ประเภทของทรัพย์สินทางปัญญา

เรื่องทรัพย์สินทางปัญญา

ประเภทของทรัพย์สินทางปัญญา 1.ทรัพยส ์ินอุตสาหกรรม ค ื อทรัพยส ์ินท ี่จบัตอ ้ งไม่ไดท ้ี่เก ี่ยวขอ ้ งกบั อุตสาหกรรม ความคิดหรืองานสร้างสรรค์ หรือผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในทาง อุตสาหกรรม โดยทรัพยส ์ินอุตสาหกรรมแบ่งออกเป็ น สิทธิบัตร (patent) เครื่องหมายการค้า (trademark) สิ่งบ่งช ้ ี ทางภูมิศาสตร ์(geographical indication) ความลับทางการค้า (trade secrets) แบบผังภูมิวงจรรวม (Layout – Designs Of Integrated Circuit) 2.ลิขสิทธ ์ิ ประโยชน์ของทรัพย์สินทางปัญญา 1.เพื่อมอบสิทธิในการเป็ นเจ้าของใหก ้ บัผคู้ิดคน ้ กล่าวค ื องาน สร ้ างสรรคถ ์ื อเป็ นสิทธิโดยชอบธรรมของผคู้ิดคน ้ ยกเวน ้ แต่ม ี การตกลง ไวเ ้ป็ นอยา่งอ ื่น เช่น การวา่จา ้ งหร ื อการเป็ นลูกจา ้ ง 2.เพื่อเป็ นรางวัลตอบแทนในความทุ่มเท สร ้ างสรรคใ์ หก ้ บัผปู้ ระดิษฐ ์ หรือผู้ออกแบบ

3.เพื่อสร้างให้เกิดวัฒนธรรมในการสร้างสรรค์และประดิษฐ์สิ่ง ใหม่ เนื่องจากในการสร้างสรรค์ต้องมีการลงทุนและใช้งบประมาณ ดงัน ้ นัรัฐจ ึ งใหผ ้ ลตอบแทนกบัผทู้ี่ลงทุนดว ้ ยสิทธ ์ิแต่เพ ี ยงผเู้ ด ี ยวในงาน สร ้ างสรรค ์ เพ ื่อจูงใจใหเ ้ กิดวฒันธรรมในการสร ้ างสรรคอ ์ ยา่งต่อเน ื่อง 4.เพอ ื่จูงใจให ้ เกด ิ การถ ่ ายทอดเทคโนโลยีการจะส่งมอบหร ื อซ ้ ื อขาย งานประดิษฐน ์ ้ นัจา เป็ นตอ ้ งม ี หลกัฐานท ี่เป็ นสิ่งรับประกนัความเป็ น เจา ้ ของงานประดิษฐน ์ ้ นั ลิขสิทธิ์ ลิขสิทธ ์ิค ื องานสร ้ างสรรคอ ์ นัเกิดจากความรู้ ความสามารถความ พยายาม โดยถูกถ่ายทอดออกมา (express) ในลักษณะใดลักษณะ หน่ึ งกล่าวค ื องานอนัม ี ลิขสิทธ ์ิจะไดร ้ับความคุม ้ ครองกต ็ ่อเม ื่องานน ้ นั ไดถ ู้กนา ออกจากความคิดแลว ้ เช่น เข ี ยนลงบนกระดาษ วาดเป็ นรูป เป็ น ตน ้ (อ่านเร ื่องลิขสิทธ ์ิเพิ่มเติม) งานลิขสิทธ ์ิจดัเป็ นทรัพยส ์ินทางปัญญาประเภทเด ี ยว ท ี่ไดร ้ับความ คุม ้ ครองอตัโนมตัิโดยไม่ตอ ้ งจดทะเบ ี ยน ซ่ึ งจะคุม ้ ครองทนัท ี ทุก ประเทศภายใต้อนุสัญญากรุงเบิร์น (Berne Convention) เมื่อ งานน ้ นั ไดถ ู้กสร ้ างสรรคข ์้ึ น ตัวอย่างของงานลิขสิทธิ์

งานวรรณกรรม เช่น งานเข ี ยนหนงัส ื อ ส ื่อสิ่งพิมพ ์โปรแกรม คอมพิวเตอร์ งานนาฎกรรม เช่น ท่าร า ท่าเตน ้ งานศิลปกรรม เช่น งานป ้ัน งานเข ี ยน ภาพพิมพ์ ภาพถ่ายและ ศิลปประยุกต์ งานดนตรีกรรม เช่น การสร ้ างสรรคท ์ า นองและเน ้ ื อร ้ อง งานสิ่งบันทึกเสียง เช่น ซ ี ด ี งานโสตทัศนวสัดุเช่น วีซีดี ด ี วด ีี ท ี่ม ี ภาพหร ื อม ี ท ้ งัภาพและเส ี ยง งานภาพยนตร์ งานแพร่เสียงแพร่ภาพ เช่น รายการวทิยุรายการโทรทศัน ์ งานอื่นใดในแผนกวรรณคดี วิทยาศาสตร์ หรือศิลปะ ร ู้หร ื อไม ่ โปรแกรมคอมพิวเตอร ์ จดัเป็ นลิขสิทธ ์ิประเภทงาน วรรณกรรม ซ่ึ งคุม ้ ครองอตัโนมตัิทวั่โลกเม ื่อม ี การสร ้ างสรรค ์ สิทธิบัตร สิทธิบตัรค ื อหนงัส ื อสา คญัท ี่รัฐออกใหเ ้ พ ื่อคุม ้ ครองงานประดิษฐ ์ เช่น องค์ประกอบทางวิศวะกรรม สูตร กรรมวิธีการผลิตหรืองานออกแบบ ใหก ้ บัเจา ้ ของแต่เพ ี ยงผเู้ ด ี ยวในระยะเวลาอนัจา กดัโดยแลกกบัการ เปิดเผยสาระสา คญัของงานประดิษฐ ์(อ่านเร ื่องสิทธิบตัร เพิ่มเติม)

การคุุ้ มครองสิทธิบัตร จะคุ้มครองเฉพาะประเทศท ี่จดทะเบ ี ยนเท่าน ้ นั โดยม ี ระยะเวลาการคุม ้ ครองท ี่กา จดัเช่น ในประเทศไทย สิทธิบตัร คุ้มครอง 20 ปี อนุสิทธิบัตรและสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ คุ้มครอง 10ปี ตัวอย่างงานสิทธิบัตร สิทธิบัตรการประดิษฐ์ให้การคุ้มครองงานประดิษฐ์ที่เป็ น องค์ประกอบทางวิศวะกรรม สูตรหรือกรรมวิธีการผลิต ที่มีความ ใหม่และม ี ข ้ นัการประดิษฐท ์ ี่สูงข ้ึ น ส่วนใหญ่จะเป็ นงานประดิษฐ ์ ประเภท breakthrough technology เช่น การประดิษฐ ์ ระไฟความเร็วสูง การประดิษฐ์เครื่องพิมพ์สามมิติ เป็ นต้น อนุส ิ ทธ ิ บัตร ให้การคุ้มครองงานประดิษฐ์ที่เป็ นองค์ประกอบทาง วศิวะกรรม สูตรหร ื อกรรมวธิี การผลิต ท ี่ม ี ความใหม่โดยส่วน ใหญ่จะคุม ้ ครองงานประดิษฐท ์ ี่เป็ นการต่อยอดเพ ี ยงเลก ็ นอ ้ ย (Incremental Technology) สิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ใหก ้ บัคุม ้ ครองการออกแบบ รูปทรงลวดลาย ส ี สนัเช่น ลวดลายกระเบ ้ ื องลวดลายบนเส ้ ื อผา ้ รูปทรงแกว ้ น ้ า หรือดีไซน์ของขวดโค้ก เป็ นต้น เครื่องหมายการค้า

เครื่องหมายการค้าจัดเป็ นทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหนึ่งที่ได้รับ ความนิยม เพราะม ี ความสา คญัอยา่งยงิ่ต่อแบรนด ์ กล่าวค ื อเคร ื่องหมาย การค้าเป็ นสัญลักษณ์เพื่อให้ผู้บริโภคจดจ าแบรนด์ของเราได้ โดย เครื่องหมายการค้าหมายถึง ตราสินคา ้ หร ื อส่วนหน่ึ งของตราสินคา ้ ซ่ึ ง แสดงวา่สินคา ้ น ้ นัเป็ นสิทธิของเจา ้ ของสินคา ้ น ้ นั โดยเจา ้ ของม ี สิทธ ์ิแต่ เพียงผู้เดียวในการใช้เครื่องหมายการค้า ตัวอย่างเครื่องหมายการค้า เครื่องหมายการค้า (Trademark) คือเครื่องหมายที่ใช้เพื่อ ระบุวา่สินคา ้ น ้ นัเป็ นของเจา ้ ของใด และใชจ ้ า แนกความแตกต่าง ของสินคา ้ เช่น เคร ื่องหมายการคา ้ Homepro ไทวัสดุ BaanAndBeyond เป็ นต้น เครื่องหมายบริการ (Service mark) คือเครื่องหมายที่ใช้ กบัธุรกิจบริการเพ ื่อใชแ ้ ยกแยะความแตกต่างของหน่วยงานท ี่ ใหบ ้ ริการเช่น เคร ื่องหมายการคา ้ Thai Airway, AirAsia, NokAir เป็ นต้น เครื่องหมายรับรอง (Certification mark) คือ เคร ื่องหมายท ี่เจา ้ ของใหก ้ บัรับรองกบัสินคา ้ หร ื อบริการของผู้อื่น เพ ื่อเป็ นการรับรองคุณภาพ เช่น เคร ื่องหมายฮาลาล, ISO เป็ น ต้น

เครื่องหมายร่วม (Coleective mark) คือเครื่องหมายที่มี การใชเ ้ป็ นกลุ่มธุรกิจกลุ่มบุคคลเช่น กลุ่มบริษทั SCG, กลุ่ม บริษัท PTT เป็ นต้น เครื่องหมายอื่นๆ เช่น เคร ื่องหมายกลิ่น เคร ื่องหมายเส ี ยง เป็ นต้น ความลับทางการค้า ความลบัทางการคา ้ หมายถ ึ งขอ ้ มูลทางธุรกิจ สูตรกรรมวธิี การผลิต แผนการหรือต้นแบบผลิตภัณฑ์ เป็ นต้น โดยความลับทางการค้าใน ประเทศไทยน ้ นั ไม่ม ี ระบบจดทะเบ ี ยน สิ่งท ี่เป็ นความลบัทางการคา ้ จะ ไดร ้ับความคุม ้ ครองกต ็ ่อเม ื่อเจา ้ ของม ี การจดัการขอ ้ มูลน ้ นในฐานะ ั ความลบัอยา่งชดัเจน เช่น ม ี การกา หนดจา นวนคนเขา ้ ถ ึ งขอ ้ มูล ม ี มาตรการการรักษาหร ื อเกบ ็ ขอ ้ มูลไวเ ้ป็ นความลบั ขอ ้ มูลความลบัทางการคา ้ จะไดร ้ับความคุม ้ ครองกต ็ ่อเม ื่อขอ ้ มูลน ้ นัเป็ น ความลบัและโดนขโมยไป แต่ขอ ้ มูลความลบัน ้ นัจะสิ้ นสุดลงเม ื่อม ี บุคคลอื่นสามารถกระท าวิศวะกรรมย้อนกลับ (reverse engineer) หร ื อทา การทดลองแลว ้ไดผ ้ ลลพัธ ์ เป็ นขอ ้ มูลน ้ นั ตัวอย่างความลับทางการค้า สูตรน ้ า ด ื่มโคคา-โคล่า สูตรไก่ทอด KFC สูตรเฟรนฟราย Mc Donald

ส ิ่งบ ่ งช ี้ทางภูมศ ิ าสตร ์ สิ่งบ่งช ้ ี ทางภูมิศาสตร ์ ค ื อทรัพยส ์ินทางปัญญาประเภทหน่ึ งท ี่เกิดจาก การเช ื่อมโยงระหวา่งธรรมชาติและมนุษย ์ กล่าวค ื อเป็ นทรัพยส ์ินท ี่ม ี ความจา เพาะต่อแหล่งทางภูมิศาสตร ์ไม่สามารถเกิดข ้ึ นไดท ้ี่อ ื่น โดยสิ่ง บ่งช ้ ี ทางภูมิศาสตร ์ เป็ นสิทธิของชุมชนไม่จา กดัเฉพาะผใู้ ดผหู้ น่ึ ง ซ่ึ งคน ในชุมชนม ี สิทธิในคา กล่าวอา ้ งในสิ่งบ่งช ้ ี ทางภูมิศาสตร ์ น ้ นั ได ้(อ่าน เร ื่องสิ่งบ่งช ้ ี ทางภูมิศาสตร ์เพิ่มเติม) โดยปกติแลว ้ สิ่งบ่งช ้ ี ทางภูมิศาสตร ์ จะข ้ึ นตน ้ ดว ้ ยชนิดของผลิตภณัฑ ์ และตามดว ้ ยแหล่งท ี่มา ดงัตวัอยา่งต่อไปน ้ ี ตวัอย ่ างส ิ่งบ ่ งช ี้ทางภูมศ ิ าสตร ์ ไข่เคม ็ไชยา ทุเรียนนนทบุรี ส้มฟลอริดา แบบผงัภูมว ิ งจรรวม แบบผังภูมิวงจรรวม จัดเป็ นทรัพย์สินทางปัญญาที่มีคนรู้จักน้อยมาก ซึ่ง ใหค ้ วามคุม ้ ครองแบบแผนท ี่แสดงการเช ื่อมต่อและจดัวางวงจรไฟฟ้ า ตวัอย ่ างแบบผงัภูมว ิ งจรรวม

ตัวน าไฟฟ้ า ตัวต้านทางทางไฟฟ้ า องค์กรที่เกี่ยวข้องกับ ทรัพย์สินทางปัญญา 1.องคก ์ ารทรัพยส ์ินทางปัญญาระหวา่งประเทศ (World Intellectual Property Oganization : WIPO) ท า หนา ้ ท ี่ส่งเสริมและสนบัสนุนทรัพยส ์ินทางปัญญาระหวา่งประเทศ (เว็บไซต์คลิก) 2.กรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ (Department of Intellectual Propoerty : DIP) ท าหน้าที่ดูแลและรับจด ทะเบียนทรัพย์สินทางปัญญาภายในประเทศ (เว็บไซต์คลิก) 3.หน่วยงานทรัพยส ์ินทางปัญญา ประจา มหาวทิยาลยั (TTO) ท า หนา ้ ท ี่บริหารจดัการทรัพยส ์ินทางปัญญาภายในหน่วยงาน เช่น หน่วยงานทรัพย์สินทางปัญญาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน่วยงาน ทรัพย์สินทางปัญญามหาวิทยาลัยมหิดล เป็ นต้น สรุป ทรัพยส ์ินทางปัญญาจดัเป็ นทรัพยส ์ินประเภทหน่ึ งท ี่จบัตอ ้ งไม่ได ้ ม ี ความสา คญัมากในอุตสาหกรรมปัจจุบนัเพราะเป็ นสิ่งท ี่ลอกเล ี ยนแบบ ไดย ้ ากเกิดข ้ึ นจากการลงทุน ลงงบประมาณ ความเพียรในการคิด

สร ้ างสรรค ์ ทดลองและประดิษฐข ์้ึ น โดยทรัพยส ์ินทางปัญญาม ี หลาย ประเภท ไดแ ้ ก่ลิขสิทธ ์ิสิทธิบตัรเคร ื่องหมายการคา ้ ความลบัทางการ คา ้ สิ่งบ่งช ้ ี ทางภูมิศาสตร ์ และแบบผงัภูมิวงจรรวม