ชุดที่ 4 การถ่ายทอดพลังงาน

ก

คํานาํ

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู วชิ าวทิ ยาศาสตร เรือ่ ง ระบบนเิ วศ จดั ทําขนึ้ เพ่อื ใชประกอบกจิ กรรม
การเรียนการสอนวชิ าวทิ ยาศาสตร ชนั้ มัธยมศึกษาปที่ 3 ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรนู ้ี มีทงั้ หมด 8 ชุด
เวลาเรยี น 16 ชว่ั โมง ดังน้ี

ชดุ กิจกรรมการเรยี นรู ชดุ ท่ี 1 เรือ่ ง โครงสรางของระบบนิเวศ
ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู ชุดท่ี 2 เรื่อง องคป ระกอบของระบบนิเวศ
ชุดกจิ กรรมการเรียนรู ชดุ ที่ 3 เร่อื ง ความสัมพันธในระบบนเิ วศ
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรู ชดุ ที่ 4 เรือ่ ง การถายทอดพลังงานในระบบนิเวศ
ชุดกิจกรรมการเรียนรู ชดุ ที่ 5 เรอ่ื ง การหมนุ เวยี นสารในระบบนิเวศ
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู ชุดท่ี 6 เรอื่ ง ประชากร
ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู ชุดท่ี 7 เร่อื ง ระบบนเิ วศปาเต็งรัง อ.เฉลิมพระเกยี รติ
ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู ชุดท่ี 8 เร่ือง ระบบนเิ วศแมน าํ้ มลู อ.เฉลมิ พระเกียรติ
ชุดกิจกรรมการเรยี นรู วิชาวทิ ยาศาสตร เรือ่ ง ระบบนเิ วศ ชดุ น้ี เปนชุดที่ 4 เรอ่ื ง การถา ยทอด
พลังงานในระบบนิเวศ มเี น้ือหาเกย่ี วกบั โซอาหาร สายใยอาหารและพีระมิดการถา ยทอดพลงั งานที่แสดง
การถา ยทอดพลังงานเปนทอด ๆ ทาํ ใหเ กิดการหมุนเวยี นของพลังงานของมีชวี ิตในระบบนิเวศ ชดุ กจิ กรรม
การเรยี นรูประกอบไปดว ยใบความรู ใบกิจกรรม ท่เี นน ใหผูเรียนไดลงมือปฏบิ ัตจิ ริง สง เสรมิ ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตร กระบวนการสบื เสาะหาความรู
ผจู ดั ทําหวงั เปนอยางย่ิงวา ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู วชิ าวทิ ยาศาสตรชุดนี้ จะชว ยใหน กั เรียนเขา ใจ
เนื้อหาไดงายและชดั เจนขึ้นสง ผลใหผ ลสัมฤทธิท์ างการเรยี นวทิ ยาศาสตรสงู ขนึ้ และสามารถนําความรูไปใช
อยา งมเี หตุผล มีคณุ ธรรมและดําเนินชวี ิตในสังคมอยางมีความสุข

มณธิชา แสนพิมพ

สารบญั ข

เรอ่ื ง หนา
คาํ นาํ ก
สารบญั ข
แผนภมู ลิ าํ ดับขน้ั ตอนการเรียน 1
คาํ แนะนําในการใชชดุ กจิ กรรมการเรียนรู 2
สาระสาํ คญั 5
แบบทดสอบกอ นเรยี น 6
เกมหาเสน ทางชว ยกระรอกตามหาลกู วอลนทั 9
เฉลยเกมหาเสนทางชว ยกระรอกตามหาลูกวอลนัท 10
ใบความรทู ี่ 1 เร่ือง โซอาหารและสายใยอาหาร 11
ใบกิจกรรมท่ี 1 เรอ่ื ง ใครกินใครในระบบนเิ วศ 16
ใบความรทู ่ี 2 เร่ือง พรี ะมดิ การถายทอดพลังงาน 19
ใบกิจกรรมที่ 2 เร่ือง พรี ะมิดการถายทอดพลงั งาน 23
แบบทดสอบหลงั เรียน 26
ภาคผนวก 29
30
เฉลยแบบทดสอบกอนเรียน 31
เฉลย ใบกิจกรรมท่ี 1 เรือ่ ง ใครกนิ ใครในระบบนเิ วศ 36
เฉลยใบกจิ กรรมที่ 2 เรื่อง พรี ะมิดการถา ยทอดพลงั งาน 38
เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น 42
บรรณานุกรม

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 1

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

แผนภูมิลําดับขัน้ ตอนการเรยี น

อานคําแนะนํา

ทดสอบกอ นเรยี น

กิจกรรมการเรียนรู

ไมผานเกณฑ แบบฝกปฏบิ ตั ิ

ทดสอบหลงั เรียน

ผานเกณฑ

เรยี นชดุ ตอ ไป

¢Ñ鹵͹¡ÒÃàÃÂÕ ¹µÒÁá¼¹ÀÙÁÔàŹФйѡàÃÂÕ ¹

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 2

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

คําแนะนาํ การใชช ุดกิจกรรมการเรียนรู

องคประกอบของชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู เรือ่ ง ระบบนิเวศ วิชาวทิ ยาศาสตร ช้นั มธั ยมศกึ ษาปท ี่ 3
ชุดท่ี 4 เรือ่ ง การถา ยทอดพลังงานในระบบนิเวศ มีรายละเอียดดงั นี้

สว นประกอบชดุ กจิ กรรมการเรียนรู
การจดั ชน้ั เรียน
คาํ แนะนาํ และบทบาทสาํ หรับครู
คําแนะนาํ และบทบาทของนกั เรียน
การประเมินผลการเรียน

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 3

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

สว นประกอบชุดกจิ กรรมการเรียนรู จํานวน 1 ชุด
จํานวน 1 ชุด
1. แบบทดสอบกอ นเรียน จํานวน 1 ชดุ
2. เกมหาเสน ทางชวยกระรอกตามหาลูกวอลนทั จาํ นวน 1 ชดุ
3. ใบความรูที่ 1 เรือ่ ง โซอาหารและสายใยอาหาร จาํ นวน 1 ชดุ
4. ใบกจิ กรรมที่ 1 เร่อื ง ใครกินใครในระบบนิเวศ จาํ นวน 1 ชุด
5. ใบความรทู ี่ 2 เรื่อง พีระมิดการถา ยทอดพลังงาน จาํ นวน 1 ชดุ
6. ใบกจิ กรรมที่ 2 เรือ่ ง พรี ะมดิ การถายทอดพลังงาน
7. แบบทดสอบหลังเรียน

การจดั ช้ันเรยี น

3
4

2 โตะครู
5

1

1. ใชหองเรียนวิทยาศาสตร นักเรยี นนั่งเปนกลุม
2. แบงนกั เรยี นเปน กลมุ กลุม ละ 6 – 8 คน มอบหมายใหน ักเรยี นเลือก
หวั หนา กลมุ กําหนดหนา ที่รบั ผดิ ชอบในกลุม

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 4

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

คาํ แนะนําสําหรบั ครู

1. ศกึ ษาคูมือการใชช ดุ กิจกรรมการเรียนรูโดยละเอียดกอนนาํ ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรูไปใช
2. ตรวจสอบสว นประกอบของชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู จาํ นวนสื่อ และแบบทดสอบ
ในชดุ กจิ กรรมการเรียนรูใหค รบถว น
3. เตรยี มอปุ กรณต า ง ๆ ที่กาํ หนดไว ท่ไี มไดจ ดั ไวในชุดกิจกรรมการเรียนรู
(ตรวจสอบสิง่ ทีค่ รูตองเตรยี ม)
4. ตรวจสอบนักเรยี นในชัน้ เรยี น ถาขาดเรียนใหไปศึกษาคนควาในคาบเรียนซอมเสริม
และทําแบบทดสอบภายหลัง
5. ดาํ เนินการสอนตามลาํ ดับขนั้ ตอนในแผนการจดั การเรียนรู

บทบาทของนักเรียน

1. อานคาํ แนะนาํ การใชช ุดกิจกรรมการเรยี นรใู หเ ขา ใจ
2. ศึกษาสาระสําคญั และจดุ ประสงคก ารเรยี นรู
3. ทําแบบทดสอบกอนเรียน
4. ศึกษาใบความรู ในชุดกิจกรรมการเรียนรู เรอื่ ง การถา ยทอดพลงั งานในระบบนิเวศ
5. ทําใบกจิ กรรมและตรวจเฉลยใบกิจกรรม
6. ทําแบบทดสอบหลงั เรยี น โดยใชขอสอบคูขนานและตรวจเฉลย

การประเมินผลการเรียน

1. ประเมนิ ผลจากผลการทําแบบทดสอบกอนเรยี นและหลงั เรียน
2. ประเมินผลจากการทําใบกิจกรรม
3. ประเมินผลจากการเขารวมกิจกรรมภายในกลมุ

È¡Ö ÉÒ¢¹éÑ µÍ¹áÅк·ºÒ·ã¹¡ÒÃàÃÕ¹
à¢ÒŒ ã¨áÅŒÇä»·íÒ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡¹Ñ àŤ‹Ð

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 5

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

สาระท่ี 2 : ชีวิตกับส่งิ แวดลอม

สาระสาํ คญั

ระบบนเิ วศ ประกอบดวยองคประกอบที่มีชีวิตและองคป ระกอบท่ีไมมชี วี ติ องคป ระกอบ
ที่มชี วี ติ จะมบี ทบาทหนา ท่ีแตกตางกัน สงิ่ มีชวี ิตท่ีสามารถเปลี่ยนพลังงานแสงเปน พลงั งานเคมสี ะสมไว
ในอาหาร เรยี กวา ผูผลติ สําหรับสตั วมีบทบาทเปน ผบู รโิ ภค เนอ่ื งจากไมส ามารถสงั เคราะหอาหาร
ไดเอง เม่ือผูผลิตและผูบริโภคตายลง ผูยอยสลายสารอินทรีย จะยอ ยสารอนิ ทรยี ใ นซากสิ่งมชี วี ติ
ใหเปน สารอาหารกลบั คนื สูสิง่ แวดลอม ซงึ่ พืชจะนําไปใชประโยชนไดอ ีก ความสัมพันธร ะหวาง
ส่ิงมีชีวติ ในลักษณะการถายทอดพลงั งานผานการกนิ ตอ ไปเปนทอด ๆ จากผูผ ลติ ไปยังผูบริโภค
ลาํ ดับตอ ๆ มาเรยี กวา โซอาหาร พลงั งานท่ีถายทอดไปในโซอาหารนจ้ี ะลดลงตามลําดับและมี
พลังงานบางสว นถายโอนไปคืนสูส่ิงแวดลอ มในรูปของพลงั งานความรอน ในระบบนเิ วศในธรรมชาติ
โซอ าหารจะสมั พันธกนั อยา งซับซอ นในรูปของ สายใยอาหาร

ตวั ชี้วดั

ว 2.1 ม. 3/2 วิเคราะหและอธบิ ายความสมั พันธข องการถา ยทอดพลงั งานของสิง่ มีชวี ติ
ในรูปของโซอาหารและสายใยอาหาร

จดุ ประสงคก ารเรยี นรู

ดานความรู (K)
1. นักเรียนอธิบายความสมั พนั ธระหวางส่ิงมชี วี ติ ในรปู ของโซอาหารและสายใยอาหารได
2. นักเรยี นวเิ คราะหบทบาทของสง่ิ มชี วี ิตในโซอ าหารและสายใยอาหารได

ดา นทักษะ/กระบวนการ (P)
3. นักเรียนเขยี นแผนภาพแสดงการถา ยทอดพลังงานของส่ิงมีชีวติ ในระบบนเิ วศได

ดานคณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค (A)
4. นักเรยี นมีวินัย ใฝเ รียนรู มุงมั่นในการทํางาน

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 6

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

แบบทดสอบกอ นเรียน

ชื่อหนวยการเรียนรู ระบบนิเวศ

ชอ่ื เรือ่ ง การถา ยทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

ช้นั มัธยมศึกษาปที่ 3 จํานวน 10 ขอ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลา 10 นาที

ตวั ชี้วัด ว 2.1 ม. 3/2 วิเคราะหและอธิบายความสมั พนั ธข องการถา ยทอดพลงั งานของส่ิงมีชวี ติ

ในรปู ของโซอาหารและสายใยอาหาร
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
คาํ ชแี้ จง ใหน ักเรยี นทําเครอ่ื งหมาย  ทับตัวอกั ษรหนาขอความท่ีถกู ตองทสี่ ดุ เพียงขอเดียวลงใน

กระดาษคําตอบ

1. “เพล้ีย สม นก แมงมุม” จะสามารถเขียน 4. ส่งิ มชี ีวติ ในขอใดเปนผบู รโิ ภคลาํ ดับท่ี 2 ทงั้ หมด

ความสมั พันธในรูปโซอ าหารไดอ ยา งไร

ก. สม → นก → แมงมมุ → เพล้ีย

ข. สม→ เพลีย้ → แมงมุม→ นก

ค. สม→ แมงมุม → เพลย้ี → นก

ง. สม → เพลยี้ → นก → แมงมุม ก. กระตาย กบ งู

2. แบคทีเรียมบี ทบาทใดในหวงโซอ าหาร ข. กบ นก กระตาย
ก. เปน ผลู า ค. เหย่ียว งู กบ
ข. เปนผผู ลิต ง. งู แมลง เหยยี่ ว

ค. เปน ผบู ริโภค 5. แผนภาพ สายใยอาหารของสง่ิ มชี ีวติ 4 ชนดิ
ง. เปน ผยู อยสลาย เหยีย่ ว

3. ผีเสือ้ วางไขบนใบผักกาด ไขฟ ก เปน หนอนกิน กงุ ปลา

ใบผกั กาด นกกระจอกมาจกิ กินหนอนแมวตะครบุ สาหราย

นกกระจอกเปนอาหาร ขอใดเปนความสัมพันธ ถาปลามีจํานวนลดลงมาก เหตุการณในขอใด
ของสง่ิ มีชวี ิตในหวงโซอาหารไดถกู ตอง มีโอกาสเกิดข้ึนนอยท่สี ดุ
ก. ผักกาด → หนอน → แมว → นกกระจอก ก. สาหรายมีจาํ นวนลดลง
ข. ผักกาด →หนอน→ นกกระจอก → แมว ข. เหยีย่ วกนิ กงุ มากขน้ึ
ค. หนอน → ผักกาด → แมว → นกกระจอก ค. กุงมีจาํ นวนเพิม่ ข้นึ
ง. แมว → นกกระจอก → หนอน →ผักกาด ง. จํานวนเหยยี่ วลดลง

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 7

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

6. จากรปู แสดงพีระมิดพลังงานสง่ิ มชี ีวติ ใด 8. จากสายใยอาหารท่ีกาํ หนดใหส ง่ิ มชี วี ิตชนดิ ใด
จะพบมากที่สดุ ในระดบั A เปน ผบู ริโภคลาํ ดับสดุ ทา ย
ก. กระตา ย
ก. นก ข. หนอน
ข. หนอน ค. สุนัข
ค. สตั วเ ลย้ี งลกู ดวยนาํ้ นม ง. ตน ไม
ง. สาหรา ย
จากภาพสายใยอาหารทีก่ าํ หนดให ใชตอบคาํ ถาม 9. แผนภาพแสดงหว งโซอาหารของสงิ่ มีชีวติ 4 ชนิด
ขอ 7 - 8
ผผู ลิต ผบู ริโภค ผบู รโิ ภค ผูบ ริโภค
7. จากภาพสายใยอาหารที่กําหนดใหจ ะเกดิ อะไรขึ้น ลําดับท่ี 1 ลําดบั ที่ 2 ลาํ ดับที่ 3
ถา ประชากรของหนอนลดลง
ก. ประชากรแมลงลดลง จากแผนภาพถาพลังงานในสารอาหารถูกถา ยทอดจาก
ข. ประชากรกระตายลดลง ผูผลติ ไปยงั ผบู รโิ ภคลําดบั ตอ ไปเพียง 10% และผผู ลิต
ค. ประชากรนกลดลง ในหวงโซอ าหารนไี้ ดร ับพลังงานจากกระบวนการ
ง. ไมมอี ะไรเกิดข้นึ สงั เคราะหด วยแสงเปน 10,000 กโิ ลแคลอรี ผบู รโิ ภค
ลาํ ดับที่ 3 จะไดรบั พลงั งานจากการกนิ อาหารเปนเทา ใด

ก. 10 กโิ ลแคลอรี
ข. 100 กิโลแคลอรี
ค. 1,000 กโิ ลแคลอรี
ง. 10,000 กิโลแคลอรี

10. จากสายใยอาหารน้ี สิง่ มีชีวติ หมายเลข 2 และ 4
เปน ส่งิ มีชีวติ กลมุ ใดตามลําดับ

2

แสง 1 3 4

ก. ผผู ลติ และผบู ริโภค
ข. ผบู ริโภคทง้ั พชื และสัตว และผยู อ ยสลาย
ค. ผบู รโิ ภคพืช และผบู รโิ ภคสตั ว
ง. ผูบรโิ ภคทัง้ พชื และสตั ว

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 8

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

กระดาษคาํ ตอบแบบทดสอบกอนเรยี น

ชือ่ ................................................................................... ชัน้ ..................เลขที่..................

ขอ ก ข ค ง

1

2

3

4

5

6

7
8 สรปุ คะแนนสอบกอนเรยี น

9 คะแนนเต็ม 10

10 คะแนนท่ไี ด

เกณฑก ารใหคะแนน คะแนนเต็ม 10 คะแนน
เกณฑก ารประเมินรอ ยละ 80 ตอบถูกไดขอละ 1 คะแนน

ผาน ไมผ า น

หมายเหตุ : ผานเกณฑห มายถงึ ไดค ะแนนต้ังแต 8 คะแนนข้ึนไป

·íÒàÊèç áŌǵÃǨ¤Òí µÍºàŤúÑ
¨Ðä´Œ¤Ðṹ෋Òäá¹Ñ ¹Ð

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 9

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

เกมหาเสนทาง
ชวยกระรอกตามหาลกู วอลนทั

คาํ ชี้แจง ใหน ักเรยี นคน หาเสนทางท่ีพากระรอกไปกนิ ลกู วอลนทั ใหไ ดโดยใชเวลานอ ยที่สุด

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 10

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

เฉลยเกมหาเสน ทาง
ชว ยกระรอกตามหาลูกวอลนทั

คําชแ้ี จง ใหน ักเรียนคนหาเสนทางที่พากระรอกไปกินลกู วอลนัทใหไ ดโดยใชเ วลานอ ยท่ีสุด

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 11

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

ใบความรทู ่ี 1
เรื่อง โซอ าหารและสายใยอาหาร

µ¹Œ äÁŒÍÂÒ‹ §¼Á à¡èÂÕ Ç¢ŒÍ§¡ºÑ â«‹ÍÒËÒÃÍÂÒ‹ §äà à¾×è͹ æ ·ÃÒºäËÁ¤ÃѺ

ดวงอาทิตยเ ปน แหลงทีใ่ หพ ลังงานกับระบบนเิ วศบนโลก ผูผลติ เปน สงิ่ มีชีวิตทสี่ ามารถนําพลงั งาน
จากดวงอาทติ ยม าสรางเปนอาหารได โดยใชก ระบวนการสงั เคราะหด ว ยแสง พลังงานท่ผี ูผลิตเปลี่ยนไปอยู
ในรปู ของสารอาหารน้ีจะมีการถายทอดไปตามลําดับข้ันของการกนิ อาหารภายในระบบนิเวศ คอื ผบู รโิ ภค
จะไดรบั พลงั งานจากผผู ลิต โดยการกินตอกนั เปน ทอด ๆ ทําใหเ กิดการถายทอดพลงั งานระหวา งสิง่ มชี ีวติ
ทีเ่ รียกวา “โซอ าหาร” (Food chain) โดยสิง่ มชี วี ติ ในโซอ าหารอาจเก่ยี วพันกับ โซอ าหารอนื่ ไดมากกวา
1 โซอาหารทําใหเกิดความสัมพันธท่ีซับซอนขึน้ เรยี กวา “สายใยอาหาร” (Food web)

1. โซอาหาร (Food chain) áÅŒÇâ«‹ÍÒËÒÃÁÅÕ íҴѺ¡Òá¹Ô äËÁ¹Ð

โซอาหาร เปนการถา ยทอดพลังงานในระบบนเิ วศในรูปของอาหารจากผผู ลิตซึง่ ไดแก แพลงกตอนพชื
พชื สเี ขยี ว ไปยงั ส่งิ มีชีวติ ตาง ๆ จากผูบรโิ ภคในลําดับตน ๆ ไปสูผ บู รโิ ภคในลาํ ดับตอ ไปโดยการกนิ ตอ
เปน ทอด ๆ ในแตล ะขัน้ ตอนจะมีการถา ยทอดพลังงานจากสง่ิ มชี ีวติ หนึ่งไปยังสิ่งมีชวี ติ อีกชนดิ หนึ่ง โดยใน
แตละชว งจะมีการสูญเสยี พลงั งานความรอนในปริมาณมาก ประมาณ 80–90 เปอรเซน็ ต จึงทาํ ใหแ ตล ะ
โซอ าหารที่มสี งิ่ มีชวี ิตทีก่ นิ กันเปน ทอด ๆ มจี ํานวนจํากัดไมเ กิน 4 หรือ 5 ชว งเทา น้นั ซึ่งโซอ าหารที่มจี ํานวน
ลาํ ดบั นอยจะมีการสูญเสยี พลังงานนอ ยและมนุษยมกั มีตาํ แหนง อยใู นหวงโซอาหารเกือบสุดทา ยเสมอ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ตวั อยา งโซอาหาร
ท่มี าภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 12

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

ในโซอ าหาร“พชื ” เปนผูผลติ (Producer) และเปนสิ่งมีชวี ิตอันดบั แรกในการถายทอดพลังงาน
“สตั ว” เปนสิ่งมชี วี ิตทไี่ มส ามารถสรางอาหารเองได จําเปนตอ งไดรับพลังงานจากการบริโภคส่ิงมชี วี ิต
อ่ืนเปน อาหารสตั วจ ึงถอื วาเปน ผบู ริโภค (Consumer) ซ่งึ แบงออกไดเปน

- ผูบ ริโภคลาํ ดับท่ีหน่ึง (Primary consumer) หมายถงึ สัตวท กี่ นิ ผผู ลติ
- ผบู ริโภคลําดบั ทสี่ อง (Secondary consumer) หมายถึง สัตวท กี่ ินผูบ ริโภคลําดบั ทีห่ น่ึง
- ผูบริโภคลาํ ดบั สงู สดุ (Top consumer) หมายถงึ สัตวทอี่ ยปู ลายสดุ ของหว งโซอาหาร
ซ่งึ ไมมสี งิ่ มชี วี ิตใดมากินตออาจเรยี กวา ผูบ ริโภคลาํ ดบั สุดทาย

ขา วโพด ตก๊ั แตน ก้ิงกา งู

ตวั อยางลาํ ดบั ข้ันการกนิ ในโซอ าหาร
ท่ีมาภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

จากแผนภาพโซอ าหารสามารถอธบิ ายลําดับขั้นการกินและบทบาทของสิ่งมชี วี ิตในโซอาหารได ดังน้ี

ขาวโพด ตก๊ั แตน ก้ิงกา งู

ลาํ ดบั ข้นั การกนิ อาหาร 1 2 3 4

บทบาทของสง่ิ มีชีวติ ผูผลติ ผูบ ริโภคลาํ ดบั ที่ 1 ผบู ริโภคลาํ ดับที่ 2 ผูบริโภคลําดับท่ี 3

â«Í‹ ÒËÒÃÂѧÁÕÍ¡Õ ËÅÒÂẺ ÁÒàÃÂÕ ¹ÃÙ¡Œ ¹Ñ àŤÃѺ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 13

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

ประเภทของโซอาหาร

(1) โซอ าหารแบบจับกนิ เปนโซอาหารท่ีเร่มิ ตน จากผูผ ลิตหรอื พืช ถกู กนิ โดยผูบริโภคพืช จากนนั้
ผบู ริโภคพชื ถกู กินตอโดยผบู รโิ ภคสัตว และผูบริโภคถูกกินโดยผบู ริโภคสตั วลาํ ดับตอ ๆ ไป ดังนน้ั

โซอ าหารแบบน้จี ึงประกอบดวย ผูล า และ เหย่อื

หญา ตก๊ั แตน นกกางเขน นกฮูก
ตวั อยา งโซอาหารแบบจับกิน

ท่มี าภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

(2) โซอ าหารแบบเศษอนิ ทรีย เปน โซอ าหารท่เี ริ่มตนจากซากอนิ ทรยี จ ะถูกยอยสลายดวยผยู อ ยสลาย
สารอนิ ทรยี  ซง่ึ สว นใหญเปนพวกจุลินทรยี  แลว ถกู กินโดยสตั ว และผลู า อืน่ ๆ อกี ตอไป

ซากใบไม ไสเดือน ไก สุนขั

ตัวอยา งโซอาหารแบบเศษอนิ ทรยี 

ทมี่ าภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

(3) โซอ าหารแบบปรสติ เปนโซอ าหารท่ีเรม่ิ ตน จากผถู ูกอาศัยไปยังผูอาศยั อนั ดบั หนึ่ง แลวไปยังผูอ าศัย
ลาํ ดบั ตอ ๆ ไป

ไก ไรไก แบคทเี รีย ไวรัส

ตัวอยา งโซอาหารแบบปรสติ
ทมี่ าภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 14

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

2. สายใยอาหาร (Food web) à¾×è͹ æ ¤ÃѺ¶ŒÒÊµÑ Ç¡ Ô¹ÍÒËÒÃËÅÒª¹Ô´
ÅÒí ´ºÑ ¢éѹ¡ÒáԹ¨Ð໚¹ÍÂÒ‹ §ääúÑ

โซอาหารจะถา ยทอดพลังงานโดยตรงจากชวี ติ หนงึ่ ไปสอู กี ชีวิตหน่ึง แตเนอื่ งจากสิ่งมีชวี ติ หน่งึ อาจจะ
กินอาหารหลายชนิด หลายระดบั และเหยอื่ ชนิดเดยี วกันก็อาจถูกส่งิ มีชวี ิตหลายชนดิ กนิ ลักษณะดังกลา ว
ทําใหเ กดิ ความซบั ซอนกันในระบบของโซอ าหารซ่ึงเรียกวา “สายใยอาหาร” (Food web) สายใยอาหาร
จะประกอบ ดว ยโซอาหารหลายสายทีเ่ ชื่อมโยงกัน ซึ่งยิง่ สายใยอาหารมีความสลับซับซอนมากเพยี งใดกไ็ ด
แสดงใหเ หน็ ถงึ ระบบนิเวศที่มีระบบความสมดลุ สงู อนั เน่ืองมาจากมีความหลากหลายของชีวติ ในระบบ
นเิ วศนน้ั ๆ

ตวั อยางสายใยอาหาร
ที่มาภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

¨Ò¡ÀҾ໚¹µÇÑ ÍÂÒ‹ §ÊÒÂãÂÍÒËÒà à¾è×͹ æ ¤´Ô ÇÒ‹
àÃÒÊÒÁÒöá¡ÍÍ¡ÁÒ໚¹â«‹ÍÒËÒÃä´ÍŒ ÂÒ‹ §äúҌ §¤ÃºÑ
ÁÒÅͧ¤¹Œ ËÒâ«‹ÍÒËÒèҡÊÒÂãÂÍÒËÒù¡éÕ Ñ¹àÅÂ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 15

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

จากแผนภาพแสดงสายใยอาหาร ประกอบดว ยโซอาหารทง้ั หมด 6 โซอาหาร ดังน้ี

1
2
3
4
5

6

à¡‹§ÁÒ¡¤ÃºÑ ¡ÒÃá¡â«Í‹ ÒËÒÃ
¨Ò¡ÊÒÂãÂÍÒËÒÃäÁ‹ Ò¡àÅÂ㪋äËÁ¤ÃºÑ

¡§éÔ ¡‹Ò¡Ô¹ÍÐäÃ໹š ÍÒËÒùÐ? ¹¡Ñ àÃÂÕ ¹ä´Œ·ÃÒºáÅÇŒ Ç‹Òã¹Ãкº¹ÔàÇÈ
ÁÕ¡Òá¹Ô ¡Ñ¹µÍ‹ ¡¹Ñ ໚¹·Í´ æ ·ÕèàÃÂÕ ¡ÇÒ‹
â«Í‹ ÒËÒà áÅÐâ«Í‹ ÒËÒ÷ÕÁè ¤Õ ÇÒÁ«Ñº«ÍŒ ¹
àÃÕ¡ÇÒ‹ ÊÒÂãÂÍÒËÒà ¡¨Ô ¡ÃÃÁµÍ‹ ¹éÕä»
¹¡Ñ àÃÕ¹¨Ðä´àŒ ÃÂÕ ¹ÃŒÇÙ ‹ÒÊè§Ô ÁÕªÕÇԵᵋÅЪ¹´Ô
ÁÕº·ºÒ·ÍÂÒ‹ §äÃã¹ÊÒÂãÂÍÒËÒ÷ÍèÕ ÂÙ‹
ã¹Ãкº¹ÔàÇȺŒÒ§ ä»·íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁ¡¹Ñ àŤ‹Ð

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 16

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

ใบกจิ กรรมที่ 1
เรื่อง ใครกนิ ใครในระบบนิเวศ

คาํ ชแี้ จง นักเรยี นแตล ะกลุมดําเนินกจิ กรรมดังนี้ (คะแนนเต็ม 10 คะแนน)

จดุ ประสงคการเรยี นรู
1. นักเรยี นวิเคราะหบ ทบาทของสิ่งมีชีวิตในโซอาหารและสายใยอาหารได
2. นักเรียนเขยี นแผนภาพแสดงการถา ยทอดพลังงานของส่งิ มีชวี ติ ในระบบนเิ วศได

ขัน้ ตอนการดําเนินกิจกรรม
1. ศกึ ษาใบกจิ กรรมท่ี 1 เรื่อง ใครกนิ ใครในระบบนเิ วศ และศึกษาใบความรทู ี่ 1 โซอ าหารและ

สายใยอาหาร
2. นักเรยี นแตล ะกลมุ รับอปุ กรณ ดงั นี้
- แผนรูปภาพสง่ิ มชี ีวติ ชนดิ ตา ง ๆ
- กระดาษปรูฟ
- สีเมจกิ
3. นกั เรยี นแตล ะกลุมดูภาพจากใบกิจกรรมที่ 1 เรื่อง ใครกนิ ใครในระบบนิเวศ และชวยกนั วเิ คราะห

ในหัวขอดังนี้
3.1 สิง่ มชี วี ติ ชนิดใดกินสิ่งมชี ีวิตชนดิ ใดเปน อาหาร
3.2 จากแผน รูปภาพสามารถนาํ มาเขียนเปน โซอาหารไดอยางไรบา ง
3.3 จากแผนภาพสามารถเขียนเปนสายใยอาหารไดอยางไร

4. ใหน ักเรยี นแตล ะกลุมปฏบิ ัติกจิ กรรมในหวั ขอที่ 3 ท้ัง 3 หวั ขอ ลงในกระดาษปรูฟ โดยชว ยกัน
ออกแบบและตกแตง รปู ภาพใหสวยงาม

5. สมุ นักเรียนบางกลมุ ใหสง ตัวแทนนําเสนอหนาช้ันเรียน
6. นกั เรียนแตล ะกลมุ ตอบคําถามทายกิจกรรมที่ 1 เรอื่ งใครกินใครในระบบนิเวศ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 17

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

แผนภาพประกอบกิจกรรมที่ 1
เรอ่ื ง ใครกินใครในระบบนเิ วศ

คําช้แี จง ใหน ักเรียนวเิ คราะหภาพตอไปนป้ี ระกอบการทํากิจกรรมท่ี 1 ใครกินใครในระบบนเิ วศ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 18

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

เกณฑก ารใหค ะแนน

เกณฑก ารใหคะแนน : คะแนนเต็ม 10 คะแนน

ขอ 3.1 (5 คะแนน) มีเกณฑดงั นี้ ขอ 3.2 (5 คะแนน) มเี กณฑดงั น้ี

ระบุอาหารของสตั ว (ขอ) คะแนน จํานวนโซอาหาร (ขอ ) คะแนน

20 ขึน้ ไป 5 คะแนน 9 ข้นึ ไป 5 คะแนน

16 - 19 4 คะแนน 7 - 8 4 คะแนน

11 - 15 3 คะแนน 5 - 6 3 คะแนน

6 – 10 2 คะแนน 3 - 4 2 คะแนน

1 - 5 1 คะแนน 1 - 2 1 คะแนน

ขอ 3.3 (10 คะแนน) มเี กณฑดังน้ี

จาํ นวนโซอ าหาร คะแนน คะแนนเตม็ 10 = ขอ 3.1 + ขอ 3.2 + ขอ 3.3
ท่ีนาํ มาสรา งสายใยอาหาร (ขอ) 2

9 ข้ึนไป 5 คะแนน

7 - 8 4 คะแนน

5 - 6 3 คะแนน

3 - 4 2 คะแนน

1 - 2 1 คะแนน

เกณฑก ารตดั สนิ คณุ ภาพ ระดับคุณภาพ
ชวงคะแนน ดีมาก
ดี
8 - 10 พอใช
6–7 ปรบั ปรุง
4–5
0–3

สรุป : เกณฑการประเมินระดับ ดี ผาน ไมผาน

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 19

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

ใบความรทู ี่ 2
เรอ่ื ง พรี ะมดิ การถา ยทอดพลงั งาน

¡Òá¹Ô ¡Ñ¹à»š¹·Í´ æ ÁÕÍÐäöҋ ·ʹ仺Ҍ § ÁÒ´Ù¡¹Ñ àÅÂ

การถา ยทอดพลังงานในโซอ าหารแตละสายมชี นดิ และปริมาณของสิ่งมีชีวติ แตละลาํ ดบั ข้ันของ
การกินมากนอยตา งกัน สามารถเขยี นความสัมพันธแ ตล ะลําดับขน้ั ไดในรูปของพีระมิด แบงได 3 ประเภท
ตามหนวยทใี่ ชว ดั ปรมิ าณของลําดบั ข้ันในการกนิ ดังนี้

1. พรี ะมิดจาํ นวน (Pyramid of number) ¡Òö‹Ò·ʹ¾Åѧ§Ò¹ ¹Òí ÁÒ
ÊÃÒŒ §¾ÕÃÐÁÔ´ä´ŒÍÂÒ‹ §äùÐ

พรี ะมิดจาํ นวน เปน พีระมิดที่ใชจ าํ นวนของสง่ิ มีชีวติ มาเขียนเรยี งลําดบั โดยใหผ ูผลติ อยดู า นลาง
(ฐาน) และผบู ริโภคแตล ะลําดับเรียงตอ ข้นึ ไป มีหนว ยเปน จํานวนตอ ตารางเมตร พรี ะมดิ จาํ นวนของ
สิง่ มีชวี ิตอาจหวั กลับหรือฐานแคบได เนื่องจากส่ิงมีชวี ิตท้ังขนาดเลก็ และขนาดใหญถูกนับเปนจํานวน
เทา กันหมดเชน ตนเงาะ 1 ตน เทา กับแมลง 1 ตวั เทากับ นก 1 ตัว แตความเปนจรงิ นน้ั ในแงปรมิ าณ
พลังงานที่ไดร บั หรอื อาหารที่ผบู รโิ ภคไดร ับจะมากกวา หลายเทา ดังน้ันจึงมีการพัฒนารูปแบบในรปู ของ
พรี ะมิดมวล

พีระมดิ แบบหัวต้ัง พีระมิดแบบหวั กลบั

กบ 1 ตัว/ตารางเมตร ไรนก 50 ตัว/ตารางเมตร

ตัก๊ แตน 4 ตัว/ตารางเมตร นก 15 ตัว/ตารางเมตร

หญา 500 ตน /ตารางเมตร ตนไม 1 ตน /ตารางเมตร

ตวั อยา งพรี ะมิดจํานวน
ท่มี าภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

20

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

2. พรี ะมดิ มวลชีวภาพ (Pyramid of biomass) ¾ÕÃÐÁÔ´µÍ‹ 令×ÍÍÐäùÐ

พรี ะมดิ มวลชวี ภาพ ใชม วลชวี ภาพหรอื เนือ้ เยือ่ ของสิ่งมีชีวติ ทั้งหมดในรปู ของนํ้าหนักแหง มีหนวยเปน
กรมั ตอ ตารางเมตร อาจหวั กลับหรอื ฐานแคบได มีความแมนยํามากกวา แบบที่ 1 แตอยางไรก็ดีในความจริง
ถึงแมมวลที่มากขน้ึ เชน ตน ไมใ หญจ ะผลติ อาหารไดมากแตก ็ยังนอ ยกวา ท่ีผูบรโิ ภคไดจ ากส่ิงมีชวี ติ เล็ก ๆ
เชน สาหรายหรอื แพลงกตอน ท้งั ๆ ทม่ี วลหรือปรมิ าณของสาหรายหรอื แพลงกต อนมีนอ ยกวา มาก ดงั น้ัน
จงึ มีการพฒั นาแนวความคิดในการนาํ เสนอเปนลักษณะของพรี ะมิดพลังงาน (Pyramid of energy)

พรี ะมิดแบบหวั ต้ัง พรี ะมดิ แบบหัวกลบั

นกเคาแมว 1 กรมั /ตารางเมตร ปลา 50,000 กรัม/ตารางเมตร

หนู 2,000 กรัม/ตารางเมตร แพลงกต อนสตั ว 1,500 ตัว/ตารางเมตร

ตนขาว 15,000 ตน/ตารางเมตร แพลงกตอนพชื 200 ตัว/ตารางเมตร

ตวั อยา งพีระมดิ มวลชวี ภาพ
ที่มาภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

3. พรี ะมดิ พลังงาน (Pyramid of energy)

พีระมิดพลังงาน แสดงคาพลังงานในสงิ่ มีชวี ติ แตละชนิดตามลาํ ดบั ขนั้ ของการบริโภค มหี นวยเปน
กโิ ลแคลอรีตอตารางเมตรตอ ป พีระมิดพลังงานจะไมมโี อกาสกลับหัวหรอื ฐานแคบได เพราะพลังงาน
จะลดลงเรอ่ื ย ๆ เสมอในแตละขน้ั ของการบริโภค

สงิ โต 1 กโิ ลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป

มา ลาย 10 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป

ตัวอยา งพรี ะมิดพลงั งาน หญา 100 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป
ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ
Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 21

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

¾Å§Ñ §Ò¹·Õèä´Œ¨Ò¡¡ÒáԹµÍ‹ ¡¹Ñ ã¹â«‹ÍÒËÒà ¨Ð¶Ù¡¶‹Ò·ʹ
ä»Â§Ñ ¼ŒÙºÃÔâÀ¤¢Ñ¹é µ‹Í æ ä»Í‹ҧäúҌ § ÁÒ´¡Ù ѹàŤÃѺ

หลกั ของลินดแมน กลาวไวว า พลงั งานทไ่ี ดร ับจากผูผลิตทกุ ๆ 100 สวน จะมีเพียง 10 สวน
เทานัน้ ท่ผี บู รโิ ภคนําไปใชใ นการดํารงชีวติ และการเจริญเตบิ โต เรยี กวา “กฎ 10 เปอรเซ็นต” (Low of
ten -percent) โดยการถายทอดพลังงานในแตล ะขน้ั จะถูกถา ยทอดไปประมาณ 10% สวนอีก 90%
จะสญู เสยี ไปในรปู ของพลังงานอืน่ ๆ เชน การสูญเสยี พลงั งานความรอ น การหายใจ ดงั แผนภาพ

พลงั งานแสงอาทติ ย พลังงาน 990 จูล พลงั งาน 9 จลู พลงั งาน 0.9 จูล
สูญเสยี ไปกบั สิ่งแวดลอม สูญเสยี ไปกับสง่ิ แวดลอม สญู เสียไปกับสิง่ แวดลอ ม

ผูผลิต

พลังงาน 10 จูล พลังงาน 1 จูล

ไดร บั พลังงาน 10 จูล ไดร ับพลังงาน 1 จูล ไดรบั พลงั งาน 0.1 จลู
จากการสรางอาหาร (ผผู ลติ ) จากอาหาร (สตั วก ินพืช) จากอาหาร (สตั วกินเนอื้ )

กระบวนการสญู เสยี พลังงานในโซอาหาร
ทม่ี าภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

¹¡Ñ àÃÕ¹¤´Ô Ç‹ÒÁÕ੾ÒоÅѧ§Ò¹ËÃÍ× äÁ‹·¶Õè Ù¡¶‹Ò·ʹ仵ÒÁÅÒí ´ºÑ ¢Ñé¹
¢Í§¡Òá¹Ô ÁÕÊèÔ§ã´Í¡Õ ËÃÍ× äÁ·‹ Õè¶Ù¡¶Ò‹ ·ʹ仾ÃÍŒ Á æ ¡Ñº¾Åѧ§Ò¹
àÃÒÁÒÈÖ¡ÉҡѹàŤЋ

áŌǶŒÒÊè§Ô ·Õàè ÃÒ¡¹Ô ä»ÁÕÊÒþÉÔ Å‹Ð ¨Ð¶Ò‹ ·ʹ
ÁÒ¶§Ö àÃÒäËÁ ä»àÃÕ¹Ì١ѹàÅÂ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 22

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

สารพษิ ที่ไมถ ูกยอยสลาย เชน โลหะหนกั จําพวก ปรอท ตะกัว่ แคดเมยี ม หรือยาฆาแมลงบางชนิด
ท่สี ลายตัวยาก เชน DDT เมอ่ื เกดิ ปนเปอ นในสิ่งแวดลอ มจะถูกถายทอดและสะสมในหว งโซอาหาร
เปนแบบการเพิ่มขยายทางชวี ภาพ เรียกวา Biomagnification โดยสงิ่ มชี วี ติ ในลําดับหลังของโซอาหาร
จะมีปรมิ าณสารพิษท่ีสะสมมากขึ้น ดังแผนภาพ

ผูผลิต ผูบรโิ ภคลาํ ดบั ท่ี 1 ผูบริโภคลาํ ดับท่ี 2
มีสารพิษ 1 ไมโครกรมั /กโิ ลกรมั มีสารพษิ 10 ไมโครกรมั /กิโลกรมั มสี ารพิษ 100 ไมโครกรัม/กิโลกรัม

การเพ่มิ ขึน้ ของสารพิษทสี่ ะสมในโซอ าหาร

การสะสมสารพษิ ทเ่ี พิ่มข้นึ ในโซอาหาร
ทมี่ าภาพ : http://blog.eduzones.com/fossil/25929

¡ÒÃÊÐÊÁÊÒþÉÔ ã¹â«Í‹ ÒËÒÃ໹š ÅѡɳТͧ¡ÒÃÊÐÊÁẺà¾èÔÁ¢Öé¹ä»àÃè×Í æ
´Ñ§¹é¹Ñ àÃÒ¨§Ö ¤ÇÃÅ´¡ÒÃ㪌ÊÒ÷àÕè »š¹¾ÉÔ µéѧᵋàÃÔÁè µŒ¹¢Í§â«‹ÍÒËÒà æ à¾Í×è Å´
»ÃÔÁÒ³ÊÒþÔÉàËÅÒ‹ ¹äÕé Á‹ãËŒÊÐÊÁà¾ÃÒÐÊÒþÉÔ ¹éѹ¨Ð¡ÅѺÁÒ·íÒÅÒÂÁ¹Øɏ
·ÕèÍÂÙ´‹ ÒŒ ¹ËÅ§Ñ ¢Í§â«Í‹ ÒËÒù¹èÑ àͧ

ä»·íÒ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡Òö‹Ò·ʹ¾Åѧ§Ò¹¡Ñ¹àŤÃѺ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 23

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

ใบกจิ กรรมท่ี 2
เร่ือง พีระมิดการถายทอดพลังงาน

คาํ ช้แี จง ใหน ักเรยี นพจิ ารณาแผนภาพพรี ะมดิ การถา ยทอดพลังงานแลว ตอบคําถาม (คะแนนเต็ม 10 คะแนน)
1. ใหน กั เรียนเขียนพีระมิดถายทอดพลงั งานจากโซอาหารที่กาํ หนดให

..................... ...................................................... .....................
................................ ........................................... ................................
........................................... ................................ ...........................................
...................................................... ..................... ......................................................
................................................................ ..............................................................
..............................................................

1.1 พีระมิดจาํ นวน 1.2 พีระมิดมวลชีวภาพ 1.3 พีระมิดพลงั งาน

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 24

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

2. ใหน กั เรียนสรางพีระมิดทางนิเวศวิทยาจากขอมลู ทก่ี าํ หนดให

แพลงกตอนสัตว ไรน้าํ กุง ปลา

แพลงกต อนสัตว 600 ตวั /ตารางเมตร 100 กรัม/ตารางเมตร 1,000 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป
ไรน้ํา 200 ตัว/ตารางเมตร 300 กรัม/ตารางเมตร 100 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป
กุง 50 ตวั /ตารางเมตร 500 กรัม/ตารางเมตร 10 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป
ปลา 10 ตัว/ตารางเมตร 1,200 กรมั /ตารางเมตร 1 กโิ ลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป

2.1 พรี ะมดิ จํานวน

2.2 พีระมดิ มวลชีวภาพ

2.3 พรี ะมิดพลังงาน

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 25

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

เกณฑก ารใหคะแนน

เกณฑก ารใหคะแนน : คะแนนเต็ม 10 คะแนน

ขอ 1 (5 คะแนน) มเี กณฑด งั น้ี (ตองตอบถูกใหครบทุกคาํ ตอบ)

จํานวนพรี ะมดิ ทีต่ อบถูก คะแนน

ตอบถูก 3 พีระมดิ 5

ตอบถูก 2 พีระมดิ 3

ตอบถูก 1 พีระมดิ 1

ขอ 2 (15 คะแนน) มีเกณฑดังนี้ (ตองตอบถูกใหค รบทกุ คาํ ตอบ)

ชอ่ื พรี ะมิด คะแนน

2.1 พรี ะมิดจํานวน 5

2.3 พีระมิดมวลชวี ภาพ 5

2.3 พีระมิดพลงั งาน 5

คะแนนเตม็ 10 = คะแนนขอ 1 + คะแนนขอ 2
2

เกณฑการตัดสินคุณภาพ ระดับคุณภาพ
ชว งคะแนน ดีมาก
ดี
8 - 10 พอใช
6–7 ปรับปรุง
4–5
0–3

สรปุ : เกณฑการประเมินระดบั ดี ผา น ไมผ า น

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 26

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

แบบทดสอบหลังเรียน

ชอ่ื หนวยการเรียนรู ระบบนเิ วศ

ชอ่ื เรือ่ ง การถา ยทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

ชั้นมัธยมศกึ ษาปท่ี 3 จาํ นวน 10 ขอ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลา 10 นาที

ตวั ชว้ี ดั ว 2.1 ม. 3/2 วเิ คราะหแ ละอธบิ ายความสัมพนั ธของการถายทอดพลงั งานของส่ิงมชี วี ิตในรปู ของ

โซอาหารและสายใยอาหาร
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
คาํ ช้ีแจง ใหน กั เรียนทําเคร่ืองหมาย  ทับตัวอักษรหนาขอความที่ถกู ตองที่สดุ เพียงขอเดยี วลงใน

กระดาษคําตอบ

1. “เพลยี้ สม นก แมงมมุ ” จะสามารถเขยี น 4. สง่ิ มชี วี ติ ในขอ ใดเปน ผูบริโภคลาํ ดบั ที่ 2 ทง้ั หมด

ความสมั พันธใ นรูปโซอาหารไดอยางไร

ก. สม → นก → แมงมุม→ เพล้ีย

ข. สม → เพลยี้ → แมงมมุ → นก

ค. สม→ แมงมุม → เพลยี้ → นก

ง. สม→ เพลยี้ → นก → แมงมุม ก. กระตาย กบ งู
ข. กบ นก กระตาย
2. ผเี ส้ือวางไขบ นใบผักกาด ไขฟ ก เปนหนอนกิน ค. เหย่ยี ว งู กบ
ใบผักกาด นกกระจอกมาจกิ กินหนอน แมวตะครบุ ง. งู แมลง เหย่ียว
นกกระจอกเปนอาหาร ขอใดเปน ความสมั พนั ธ
ของสิ่งมีชีวิตในหวงโซอ าหารไดถกู ตอง 5. แผนภาพ สายใยอาหารของส่งิ มชี ีวิต 4 ชนดิ
ก. ผกั กาด → หนอน → แมว → นกกระจอก

ข. ผกั กาด → หนอน → นกกระจอก → แมว เหย่ียว

ค. หนอน → ผักกาด → แมว → นกกระจอก กงุ ปลา

ง. แมว → นกกระจอก → หนอน →ผกั กาด สาหราย

3. แบคทเี รยี มบี ทบาทใดในหวงโซอ าหาร ถาปลามีจํานวนลดลงมาก เหตุการณใ นขอใดมโี อกาส
ก. เปนผูลา เกดิ ข้ึนนอยท่สี ุด
ข. เปนผผู ลติ
ค. เปน ผบู ริโภค ก. สาหรา ยมีจาํ นวนลดลง
ง. เปนผูยอ ยสลาย ข. เหยี่ยวกนิ กงุ มากข้นึ
ค. กุงมจี ํานวนเพิ่มข้ึน
ง. จํานวนเหย่ียวลดลง

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 27

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

จากภาพสายใยอาหารทีก่ าํ หนดให ใชตอบคําถาม 9. แผนภาพแสดงหวงโซอาหารของส่ิงมชี ีวติ 4 ชนิด
ขอ 6-7
ผูผลิต ผูบรโิ ภค ผบู ริโภค ผูบริโภค
6. จากสายใยอาหารท่กี าํ หนดใหส ่ิงมชี วี ิตชนดิ ใด ลาํ ดบั ท่ี 1 ลาํ ดบั ที่ 2 ลาํ ดบั ที่ 3
เปน ผบู รโิ ภคลําดบั สุดทา ย
ก. กระตาย จากแผนภาพถาพลังงานในสารอาหารถูกถายทอดจาก
ข. หนอน ผูผลิตไปยังผูบ รโิ ภคลาํ ดบั ตอ ไปเพยี ง 10% และผูผลติ
ค. สนุ ัข ในหว งโซอ าหารนไี้ ดร ับพลงั งานจากกระบวนการ
ง. ตนไม สงั เคราะหด ว ยแสงเปน 10,000 กโิ ลแคลอรี ผบู ริโภค
ลาํ ดบั ท่ี 3 จะไดรับพลังงานจากการกนิ อาหารเปน เทาใด
7. จากภาพสายใยอาหารท่กี ําหนดใหจ ะเกิดอะไรขนึ้
ถา ประชากรของหนอนลดลง ก. 10 กโิ ลแคลอรี
ก. ประชากรแมลงลดลง ข. 100 กโิ ลแคลอรี
ข. ประชากรกระตา ยลดลง ค. 1,000 กโิ ลแคลอรี
ค. ประชากรนกลดลง ง. 10,000 กิโลแคลอรี
ง. ไมมีอะไรเกิดขึน้
10. จากสายใยอาหารน้ี สิ่งมีชีวติ หมายเลข 2 และ 4
เปน ส่งิ มีชีวิตกลุมใดตามลาํ ดบั

2

แสง 1 3 4

8. จากรปู แสดงพรี ะมดิ พลังงานสง่ิ มชี ีวติ ใดจะพบ ก. ผผู ลติ และผูบ รโิ ภค
มากทส่ี ุดในระดับ A ข. ผูบ ริโภคท้ังพืชและสตั ว และผยู อยสลาย
ค. ผบู รโิ ภคพชื และผบู รโิ ภคสตั ว
ง. ผบู รโิ ภคทงั้ พืชและสตั ว

ก. นก ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ
ข. หนอน
ค. สัตวเล้ียงลกู ดวยนํ้านม
ง. สาหราย

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 28

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

กระดาษคําตอบแบบทดสอบหลังเรยี น

ชอื่ ................................................................................... ชนั้ ..................เลขที่..................

ขอ ก ข ค ง

1
2
3
4
5
6
7
8 สรปุ คะแนนสอบหลังเรยี น
9 คะแนนเต็ม 10
10 คะแนนที่ได

เกณฑก ารใหคะแนน คะแนนเต็ม 10 คะแนน
เกณฑการประเมินรอยละ 80 ตอบถูกไดขอละ 1 คะแนน

ผา น ไมผ าน

หมายเหตุ : ผานเกณฑห มายถึง ไดค ะแนนตั้งแต 8 คะแนนข้นึ ไป

·Òí ¡Ô¨¡ÃÃÁ¡Ñ¹ä»áÅÇŒ ¤Ðá¹¹¨ÐµÍŒ §
à¾ÔèÁ¢Öé¹á¹‹¹Í¹¤ÃѺ

·Òí àÊèç áÅÇŒ µÃǨ¤íҵͺàŤÃѺ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 29

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

·íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁáÅÇŒ ÁÒ´Ùà©Å¡¹Ñ ¤ÃѺ

เฉลย

เฉลยแบบทดสอบ
เฉลยใบกิจกรรม

ภาคผนวก

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 30

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

เฉลยแบบทดสอบกอนเรียน

คาํ ช้แี จง นักเรียนตรวจคําตอบทถ่ี ูกตอง (ขอละ 1 คะแนน)

ขอ 1 ตอบ ข.
ขอ 2 ตอบ ง.
ขอ 3 ตอบ ข.
ขอ 4 ตอบ ค.
ขอ 5 ตอบ ก.
ขอ 6 ตอบ ง.
ขอ 7 ตอบ ก.
ขอ 8 ตอบ ค.
ขอ 9 ตอบ ก.
ขอ 10 ตอบ ค.

·íÒä´Œ¡¤Õè Ðá¹¹¡¹Ñ ¤Ð¹¡Ñ àÃÂÕ ¹ ÁÒ·íÒ¡¨Ô ¡ÃÃÁ
㹪´Ø ¡Ô¨¡ÃÃÁ¡¹Ñ ¡Í‹ ¹áÅÇŒ Åͧ·Òí Ẻ·´Êͺ
Í¡Õ ¤Ãé§Ñ ¹Ð¤Ð

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 31

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

เฉลยใบกจิ กรรมที่ 1
เรอื่ ง ใครกินใครในระบบนเิ วศ

คาํ ชแ้ี จง นกั เรยี นแตล ะกลุมดําเนินกิจกรรมดังนี้ (คะแนนเต็ม 10 คะแนน)

จุดประสงคการเรียนรู
1. นักเรียนวเิ คราะหบทบาทของส่ิงมชี ีวิตในโซอ าหารและสายใยอาหารได
2. นักเรยี นเขยี นแผนภาพแสดงการถายทอดพลังงานของสง่ิ มชี วี ติ ในระบบนเิ วศได

ขน้ั ตอนการดาํ เนนิ กจิ กรรม
1. ศกึ ษาใบกิจกรรมท่ี 1 เรือ่ ง ใครกนิ ใครในระบบนิเวศ และศึกษาใบความรูที่ 1 โซอาหารและ

สายใยอาหาร
2. นกั เรยี นแตละกลุมรับอุปกรณ ดังน้ี
- แผน รปู ภาพสงิ่ มีชีวิตชนดิ ตา ง ๆ
- กระดาษปรูฟ
- สีเมจิก
3. นกั เรยี นแตละกลุม ดูรปู ภาพจากใบกิจกรรมท่ี 1 เรือ่ ง ใครกนิ ใครในระบบนเิ วศ และชว ยกันวิเคราะห

ในหวั ขอดงั น้ี
3.1 ส่ิงมีชีวิตชนดิ ใดกินสงิ่ มชี วี ติ ชนิดใดเปน อาหาร
3.2 จากแผน รปู ภาพสามารถนํามาเขยี นเปนโซอาหารไดอยางไรบา ง
3.3 จากแผน รูปภาพสามารถเขยี นเปนสายใยอาหารไดอยางไรบา ง

4. ใหนกั เรียนแตละกลุมปฏิบัติกจิ กรรมในหัวขอท่ี 3 ทง้ั 3 หวั ขอ ลงในกระดาษปรูฟ โดยชวยกนั
ออกแบบและตกแตง รูปภาพใหส วยงาม

5. สุมนกั เรียนบางกลุมใหส ง ตวั แทนนําเสนอหนาชัน้ เรียน
6. นักเรียนแตละกลุมตอบคาํ ถามทายกจิ กรรมท่ี 1 เรื่องใครกนิ ใครในระบบนิเวศ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 32

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

แผนรูปภาพประกอบกจิ กรรมท่ี 1
เรอ่ื ง ใครกนิ ใครในระบบนเิ วศ

คําช้แี จง ใหนักเรียนวิเคราะหภาพตอ ไปนี้ประกอบการทํากิจกรรมท่ี 1 ใครกินใครในระบบนเิ วศ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 33

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

แนวคําตอบกจิ กรรมที่ 1
เรื่อง ใครกนิ ใครในระบบนเิ วศ

แนวคําตอบ ขอ 3.1 สง่ิ มีชวี ิตชนดิ ใดกนิ สง่ิ มชี ีวติ ชนิดใดเปนอาหาร

หนอน กิน ผัก ไก กนิ ผัก
ตกั๊ แตน กิน ผัก งู กิน กบ
นก กิน หนอน งู กิน นก
นก กนิ ต๊กั แตน กระตาย กิน ผกั
นก กนิ แมงมุม แมว กิน นก
กบ กนิ ต๊ักแตน แมว กิน กิ้งกา
แมงมุม กิน หนอน แมว กนิ ไก
แมงมุม กนิ ตก๊ั แตน เหยีย่ ว กิน งู
กงิ้ กา กิน ตก๊ั แตน เหยี่ยว กิน ไก
กง้ิ กา กนิ หนอน เหยีย่ ว กนิ กงิ้ กา
ไก กิน หนอน เหยย่ี ว กิน กระตาย
ไก กิน ต๊ักแตน เหยี่ยว กนิ นก

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 34

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

แนวคาํ ตอบ ขอ 3.2 จากแผน รปู ภาพสามารถนํามาเขียนเปน โซอ าหารไดอ ยางไรบา ง

ผัก ไก เหยีย่ ว

ผกั หนอน เหย่ยี ว

ผกั ไก งู เหยย่ี ว

ผกั ตั๊กแตน ก้ิงกา แมว

ผกั ตก๊ั แตน กิ้งกา เหยี่ยว

ผัก ต๊กั แตน นก เหย่ียว

ผกั กระตาย งู เหย่ียว

ผกั หนอน ไก งู เหย่ียว

ผัก ตกั๊ แตน ไก งู เหย่ียว

ผัก หนอน ไก งู เหยี่ยว

ผกั ต๊กั แตน แมงมุม นก งู เหยยี่ ว

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 35

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

แนวคาํ ตอบ ขอ 3.3 จากแผนรูปภาพสามารถเขียนเปนสายใยอาหารไดอยา งไร

กิ้งกา แมว
แมงมุม
ตัก๊ แตน
ผกั ไก นก เหยย่ี ว
กระตา ย งู
หนอน

กบ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 36

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

เฉลยใบกจิ กรรมที่ 2
เรอ่ื ง พรี ะมดิ การถา ยทอดพลงั งาน

คาํ ชี้แจง ใหนักเรียนพจิ ารณาแผนภาพพรี ะมิดการถา ยทอดพลงั งานแลวตอบคาํ ถาม (คะแนนเต็ม 10 คะแนน)
1. ใหน ักเรียนเขยี นพรี ะมิดถายทอดพลังงานจากโซอาหารท่ีกาํ หนดให

เหยย่ี ว เหยี่ยว เหย่ียว
งู งู งู
หนู หนู หนู

ต๊ักแตน ต๊ักแตน ตัก๊ แตน
ดอกไม ดอกไม ดอกไม

1.1 พรี ะมดิ จํานวน 1.2 พรี ะมิดมวลชวี ภาพ 1.3 พรี ะมิดพลงั งาน

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 37

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

2. ใหนกั เรียนสรางพีระมิดทางนเิ วศวทิ ยาจากขอมูลที่กาํ หนดให

แพลงกต อนสตั ว ไรนํา้ กุง ปลา

แพลงกตอนสัตว 600 ตวั /ตารางเมตร 100 กรัม/ตารางเมตร 1,000 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป
ไรน้าํ 200 ตวั /ตารางเมตร 300 กรัม/ตารางเมตร 100 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป
กงุ 50 ตวั /ตารางเมตร 500 กรัม/ตารางเมตร 10 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป
ปลา 10 ตัว/ตารางเมตร 1,200 กรัม/ตารางเมตร 1 กิโลแคลอร/ี ตารางเมตร/ป

2.1 พีระมดิ จํานวน ปลา
กุง
ไรน้าํ
แพลงตอนสัตว

2.2 พรี ะมิดมวลชวี ภาพ ปลา
กุง
ไรนํ้า
แพลงตอนสตั ว

2.3 พรี ะมดิ พลังงาน

ปลา
กุง
ไรนํ้า
แพลงตอนสตั ว

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 38

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น

คําชี้แจง นกั เรยี นตรวจคาํ ตอบท่ถี กู ตอง (ขอ ละ 1 คะแนน)

ขอ 1 ตอบ ข.
ขอ 2 ตอบ ข.
ขอ 3 ตอบ ง.
ขอ 4 ตอบ ค.
ขอ 5 ตอบ ก.
ขอ 6 ตอบ ค.
ขอ 7 ตอบ ก.
ขอ 8 ตอบ ง.
ขอ 9 ตอบ ก.
ขอ 10 ตอบ ค.

ࡧ‹ ÁÒ¡¤‹ÐÊíÒËÃºÑ ¤¹·ÕèµÍº¶Ù¡·¡Ø ¢ŒÍ ã¤ÃµÍº¼Ô´ºÒ§¢ŒÍ
ãËŒ¹¡Ñ àÃÂÕ ¹È¡Ö ÉÒà¹é×ÍËÒÍÕ¡¤ÃÑ駹ФÐ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 39

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹éÑ Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

แบบประเมินพฤตกิ รรมการทํางานกลุม

สรปุ การประเมนิ ตามสภาพจริงพฤติกรรมการทาํ งานกลมุ

เลขที่ การวางแผน แบงหนา ท่ี ปฏิบตั ิงาน การรับฟง เก็บวสั ดุ รวม
การทาํ งาน เหมาะสมและ สบื คน ขอ มูล ความคิดเห็น อปุ กรณ คะแนน
ทําตามหนา ท่ี ตามขั้นตอน เรียบรอ ย

ทกุ คน

4 4 4 4 4 20

รวม
เฉล่ีย
รอ ยละ

เกณฑก ารใหคะแนน ให 4 คะแนน เกณฑการตดั สินคุณภาพ
พฤติกรรมทปี่ ฏบิ ัตชิ ัดเจนและสมาํ่ เสมอ ให 3 คะแนน ชว งคะแนน ระดับคุณภาพ
พฤติกรรมท่ีปฏบิ ัตชิ ดั เจนและบอยครงั้ ให 2 คะแนน 16-20 ดีมาก
พฤติกรรมชัดเจนบางคร้ัง ให 1 คะแนน 11-15 ดี
พฤติกรรมทีป่ ฏิบตั บิ างครั้ง 6-10 พอใช
1-5 ตองปรบั ปรุง

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 40

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ èÕ 3

แบบประเมินผลงานนักเรียน

สรุปการประเมนิ ตามสภาพจริงของผลงานนักเรยี น

เลขท่ี ตรงตาม มีเนอื้ หาสาระ มีการสรุป มคี วามเปน เสรจ็ รวม
จดุ ประสงค ครบถว น เน้อื หาออกมา ระเบียบ เรยี บรอย คะแนน
ที่กําหนด ครอบคลุม เปน ความคดิ ตามเวลา
ที่กาํ หนด
เนื้อหาทเ่ี รยี น รวบยอด

4 4 4 4 4 20

รวม
เฉลีย่
รอ ยละ

เกณฑการใหค ะแนน เกณฑการตัดสนิ คณุ ภาพ
ผลงานมีคณุ ภาพดีมาก
ผลงานมคี ณุ ภาพดี ให 4 คะแนน ชว งคะแนน ระดบั คุณภาพ
ผลงานมีคุณภาพพอใช ให 3 คะแนน
ให 2 คะแนน 16-20 ดีมาก
ผลงานควรปรับปรงุ ให 1 คะแนน
11-15 ดี

6-10 พอใช

1-5 ตอ งปรบั ปรงุ

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 41

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

แบบสรปุ ผลการประเมนิ วิชาวทิ ยาศาสตร
โดยใชช ดุ กจิ กรรมการเรยี นรู เรื่อง การถายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

ชอ่ื - สกุล........................................................ช้นั ....................เลขท่ี..........................

คําชี้แจง นักเรยี นกรอกคะแนนจากการทํากจิ กรรม

คะแนนการทดสอบ

คะแนนสอบกอ นเรยี น คะแนนสอบหลงั เรยี น

คะแนนเต็ม คะแนนท่ไี ด คะแนนเต็ม คะแนนทไ่ี ด

10 10

คะแนนปฏิบัตกิ ิจกรรม คะแนนเต็ม คะแนนทีไ่ ด
ใบกจิ กรรมที่ 1 10 คะแนนท่ไี ด

ใบกจิ กรรมท่ี 2 คะแนนเต็ม
10

รวมคะแนนท้งั หมด คะแนนเต็ม คะแนนที่ได
40

(ลงชอ่ื )........................................................................ผปู ระเมิน
(..............................................................)

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ àÃÍè× § Ãкº¹àÔ ÇÈ 42

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

บรรณานุกรม

กระทรวงศึกษาธิการ. (2551). หลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาข้นั พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551.
กรุงเทพฯ : โรงพิมพช ุมนุมสหกรณการเกษตรแหง ประเทศไทย จํากัด.

กรมวิชาการ. (2551). ตัวชี้วัดหลกั สตู รกลมุ สาระการเรียนรูวิทยาศาสตร. กรงุ เทพฯ : คุรสุ ภา
ลาดพราว.

ณภัทร สหคุณชยั . (2556). การถา ยทอดพลงั งาน. [ออนไลน]. แหลง ที่มา :
https://sites.google.com [20 มกราคม 2560].

ธญั ภกั ดิ์. (2550). หลักนิเวศวทิ ยาและสมดลุ ธรรมชาต.ิ [ออนไลน]. แหลง ทมี่ า :
http://www.rmuti.ac.th [20 มนี าคม 2560].

พชั รนิ ทร แสนพลเมือง. (2554). แบบวดั และบนั ทกึ ผลการเรียนร.ู กรุงเทพฯ : ไทยรมเกลา .
พ่ีโอต Bio by Oat. (2561). ระบบนิเวศ. กรุงเทพฯ : คารเ ปเดียมเมอร.
สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลย.ี (2556). คมู ือครู วทิ ยาศาสตร 6.

กรุงเทพฯ : สกสค ลาดพราว.

สพุ รรณทิพย อติโพธ.ิ์ (2557). สรุปชีววิทยา มธั ยมปลาย. กรุงเทพฯ : กรนี ไลฟ พร้นิ ติ้งเฮาส.
Eduzones. (2548). การถายทอดพลังงานวนระบบนเิ วศ. [ออนไลน]. แหลง ที่มา :

http : //blog.eduzone.com [20 มกราคม 2560].

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·èÕ 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ

ª´Ø ¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ àÃÍ×è § Ãкº¹àÔ ÇÈ 43

ÇªÔ ÒÇ·Ô ÂÒÈÒʵÏ ª¹Ñé Á¸Ñ ÂÁÈ¡Ö ÉÒ»·‚ Õè 3

Á³¸ªÔ Ò áʹ¾ÁÔ ¾ ª´Ø ·Õè 4 ¡Òöҋ ·ʹ¾Å§Ñ §Ò¹ã¹Ãкº¹àÔ ÇÈ