravshan zamir o'lur, benur".
Costigian
Abdulla Avloniyning ilm-ma'rifat va axloqqa doir qarashlari juda chuqur tahlil va talqinni talab etadi. Olimning pedagogik
qarashlarini yaxlit tarzda o'zida aks ettirgan va muhtaram yurtboshimiz har bir maktab binosida yozib qo'yilishi shart ekanligini
alohida ta'kidlab o'tgan quyidagi g'oya esa, hech qachon o'z zalvori hamda ahamiyatini yo`qotmaydi: “Tarbiya bizlar uchun yo
hayot – yo mamot, yo najot – yo halokat, yo saodat – yo falokat masalasidur”.

Begzod Xo‘jayev

TDPU umumiy pedagogika kafedrasi mudiri, p.f.d., professor

Muassis Muharrir Manzil Tahrir hay'ati Nashr indeksi Adadi Gazeta 2013-yil 15-yanvarda Toshkent shahri
Matbuot va axborot boshqarmasida 02-00170
Nizomiy Sirojiddin Buriyev Toshkent shahri, Feruza Madrahimova 145 2500 raqam bilan ro'yxatga olingan.
nomidagiToshkent Chilonzor tumani Alisher Mirazizov
davlat pedagogika Bunyodkor Elektron
universiteti ko`chasi, 27-uy gazeta

Bahosi - Kelishilgan narxda Qog'oz bichimi - A3 Elektron pochta: [email protected]
www.tdpu.uz
Gazeta tahririyati kompyuterida terildi va Bosishga topshirish vaqti: 14:00
sahifalandi. Bosishga topshirildi: 15:50