Pedagog gazetasi

1956-yil TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI GAZETASI 2020-yil

Ma'naviy-ma'rifiy gazeta 5(1006)-son, dekabr, 2020-yil

O'zbekchilikka "Rektor kubogi" Jahon amaliyotida "Talaba oshqozoni"...
aylanayotgan musobaqalari bo'lib pedagog maoshi (7-bet)
illat o'tdi (4-bet)
(2-bet) (3-bet)

O'zbekchilikka aylanayotgan illat Tabrik

Suyunchidan choʻzing… suyunchidan Aziz universitetimiz
professor-o'qituvchilari, talabalari va
Azaldan oʻzbek millatiga xos bir anʼana bor, oilada farzand tugʻilsa, xodimlari. Sizni kirib kelgan yangi
chaqaloqning aka yoki opasi xursandchilik bilan qon-u qarindoshga 2021-yil bilan chin yurakdan
“suyunchi bering, singilli boʻldim”, “ukam tugʻildi, suyunchidan tabriklaymiz. Hamisha oilangiz,
choʻzmaysizmi” kabi quvonchli xabar bilan borib, ostonadan quriq qoʻl yaqinlaringiz, universitetimiz va
bilan chiqmaydi. Bugun bu “suyunchi jonivor”ning egalari koʻpayib ketgan, vatanimiz baxtiga sog'-omon bo'ling!
qolaversa, mavqeyi ham osmon qadar. Biz uchun shunchaki odatiyday Yangi yilda yangi muvaffaqiyat va
koʻrinadigan holat, homilador ayolga shifoxonada yaxshi qarashlari uchun, zafarlar tilab qolamiz!
hamshiralar chaqaloqning salomatligiga befarq boʻlib qolmasliklari uchun
uyidagilari birdan shifokor-u hamshiraning “ogʻzini moylashga” tushishadi. Sizlar bilan yana bir yilni yelkama-yelka
Aslida, ona va bolaning salomatligiga javobgar boʻlish shifokorlarning yakuniga yetkazish nasib etdi. Yangi
vazifasiga kiradi-ku. yilda, universitetimiz obro'si, ta'lim sifati
va nufuzini birgalikda yanada yuqori
cho'qqilarga olib chiqish barchamizga
nasib etsin!

Aloqa [email protected] @qwertygod_bot www.tdpu.uz

O'zbekchilikka aylanayotgan illat

kafolat beradi? Hech kim… “Hokimiyatga pul bilan erishgan

odam undan daromad olishga intiladi” deya haqiqatni aytgan edi

Aristotel. Shuning uchun “Koʻkatsiz koʻkarmagan”ning

hojatbarori haloldan boʻlishiga biroz shubhamiz bor. Imoratning

qistirib” qarshingizdagi qonun himoyachisiga uzatib, qonunni poydevori mustahkam boʻlsin deydi, yoshi ulugʻlar. Bugun

buzganingiz evaziga davlatga ham xiyonat qilasiz. Nima uchun poydevorni qurishni-da poradan boshlagan “hojatbaror”

buni xiyonat deyapman, chunki qonunlarni mensimaydigan dardidagilar sabab nafaqat poydevorlar, balki devorlar ham

Oilada oylab, yillab kutilgan goʻdak dunyoga kelibdimi, birgina “qonun himoyachisi”ning choʻntagiga tushgan poradan nurab bormoqda, afsus...

suyunchini ayamay berishsa ham choʻntaklari chuqur tikilgan koʻra, davlat gʻaznasiga tushgan jarimaning koʻp kishiga foydasi

xalatiga sigʻib ketaveradigan pulning nomi bugun koʻpchilik bor. Baʼzida uni bahona qilib, buni roʻkach qilib turgan haydovchi Sovgʻami yoki pora…

uchun “suyunchi puli” deb ataladi. Biroq choʻgʻi kamroq boʻlgan DAN xodimining rahmini keltirib, “jarimadan qutqarib qolinsa”, 1-oktabr, 8-mart kabi bayramlarda gul yoki biror sovgʻa

“suyunchi”ni koʻrib, ensasini qotirgan shifokorning “andishali” emasmi, “minnatdorlik izhor qilish”ga tushadi. Hozir koʻtargan oʻquvchi yoki ota-onani ta'lim dargohi tomon

“suyunchi”dan koʻngli toʻlmasligini nima deyish mumkin?! Buning pandemiya sharoitida baʼzi hududlardan mashinada oʻtishga ketayotganiga guvoh boʻlamiz. Yoki kelishgan holatda pul yigʻib,

nomi “pora” deb ataladi desam, buyogʻini oʻzbekchilikka ruxsat berilmagan. Biroq yaqin kunlarda Qashqadaryodan ustozini kattaroq sovgʻa bilan xursand qilmoqchi boʻlganlar ham

yoʻyishingiz tayin, albatta. Biroq oʻzbekchilik oʻsha siz aytayotgan Toshkentga kelgan kursdoshimning aytishicha, haydovchidan topiladi. Boyvachcha ota-ona tomonidan “ustozga tuhfa” sifatida

“suyunchi puli”ning choʻgʻi bilan oʻlchanmaydi, “yogʻlikkina yoʻllar yana yopilib qolmasmikan, unda uyga qaytish keyin yuborilgan qimmatbaho buyumlarni sovgʻa deya ayta olamizmi?

tushlik” evaziga boshqalardan farqli oʻlaroq koʻproq eʼtibor sotib muammo boʻlmaydimi, deb soʻraganida, taksi haydovchisi Bunday hotamtoylik ortida boshqa manfaat bordir, balki…

olinmaydi. Biz oʻz manfaatlarimizni oʻylaymiz-u, huquqlarimizni bemalol “siz telefon nomerimni yozib oling, qachon qaysi baholar tabeli “beminnat” berilgan tuhfalar evaziga aʼlo baholarga

bilmaymiz… Faqat biz “pora”ni suyunchiga aylantirib olib, buni viloyatga borishga toʻgʻri kelsa, aytavering. Tanishlarning bir ogʻiz toʻlar, ehtimol. Eng achinarlisi, qarmoqqa ilingulik bayram

oʻzbekchilikka yoʻyamiz. Qaysi millat kinosi boʻlmasin, birontasida gapi bilan hammasini “yes” qilamiz”, deya javob qaytargan. sovgʻasini bergan oʻquvchiga nisbatan muomalaning

farzandi tugʻilgani sharafiga bosh shifokordan tortib, hamshira- “Tanishing boʻlsa changalda shoʻrva ekan”. Hatto haydovchining quyiqlashishi yoki aksincha, sharoit sabab oʻqituvchiga bitta gul

yu oddiy xodimgacha “suyunchi puli” berilganini koʻrganmisiz? oʻz ogʻzidan bol totib, “yoʻllar yopilsa ham, amallab oʻtib ketamiz, koʻtarib kelishga ogʻringan bolaning qatordan ajratib qoʻyilishida

Yoʻq, albatta… birgina qoʻngʻiroq yetarli” degan soʻzlari “qonuningga ishim yoʻq” qanday maʼno bor? Bayrammi, sovgʻa berishing shart degan,

qabilida ish tutish emasmi? Ortimizda “qoʻllab turadiganimiz” yozilmagan qonunlar bormi yoki?! Endi aytingchi, sizningcha,

Bugungi kunning, butun dunyoning muammosiga aylangan bormi, gapga ustamizmi, choʻntagimizda “rozi qilish”ga pulimiz sovgʻa bilan poraning orasi nechi qadam? Bugun ularning

korrupsiya mavzusini nega aynan “suyunchi puli”dan bormi yoʻl qoidalarini buzishga ham or qilmaymiz. Qonunlar oʻrtasida masofa qolmaganday, chamamda.

boshlaganimning sababi ham shunda: biz shu yorugʻ dunyoni bilan esa shunchaki “hisob-kitob” qilib olsak boʻlgani… Sovgʻa — bu odamni yoqimli qilish uchun bepul beriladi, evaziga

koʻrganimiz bilanoq kichik boshimiz “korrupsiyaga uriladi” va hech narsa talab qilmasdan, pora — bunga javoban har qanday

ishni qanday boshlasang, shunday davom etasan deganlaridek, harakatlarni amalga oshirish uchun beriladi. Pora sovgʻadan

oʻqishda, ishda, koʻcha-koʻyda oʻz manfaatlarimiz evaziga farqli oʻlaroq noqonuniydir. Agar siz xizmatni taqdim etishdan

ishimizni oson yoʻl bilan bitirishga yoki pora berishga yoki oldin “sovgʻa”ngizni olgan boʻlsangiz, bu pora hisoblanadi. Xoʻsh,

tanish-bilishlarni ishga solishga harakat qilamiz. Biz korrupsiya baʼzilarning uzoqni oʻylab berilgan bayramlardagi tuhfasi

deganda, pachkasi bilan olingan moʻmaygina daromadni shunchaki sovgʻamikan yoki pora deb atasak, yanglishmagan

tushunishga oʻrganib qolganmiz. Biroq korrupsiyaning maishiy, boʻlamizmi..?

ekologik korrupsiya kabi turlari ham borki, biz bularga shunchaki Rossiya qonunlariga koʻra, sovgʻa pul yoki “narsalar”

koʻz yumamiz va aslida jinoyatga qoʻl urayotganimizni oʻylab ham koʻrinishidagi hadya hisoblanadi va uning qiymati 500 rubldan

koʻrmaymiz. Nega… chunki “quruq qoshiq ogʻzi yirtadi” iborasi oshmaydi. Agar mansabdor shaxsga berilgan sovgʻaning narxi

bilan ish bitirishga oʻrganib qolganmiz. 501 rubl va undan yuqori boʻlsa, unda bu pora hisoblanadi. Biroq

men oʻzimizdagi korrupsiyaga doir qancha qaror-u qonunlarni

Ishing bitsa xoʻp-xoʻp, boʻlmasa… varaqlamayin, sovgʻa bilan poraning farqlanishiga duch

“Oʻzi aslida korrupsiyani kimlar keltirib chiqaryapti?”, degan kelmadim. Balkim, shuning uchun bugun manfaatlar ortiga

haqli savol tugʻiladi. Qorni toʻysa ham, koʻzi toʻymaydigan baʼzi berkingan “sovgʻalar” shunchaki sovgʻa sifatida qolayotgandir,

amaldorlarning ogʻzini moylaydigan ham, ishimiz teskarisiga shuning uchun har qanday koʻzboʻyamachilikni “oʻzbekchilik”ka

aylanib ketsa, sudgacha shikoyat qiladigan ham, bizga oʻxshab Baʼzi domlalardagi “oluvchilik sindromi” yoʻyish odat tusini olgandir..!

osonlikni koʻzlagan, uddaburonlik bilan ish pishitadigan Korrupsiyaning ildizini qoʻporib tashlash haqida gap ketganda, Shunday institut "domla"lari borki, unga talabaning bilimi,

insonlarning yogʻiga bir kun kelib qovuriladigan ham oʻzimiz boshidan sasigan baliqni dumidan tozalashga harakat qilishadi. oʻzlashtirishi, undan ertaga qanaqa kadr chiqishi bir tiyin. Davr

emasmi, aslida?! Aslida, doim ham manfaat uchun “beruvchi qoʻl” topiladi, biroq borida davron surib qolsa boʻlgani, bitta “5” baho uchun

Kimlardir daromad manbayi deb qaraydigan bu illat “oluvchi”ning insofiga qurt tushmagan boʻlishi kerak. 2018-yilda “koʻk”idan olishgacha boradi. Agarda oʻzining qornini, dangʻillama

jamiyatimizga shunchalik oʻrnashib olib, tomir yoyganki, qon- oliy va oʻrta-maxsus taʼlim tizimida 67 nafar xodim jinoiy uy-u qimmatbaho mashinani emas, haqiqiy yurtning ertasini,

qonimizga singib ketgan. Nima boʻlganda ham insonmizda, javobgarlikka tortilganligini hisobga olsak, bugungi kunda bu talabalarning bilimini, davlatga yetuk kadr yetkazib berishni

vaqtimiz chegaralangan, yumushlarimiz kun sayin ortganidan holatdan barcha ham oʻrnak olgan deya ayta olmaymiz. Oliy oʻylagan oʻqituvchilar soni sanoqli emas, salmoqli boʻlganida,

ortadi. Soatlab, baʼzida kunlab navbat kutish, oyogʻimizni taʼlimdagi kechagacha gullab ketayotgan korrupsiyani oladigan bugun talabalar diplom uchun oʻqimagan boʻlardi.

charchatib “yopiq” eshiklarni “ochish” uchun soat sanash, boʻlsak, bunda koʻpincha talabani aybdor sanashadi. Biroq talaba Bugun afsuski “diplomli boʻlib olsam boʻldi” qabilida ish koʻrib,

aytilgan ishni kechikib bajargach, boshliqning “tandirdan endi "domlajon"isida “oluvchilik qobiliyati” borligini sezguday boʻlsa, taʼlim dargohini ham oʻz qiziqishi bilan emas, eng past balligidan

uzilgan” gap-soʻzlarini eshitish kimga ham yoqadi, deysiz? oʻxshamagan ishini oʻxshatishga harakat qilishi, tabiiy. Aksincha, qidiradigan abituriyentlar ham juda koʻp. Qachon talaba

Xohlaymizmi-yoʻqmi, barchamiz ishimizni bitirishning oson ilm odami boʻlgan, adolat tarozisini ushlagan domlaga talaba korrupsiyaga qoʻl urmaydi? Qachonki, oʻzi qiziqadigan kasbni

usulini koʻzlaymiz. “Choʻntak doring” evaziga osmondan olma yurak yutib, daftar orasiga “mullajiring”ni tiqishtirishdan egallash yoʻlida bilim olsa, universitetga “pul beruvchi” emas,

tushganday, kimdir senga xohishingni muhayyo qilsa-yu, “kissasi hadiksiraydi. Xohlaymizmi-yoʻqmi, keyin talabalar orasida “bilim oluvchi” talabalar kerak ekanini his qilsa.

ogʻrib qolgan” bechoralar adolat, vijdon bilan oftobdan oʻzini oʻqituvchilarni “oluvchi” va “adolatparvar”ga ayirboshlash

pana qilsa ham mayli-da..?! Axir insof oʻlgurning chang bosganiga boshlanadi. Oylab qogʻozdan oʻqib berilgan maʼruzani eshitib, “Quloq” boʻlish ham bir balo…

ham ancha boʻlganda, bizda nima ayb?! hech nimani tushunmay imtihonga kirgan talabadan tushiga Korrupsiya harakatlari koʻpincha faoliyatning juda murakkab,

kirmagan narsa soʻralgach, boshi toshga urilishini his qilgan oddiy odam tushunishi qiyin oʻziga xos va maxfiy turlarida sodir

Qonunlar bilan ham “hisoblashamiz” holda, masalani moddiy tomondan yechishga harakat qiladi. etiladi. Korrupsiya har qanday sharoitga moslashishda yuqori

Tasavvur qiling, mashina haydab ketayotganingizda, kichik Koʻpincha eshitib qolamiz, hamshiralik, bogʻcha mudiraligi yoki xususiyatga ega. Pinhoniylik uning asosiy xususiyatidir.

qonunbuzarlik uchun sizni YPX xodimlari toʻxtatdi. Nima qilasiz? oddiy xodimlikka ham “Franklin rasmi bor qogʻoz”dan toʻlab, Korrupsiyaning baʼzi elementlarini “oʻzbekchilik”ka yoʻyishimiz

Jarima yozib berishlariga jim qarab turasizmi yoki yalinib- ishga kirishganini. Oyligi oʻzi qancha-yu, yana shuncha pul bilan rost, biroq mana shu pinhoniylikni oshkor etishga andisha

yolvorishga tushasizmi? Ehtimol yolvorib oʻtirishsiz ham ishni ishga kiribdimi, deya hayron qolishimiz ham tabiiy. Biroq qilishimiz ham “oʻzbekchilikka” borib taqaladi. Baʼzida

oson bitirsa boʻlar… Ha hech ikkilanmay, “akajon, rozi qilaman”ga korrupsiya ortidan ishga kirgan xodim ertaga “Franklin koʻngilchanlik qilib, “Buniyam oilasi borku”, “Bolalarini keyin kim

tushasiz-u, haydovchilik guvohnomasi ichiga “ataganingizni qogʻozi”ning hisobini boshqalardan chiqarib olmaydi, deb kim boqadi?”, “Balkim bu ishini qaytib qilmas” kabi oʻylar bilan

O'zbekchilikka aylanayotgan illat "Konstitutsiya – baxtimiz qomusi"
nomli bayram tadbiri bo'lib o'tdi
davomi

qilayotgan harakatlarimiz jamiyat uchun, davlat uchun keyinchalik xavotirli vaziyatlarga olib
kelishi muqarrar. Yoki bizning ongimizga shunday fikr shakllangan: “hozir men buning
kirdikorlarini fosh etsam, sotqin boʻlib qolaman. Va odamlar meni “quloq”, “sotqin” kabi
soʻzlar bilan tilga olishadi”. Aslida, bu befarqlikdir, va loqaydlik jamiyat kushandasi
hisoblanadi. Yaponiya davlatida maktab davridan adolatsizlik, korrupsiya illatlariga qarshi
kurashish bolalar
ongiga singdirilar ekan, sinfdoshining koʻchirmachilik qilganini muallimga aytish, nohaqlik
bilan baho olmoqchi boʻlganini oshkor etishga ular sotqinlik emas, balki jamiyat illatlariga
barham berish sifatida qarashadi. Bu holatni oʻzimiz misolida aytishimga hojat yoʻq,
chamamda…

Xullas… O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 28 yillik munosabati bilan 5-dekabr kuni Toshkent
Korrupsiya birdan yirik harakatlardan emas, balkim oiladan, maktab ostonasidan kichik davlat pedagogika universitetida “Konstitutsiyamiz – faxrimiz!” nomli bayram tabdiri bo’lib o’tdi.
Unda universitet rektori Alisher Umarov, Oliy Majlis qonunchilik palatasi deputatlari Tursunoy
koʻrinishlarda paydo boʻla boshlaydi. Uni ilgʻash, poraxoʻrlikning asil mohiyatini bola ongiga Murotova, Muxtabar Xusanova, Toshkent davlat yuridik universiteti hamda TDPUning professor-
tushuntirish esa avvalo, oila va maktabdan boshlanadi. Oilada “tanish-bilishlikka rioya qilish” o’qituvchilari va talaba-yoshlar ishtirok etdi. Tadbirda so’zga chiqqanlar bosh Qomusimiz haqida
qoidasi ustuvor boʻlsa, maktabda oʻqituvchining qizi sinf sardori boʻlib, maktab so’z yuritib, uning umuminsoniy va umumbashariy qadryatlar va xalqaro andozalarni o’zida
hamshirasining qizi oʻqituvchi stolining oldidan joy olsa, taʼlim dargohi bilmagan holda, mujassam etganligi bilan ahamiyatli ekanligini qayd etdilar. Shuningdek, soha mutaxassislari
bolalarga taʼlim beraman, deb tarbiyaning poydevoriga darz ketkazib qoʻyishi mumkin. Islom tomonidan Konstitutsiyamizning yaratilish tarixi, uning demokratik-huquqiy davlat barpo etish va
dinida ham pora harom qilingan, bu borada hadislar ham juda koʻp. Ulardan biri inson manfaatlarini ta’minlashdagi ahamiyati, bosh Qomusimizning haqchilligi, xalqaro huquq
Paygʻambarimizning mana bu qargʻishlaridir: “Pora beruvchiga ham, pora oluvchiga ham normalariga mosligi haqida atroflicha ma’lumot berildi. Tadbir davomida IIV Akademiyasi
Allohning laʼnati boʻlsin!”. Bugun laʼnatdan ham, qingʻir ishining qiyigʻi chiqib qolishidan ham tomonidan badiiy chiqishlar, qo’l jangi san’ati namoyishlari, shuningdek, TDPU talabalari tomonidan
qoʻrqmaydiganlar bor oramizda. Biz korrupsiyani yoʻqotishni, avvalo, oʻzimizdan she’riy va musiqaviy chiqishlar yig’ilganlarga vatanparvarlik ruhi va bayramona kayfiyat tuhfa etdi.
boshlamogʻimiz darkor. Biz “tanish-bilishni axtarmoq”dan tolmas, daftar orasiga pul solib
uzatmoqdan voz kecha olmas ekanmiz, choʻntagi qappaygan, “togʻ”ni kemirishga tayyor
ayrim amaldor-u xizmatchining nafsi hakalak otib boraveradi.

Mahfuza Po'latova

O'zJOKU talabasi

KORRUPSIYA – JAMIYAT VA MA’NAVIYAT Madhiya – inson qalbida o’z Vataniga muhabbat va sadoqat tuyg’usi bor har
qanday kishida milliy g’urur, faxr va eng muhimi yurtga mehr uyg’otadi. Bu
KUSHANDASI milliy timsolda xalqning o’tmishi, buguni va kelajagi, shuningdek, ziynati, orzu-
o’yi, maqsadlari tarannum etadi. Milliy ramzimiz – O’zbekiston Respublikasi
Korrupsiya har qanday jamiyatning siyosiy Davlat madhiyasi qabul qilinganligiga 28 yil to’lganligi munosabati bilan
va iqtisodiy rivojlanishiga zarar Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetida “Vatanim
yetkazadigan, davlatning konstitutsiyaviy madhiyasi – faxrim, g’ururim” shiori ostida bayram tadbiri bo’lib o’tdi.
asoslarini hamda jamiyatning ma’naviy- O’zbekiston Respublikasi Davlat bayrog'i tantanavor tarzda sahnaga olib
ahloqiy asoslarini yemiruvchi asosiy
illatlardan biridir. “9-dekabr – Butunjahon Davlat Madhiyasining 28 yilligi
korrupsiyaga qarshi kurashish kuni” keng nishonlandi
munosabati bilan Nizomiy nomidagi
Toshkent davlat pedagogika universitetida chiqildi, universitet talabalaridan iborat
soha mutaxassislari bilan uchrashuv tashkil
etildi. Tadbirda universitet rektori Alisher xor orkestri ijrosida Madhiya ijro etildi.
Umarov, O’zbekiston Respublikasi Bosh
prokuraturasi hamda Korrupsiyaga qarshi Tadbirni TDPU rektori Alisher Umarov
kurashish agentligi mas’ul xodimlari,
universitet professor-o’qituvchilari va kirish so’zi bilan ochib berdi va barcha
talaba-yoshlar ishtirok etdi. Tadbirda so’zga
chiqqanlar, korrupsiyaning demokratiya va yig’ilganlarni bayram bilan tabrikladi.
huquq ustuvorligi asoslariga putur
yetkazishi, inson huquqlari buzilishiga olib Bayram dasturi davomida
kelishi, hayot sifatini yomonlashtirishi va
milliy xavfsizlikka tahdid solishi haqida fikr universitetning iqtisdorli talaba-
yuritib, bugungi kunda mamlakatimizda
amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida yoshlari tomonidan tayyorlangan badiiy
yurtimizda korrupsiyaga qarshi kurashish
yo‘nalishida mustahkam huquqiy baza va chiqishlar, yig’ilganlarda haqiqiy bayram
aniq tizim shakllanganligini haqida so’z
yuritishdi. Tadbir davomida yig’ilganlar kayfiyatini ulashdi.
e’tiboriga mavzu yuzasidan videoroliklar
taqdim etildi, shuningdek, talabalar
ishtirokida savol-javob va qizg‘in
munozaralar o’tkazilib, zarur ijtimoiy-
huquqiy ma’lumotlar berildi.

“Rektor kubogi” sport musobaqasi bo'lib o'tdi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetida mini futbol
bo’yicha “Rektor kubogi” sport musobaqasi fakultetlar kesimida o’tkazildi.
Yoshlarning sportga qiziqishini, shuningdek, ularda birdamlik kayfiyatini
mustahkamlash maqsadida tashkil etilgan “Rektor kubogi” futzal musobaqasi
12-dekabr kuni o’z yakuniga yetdi. Musobaqaning universitet bosqichida jami
11 ta jamoa ishtirok etdi. Universitet bosqichida Fizika-matematika fakulteti -
Chaqiriqqacha harbiy ta’lim fakulteti, Pedagogika va psixologiya fakulteti -
Boshlang’ich ta’lim fakulteti talaba-yoshlaridan tashkil topgan jamoalar o’zaro
kuch sinashdi. Musobaqaning final bosqichida Chaqiriqqacha harbiy ta’lim va
Boshlang’ich ta’lim fakulteti jamoalari maydonga tushdi va 5:2 hisobida
Boshlang’ich ta’lim fakulteti jamoasi musobaqaning mutlaq g’olibi deb topildi.
25-dekabr kuni universitet miqyosida o‘tkazilgan “Rektor kubogi-2020” futzal
musobaqasining g‘oliblarini taqdirlash marosimi o‘tkazildi. Futzal bo'yicha
Boshlang'ich ta'lim fakulteti jamoasi universitet rektori tomonidan diplom va
kubok bilan taqdirlandi.

Dunyoning turli mamlakatlarida
o'qituvchi faoliyatining xususiyatlari

Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlanish Tashkilotiga Shveytsariyadan keyin o'qituvchilarning ish haqi mamlakatidagi maktablarda bir o’qituvchiga TALIS statistikasi
(OECD) a'zo bo'lgan mamlakatlarda
o'qituvchilar mehnatining xususiyatlarini keng yuqori bo'lgan davlatlar o’rnini Gollandiya, necha nafar o’quvchi to’g’ri kelishini ko’rsatadi: Ayol o’qituvchilar soni bo'yicha birinchi o'rinda
miqyosli o'rganishni amalga oshirdi. Bu tadqiqot Latviya - 88,7%, Estoniya - 84,5%, Slovakiya -
O’qitish va O’rganish Xalqaro Tadqiqoti Germaniya va Belgiya band etadi. Braziliya - 32,1; Xitoy - 27,6; Koreya - 18,2; 81,8%, Bolgariya - 81,2%, Italiya - 78,5%, Chexiya
(Teaching and Learning International Survey, - 76,5. Eng kam ayollar Gollandiya - 54,6%,
TALIS) nomini oldi. Yetakchi davlatlar bilan taqqoslaganda, Buyuk Indoneziya - 17,4; Finlyandiya - 16,5; Turkiya - Meksika - 53,8% va Yaponiya - 39% kabi
Tadqiqotdan olingan natijalar to'g'risidagi davlatlar turadi.
hisobotda dunyoning boshqa mamlakatlari Britaniya o'qituvchilari mamlakatda o'rtacha 16,4; Gollandiya - 16,4; AQSh - 15,3; Irlandiya -
bilan taqqoslaganda, Britaniya ta'lim tizimining O'qituvchilarning o'rtacha yoshi quyidagicha
nisbatan yaxshiroq ekanligi bir necha marotaba yillik daromaddan taxminan 44000 AQSh 14,8; Shvetsiya - 14,4; Sloveniya - 14,1; Germaniya farq qiladi: eng yuqori - Italiya (48,9 yosh),
o’z isbotini topdi. Shu bilan birga, Estoniya (47,9 yosh), Bolgariya (47,4 yosh) va
tadqiqotlarning barchasi: Ofsted (Office for dollariga kamroq pul topadilar. 40,000 AQSh - 13,7; Yangi Zelandiya - 13,5; Buyuk Britaniya - yosh o'qituvchilar Malayziyada (38,9 yosh)
Standarts in education, Children’s Services and maktablarda dars berishadi. Bu ko’rsatkich
Skills) (Buyuk Britaniyada ro'yxatdan o'tgan dollaridan biroz ko'proq pul ishlaydilar va shu 13,4; Yaponiya - 13,1; Daniya - 12,7; Avstraliya - Birlashgan Arab Amirliklarida (BAA) 38,7 yoshni
barcha maktablarni tekshiradigan davlat va Singapurda 36 yoshni tashkil qiladi.
muassasasi ) rahbari Maykl Uilshoudan oldingi tariqa yuqorida qayd etilgan 30 mamlakat 12,6; Chexiya - 12,4; Vengriya - 12; Isroil - 11,7;
ta'lim vaziri Maukl Govegacha, Singapurda yosh Oliy ma’lumotli o’qituvchilar soni bo’yicha
o’quvchilar yuqori natija ko’rsatadigan ta'lim orasida 13-o'rinni egallaydilar. Ammo, shunga Shveytsariya - 11,6; Islandiya - 10,9; Italiya - 10,8; yuqori o’rinlarni Avstraliya (99,9%), Polsha
tizimiga qoyil qolishini bildirdi. Ayniqsa, (99,9%), Koreya (99,8%) kabi mamlakatlar
matematikani o'rganishdagi natijalar tahsinga qaramay, ingliz o'qituvchilari boshqa Yevropa Frantsiya - 10,4; Avstriya - 10,2; Ispaniya - 10,1; egallaydi. Reytingning so'nggi pog'onalarini esa
sazovordir. Xorvatiya (82,3%), Chili (81,6%) va Italiya
mamlakatlariga qaraganda ko'proq maosh Belgiya - 9,9; Gretsiya - 9,7; Norvegiya - 9,2; (80.5%)band etgan.
Shuningdek, hozirgi vaqtda ta’lim narx-
navosining eng yaxshi nisbati Finlyandiya ta'lim olishadi. Masalan, Fransiyada o'qituvchilarning Portugaliya - 7,6. Yaxshi pedagogik ish tajribasi Latviyada 22 yil,
tizimi tomonidan ta'minlanayotgani ta'kidlandi. Estoniyada 21,6 yil, Bolgariyada 21,5 yil, Italiyada
U yerda o'qituvchilarning a’lo mehnati tufayli fin o'rtacha ish haqi 33 ming AQSh dollarini tashkil O'qituvchilarni eng ko'p hurmat qiladigan 19,8 yil, Portugaliyada 19,4 yil va Ispaniyada 18,3
yoshlari "Xalqaro talabalarni baholash dasturi" yilni tashkil etadi. Birlashgan Arab Amirliklarida
(PISA) monitoring ishlarida doimo yuqori ball etadi, Gretsiyada esa o'qituvchilar o'rtacha mamlakatlar (BAA) bu ko’rsatkich 12,8 yil, Angliyada 12,4 yil va
to'playdilar. Ushbu monitoring ishlari Singapurda 9,7 yilni tashkil etgan.
dunyoning turli mamlakatlaridagi 25000 AQSh dollariga ishlaydilar. Varkey Gems jamg'armasi tomonidan,
o’quvchilarning savodxonligi va bilimlarni O'qituvchilar hafta davomida to'g'ridan-to'g'ri
amalda qo'llash qobiliyatiga baho beradi. O'qituvchilarning ish haqi dollarlarda (OECD o'qituvchilarning global mavqei to'g'risidagi 2013 dars berishda Chilida 26.7 soat, Braziliyada 25.4
Shunga qaramay, Finlyandiyada o'qituvchilar soat, Meksikada 22.7 soat, Finlyandiyada 20.6
nisbatan kam maosh olishadi va nisbatan ma'lumotlari) yil hisobotida xitoylik o'qituvchilar dunyoda eng soat, Angliyada 19.6 soat ko'proq vaqt
ko’proqroq sinflarga dars berishadi. sarflashadi. Bu ko’rsatkich Fransiyada18,6 soat
Buyuk Britaniyaning PISA testlarida Finlyandiya 15 yildan ortiq vaqt davomida to'plangan katta hurmatga ega ekanligi ko'rsatilgan. Buyuk va eng kamida Gollandiyada 16,9 soat,
bilan raqobatlashishi uchun har bir o'qituvchiga Ruminiyada 16,2 soat va Norvegiyada 15 soatni
to'g'ri keladigan o’quvchilar sonini ko'paytirishi quyidagi ma'lumotlar turli mamlakatlarda Britaniya va Qo'shma Shtatlar reytingning tashkil qilgan.
va oyliklarni deyarli 10 foizga kamaytirish
zarurligi ta'kidlandi. Biroq, tadqiqot mualliflari o'qituvchilarning o'rtacha yillik daromadlarini o'rtalarida, o'qituvchilar yuqori darajada O'qituvchilar haqida ba'zi qo'shimcha
ma'lumotlar
bunday o'zgarishlarni amalga oshirishni (ming AQSh dollarlarida) aks ettiradi. mavqega ega bo’lgan Janubiy Koreya va
maslahat bermaydilar. Sababi tahlilda boshqa AQSh hukumati ta'lim sohasiga eng katta pul
madaniy omillarni, masalan, oilaning ta'limga Shveytsariya - 68,82; Gollandiya - 57,87; Gretsiyadan pastroq o’rinlarni egallashdi. sarflaydi (809 milliard dollar). Undan keyin
bo'lgan munosabatini hisobga olinishi Yaponiya (160 milliard dollar), Germaniya (154
muhimligini maslahat beradilar. Germaniya - 53,73; Belgiya - 51,47; Koreya - Tadqiqotda qatnashgan OECDga a’zo 21 davlat milliard dollar), Braziliya ($ 146 milliard),
Samaradorlik jihatidan birinchi o'rinni egallagan Fransiya (123 milliard dollar) va Buyuk Britaniya
Finlyandiyadan keyingi o'rinlarda Janubiy 47.34; Irlandiya - 47,3; Yaponiya - 45,93; orasida eng past o'rinni Isroil egalladi, bu yerda (123 milliard dollar) turadi.
Koreya, Chexiya va Vengriya joylashgan.
Tadqiqotga ko'ra, Braziliya va Indoneziyadagi Avstraliya - 44; Finlyandiya - 42,81; Daniya - statistika ma'lumotlariga ko'ra o'qituvchilar eng Xalqaro ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki,
ta'lim tizimlari ta’minlanganlik jihatidan eng past o'qituvchilarning 68 foizini ayollar tashkil etadi,
narx ko'rsatkichlarini ko'rsatdi. 41,71; Ispaniya - 41,52; AQSh - 41.46; Buyuk kam hurmatga ega. Ushbu tadqiqot har bir o'qituvchining o'rtacha yoshi esa 48 yosh.
O'qituvchilar mehnatiga haq to’lash O'qituvchining o'rtacha ish haftasi 38 soat.
OECDga a'zo 30 davlat orasida Shveytsariyalik Britaniya - 40.91; Avstriya - 37.41; Yangi ishtirokchi mamlakatda minglab odamlarning O'qituvchilar uzoqroq ishlaydigan Yaponiyada
o'qituvchilar eng yuqori yillik ish haqini oladilar. haftalik dars 54 soatni tashkil etadi.
Bu o'rtacha 68,000 AQSh dollarini tashkil etadi. Zelandiya - 34,76; Portugaliya - 34,59; Frantsiya so'rovi bilan tavsiflandi, ularga quyidagi
Bu mamlakatdagi o'rtacha ish haqi 50 ming Sirojiddin Buriyev
dollardan ancha yuqori hisoblanadi. - 33.57; Norvegiya - 33.13; Sloveniya - 32,48; savollarga javob berildi: “Sizning fikringizga "Pedagog" gazetasi muharriri

Shvetsiya - 31,61; Italiya - 31.46; Islandiya - 29,48; ko'ra o'qituvchilar adolatli maosh olishadimi?

Gretsiya - 25,75; Isroil - 19.55; Chexiya - 18.61; Siz o'z farzandlaringizni kelajakda o'qituvchi

Turkiya - 17.18; Xitoy - 16.41; Braziliya - 14.94; sifatida ishlashini istaysizmi?”

Vengriya - 14,46 va Indoneziya - 2,83. Yevropadagi o'qituvchilarga bo'lgan hurmat

O’qituvchilar soni eng ko’p bo'lgan davlatlar darajasi to'g'risida olingan ma'lumotlar,

Tadqiqotga ko'ra, Braziliyada o'rtacha bir Osiyodagi o'qituvchilardan keskin farq qiladi.

o'qituvchiga 32 nafar o’quvchi to'g'ri keladi, Xullas, Xitoyda so'rovda qatnashganlarning 75

Portugaliyada esa atigi 7 kishi. Norvegiya va foizi o'z mamlakatidagi o'qituvchilar o’quvchi va

Gretsiyada ham nisbatan kichik sinflar mavjud. fuqarolar tomonidan hurmat qilinishini

O'z navbatida, Buyuk Britaniya har bir ta'kidlashdi.

o'qituvchiga eng ko'p o’quvchi to’g’ri keladigan O'qituvchi soatlari

davlat hisoblanadi va mamlakatlar orasida TALIS tadqiqotida (Teaching and Learning

ushbu ko'rsatkich bo'yicha 14-o'rinni egallaydi. International Survey) Buyuk Britaniyada

GEMS tadqiqotlari(GEMS Education Solutions) o'qituvchilar o'quv yili davomida haftasiga

shuni ko'rsatdiki, agar Buyuk Britaniya o'rtacha 46 soat ishlayotganliklari aniqlandi, bu

hukumati Finlyandiyadagidek ta'lim tegishli xalqaro norma hisoblangan 38 soatdan

samaradorligiga erishmoqchi bo'lsa, o’z sakkiz soat ko'proqdir. Bundan tashqari, ingliz

maktablarida o'quvchilar sonini o'rtacha har bir o'qituvchilari sinfda kamroq vaqt sarflashadi va

o'qituvchiga 13 dan 16 nafargacha ko'tarishi asosiy bandliklarini boshqa vazifalar tashkil

kerak. etad. Fin o'qituvchilari, qoida tariqasida, 32

Bir o'qituvchiga to'g'ri keladigan talabalar soni soatlik ish haftasida, Italiyada o'qituvchilar esa

Quyidagi ma'lumotlar OECDga a’zo 30 hafta davomida atigi 29 soat ishlashadi.

DAVO

Maktab direktori aytadi:
“Ertalab maktabga keldim. Ne koʻz bilan koʻrayki, maktabning tashqi devoriga sepiladigan boʻyoq bilan
xunuk bir gap yozilgan edi. Uzoq tekshiruvdan soʻng buni kim qilganini aniqladik. Darrov uning otasini
maktabga chaqirdik. U keldi. Devordagi yozuvni koʻrgach, xotirjamlik bilan oʻgʻlini chaqirib berishimizni
soʻradi. Oʻgʻlini chaqirdik. U oʻgʻlidan haqiqatdan ham bu ishni qilganmi yoki qilmaganini soʻradi. Oʻgʻli
qilganini tan oldi. Soʻngra ota choʻntagidan telefonini chiqarib boʻyoqchiga telefon qildi. U kelgach, u bilan
devorni oldingidan ham chiroyli qilib berishini aytib kelishdi. Keyin oʻgʻliga qarab sokinlik bilan dedi:
- Oʻgʻlim! Agar boshimni koʻtarib yurishimga sabab boʻla olmasang, hech boʻlmaganda uni tushirib
yurishimga sabab boʻlma!

Soʻngra u bizdan ruxsat olib qaytib ketdi. Men oʻquvchiga qaradim. U qoʻllari bilan yuzini ushlab yigʻlar
edi. Men otaning uslubidan va uning bolasiga taʼsiridan hayratda edim. Soʻngra u oʻquvchi bizdan
kechirim soʻradi, pushaymonligini izhor qildi. Keyinchalik maktabning eng old oʻquvchilaridan biriga
aylandi.

Haqiqiy murabbiy oʻquvchisiga xatodan goʻzal natija olishni, toʻgʻri yoʻl topishni oʻrgatadi. Qadimgilar:

”Xato toʻgʻrilikka olib boradi", deyishgan. Maqsad jazolash emas. Maqsad muammoni davolash va

mushkulotdan ijobiy natija bilan chiqish yoʻlini topishdir. Internet materiallari asosida tayyorlandi.

DRABLLAR

O‘qituvchi o‘quvchisining otasi bilan suhbatlashyapti:
— O‘g‘lingiz bema’ni, axloqsiz so‘zlarni kimdan o‘rganyapti?
Ota:
— Padaringga la’nat! Bilmayman, bu ablah kimdan eshitarkin bunaqa so‘zlarni?

Sattorjon o‘z uyi bo‘lishini bir umr orzu qilgandi. Bugun orzusiga erishdi, - dedi qabriston eshigidan
chiqayotgan "do‘sti".

— Eh, odamning kelishi ham ketishi ham qiyin ekan, - dedi ayol anchadan beri xastalikdan
qiynalayotgan onasi va 4 yildan beri farzand ko‘ra olmayotgan o‘g‘lini o‘ylab...

Yozuvchi kitobining so‘nggi sahifalarini quyidagi jumlalar bilan yakunladi:
— Har bir erkak kishi uyida tinchlik bo‘lsa baxtlidir.
Shu payt qo‘shni xonadan xotinining ovozi keldi:
— Yana o‘sha yer yutkur kitoblaringiz bilan o‘ralashib o‘tiribsizmi, bundoq odamga o‘xshab...

6 yoshli qizaloq hech qachon ko‘rmagan onasini suratiga boqqancha savol berdi:
— Dada nega biz hech qachon tug‘ilgan kunimni nishonlamaymiz?

Internet materiallari asosida tayyorlandi.

DO'ST

Urushning eng qonli kunlaridan biri edi. Askar eng yaqin birodarining ozgina oldinroqda qonga
bo‘yalib, yerga qulaganini ko‘rdi. O‘q yomg‘iri shunchalar shiddatli ediki, boshni bir soniyaga bo‘lsa-da
okopdan tashqariga chiqarish o‘limga tik borishday gap edi. U o‘zini tashqariga otgandi, bir do‘sti uni
yelkasidan tutib, ichkariga tortdi.
"Jinni bo‘lganmisan nima balo? Qara ilma-teshik qilib tashlashibdi. Uning kuni bitgani aniq. Uni qutqarib
qololmaysan. O‘z hayotingni aslo tahlikaga qo‘ymaganing ma’qul. "
Biroq askar uning gaplariga quloq osmadi va o‘zini handakdan tashqariga otdi. Aql bovar qilmaydi, bu
go‘yo bir mo‘jiza edi. Askar o‘sha dahshat o‘q yomg‘iri ostida do‘stiga yetishdi. Uni ko‘tarib, bor kuchi
bilan yugurib, ortga qaytdi. Birgalikda okop ichiga dumaladilar. Faqat jasur askar yarador do‘stini
qutqarib qololmadi. Oshnasi uning yoniga kelib:
— Senga befoyda degandim-ku. Shuncha harakating havoga uchdi. Ahmoqsan-da! — dedi. Askarning
ko‘zlari olaydi.
— Nega ahmoq bo‘larkanman! — Ko‘rmayapsanmi, axir u o‘lib bo‘lgan-ku! — Ammo men yoniga
borganimda hali tirik edi. Uning so‘nggi so‘zlari o‘limga tik borishimga arzirdi. Eshityapsanmi, arziydi!
Birodarining dunyoga to‘ymagan ochiq ketgan ko‘zlarini qo‘li bilan yoparkan, marhumning so‘zlarini
takrorlaganida ko‘zlari jiqqa yoshga to‘ldi.

"Kelishingni bilardim, kelishingni bilardim". O'.Enar

UNUTILMAS IMTIHON

Universitetning ikkinchi oyida ustozimiz test savollarini tarqatdi. Men eng a’lochi talabalaridan edim. So‘nggi savolga qadar o‘zimni shunday hisoblardim, albatta. So‘ngi savol shunday edi:

«Har kun shu dargohni tozalaydigan ayolning ismi nima?»Ayolni har kun ko‘rardim. U uzun bo‘yli, qora sochli xotin edi. Yoshi elliklar atrofida. Ammo nomini bilmasdim. So‘nggi savolga javob

bermay qog‘ozni topshirdim. Imtihon adog‘ida talabalardan biri so‘nggi savolning test javoblariga aloqasi bor-yo‘qligini so‘radi. Tabiiyki «aloqasi bor», dedi ustoz. «Har kun juda ko‘p insonlar

bilan yuzlashasiz. Hammasi bir-biridan farq qiladi. Ammo ularning bari sizning e’tiboringizga arziydi. Ular bilan so‘rashish va hech bo‘lmaganda bir bora tabassum qilish kerak, xolos». Bu darsni

umrim davomida unutmadim. U ayolning nomini ham... Uning nomi Dorotiy edi. Rashod Nuri Guntekin

DOSTOYEVSKIY – ADABIYOTNI
ABADIYATGA MUHRLAGAN SHAXS

1821-yil 11-noyabrda Moskvada tavallud asarlarida bosh mavzu sifatida tilga olinadi. Eng o‘limga hukm etilgan inson uchun o‘lim emas, menga bordek tuyulganini fahmladim. Sekin-

topgan Dostoyevskiy yoshlik chog‘laridanoq birinchi asarida qashshoqlikning barcha azob- kutish azob. Har bir soniya umring tugab sekin men bundan keyin ham hech qachon

qashshoqlik va bechoralikning ayanchli uqubatlariga chidab, birgina muhabbatsiz borayotganini eslab turish, o‘lim dahshatini hech nima bo‘lmasligiga ishonch hosil

oqibatlarini ko‘rib ulg‘aydi. Muhit uning qolishga chiday olmagan qahramonlarni yodingdan chiqarolmaslik – azob. Adibga ko‘ra, qildim».Xo‘sh, qahramon nima uchun o‘zini

fikrlashiga ta’sir etmay qo‘ymadi. Misol uchun, tasvirlagan adib keyinchalik ba’zi bir fikrlarini o‘limdan qo‘rqadigan insoniyat hayotni o‘ldirmadi, u o‘ylariga yechim topa oldimi? Bu

kambag‘al insonlar hayoti tasvirini Dostoyevskiy o‘zgartirgan bo‘lsa-da, muhabbat borasidagi shunchalar sevadiki, ming yil davomida faqir va ko‘pchilik intellekt sohiblari hayotida odatda

24 yoshida yozgan «Faqir odamlar» asaridan qarashlarini o‘zgartirmadi. Ongi kuchli, ammo nochor yashab, muttasil iztirob chekish yoki uchrab turadigan holat. Ko‘plab daholar

tortib, umrining so‘nggi yillarida yozgan «Aka- dahshatli g‘oyalar bilan to‘lgan, natijada qotilga halok bo‘lish kabi ikki tanlov turganda, har hayotning ma’nosizligi ichra izlanib, unga

uka Karamazovlar» asarigacha uchratishingiz aylangan Raskolnikov ham oxir-oqibat qanday inson o‘ylab o‘tirmay hayotni tanlaydi. o‘zlarini qoniqtira oladigan javob topishga

mumkin. Xo‘sh, Dostoyevskiyni mashhurlik muhabbatdan najot topadi. Uning boshqa bir Nahot hech kim ikkinchi tanlovni tanlamasa? urindi. Kamyu absurdni qabul qilish, Sartr

cho‘qqisiga olib chiqqan asarlarning siri qahramoni «kulgili odam» esa butun boshli Ixtiyoriy o‘lim to‘g‘risidagi fikrlar uning «Iblislar» asarlar yozish, Tolstoy esa vijdon yo‘rig‘idagi

nimada?Insonlar ongida davrga xos tarzda yuz insoniyatga bo‘lgan muhabbati kuchi tufayli tirik asarida tahlil qilinadi. Asar o‘z davrida urchigan iymonga ko‘ra yashashni o‘z oldiga maqsad

berayotgan o‘zgarishlarning murakkab qolgan edi. «Ma’suma» qissasi esa boshqa g‘oya – nigilizm (hech narsaning ahamiyati qilish orqali absurdni yengishga

tahlilimi? Yoki telba qahramonlarning asarlaridan farqli ravishda sevgi-muhabbat yo‘qligi to‘g‘risidagi qarash) ta’siriga tushib intildi.Dostoyevskiychi? Dostoyevskiy o‘z

telbanamo o‘ylari, harakatlarimi? Balki adibning mavzusini ich-ichidan tahlil etgani bilan ajralib qolgan insonlar haqida bo‘lib, nigilistlar uchun qahramoni timsolida sizga yangi bir ma’no,

hayot borasidagi yangidan yangi qarashlari-yu turadi. Asar qahramoni ezgulik tarqatishdek oliy o‘lim erkinlikni ifodalashning, isyonning eng yashash uchun intilishingizga yangi bir maqsad

xulosalaridir? Bugun Dostoyevskiyning qadrdon e’tiqodni o‘ziga a’mol qilib olgan inson bo‘lib, yuqori nuqtasi hisoblanadi. Hayot – og‘riq, ko‘rsatadi... Adib so‘z kuchi orqali qalbingizga

qahramonlari orqali o‘rganganlarimiz, adibning jamiyatda urchigan iflos odatlar va qing‘irliklar hayot – qo‘rqinch, odam bolasi – baxtsiz, o‘lim yorug‘lik olib kiradi va siz faqatgina shu

hayot, o‘lim, haqiqat va muhabbat kabi doimiy uni boshqalardan ajratib qo‘yadi. Shundan so‘ng esa nigilist uchun bularning bariga davodek yorug‘likni tarqatish uchungina yashashni

mavzular borasidagi mutlaqo mantiqli, boshqa barcha orzularidan kechib, o‘zgalar qatori go‘yo. O‘lim bu hayotga, ya’ni yolg‘onga barham xohlay boshlaysiz. Asarni tugatganingizda esa

yozuvchilarnikidan keskin farq qiladigan yashashga mahkum bo‘lgan, qumursqa kabi berishdir. Xo‘sh, ular qanchalik haq edi?Nigilizm ruhingizda o‘zgarish sezasiz, adib misralar

mulohazalari borasida gaplashamiz. mazmunsiz va bir tekis hayot yo‘lini tanlagan insonni turli xurofot va yanglish fikrlardan orqali ko‘nglingizga ezgulik urug‘ini shunday

qahramon kun kelib muhabbat bilan tozalaydi, ammo bu shunday og‘ir yukki, buni joylab qo‘yadiki, siz ham bosh qahramon kabi

Dostoyevskiy va inson yuzlashadi.Asar mana shu insonni yana bir bora ko‘tara olmay qolgan odamzodni ezib qo‘yishi hammaga yaxshilik sog‘ina boshlaysiz. Xuddi

XIX-XX asrlar bir tomondan buyuk chin hayotga qaytargan, uning tasavvurlari ham mumkin. Qahramonlarimiz o‘z bosh qahramon kabi o‘zingizni haqiqatga

o‘zgarishlar davri bo‘lgan bo‘lsa, ikkinchi qayta poklanishiga xizmat qilgan muhabbat g‘oyalarining, barcha bema’niliklarining yetishganday his qilasiz! Boshqalar uchun

tomondan inqirozlar boshlangan davrga to‘g‘ri haqida. Ba’zida bizga kerakli narsalar nimaligini chegarasini ko‘ra olmadi, natijada, yengil tarzda qanchalik kulgili bo‘lishidan qat’i nazar, oddiy,

keldi. Rivojlanish shiddat bilan davom etgan bu bilmaymiz va xotirjam hayot kechiraveramiz. boshlangan asar og‘ir tragediya bilan tugadi, kamsuqum, birovlarning tuhmat-u g‘iybatlariga

vaqt mobaynida inson ich-ichidan yemirila Bizga keraklisi nima ekanini bildikmi, tamom, g‘oya insonlari tanazzulga yuz tutdi... Bunday e’tibor qilmaydigan, hammani birday sevishga

boshlandi. Avvallari deyarli barcha faylasuflar, endi o‘sha narsa ketidan quvib, uni egallab, u og‘ir g‘oyalar insonni undan to‘g‘ri foydalanishi intiladigan, butun tanasi mehr-muhabbatdan

yozuvchilar hamda psixologlar insonga sizni ming ko‘yga solishiga jim qarab turib, natijasida uni yuksaltirishga sabab bo‘lishi kerak, yaralgan insonga, hayot haqiqatini biladigan

optimizm ko‘zi bilan qarab, uning kelajagiga gohida u bilan kurashib, goh taslim bo‘lib, u ammo chegarani ko‘rolmaslik yagona insonga aylanishga harakat qila

umid bog‘lagan bo‘lsa, Dostoyevskiy eng hayotimizni izdan chiqarib yuborishiga guvoh qahramonlarimizni halokat sari yetakladi. Hech boshlaysiz. Dostoyevskiy qalbingiz va aqlingiz

birinchilardan bo‘lib, insonning ezgu tabiatiga, bo‘lgancha turaveramiz. Bu narsa – qachon hech qaysi tuzum, g‘oya, maslakka tutashadigan nuqtaga yetib borishi shubhasiz.

uning hoziri va kelajagiga shubha bilan qaray muhabbat.Bu muhabbat hikoyasi qizning vafoti butun jisming bilan bog‘lanib qolish to‘g‘ri Ana shunda Dostoyevskiy haqiqati sizning

boshladi. Bu hech qanday pessimizm emas, bilan yakun topadi. Inson hayotini turli bo‘lmasligi esa asar miqyosida yana bir bor haqiqatingizga aylanadi.

shunchaki voqeaga real nazar tashlash edi. narsalarga bog‘laydi, kimdir uni yagona narsaga tasdiqlandi.O‘lim emas, hayotga yuzlanish

Uning «Yer ostidan maktublar» asari ko‘plab bog‘lasa, kimdir yagona insonga bog‘laydi. O‘sha chora bo‘lishi mumkin, shunday emasmi? Dostoyevskiy va haqiqat

falsafiy g‘oyalarga asos bo‘ldi, inson narsa yoki kishidan ayrilganda esa butun Dostoyevskiy inson iztiroblari va

psixikasining yangi qirralarini ochib berdi.Asarni hayotdan ayriladi. Axir endi negayam yashasin? Dostoyevskiy va hayot muammolarining qay biriga qaramasin, ular

o‘qigan o‘quvchi «inson o‘z-o‘ziga dushman», Dostoyevskiy mana shunday holatga tushgan Hayotni anglash va shunga monand tarzda tufayli kelib chiqqan savollarning bariga birdek

degan xulosaga borib qolishi tayin. Bosh insonni butun boshli qissa va quyidagi jumlalar uni sevish lozim. Bu fikrlar bevosita e’tiqod, deb javob qaytarar edi. Jamiyatning eng

qahramon shu qadar samimiyki, barcha orqali boricha tasvirlaydi:«Endi qonunlaringizni keltirilmagan bo‘lsa-da, Dostoyevskiy katta muammosi – jinoyat. Qonunlar

qilmishlarini, o‘ziga nisbatan nafrati-yu boshimga uramanmi? Endi odatlaringiz, asarlarining barchasi uchun birdek xulosa bo‘la kasallangan shoxni kesib tashlash bilan ovora,

muhabbatini, o‘zgalar haqida hech taomilingiz, hayotingiz, davlatingiz, diningizni oladi. Xususan, «Kulgili odamning tushi» yoki ya’ni ular tarbiyasi buzilgan insonni chiqitga

qayg‘urmasligini ro‘yi-rost aytadi. Qanchalar sariq chaqaga olmayman. Mayli, meni sizning «Jinoyat va jazo» asarlari uchun. Ikkala asarning chiqarish bilan shug‘ullanadi. Tavba esa

achchiq bo‘lmasin, faqat va faqat haqiqatga hakamingiz so‘roq qilsin, mayli meni o‘sha o‘zaro o‘xshash tomoni shundaki, ularning insonning poklanishi, uning o‘zini qaytadan

bo‘lgan intilish oqibatida qahramon o‘z sudga, ochiq sudingizga boshlab boring, hech ikkalasidayam bosh qahramon o‘zgacha kashf etishi bilan barobar. Gunoh qilib, bunga

davrining ma’lum va mashhur g‘oyalariga ham nimani tan olmasligimni o‘sha yerda ham g‘oyalarga ega, jamiyatdan ma’nan va ruhan chin dilidan tavba qilgan, odamlarga chin

tanqid toshlarini ota boshlaydi. Barcha insonlar aytaman. Hakamingiz ‘Jim bo‘ling, ofitser!’ deb ayro, maqsadsizlik tufayli turli g‘oya va muhabbat qo‘ya olgan, e’tiqodini

birgalikda baxtli yashashi mumkin, ularga qichqiradi. Men esam unga: ‘Meni quloq osishga isyonlarga berilgan insonlar edi. Ikkalasini ham mustahkamlagan odam shunchaki yashab

yetarlicha sharoit yaratilsa bas, deyish qanchalik majbur etuvchi qudrating qani? Nima uchun bu qutqarib qolgan narsa qandaydir bema’ni yurgan e’tiqodli insondan ko‘ra o‘n chandon

soddalik ekanini ta’kidlaydigan qahramon, zim-ziyo jaholat men uchun hamma narsadan g‘oyalarga mukkasidan ketish emas, barchasini ortiq. Har holda, Dostoyevskiy fikriga ko‘ra

insonning doim ham biz kutganchalik aqlli qadrli bo‘lgan narsani majaqladi? Qonunlaringiz oddiy qabul qilib, hayotining mazmuniga emas, shunday. Dostoyevskiy haqiqat borasidagi

mavjudot bo‘lib qolmasligini, u mantiqsiz menga nimaga kerak? Menga endi begona balki uning o‘ziga muhabbat qo‘yish bo‘ldi. doimiy tasavvurlarimizdan chetga chiqqan

harakatlari bilan barchasini chippakka bular!’ deb baqiraman. O, endi menga baribir!» Dostoyevskiy boshqa yozuvchilardan farqli holda o‘quvchi ongida haqiqat doim ham to‘g‘ri

chiqarishi mumkinligini va bularning hammasi ravishda g‘oyani o‘quvchi qalbiga olib kiradi. yoki mantiqli fikr emas, balki qalb orqali

uning tabiatiga xos ekanini tushuntirmoqchi Dostoyevskiy va o‘lim «Kulgili odamning tushi» asarida adib biz uchun tanlangan, yaxshilikka xizmat qiladigan yo‘l,

bo‘ladi.Insondagi barcha ehtiyojlar qondirilsa, Tasavvur qiling, siz o‘limga hukm etilgansiz. eng muhim hisoblangan, biz yerda jannat qura degan fikrni hosil qiladi. Dostoyevskiy insonni

undan so‘ng inson tinch va farovon yashaydimi? Oxirgi soniyalaringizda nimani his etishingiz olishimiz uchun yetishmaydigan narsalarni ko‘z o‘z tabiati, ijtimoiy muammolar va har

Qahramon fikricha, hech qachon unday mumkin? Ayni hukm ijro etilish chog‘ida o‘ngimizda ko‘zguga tutib namoyon qiladi. Adib tomonlama qiyinchiliklar oldida ojiz qolganini

bo‘lmaydi. Bunday vaziyatda inson boshqa bir o‘limingiz bekor qilinganini aytishsachi? Unda ikki xil dunyoni tasvirlab, bir-biriga qarama- ko‘rib, insoniyatni faqatgina muhabbat

qing‘irlik o‘ylab topib, o‘z hayotini o‘zi buzadi, qanday ahvolga tushasiz? Dostoyevskiy ayni qarshi qo‘yadi, bu qarama-qarshilikda siz qutqarishiga ishonadi va o‘quvchilarini haq yo‘l

shunday ekan, hamma birdek baxtli mana shu holatni o‘z boshidan kechirdi. Buning butunlay haqiqatga guvoh bo‘lasiz. Bu haqiqat – muhabbat yo‘liga undaydi. Dostoyevskiyning

yashaydigan jamiyat yaratish borasidagi xayollar natijasida o‘lim va o‘limdan qo‘rqish uning ham xuddi muhabbatga o‘xshab insonda ham barcha asarlari bir hikmatni qayta va qayta

utopiyadan boshqa narsa emas, xulosa qiladi u. asarlaridagi yetakchi mavzuga aylandi. Adib rohat, ham azob tug‘diradi.Jonidan to‘ygan bosh takrorlashdan charchamaydi: Bir-biringizni

Xo‘sh, inson hayotida insonning o‘zi, uning o‘zining «Telba» asarida qatlga hukm etilgan qahramon o‘ylari: «Birdan olamning budu- seving!

xohish mayllari, vayronkor tabiati eng katta odamlarning o‘ylarini batafsil tasvirlaydi va nobudi men uchun baribir ekanini, dunyoni suv

muammo bo‘lib turgan ekan, najot qayerda? g‘ayritabiiy bir tarzda o‘limga hukm etilishdan bossa, to‘pig‘imga chiqmasligini butun borlig‘im

Muhabbatda! ko‘ra, qaroqchi tomonidan o‘ldirilish yaxshiroq, bilan tuydim. So‘ng yonverimda hech nima

degan fikrga keladi. O‘limning eng dahshatli yo‘qligini his qildim. Dastlab xayolimga: «oldin

Dostoyevskiy va muhabbat qismi jarayonning o‘zida emas, balki uni kutish qancha ko‘p narsa bor edi-ya», degan fikr keldi.

Muhabbat Dostoyevskiyning deyarli barcha lahzalarida, deb hisoblaydi adib. Shunday ekan, So‘ng oldin ham hech nima bo‘lmagan-u, faqat Rahimjon Qudratov

Sog'lom turmush tarzining muhim tarkibiy kam yog'li kefir va boshqalar) foydalanish kerak.

qismlaridan biri bu muvozanatli ovqatlanishdir. Ratsiondagi yog'larga bo'lgan ehtiyojni

‘’TALABA –OSHQOZONI’’ YOXUDAholining aksariyati o'z sog'lig'iga mensimay qondirish uchun o’simlik yog’i va sariyog ' (20-

qarashadi. Vaqt yetishmasligi, oziq-ovqat 25 g) ni kiritish kerak. Ortiqcha shirinliklardan TALABALAR ISTE’MOLIDAGI
madaniyatidan bexabarlik, zamonaviy hayot saqlanish kerak, chunki bu semirish va qandli

sur'ati - bularning barchasi mahsulotlarni diabet kasalligini keltirib chiqarishi mumkin, MAHSULOTLARGA NAZAR
beparvo tanlashga olib keladi. Ko'p miqdordagi shirinliklarni iste'mol qilish tishlarning
turli xil aromatizatorlar, bo'yoqlar va yemirilishiga olib keladi.

konservantlarga boy tezkor oziq-ovqat Nosog’lom turmush tarzining oqibatlarini

mahsulotlari talabalar orasida tobora bartaraf etish uchun vitaminlar manbai bo'lgan

ommalashib borayotgani bezovta qilmoqda. o'simlik mahsulotlarini ovqat ratsioniga kiritish

Shuning uchun to'yib ovqatlanmaslik ko'plab kerak. Organizmning yaxshi faoliyat qilishi

kasalliklarning rivojlanishiga jiddiy xavf omiliga uchun oqsillar, yog'lar, uglevodlar, vitaminlar,

aylanmoqda. Afsuski, so'nggi yillar statistikasiga mikroelementlarni muvozanatli iste'mol qilish

ko’ra semirish, yurak-qon tomir tizimi zarur. Ratsionning kaloriya miqdori talabaning

kasalliklari, diabet va boshqalar bilan og'rigan bo'yi, vazni, yoshi, jismoniy va ruhiy stress

odamlar orasida yoshlarning miqdori keskin darajalari kabi individual xususiyatlariga qarab,

ko’payib bormoqda. Agar siz sog'lom turmush organizmning energiya sarfiga to'g'ri kelishi

tarzini olib borsangiz va birinchi navbatda to'g'ri juda muhimdir. Ratsion turli xil bo'lishi kerak,

ovqatlansangiz, bunday kasalliklarning oldini shu jumladan go'sht, baliq, tuxum, sut

olishingiz mumkin. mahsulotlari - organizm hujayralari va

to'qimalarining o'sishi, tiklanishi, uning normal

Talabalarning ratsional ovqatlanishi ishlashi uchun zarur bo'lgan oqsilning asosiy

Talabalar organizmi yoshi, o'qish va yashash manbalari hisoblanadi. Yog'lar ozuqaning

sharoitlari ta'siriga bog'liq xususiyatlar bilan umumiy kaloriya miqdorini taxminan 30% ini

ajralib turadi. Odatiy turmush tarzidagi tashkil qilishi kerak va ularning kamida uchdan

o'zgarishlar yoshlar organizmiga katta ta'sir bir qismi o'simlik moylari tashkil qilib, ulardan

ko'rsatadi. Yoshlar organizmida bir qator salatlar tayyorlashda foydalanish lozim.

fiziologik tizimlarning, birinchi navbatda Uglevodlar miya hujayralarining "yoqilg'isi"dir.

neyrogumoral tizimlarning shakllanishi hali Non, kartoshka, shakar, qandolatchilik, donli

tugallanmagan, shuning uchun ular parhez mahsulotlar, shokolad ularning asosiy

muvozanatiga juda ta’sirchan. O'qish paytida manbalari bo'lib, ular ortiqcha yog'larga aylanib,

ovqatlanish tartibining buzilishi natijasida yog' omborlarida saqlanadi. 100 g karamel,

ko'plab talabalarda ovqat hazm qilish tizimining pishiriqlar tanaga taxminan 300-400 kkal va

"yosh kasalliklari" deb nomlangan kasalliklari, hatto undan ham ko’proq energiya beradi.

gipertoniya, nevrozlar va boshqalar rivojlanadi. Bunday "bo'sh" kaloriyalarning ko'pligi nafaqat

Talabaning hayoti juda boy va xilma-xil bo'lib, u tanadagi ortiqcha yog'larni, balki xotira

asab tizimining haddan tashqari ortiqcha buzilishini ham keltirib chiqarishi mumkin. mahsulotlaridan sut oqsili stress darajasini foydalanish kerak. A vitamini bilan ta'minlash

kuchlanishi bilan ajralib turadi. ‘’Yuk’’ ayniqsa Ammo sabzavotlar, mevalar va ko'katlar pasaytiradi. Shuning uchun shifokorlar har kuni uchun, hayvonot mahsulotlaridan tashqari,

sessiya paytida, kuniga 15-16 soatgacha sezilarli vitaminlar, minerallar, manbai bo'lib, ularni sut mahsulotlaridan, ko'p miqdorda - sabzavot beta-karotin manbalarini, masalan, sabzi

darajada oshadi. Surunkali uyqusizlik, kun va salatlarda xom ashyo sifatida ishlatish va mevalardan foydalanishni tavsiya etadilar. Bir (yog'lar bilan) iste'mol qilish kerak. Tanadagi

dam olish rejimining buzilishi, oziqlanishi yaxshiroqdir. Tananing umumiy holati, uning stakan ko‘k choyga bir choy qoshiq asal va hissiy barqarorlikni oshiradigan dietada oqsillar

xususiyatlari va axborotning haddan ziyod faoliyati va ishlashi dietaga bog'liq. Ovqatni yarim choy qoshiq limon sharbati solib istemol va vitaminlar bo'lgan oziq-ovqat

ko’pligi neyropsixik muammolariga olib kelishi kuniga kamida 3-4 marta, har doim bir xil vaqt qilish ortiqcha charchamaslikka yordam beradi. mahsulotlarining ulushini oshirish kerak.

mumkin. Ushbu salbiy holatni yumshatishga oralig’ida istemol qilish kerak. Nonushta Qishda, quritilgan mevalarni dietangizga Talabalarning sog'lig'ini saqlashda eng muhim

to'g'ri tashkil etilgan ovqatlanish katta yetarlicha to’yimli va majburiy bo'lishi kerak. qo'shishni unutmang. Ratsionning kaloriya rol dietaga rioya qilish bilan bog'liq. Nonushta

ahamiyatga ega. Ko'pincha talabalar juda Tushlik paytida siz tezda tayyor mahsulotlardan miqdori odatdagi talabalar yuklanishi bilan bir qilishga alohida e'tibor berilishi kerak. Nonushta

tartibsiz ovqatlanadilar, kuniga 1-2 marta yo’l- foydalanish bilan to'ldirib bo'lmaydigan to'liq xil bo'lishi kerak. Talaba yoshlarning ko'pincha tarkibida 25-35 g protein, 30 g yog 'va 100 g

yo'lakay turli gazli ichimliklar, quruq ovqatlar issiq ovqatga muhtojsiz. Kechki ovqat uchun yetishmaydigan oziq moddalariga, ya'ni uglevodlar bo'lishi kerak. To'g'ri ovqatlanish va

istemol qiladilar. Ko'pchiligi oshxona xizmatidan oson hazm bo'ladigan sut, don yoki sabzavotli vitaminlarga: C, A, B, B2, BB bo'lgan fiziologik faol jismoniy mashqlar tanangizni yaxshi

foydalanmaydi. Talabalarning ratsionida taomlardan foydalanish yaxshidir. Kechqurun ehtiyojlarini qondirishga, shuningdek kalsiy va shaklda, faol hayotda saqlash garovidir. Sog'lom

uglevodlar ustunlik qiladi, chunki uglevodlar go'shtli taomlar, shuningdek, qora achchiq choy fosforning tavsiya etilgan nisbatlariga turmush tarzini boshqarish san'ati har bir talaba

energiya xarajatlarini yaxshi qoplaydi. va qahva istemol qilmang. Sessiya davomida muvofiqligiga ko'proq e'tibor qaratish lozim. uchun sog'lig'ini yaxshilash va munosib kasb

Mahsulotlarni tanlashda talabalarning dietaga ba'zi o'zgarishlar kiritilishi mumkin: bu Ko'p miqdorda osh tuzi (tuzlamalar, dudlangan egallash uchun zarurdir.

cheklangan byudjetini hisobga olish kerak. davrda qo'shimcha 10-15 g yangi o'simlik moyi go'sht, marinadlar, sho'rlangan baliq) bo'lgan Sadoqat Abidova

Talabalarni yetarli miqdordagi biologik faol salat kontsentratsiyani sezilarli darajada ovqatlarni tez-tez iste'mol qilishdan saqlanish Zoologiya va anatomiya kafedrasi o’qituvchisi

oqsillar bilan ta'minlash uchun arzon oshiradi va ish faoliyatini yaxshilaydi. Tvorog, kerak. S vitamini manbai sifatida atirgul Arofat Ibragimova

manbalaridan (non mahsulotlar, yog'siz sut, pishloq nordon sutli ichimliklar kabi oziq-ovqat sho'rvasi, ko’k piyoz, xom oq karamdan TDPU Tabiiy fanlar fakulteti talabasi

PEDAGOGIKA Bugungi axborot asri va pandemiya davrida ta’lim muassasalarida masofaviy ta’lim tizimini shakllantirish muhimdir. Ko‘pgina mamlakatlar ta’lim tizimida
SOHASIDAGI sifatli kadrlar tayyorlash uchun o‘qish jarayoni zamonaviy AKTlarga asoslangan masofaviy ta’lim (MT) shaklini qo‘llashadi. Ta’lim tizimi tajribalari
ko‘rsatmokdaki, o‘quv jarayonida internet tizimi va AKTni yangi bilimlarni egallash, saqlash, uzatish hamda amaliy qarorlar qabul qilish vositasiga
YANGI aylantirish hisobiga kadrlarning sifat darajasini tubdan yaxshilashning imkoniyatlari tobora kengayib bormoqda. Masalaning yana bir e’tiborli jihati
ATAMALAR shundaki, yangi pedagogik texnologiyalar bilan birga, yangi pedagogik atamalar ham pedagogik atamalar lug‘atini boyitmoqda. Ushbu atamalar bugungi
kunda pedagogika fani va ta’lim-tarbiya sohasida keng qo‘llanilib kelmoqda. Quyida ingliz tilidan o‘zlashtirilgan atamalarni ba’zi birlarini izohlab o‘tamiz va
ularning soha doirasida ifodalaydigan ma’nosi ochib berilgan.

Masofaviy ta’lim (“Distance learning”) — bu, muayyan sohada mutaxassislar tayyorlash tizimidagi barcha fanlarni kompleks tarzda masofaviy o‘qitishga
asoslangan, biroq, kompleks doirasida o‘qish jarayoni uchun qat’iy belgilangan joy va vaqt mezoni shartli o‘rnatilmagan ta’lim shaklidir. Aralash o‘qitish
(“Blended Learning”) – bu an’anaviy o‘qish bilan elektron shaklda mustaqil o‘qishning integratsiyasi bo‘lib, o‘quv jarayonining ayrim elementlari elektron
ta’lim muhitida olib boriladi. Adaptiv o‘qitish – bu tinglovchilarning tayyorgarligi, qobiliyati, maqsadlari, motivatsiyasi va boshqa xususiyatlarini hisobga
olgan holda individual o‘rganishga asoslangan o‘qitish modeli hisoblanadi. On-line rejimida (sinxron) o‘qitish – masofadan turib real vaqt rejimida
mashg‘ulotlarni olib borishdir. Off-line rejimida (asinxron) o‘qitish – masofadan turib elektron o‘quv resurslarini mustaqil o‘zlashtirish. Ommaviy ochiq
onlayn kurslar (MOOS) – bu internet orqali ko‘pchilik kirish imkoniyati mavjud bo‘lgan onlayn kurslar. Masofaviy malaka oshirish kurslari o‘quv jarayonini
qisqa muddatli kurslar shaklida amalga oshirish uchun shakllantirilgan quyidagi o‘qitish texnologiyalarini tavsiya sifatida keltirish mumkin.

Masofaviy shaklda qisqa muddatli kurslar o‘quv jarayoni sinxron va asinxron shakllarida amalga oshirilishi nazarda tutiladi:
sinxron o‘qitish – real vaqtda elektron shaklda o‘qitish. Bunday o‘qitishni tashkil etish vositalariga videokonferensiya, chat, vebinar va boshqa vositalar
kiradi. Bu kabi vositalar asosida o‘qish jarayoni real vaqt rejimida amalga oshiriladi;
asinxron o‘qitish – bunda o‘qitish har bir tinglovchining o‘zi uchun qulay bo‘lgan turli vaqtlarda mustaqil o‘qish shaklida amalga oshiriladi. Bunday
o‘qitishda ta’lim muassasasidan uzoqda bo‘lgan tinglovchilar mustaqil ravishda tegishli o‘quv dasturlari bo‘yicha yagona o‘quv-metodik materiallar asosida
olib boriladi.Sinxron va asinxron rejimida o‘qish jarayonida o‘quv mashg‘ulotlarga ko‘ra talabalar belgilangan vaqtlarda modullar bo‘yicha joriy, oraliq
nazorat ishlarini bajarishi lozim bo‘ladi.Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar siz uchun foydali bo‘ladi deb umid qilamiz.

Dilfuza Normatova
Chet tillar fakulteti o'qituvchisi

XOTIRA MASHQI

“Darsda o‘qituvchining ma’ruzasiyu aytayotgan gaplariga qancha e’tibor qaratmay, baribir eslab qololmayman. Ba’zida mavzuni yodlab, ayti

beraman. Ammo uch-to‘rt kundan so‘ng yana esimdan chiqadi. Dars tugul onam tayinlagan vazifalar ham ba’zida yodimdan ko‘tariladi”… Ehtimol,

sizda ham shu kabi holat kuzatilayotgandir? “Eslab qolish qobiliyatim yaxshi emas”, deb noliyotgandirsiz? Unda bugungi tavsiyalarimiz siz uchun!

Aksariyat hollarda kuchli stress oqibatida xotira susayadi. Stress holatidagi insonlar suhbatdoshning gapini go‘yoki eshitadi, ammo hayoli boshqa joyda

bo‘ladi. Eshi¬tayotganini tahlil qilmaydi. Bu loqaydlik va tushkunlikka sabab bo‘ladi. Stress jarayoni insonning xarakteriga qarab turlicha kechadi.

Masalan, xo¬leriklar birov bilan janjalla¬shish yoki sport bilan shug‘ulla¬nish: sangviniklar ovqat tanovul qilish; flegmatiklar ijod yoki amaliy san’at;

melanxo¬liklar uyqu va yig‘lash bilan stresni yengadi.

Stress holati oshqozon osti bezining ko‘p miqdorda kislota ajratishiga sabab bo‘lib, inson tez och qoladi. Ba’zida stress faoliyatga undovchi sifatida

namoyon bo‘lib, uy ishlarini bajarish orqali holatdan chiqishga yordamchi kuch vazifasini o‘taydi. Demak, bu hol insonga kerak. “Stress — hayot tuzi”,

deb bejiz aytilmagan. Ayrim hollarda stress natijasida inson bajarolmayotgan ishlari-ning uddasidan chiqadi. Demak, stress insonga ijobiy ta’sir ham

ko‘rsatadi.

“Endi nima qilsam bo‘ladi? Bunga davo bormi? Xotiramni yana qayta tiklashim mumkinmi?”, degan savollarni o‘ylayotgandirsiz? Albatta, mumkin.

Avvalo, xotiram hammanikidan kuchli, degan o‘y bilan o‘zingizni ishontiring. Atrofda yuz berayotgan voqea-hodisalar¬ni tanish narsa bilan bog‘lab

eslab qolishga urining. Ba’zi shaxslar bo‘lgan voqeani yon daftarchasiga yozish orqali esda saqlamoqchi bo‘ladi. Ammo bu ham 100 foiz ijobiy natija

bermaydi. Ya’ni bu xotirani dangasa qilib qo‘yadi. Ma’lumotni eslab qo¬lish uchun uni baland ovozda o‘qing. Biror kulgili yoki be’mani voqeaga bog‘lang.

Mavzuni yodlamang, aksincha, tushunishga harakat qiling. O‘qiyotgan, miyada yaratayotgan materialingizni tasavvur qiling. Miyada yangicha faollik va

g‘ayrat bilan harakat qilayotganingizga o‘zingizni ishontiring. Bundan tashqari, ko‘proq piyoda yurishni odat qiling. Axir, “Tabiatning o‘zi tabib”, deb bejiz

aytilmagan. Ovqatlanish tartibiga amal qiling. Tabiiy va toza mahsulotlarni tanovul qilishga odatlaning. Muddati o‘tgan ovqatlar ham xotirani

zaiflashtiradi.

Har qanday holatda ham samimiy tabassum qilishga harakat qiling. Har tong matoni namlab boshingizning yuqori qismiga tegizib qo‘ying. Bu usul

miyani tetiklashtiradi. Kunda to‘rt dona yong‘oq yeyishga odatlaning. Ko‘proq kitob o‘qib, she’r yodlang. Bu kayfiyatni ko‘tarishga, hayotda o‘zingizni

baxtli his qilishingizga va xotirani mustahkamlashga yordam beradi.

Mashq:

O‘ng qo‘lingiz barmoqlarini toliqquncha ochib yoping. Bunda chap miya yarimsharlari faollashadi. Chap miya yarimsharlariga insonning anglash va

bilish funksiyalari kiradi. Xuddi shu mashqni chap qo‘lingiz bilan ham bajarib, o‘ng miya yarimsharlarini harakatga keltiring. O‘ng miya hissiyot va

ehtirosga “javob beradi”.

Tavsiya:

Kitob mutolaa qilayotganingizda yoki dars tayyorlayotganingizda oldingizga hushbo‘y atir yoki gul keltirib qo‘ying. Bu usul chap miya yarimsharlariga

ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.

Mirjavlon Mirsharifov

Yoshlarga ijtimoiy psixologik xizmat ko‘rsatish markazi treneri

Psixologik test

SAHRODAGI QAYSI OBYEKT KO’ZINGIZGA BIRINCHI BO’LIB TASHLANDI?

Ushbu testdan 1940-yilda foydalanishgan: Savolga javobingiz, bazi yashirin
qirralaringizni ochib beradi!
JAVOBLAR
ERKAK: Ko’zingiz avvalambor erkak kishiga tushgan bo’lsa, demak shaxsiy
hayotingizda o’zingizni bosh qaxramon sifatida ko’ra olmayabsiz. Diqqat-
e’tiboringiz a’lo darajada. Balkim, o’tmishingizda ro’y bergan voqealarni unutishingiz
kerakdir, shunda hayotingizga boshqacha nigoh tashlay olasiz.

AYOL: Agar birinchi navbatda ayol kishini ko’rgan bo’lsangiz, demak hozir
hayotingizda «yalang’ochlik» davri kechmoqda. Bu jinsiy aloqaga daxldor emas, bu

shunchaki o’zingizga e’tiborli ekaningiz va shaxsiy mavjudlikni qidirayotganingizni kuzatishdir.

BOLAKAY: Agar bolakayni ko’rgan bo’lsangiz, demak hozir miyangizni o’tmishda to’qnashgan muammolaringiz egallab olgan. O’sha paytlar ochiq gapirishga jur’atingiz yetmagan fikrlaringiz sizni taqib
qilayotgan bo’lishi mumkin. Balkim shunga aloqador tushlarni ham tez-tez ko’rarsiz.

TOSH: Agar birinchi toshni ko’rgan bo’lsangiz, demak sizni hozir qiyinchiliklar, qo’rquv va qattiqqo’llik havotirga solayotganini anglatadi. To’siqlar — bu hammasi tugadi degani emasligini tushinishingiz
kerak, hohishingiz tomon intilishingiz lozim, hatto bu yo’l tasavvuringizdanda murakkab bo’lsa-da. Taslim bo’lmang!TOG’LAR:Tog’larga birinchi ko’zingiz tushgan bo’lsa, demak siz o’zingizga yangi
maqsadlar qo’yib, bor kuch-quvvatingizni ularga erishish uchun sarflayotganingizni bildiradi.

MARKAZDAGI MAYDA SHAKLLAR: Agar birinchi bo’lib, markazdagi mayda shakllarga ko’zingiz tushgan bo’lsa, demak o’tmishda qoldirdim deb o’ylagan muammolaringiz yuzaga chiqishi mumkin.
Agar ularga e’tibor bermasangiz, ular noqulaylik tug’dirishi va kelajakda azoblarga giriftor qilishi mumkin. Yo’lingizni tozalash uchun jasorat ko’rsating!

Muassis Tahrir hay'ati Muharrir Manzil Nashr indeksi Adadi Gazeta 2013-yil 15-yanvarda Toshkent shahri
Matbuot va axborot boshqarmasida 02-00170
Nizomiy Feruza Madrahimova Sirojiddin Buriyev Toshkent shahri, 145 2500 raqam bilan ro'yxatga olingan.
nomidagiToshkent Alisher Mirazizov Chilonzor tumani
davlat pedagogika Bunyodkor Elektron
universiteti ko`chasi, 27-uy gazeta

Bahosi - Kelishilgan narxda Qog'oz bichimi - A3 Elektron pochta: [email protected]
www.tdpu.uz
Gazeta tahririyati kompyuterida terildi va Bosishga topshirish vaqti: 14:00
sahifalandi. Bosishga topshirildi: 15:50