12.การเขียนสูตรและการเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก

โครงสร้างของ
สารประกอบ
ไอออนกิ มไี อออน
บวกและไอออนลบ
อยู่ตอ่ เนอ่ื งกนั ไป
ทง้ั สามมติ ิ
ไมส่ ามารถแยก
เป็นโมเลกุลได้

การเขียนสตู รและการเรยี กช่อื ของสารประกอบไอออนกิ

จุดประสงคก์ ารเรียนรู้

1. เขียนสูตรสารประกอบไอออนิกได้
2. เรียกช่ือสารประกอบไอออนกิ ได้

สารประกอบไอออนิก
ไอออนบวก ไอออนลบ
ธาตโุ ลหะ ธาตอุ โลหะ

ประจขุ องไอออน
สมั พันธก์ บั เลขหมู่
ของธาตใุ นตารางธาตุ
หรือไม่ อยา่ งไร

หมู่ IA หมู่ IIA หมู่ IIIA หมู่ IVA หมู่ VA หมู่ VIA หมู่ VIIA

Li Be B C N O F

Na Mg Al Si P S Cl

K Ca Br

I

ตวั อยา่ งการจัดเรียงอเิ ล็กตรอนของอะตอมและไอออนของธาตบุ างชนดิ

อะตอม ไอออน
(การจัดเรียงอเิ ล็กตรอน) (การจัดเรยี งอเิ ล็กตรอน)

Na (1s22s22p63s1) Na+ (1s22s22p6)

Ca (1s22s22p63s23p64s2) Ca2+ (1s22s22p63s23p6)

Al (1s22s22p63s23p1) Al3+ (1s22s22p6)

Cl (1s22s22p63s23p5) Cl- (1s22s22p63s23p6)

O (1s22s22p4) O2- (1s22s22p6)

N (1s22s22p3) N3- (1s22s22p6)

ไอออนบวก ไอออนลบ

หมู่ IA หมู่ IIA หมู่ IIIA หมู่ VA หมู่ VIA หมู่ VIIA
+1 +2 +3 -3 -2 -1

Li+ Mg2+ Al3+ N3- O2- F-
Na+ Ca2+ S2- Cl-
K+ Br-
I-

เม่อื ทราบประจขุ องไอออน
บวกและไอออนลบแล้ว
ไอออนดังกลา่ วรวมตัวกนั
ดว้ ยอตั ราสว่ นเทา่ ใด

ในการเกดิ เปน็ สารประกอบ
ไอออนิก







ตวั อย่างผลการท่ากิจกรรม

ไอออนบวก ไอออนลบ การรวมตวั กัน อัตราส่วน ผลรวมคา่ ประจุ
อยา่ งต่า
Na+ F- 0
1:1

Cu+ O2- 2:1 0

ตัวอย่างผลการท่ากจิ กรรม

ไอออนบวก ไอออนลบ การรวมตวั กัน อัตราส่วน ผลรวมคา่ ประจุ
อย่างต่า
Ag+ N3- 0
3:1

Ba2+ I- 1:2 0

ตัวอยา่ งผลการท่ากิจกรรม

ไอออนบวก ไอออนลบ การรวมตัวกัน อตั ราสว่ น ผลรวมค่าประจุ
อย่างตา่
Mg2+ S2- 0
1:1

Cu2+ N3- 0

3:2

ตัวอย่างผลการทา่ กจิ กรรม

ไอออนบวก ไอออนลบ การรวมตวั กัน อตั ราสว่ น ผลรวมคา่ ประจุ
อย่างตา่
Al3+ F- 0
1:3

ตัวอย่างผลการท่ากจิ กรรม

ไอออนบวก ไอออนลบ การรวมตัวกัน อตั ราสว่ น ผลรวมคา่ ประจุ
อย่างตา่
Al3+ O2- 0
2:3

ตัวอย่างผลการทา่ กิจกรรม

ไอออนบวก ไอออนลบ การรวมตวั กัน อัตราสว่ น ผลรวมคา่ ประจุ
อยา่ งตา่
Al3+ N3- 0
1:3

กจิ กรรมท่ี 1 อตั ราสว่ นการรวมตวั ของไอออนในสารประกอบไอออนิก

สรุปผลการทา่ กิจกรรม

ในการเกิดสารประกอบไออนิก เม่ือทราบประจุของ
ไอออนบวกและไอออนลบแล้ว ไอออนดังกล่าวจะ

รวมตัวกันดว้ ยอตั ราส่วนที่ทา่ ให้
ผลรวมค่าประจุมคี ่าเป็นศนู ย์

โครงสรา้ งของสารประกอบ
ไอออนิกมไี อออนบวกและ
ไอออนลบอยู่ต่อเน่อื งกันไปท้งั
สามมิติ ไม่สามารถแยกเปน็
โมเลกุลได้

ใชส้ ูตรเอมพิริคลั (สตู รอย่างงา่ ย)

แสดงอัตราส่วนอย่างตา่ ของจ่านวนไอออนท่ีเป็นองคป์ ระกอบ

สตู รเอมพิรคิ ัลของสารประกอบไอออนกิ

ไอออนบวก ไอออนลบ

ธาตโุ ลหะ ธาตอุ โลหะ

แสดงอัตราสว่ นอยา่ งต่าของจ่านวนไอออนทเ่ี ป็นองคป์ ระกอบ

สูตรเอมพิริคัลของสารประกอบไอออนิก

ไอออนบวก ไอออนลบ การรวมตัวกนั อัตราส่วน สูตร
อยา่ งตา่
Na+ F- NaF
1:1 Cu2O
Cu+ O2-
2:1

สูตรเอมพิรคิ ัลของสารประกอบไอออนกิ

ไอออนบวก ไอออนลบ การรวมตัวกัน อตั ราสว่ น สตู ร
อยา่ งต่า
Mg2+ O2- MgO
1:1 Al2O3
Al3+ O2-
2:3

สูตรเอมพิริคัลของสารประกอบไอออนกิ

Al3+ O2-

Al O
23

สตู รเอมพิริคัลของสารประกอบไอออนกิ

ไอออนบวก รวมกับ ไอออนลบ สตู ร

Cs+ S2- Cs2S
Ba2+ I- BaI2
Ca2+ O2- CaO
Al3+ O2-
NH4+ SO42- Al2O3
(NH4)2SO4

ตวั อยา่ งสตู รสารประกอบไอออนิกบางชนดิ

โลหะหมู่ ประจุไอออน อโลหะหมู่ ประจุไอออน สูตรเอมพริ ิคลั ตัวอย่าง

IA +1 VIIA -1 XY NaCl
IA +1 VIA -2 X2Y Na2S
IIA +2 VIIA -1 XY2 MgCl2
IIA +2 VIA -2 XY BaO
IIIA +3 VIIA -1 XY3 AlF3
IIIA +3 VIA -2 X2Y3 Al2O3

➢ สารประกอบไอออนิกทีเ่ กิดจาก
ธาตุ X ซึง่ อยู่หมู่ IIA กับธาตุ Y ซง่ึ อยู่หมู่ VA
จะมสี ูตรเอมพริ ิคัลเปน็ อยา่ งไร

X อย่หู มู่ IIA เม่อื เปน็ ไอออนจะมีประจเุ ป็น +2

Y อยหู่ มู่ VA เมอ่ื เป็นไอออนจะมปี ระจุเป็น -3

X Yดังนัน้ สูตรเอมพริ ิคัลจึงเปน็ 3 2

1. ในสารประกอบหลายชนดิ ธาตุไฮโดรเจนเกิดเปน็ ไอออน H+ การเกดิ
ไอออนนขี้ องธาตไุ ฮโดรเจนสอดคลอ้ งกับการเกดิ ประจขุ องธาตุหมู่ใด

➢ หมู่ IA

2. ในสารประกอบไอออนิกบางชนดิ ธาตไุ ฮโดรเจนอาจเปน็ ไอออน H-
การเกิดไอออนนี้ของธาตไุ ฮโดรเจนสอดคลอ้ งกับการเกิดประจุของ
ธาตุหมู่ใด

➢ หมู่ VIIA

3. จากสมบัติการเกดิ ประจุในข้อ 1 และ 2 ควรจดั ธาตุไฮโดรเจนให้อยู่ใน
ตา่ แหน่งใดของตารางธาตุ เพราะเหตุใด

➢ ธาตไุ ฮโดรเจนควรอยใู่ นตา่ แหน่งกง่ึ กลางและมเี สน้ ปะเชื่อม
ระหว่างหมู่ IA และหมู่ VIIA เนื่องจากการเกดิ เป็น
ไอออนคล้ายกบั การเกิดไอออนของธาตุหมู่ IA และหมู่

VIIA

22 ธาตุแรก

H

หมู่ IA หมู่ IIA หมู่ IIIA หมู่ IVA หมู่ VA หมู่ VIA หมู่ VIIA หมู่ VIIIA

Li Be B C N O F He

Na Mg Al Si P S Cl Ne

K Ca Br Ar

I

เมอ่ื ธาตไุ ฮโดรเจนแสดงสมบตั ิบางประการคล้ายกบั ธาตหุ มู่ VIIA ซ่งึ เปน็

ธาตอุ โลหะจะเกิดไอออนเป็น H- ซึ่งเมือ่ ยดึ เหน่ียวกับไอออนบวกของ

โลหะแล้วสามารถเกดิ เป็นสารประกอบไอออนกิ ได้

เช่น CaH2

การเรยี กชอื่ สารประกอบไอออนกิ
ต้องทราบช่ือของไอออนบวกและไอออนลบ

การเรยี กชอื่ สารประกอบไอออนกิ
ต้องทราบช่ือของไอออนบวกและไอออนลบ

การเรยี กช่ือสารประกอบไอออนิก

ช่ือของไอออนบวกเรียกตามชอ่ื ธาตุแล้วลงท้ายด้วยคาวา่ ไอออน

ไอออนบวก
Na+ โซเดยี มไอออน (sodium ion)
K+ โพแทสเซยี มไอออน (potassium ion)
Mg+ แมกนเี ซียมไอออน (magnesium ion)
Ca2+ แคลเซียมไอออน (calcium ion)
Al3+ อะลมู เิ นียมมไอออน (aluminium ion)

การเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก

ชื่อของไอออนลบเรยี กช่ือธาตโุ ดยเปล่ียนทา้ ยเสยี งเป็น ไ-ด์ (-ide) แลว้ ลงท้าย
ด้วยคาวา่ ไอออน

ไอออนลบ
Cl- คลอไรด์ไอออน (chloride ion)
Br- โบรไมดไ์ อออน (bromide ion)
S2- ซัลไฟดไ์ อออน (sulfide ion)
H- ไฮไดรด์ไอออน (hydride ion)
O2- ออกไซดไ์ อออน (oxide ion)
N3- ไนไทรด์ไอออน (nitride ion)

การเรยี กชอื่ สารประกอบไอออนิก

➢ เรียกชอ่ื ไอออนบวกแลว้ ตามดว้ ยชอื่ ไอออนลบโดยตดั ค่าว่าไอออนออก

NaF โซเดยี มฟลอู อไรด์
BaI2 แบเรียมไอโอไดด์
K2O โพแทสเซยี มออกไซด์

การเรยี กชอื่ สารประกอบไอออนิก

➢ กล่มุ อะตอมท่เี ป็นไอออนบวกลงท้ายดว้ ย เ-ียม (-ium)

➢ กลมุ่ อะตอมทเี่ ปน็ ไอออนลบอาจลงทา้ ยเสยี งด้วย
ไ-ด์ (-ide)
ไ-ต์ (-ite)
หรือ เ-ต (-ate)

การเรยี กชอื่ สารประกอบไอออนิก

ไอออน ช่อื ไอออน

NH4+ แอมโมเนียมไอออน (ammonium ion)
OH- ไฮดรอกไซดไ์ อออน (hydroxide ion)
CN- ไซยาไนดไ์ อออน (cyanide ion)
NO2- ไนไตรต์ไอออน (nitrite ion)
NO3- ไนเตรตไอออน (nitrate ion)

การเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก

ไอออน ชอ่ื ไอออน
CO32- คารบ์ อเนตไอออน (carbonate ion)
SO42- ซัลเฟตไอออน (sulfate ion)
PO43- ฟอสเฟตไอออน (phosphate ion)

การเรยี กชือ่ สารประกอบไอออนิก

➢ เรยี กช่อื ไอออนบวกแลว้ ตามด้วยชือ่ ไอออนลบโดยตัดค่าวา่ ไอออนออก

Na2CO3 โซเดียมคารบ์ อเนต

NH4OH แอมโมเนยี มไฮดรอกไซด์

K2SO4 โพแทสเซียมซลั เฟต

การเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก

ตวั อยา่ งชื่อสารประกอบไอออนกิ บางชนิด

การเรียกช่ือสารประกอบไอออนิก

สารประกอบไอออนกิ ของโลหะแทรนซชิ นั

การเรยี กช่ือสารประกอบไอออนิก

ชอ่ื สารประกอบท่เี กดิ จากโลหะ ท่ีมเี ลขออกซิเดชนั มากกวา่ 1 คา่ ตอ้ งระบุตวั เลขประจุหรอื
เลขออกซิเดชันของไอออนโลหะนั้นเป็นเลขโรมนั ในวงเล็บ

CU+ รวมกบั S2-

CU2S

คอปเปอร์(I)ซลั ไฟด์

การเรยี กชอ่ื สารประกอบไอออนิก

ชือ่ สารประกอบที่เกิดจากโลหะ ท่ีมีเลขออกซเิ ดชนั มากกวา่ 1 คา่ ตอ้ งระบตุ วั เลขประจหุ รอื
เลขออกซเิ ดชนั ของไอออนโลหะนัน้ เปน็ เลขโรมนั ในวงเลบ็

CU2+ รวมกับ S2-

CUS

คอปเปอร์(II)ซลั ไฟด์

การเรยี กช่อื สารประกอบไอออนิก

ตวั อย่างช่อื สารประกอบไอออนกิ ที่เกดิ จากโลหะที่มเี ลขออกซเิ ดชันหลายคา่

การเรยี กช่อื สารประกอบไอออนิก

ตวั อย่างช่อื สารประกอบไอออนกิ ที่เกดิ จากโลหะที่มเี ลขออกซเิ ดชันหลายคา่

การเขยี นสตู รเมอื่ ทราบชอื่ สารประกอบไอออนิก

แคลเซยี มคาร์บอเนต
Ca2+ CO32-

CaCO3

การเขยี นสูตรเมอื่ ทราบชอื่ สารประกอบไอออนิก

ไอร์ออน (III) ไนเทรต
Fe3+ NO3-

Fe(NO3)3