โครงสร้างภายนอกของใบ

50

8. ใบตนี นก มลี ักษณะดังภาพ นักเรียนจะเขยี นบรรยายลักษณะใบไดอ้ ย่างไร

ตอบ ใบประกอบแบบฝา่ มือ เรียงตรงขา้ มสลับตั้งฉาก แผ่นใบย่อยรูปรี ปลายใบเรียวแหลม
โคนใบแหลม ขอบใบเรยี บ
9. ธนนิ ทร์ไดเ้ รียนรูล้ ักษณะทางพฤกษศาสตร์ของดอกลนั่ ทมขาว จากการทำกจิ กรรมสำรวจ
พรรณไมใ้ นสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น ซ่ึงดอกล่นั ทมขาวมลี กั ษณะทางพฤกษศาสตร์ ดังน้ี
ไมพ้ ุม่ ทรงพุ่มรปู รม่ ผิวลำต้นขรขุ ระ สีเทา มียางสีขาวข่นุ ใบเด่ียว เรียงสลับ แผ่นใบ รูป
ใบหอกกลับ ปลายใบมน โคนใบรูปลม่ิ ขอบใบเรยี บ ดอกช่อกระจุกเชิงประกอบ ออกดอกที่
ปลายยอด กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็นหยักสั้น 5 แฉก สีเขียว กลีบดอกโคน
เชอ่ื มติดกัน ปลายแยกเปน็ 5 แฉก สีขาว โคนกลีบดา้ นในสเี หลือง เกสรเพศผู้ 5 อัน สี
เหลือง เกสรเพศเมีย 1 อนั ก้านเกสรสีเขียวอ่อน ยอดเกสรเป็นก้อนกลม สีเขยี ว
วันหนึ่งพ่อของเขาชวนไปซื้อดอกล่ันทมขาวมาปลูกในสวนหน้าบ้าน เจ้าของร้านต้นไม้หยบิ
ตน้ ไมด้ งั ภาพให้ ธนินทรค์ วรชว่ ยพอ่ ตดั สินใจอยา่ งไร เพ่อื ให้พอ่ ได้ตน้ ไม้ตามความตอ้ งการ

51

ตอบ ธนินทร์ควรบอกพ่อให้เลือกต้นไม้ตน้ ใหม่ เพราะตน้ ที่เจา้ ของรา้ นยกมาใหด้ ูเป็นลั่นทมที่
มีดอกสีอนื่ สงั เกตจากรปู รา่ งของปลายใบ ใบของลนั่ ทมขาวปลายใบมน แตต่ น้ ท่เี จา้ ของร้าน
ยกมาปลายใบแหลม ลักษณะปลายใบเปน็ ลกั ษณะที่แตกต่างอยา่ งชัดเจนของลั่นทมขาวกับ
ลนั่ ทมดอกสอี ่ืนๆ
10. จงเขยี นบรรยายลักษณะของใบหม้อขา้ วหมอ้ แกงลงิ ในภาพ ใหถ้ กู ต้องครบถ้วน

ตอบ ใบเดี่ยว เรียงสลับ แผ่นใบรูปรีถึงรูปขอบขนาน ปลายใบแหลม เส้นกลางใบยื่นยาว
เปล่ยี นแปลงเป็นกระเปาะ โคนใบหุ้มรอบข้อ ขอบใบเรียบ

52

เฉลยแบบฝกึ หัดท่ี 2

ใบพชื ในสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น

คำชแ้ี จง ใหน้ ักเรยี นศกึ ษาส่วนประกอบของใบพชื ในสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน 1 ชนดิ แล้ว
บันทึกรายละเอยี ดในตาราง สรุปผลและวาดภาพประกอบพร้อมระบุมาตราสว่ น

เฉลย รายละเอยี ดเกย่ี วกบั ส่วนประกอบของใบพืชขน้ึ กบั ชนิดของพืชทนี่ ักเรยี นเลอื กศกึ ษา

ชือ่ พชื ............................................................................

ขนาด สี รปู รา่ ง ลักษณะพิเศษ

แผ่นใบ ปลายใบ โคนใบ ขอบใบ อน่ื ๆ

ก้านใบ ก้านใบ

กว้าง ...............
............... ..............

ยาว

...............

ก้านใบ แผน่ ใบ

กว้าง ...............
............... ...............

ยาว

...............

สรุปผลการศกึ ษา

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

53

ภาพประกอบ

มาตราสว่ น...............................

“เป็นไงครบั ไดร้ จู้ กั ตน้ ในสวน
พฤกษศาสตรโ์ รงเรยี นมากขน้ึ แลว้

ใช่ไหมครบั อยา่ ลมื ไปบนั ทกึ
คะแนนทา้ ยเล่มดว้ ยนะครบั ”

54

เฉลยแบบทดสอบ

เรื่อง โครงสร้างภายนอกของพืชดอก : ใบ

ข้อ คำตอบ ข้อ คำตอบ
1ค6 ค
2ข7 ก
3ข8 ง
4ง9 ค
5 ข 10 ข

55

เฉลยแบบทดสอบพรอ้ มคำอธบิ าย

คำช้แี จง 1. แบบทดสอบฉบบั น้มี ี 10 ขอ้ คะแนนเตม็ 10 คะแนน (ใช้เวลา 20 นาที)
2. ทำเครือ่ งหมาย X ลงในกระดาษคำตอบ ให้ตรงกบั คำตอบทีถ่ กู ตอ้ งท่สี ุด

จุดประสงค์ที่ 1 อธิบายส่วนประกอบของใบได้
1. ขอ้ ใดกลา่ วถูกตอ้ งเกี่ยวกับส่วนประกอบของใบ

ก. A คือ ใบย่อย พชื บางชนิดไมม่ ใี บยอ่ ย
ข. B คือ ก้านใบ พบในพชื ทุกชนดิ
ค. C คอื แผน่ ใบ พชื บางชนิดไมม่ ีแผน่ ใบ
ง. ใบพืชทกุ ชนิดประกอบดว้ ย 3 ส่วนสำคัญ คอื A B และ D
คำอธิบาย C คือแผ่นใบ พืชบางชนิดแผ่นใบลดรูป เช่น กระบองเพชร ใบลดรูปเป็นหนาม
แหลม ส่วน A คือ หูใบ พืชบางชนิดไม่มีหูใบ B คือ ก้านใบ พืชบางชนิดไม่มีกา้ นใบ นั่นคอื
พืชแต่ละชนิดอาจพบมีทั้ง หูใบ ก้านใบ และแผ่นใบ เช่น ใบไก่ฟ้าพญาลอ หรือบางชนิดมี
ส่วนประกอบไม่ครบ เช่น ใบการเวก ไม่มีหูใบ หรือบางชนิดใบลดรูปไม่มีทั้ง 3 ส่วน เช่น
สังวาลพระอินทร์

56

2. ข้อใดไม่ถกู ต้องเกีย่ วกับใบ
ก. พืชบางชนดิ ไม่มใี บ
ข. เกิดทีบ่ ริเวณปล้องของลำตน้
ค. เป็นโครงสร้างทเี่ ปลยี่ นแปลงมาจากกิ่ง
ง. เป็นโครงสรา้ งที่ทำหนา้ ท่ีในการสรา้ งอาหารของพชื

คำอธิบาย ใบเกิดทีบ่ ริเวณข้อของลำต้น เป็นโครงสร้างที่เปลี่ยนแปลงมาจากกิ่ง ทำหน้าท่ี
ในการสรา้ งอาหารของพืช พชื บางชนดิ ใบลดรูป แตม่ โี ครงสรา้ งอ่ืนในการสังเคราะหด์ ้วยแสง
เชน่ ต้นสลดั ไดลำต้นมีสเี ขยี ว ใบลดรปู ดังภาพ

57

จดุ ประสงคท์ ่ี 2 วิเคราะหแ์ ละเปรียบเทียบชนิดของใบและการเรียงตวั ของใบได้
3. ใบพืชในข้อใดเป็นใบประกอบทงั้ หมด
ก.

พญาสตั บรรณ ถ่ัวพู
ข. เงาะ

ยางพารา
ค.

สายหยุด ผกั หวานบ้าน
ง. ราชพฤกษ์

ตะขบฝร่งั

58

คำอธิบาย ใบยางพาราเปน็ ใบประกอบแบบฝ่ามอื ใบเงาะเปน็ ใบประกอบแบบขนนก
พญาสตั บรรณเปน็ ใบเดีย่ ว เรยี ววงรอบ ถว่ั พใู บประกอบแบบฝ่ามือ ค. สายหยดุ เปน็ ใบเดี่ยว
เรียงสลับระนาบเดียว ใบผักหวานเรียงตรงข้าม ง. ใบตะขบฝรั่งเรียงสลับระนาบเดียว
ใบราชพฤกษ์เรียงสลบั
4. บณั ฑิตา ศกึ ษาลักษณะของใบมะยม ดังภาพ

เธอสรปุ วา่ “ใบมะยม เป็นใบประกอบแบบขนนก”
นกั เรียนเห็นด้วยกบั ขอ้ สรุปของบณั ฑติ าหรือไม่ เพราะเหตุใด
ก. เห็นดว้ ย เพราะใบยอ่ ยมีขนาดใกลเ้ คียงกัน
ข. เห็นดว้ ย เพราะใบมะยมมใี บยอ่ ยเรยี งสลบั ซา้ ยขวาคล้ายขนนก
ค. ไม่เหน็ ดว้ ย เพราะใบแตล่ ะใบมกี ้านใบ
ง. ไม่เหน็ ด้วย เพราะใบแต่ละใบมีสีตา่ งกัน แสดงว่ามอี ายไุ มเ่ ท่ากนั
คำอธิบาย การสังเกตว่าเป็นใบเดี่ยวหรือใบประกอบสังเกตได้จากความแก่อ่อนของใบ ใน
ภาพใบมะยมก้านเดียวกันมีสีที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน โดยใบที่ปลายก้านมีสีแดงและมี
ขนาดเล็ก แสดงว่าเป็นใบทีม่ ีอายุนอ้ ยกว่าใบอื่นๆ แต่ใบย่อยทุกใบของใบประกอบต้องมีอายุ
เทา่ กนั เน่ืองจากเกิดพรอ้ มกัน

59

5. การเรียงตัวของใบพชื ในภาพ เหมอื นหรอื แตกตา่ งกันอยา่ งไร

ใบทุเรยี น ใบกัลปพฤกษ์

ก. เหมอื นกนั ใบเรียงตรงข้าม
ข. เหมือนกนั ใบเรยี งสลบั ระนาบเดียว
ค. ต่างกัน ใบทุเรยี นเรียงสลับ ใบกัลปพฤกษ์เรยี งตรงขา้ ม
ง. ตา่ งกนั ใบทุเรียนเรียงสลบั ระนาบเดยี ว ใบกลั ปพฤกษเ์ รียงตรงขา้ ม
คำอธิบาย ใบทุเรียนเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับระนาบเดียว ใบกัลปพฤกษ์เป็นใบประกอบ
เรียงสลับระนาบเดยี ว สังเกตจาก 1 ขอ้ มี 1 ใบ เรียงสลบั ซา้ ยขวา

6. การศกึ ษาการเรยี งตวั ของใบบนกิง่ ของพชื นักเรยี นควรสงั เกตสิง่ ใดเป็นข้ันตอนแรกเพอ่ื
ให้ผลการศกึ ษาถูกต้องที่สุด

ก. จำนวนใบย่อย
ข. จำนวนใบท่พี บในแต่ละข้อ
ค. เปน็ ใบเด่ียวหรือใบประกอบ
ง. ความสนั้ ยาวของขอ้ และปล้อง

60

คำอธิบาย การสังเกตการเรียงตัวของใบ ต้องพิจารณาว่าเป็นใบเดี่ยวหรือใบประกอบก่อน
แล้วจึงสังเกตจำนวนใบที่พบในแต่ละข้อว่ามี 1, 2 หรือมากกว่า 2 ใบ แล้วจึงพิจารณา
ลกั ษณะการเรยี งตวั ของใบ

จุดประสงคท์ ี่ 3 วิเคราะห์และอธิบายลกั ษณะของแผ่นใบได้
7. วลยั ศึกษาใบพชื 4 ชนิด และบันทกึ ลักษณะของใบดงั ตาราง

ชนิดพชื รปู รา่ งใบ โคนใบ ปลายใบ ขอบใบ
รูปไข่ รปู หัวใจ เรียวแหลม เรยี บ

พลูด่าง
รูปหัวลูกศร รปู หัวลกู ศร แหลม หยักมน

บอนสี

รูปวงกลม แหลม มน หยกั ลึก

หนวดปลาหมกึ

รปู ขอบขนาน เรยี วแหลม มน เรียบ

ทเุ รยี น

61

วลัยบนั ทึกลกั ษณะใบพืชในข้อใดไดถ้ ูกต้อง
ก. พลูดา่ ง ทุเรยี น
ข. พลดู ่าง บอนสี
ค. บอนสี หนวดปลาหมึก
ง. หนวดปลาหมึก ทเุ รยี น

คำอธิบาย บอนสี ขอบใบเรยี บ หนวดปลาหมกึ แผ่นย่อยใบรูปรี ขอบใบเรียบ

8. พจิ ารณาภาพใบต่อไปนี้

กษิตบนั ทกึ ลักษณะใบ ดงั น้ี
1. แผน่ ใบรูปขอบขนาน
2. ปลายใบแหลม
3. โคนใบมน
4. ขอบใบหยักซฟ่ี นั

ข้อใดทเี่ ขาบันทึกไดถ้ กู ต้อง
ก. ขอ้ 1 และ 2
ข. ข้อ 2 และ 3
ค. ข้อ 3 และ 4
ง. ขอ้ 1 และ 4

คำอธิบาย ใบพืชในภาพคือใบพลับพลา มีแผ่นใบรูปขอบขนาน โคนใบมน ปลายใบเรียว
แหลม ขอบใบจักฟันเล่อื ยถี่

62

จุดประสงคท์ ่ี 4 สำรวจใบพชื วเิ คราะห์และอธบิ ายลกั ษณะโครงสร้างภายนอกของใบของพืช
ตัวอย่างได้
9. ภาคินตอ้ งการปลกู ไม้ดอกหอมชนดิ หน่ึง โดยการตอนกิง่ จากตน้ เดมิ ทีม่ ีใน
สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียน เขาสบื คน้ ขอ้ มลู ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ของพืชชนิดนี้ พบว่ามี
ข้อมลู ดงั นี้

ไมพ้ ุ่ม ผิวลำต้นขรุขระ สเี ทาปนขาว ไมม่ ยี าง ใบเดย่ี ว เรียงตรงขา้ มสลบั ตัง้ ฉาก แผน่ ใบ
รูปรี ปลายใบเรียวแหลม โคนใบรูปลิ่ม ขอบใบเรียบ ดอกเดี่ยว ออกดอกที่ปลายยอด มี
กลิ่นหอม กลีบเล้ียงโคนเชือ่ มตดิ กัน ปลายแยกเปน็ 2 แฉก สีเขยี ว กลีบดอกโคนเช่ือมติดกัน
ปลายแยกเป็น 7 แฉก สเี หลือง รูปดอกเข็ม โคนแฉกกลบี ดอกเรยี วเปน็ ก้านเกสรเพศผู้ 7 อนั
อับเรณูเหลืองปนนำ้ ตาล ติดบนกลีบดอก เกสรเพศเมีย 1 อนั รังไขก่ ึ่งใต้วงกลบี
เมื่อเขาเขา้ ไปสำรวจในสวนพรรณไมด้ อกหอมของโรงเรยี น พบวา่ ไมม่ ีพชื ชนิดใดออกดอกเลย
เขาจงึ ตอ้ งสังเกตจากลกั ษณะของใบ ภาคินควรตอนกงิ่ ของพืชในข้อใด จึงจะได้กิ่งพันธุ์ท่ีตรง
กบั ความต้องการ

ก. ข.

63

ค. ง.

คำอธิบาย ค. คือ พุดน้ำบุดย์ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก แผ่นใบรูปรี โคนใบรูปล่ิม
ขอบใบเรยี บ ปลายใบเรียวแหลม
ก. คือ พุดซ้อน ใบเดยี่ ว เรียงตรงข้ามสลบั ตั้งฉาก แผน่ ใบรปู รี โคนใบรปู ล่มิ ปลายใบแหลม
ข. คอื กระดังงาสงขลา ใบเด่ียว เรียงสลับ แผ่นใบรปู รี ขอบใบเรียบ ปลายใบเรยี วแหลม
ง. คอื บุหงาสา่ หรี ใบเดี่ยว เรียงวงรอบ แผน่ ใบรปู รี โคนใบรูปลมิ่ ขอบใบเรียบ ปลายใบเรยี ว
แหลม

64

10. ในชวั่ โมงวชิ าพฤกษศาสตร์ พนัสไดร้ บั มอบหมายใหศ้ ึกษาโครงสรา้ งใบของ กระเจี๊ยบ
แดง พบว่าใบกระเจย๊ี บแดงมีลักษณะดงั ภาพ

พนัสเขียนบรรยายลักษณะใบกระเจย๊ี บแดงขอ้ ใดถูกต้องท่สี ุด
ก. ใบเดยี่ ว เรยี งเวียน แผ่นใบรูปรี ขอบใบเว้าลึก ปลายใบแหลม โคนใบรูปลม่ิ
ข. ใบเดย่ี ว เรยี งสลบั แผ่นใบรปู ฝา่ มอื ขอบใบจักฟนั เลอื่ ยถ่ี ปลายใบแหลม โคนใบ

รปู ลมิ่
ค. ใบประกอบแบบฝ่ามอื เรยี งสลบั แผ่นใบรูปรี ขอบใบหยักซฟี่ นั ปลายใบแหลม

โคนใบรูปลมิ่
ง. ใบประกอบแบบฝา่ มือ เรียงเวียน แผน่ ใบรปู รี ขอบใบเวา้ ลึก ปลายใบแหลม

โคนใบรูปล่มิ
คำอธิบาย ใบกระเจยี๊ บเป็นใบเดีย่ ว สงั เกตจากการเว้าของแผ่นใบ ไมม่ ีก้านใบยอ่ ย เรียงสลับ
แผ่นใบรปู ฝ่ามอื ขอบใบจักฟันเลอื่ ยถี่ ปลายใบแหลม โคนใบรปู ล่ิม

65

แบบบนั ทึกคะแนน

ลำดบั ท่ี รายการ คะแนนเตม็ คะแนนท่ีได้
1 แบบฝึกหดั ที่ 1 10 …………….
2 แบบฝึกหัดท่ี 2 10 …………….
3 แบบทดสอบ 10 …………….

“น้องๆ คงทาคะแนนไดร้ อ้ ยละ 80 ขน้ึ ไป
นะครบั ยอดเยย่ี มทส่ี ดุ เลยครบั พช่ี าเขยี ว
ขอช่นื ชม แต่หากน้องคนไหนยงั ทาไดน้ ้อย
อยา่ เพง่ิ เสยี ใจครบั พยายามอกี ครงั้ พี่

ชาเขยี วเอาใจชว่ ยครบั .. สสู้ ”ู้

66

ประวตั ผิ จู้ ดั ทำ

ช่ือ กาญจนา คงเอียด
ตำแหนง่ ครู โรงเรยี นสวสั ดร์ิ ัตนาภิมุข

ประวตั ิการศึกษา/วุฒกิ ารศกึ ษา
• ระดบั ประถมศกึ ษา : โรงเรียนบ้านทงุ่ โดนทอง อำเภอเมอื ง จังหวัดตรัง
• ระดับมธั ยมศกึ ษา : โรงเรยี นลำภรู าเรืองวทิ ย์ อำเภอห้วยยอด จังหวัดตรงั
• ระดับปริญญาตรี : วิทยาศาสตรบณั ฑติ (ชวี วทิ ยา) เกยี รตินยิ มอันดบั สอง
มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
(นกั ศึกษาในโครงการสง่ เสริมและผลติ ครูท่มี ีความสามารถพิเศษทางวทิ ยาศาสตร์
และคณติ ศาสตร์ : สควค. รนุ่ ที่ 5)
• ระดับประกาศนยี บัตรบณั ฑติ : ป. บณั ฑติ วชิ าชีพครู มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์
• ระดบั ปริญญาโท : วิทยาศาสตรมหาบณั ฑิต (พฤกษศาสตร)์
มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์

ประวตั กิ ารทำงาน/ประสบการณ์สอน
• ฝกึ ประสบการณ์สอน ณ โรงเรียนเบญจมราชทู ศิ จ.ปตั ตานี (2544)
• อาจารย์ 1 ระดบั 3 โรงเรียนบ้านอรโุ ณทยั จังหวัดสรุ าษฎรธ์ านี (2545)
• ครู โรงเรยี นบา้ นอรโุ ณทัย จงั หวัดสุราษฎรธ์ านี (2548)
• ครู โรงเรียนสวัสด์ริ ัตนาภิมขุ จงั หวัดตรัง (2561)