The Art & Power

THE ART & POWER
ศิลปะและอำนาจ

1

สารบญั

ความไม่เป็นธรรมในความโศกเศร้า…………………หนา้ 2 - 11

ตน้ ทุนชีวติ เงิน อำนาจ……………………………....หนา้ 12 - 21

ศิลปะและอำนาจ………………………………….... หนา้ 22 - 25

บทบาทของศิลปะ…………………………………...หนา้ 26 - 30

การตีความ คำวา่ “ศิลปะ”...........................................หนา้ 31 - 34

2

ความไม่เป็ นธรรมในความโศกเศร้า

ผเู้ ขียน ณภสั สร โทนุบล

สตั วบ์ างจำพวกไม่มีแมแ้ ต่เสียงเลด็ รอดออกมา ไม่เคยรู้
ถึงบทสนาท่ีพวกมนั พดู คุยกรอบของชีวติ เป็นไปตามวงโคจร เมื่อ
ทำหนา้ ที่ตอนมีชีวติ เสร็จสิ้น การเดินทางกส็ ิ้นสุด

“ภาพเบ้ืองหนา้ ระยะใกล้ เทา้ เคลื่อนไปไม่กลบั หลงั
แบกเสบียงพร้อมกลบั รัง มือตีนย่ำกม้ เดินไป”

สำนึกคิดของสตั วบ์ างจำพวกช่างนอ้ ยนิด เน่ืองจากเซลล์
สมองของพวกมนั มีจำกดั ไม่มีความรู้สึก เมื่อไม่มีความรู้สึกจึงไม่
เจบ็ มีเพียงประสาทสมั ผสั ท่ีธรรมชาติสร้าง เม่ือถกู ทำร้ายหากไม่
ถึงตายกเ็ ดินต่อ

3

เสน้ ทาง ความมืด ความโดดเด่ียว
เสน้ ทาง ความมืด ความโดดเด่ียว
เสน้ ทาง ความมืด ความโดดเดี่ยว

การเดินทางท่ีเหมือนเดินอยบู่ นถนนลกู รัง มองไม่เห็นแม้
จุดหมายที่ตอ้ งการเดินไป อีกสองกา้ วขา้ งหนา้ อาจมีกอ้ นหินกอ้ น
เลก็ ท่ีพอจะทำใหเ้ ทา้ สะดุดลม้ ถา้ เจบ็ เราจะร้อง แต่จะมีใครไดย้ นิ
เสียง เสียงท่ีแมพ้ ร้อมตะโกนกอ้ งออกไปสุดโสตประสาท หากแต่
จะมีใครรับฟัง

ฉนั ผเู้ กิดปลายยคุ เกา้ ศนู ยค์ น Gen Z ที่โตมาพร้อมกบั การ
Propaganda ท้งั ในระบบของโรงเรียนตลอดจนครอบครัว เคย
ไดย้ นิ สุภาษิตท่ีวา่ “เดินตามผใู้ หญ่หมาไม่กดั ” ไหม แต่กบั ผใู้ หญ่
บางคนไม่สามารถใชค้ ำน้ีดว้ ยไดจ้ ริงๆ เดก็ ท่ีดีมีมารยาท คือ
เชื่อฟังผใู้ หญ่ ปฏิบตั ิตามกฎของโรงเรียน และอยา่ ปริปากถามใน
สิ่งท่ีสงสยั

4

การปฏิบตั ิตามกฎของโรงเรียนบางคร้ังทำใหฉ้ นั รู้สึก
เหมือนเป็นหุ่นยนต์ หากวนั ใดใส่ชุดไม่ถกู ตอ้ งตามวนั ที่ไปเรียน
จะถกู ทำใหร้ ู้สึกวา่ มนั ผดิ มากคลบั คลา้ ยวา่ ไม่เขา้ พวกเหมือนเป็น
แกะดำอยา่ งไรอยา่ งน้นั

ในวยั ประถมคงไม่แปลกถา้ จะมีเดก็ ลกั ษณะเงียบขรึม
ไม่ค่อยเอ่ยปากถามในส่ิงท่ีสงสยั และไม่กลา้ ปฏิเสธใคร การพดู
ในแต่ละคร้ังของเขาเป็นเรื่องน่าตื่นเตน้ สำหรับเพ่ือนร่วมช้นั เรียน
สถานท่ีแห่งน้ีจริงๆ แลว้ มนั ไม่ไดเ้ ลวร้ายเสมอไปหรอกหากแต่
เป็นเร่ืองราวรอบขา้ งท่ีเวยี นผา่ นเขา้ มา การเป็นตวั เองไม่วา่ ใคร
ส่วนหน่ึงเกิดข้ึนไดเ้ พราะสิ่งรอบขา้ งที่หล่อหลอม อยา่ งตวั ฉนั
เม่ือการถกู หล่อหลอมจากสิ่งรอบขา้ งในลกั ษณะน้ีทำใหฉ้ นั เป็น
ฉนั การปริปากพดู จึงไม่ใช่ภาพลกั ษณทํ ่ีคนจดจำ แต่การนิ่งเงียบ
และไม่มีการแสดงอารมณ์ทางสีหนา้ นน่ั แหละฉนั

ฉนั ผไู้ ม่เคยต้งั คำถามกบั ส่ิงที่ทำ ไม่เคยแมแ้ ต่สงสยั การ
ใส่เส้ือสีเหลืองตวั อกั ษรฟอนตท์ ี่เหมือนไม่ไดผ้ า่ นการคิดกรอง
หรือพดู ง่ายๆ วา่ ค่อนขา้ งห่วย และถา้ ใหฟ้ รีฉนั คงไม่เอา คิดยอ้ น

5

ไปช่วงน้นั จำไดเ้ ลือนรางวา่ กำลงั ศึกษาช้นั ประถมศึกษาไม่หน่ึงก็
สอง แต่ที่จำไดช้ ดั เจนคือการที่โรงเรียนบงั คบั ใหน้ กั เรียนทุกคน
ใส่เส้ือสีเหลืองแทนเส้ือนกั เรียนใส่คู่กบั เอี๊ยมกระโปรงยนู ิฟอร์ม
นกั เรียน ฉนั รู้แค่วา่ นี่คือการไวท้ ุกข์ ฉนั รู้เพียงเท่าน้นั เราทุกคนจึง
ตอ้ งใส่ เราทุกคนหา้ มฝืนกฎ

ฉนั ผทู้ ่ีทำตามกฎระเบียบมาตลอด กฎที่วา่ น้ีสำหรับฉนั
คือ การไม่ต้งั คำถาม เขาบอกใหใ้ ส่ฉนั กใ็ ส่ เขาบอกใหย้ นื ฉนั กย็ นื
เขาบอกใหก้ ราบฉนั กก็ ราบ เขาบอกใหเ้ ศร้าฉนั กเ็ ศร้า

รีโมทคอนโทรลควบคุมดว้ ยระบบถ่านอิเลก็ ทรอนิกส์
เพียงใชป้ ลายนิ้วสมั ผสั ป่ ุมเพ่ือเปล่ียนช่องกส็ ามารถชมรายการได้
ตามตอ้ งการ

กม้ กราบ ยมิ้ เศร้า ร้องไห้ ยนื
กม้ กราบ ยมิ้ เศร้า ร้องไห้ ยนื
กม้ กราบ ยมิ้ เศร้า ร้องไห้ ยนื

6

ผคู้ นทำสิ่งน้ีโดยไม่ระเคืองใจ สำหรับฉนั ป็นเวลากวา่
ยส่ี ิบปี ท่ีทำสิ่งเหล่าน้ีโดยไม่สงสยั ไม่ต้งั คำถาม มนั พ่ึงเกิดข้ึนใน
ใจช่วงระยะหลงั ท่ีผา่ นมา เกิดคำถามข้ึนวา่ ทำไมเราตอ้ งทำแบบ
น้นั ฉนั ตอบตวั เองไม่ได้ เพราะในใจมนั วา่ งเปล่า ฉนั ทำโดยไร้
ความรู้สึก ฉนั ทำโดยไม่รู้สึก ฉนั ทำเหมือนเป็นคนไร้ใจ ไร้ความ
รู้สึก

“การกระทำบางอยา่ ง เขาบอกใหท้ ำกท็ ำไปเถอะ ไม่ตอ้ งสงสยั ไม่
ตอ้ งถามมาก...”

ต้งั แต่สงั คมเริ่มหนั มาต้งั คำถามถึงปัญหาที่เกิดข้ึน ทำให้
ฉนั คิดหาคำตอบและในท่ีสุดฉนั กต็ อบตวั เองไดว้ า่ ฉนั ทำส่ิงเหล่า
น้นั ไปเพราะอะไร การกม้ กราบหนา้ จอทีวคี งไม่เคยเห็นที่ไหน
นอกจากประเทศน้ี ประเทศอ่ขู า้ วอ่นู ้ำ ประเทศท่ีอา้ งตนวา่ ไม่เคย
ตกเป็นเมืองข้ึน ประเทศที่แต่งหนา้ ประวตั ิศาสตร์วา่ ตนคือผชู้ นะ

เมด็ ฝนที่หลง่ั รินลงบนฝ่ ามือที่ติดพ้ืนถนนอยา่ งไม่ขาด
สาย ผคู้ นไม่หวน่ั เกรงแมฝ้ นตกหนกั แต่หวนั่ ใจหากมีใครไม่ยอม

7

นงั่ ลงและกม้ กราบแบบเดียวกนั รถเก๋งคนั หรูแล่นผา่ นหวั หงอก
หวั ดำท่ีกำลงั กม้ กราบอยขู่ อบฟุตบาตริมถนน ชายหนุ่มฉกรรจย์ นื
คุมผคู้ นมิใหใ้ ครล้ำเสน้ ออกมาจากเขตฟุตบาตนน่ั แมแ้ ต่เซนเดียว

ฉนั ในวยั ยส่ี ิบสองปี แปรเปลี่ยนความคิดจากเมื่อยส่ี ิบปี
เป็นคนละคน การเมืองถกู ผลกั ใหไ้ กลออกไปจากความคิดใคร
หลายคนรวมถึงฉนั ดว้ ยก่อนหนา้ ฉนั หนั มาสนใจประเดน็ ต่างๆ
ของสงั คมมากข้ึน และมนั ไม่ใช่เรื่องไกลตวั อีกต่อไป

การหาขอ้ มลู แต่ละคร้ังตอ้ งผา่ นการกรองดว้ ยวธิ ีวเิ คราะห์
สารท่ีเราไดร้ ับมา ส่ิงท่ีทำใหฉ้ นั เกิดความคิดที่ต้งั ตรงและเกิดการ
ต้งั คำถามคงไม่พน้ เร่ือง การเมือง

“การเมือง อีกละ....”

เม่ืออ่านมาถึงตอนน้ีคำ ๆ น้ีคงเกิดข้ึนในใจของใครหลาย
คน รวมท้งั ตวั ฉนั เองที่กำลงั คิดวา่ “กจู ะเขียนเร่ืองการเมืองอีกแลว้
เหรอ” ใช่ การเมืองอีกแลว้ กม้ หนา้ ยอมรับความคิดของตวั เองแลว้

8

เขียนมนั ต่อไป สำหรับฉนั การเมือง มนั คือเรื่องท่ีแทรกอยทู่ ุกอณู
ของการดำรงชีวติ คนท่ีสนใจการเมืองไม่ไดแ้ ปลวา่ เขาเป็นคน
สุดโต่งหรือหวั รุนแรงอะไร หากแต่เพียงตอ้ งการหาคำตอบ คำ
ตอบของสิ่งที่เกิดข้ึน คำตอบท่ีไม่มีเสียงตอบกลบั จากบรรดาคนที่
อา้ งวา่ ตนคือผปู้ กครอง

เม่ือเกิดการศึกษาคน้ ควา้ มากข้ึนเป็นธรรมดาท่ีมนุษยค์ น
หน่ึงจะต้งั คำถามกบั สิ่งท่ีสงสยั แต่กลบั ตอ้ งกลายเป็นใบเ้ มื่ออยใู่ น
สงั คมท่ีผดิ เพ้ียนเช่นน้ี น่าแปลกท่ีเราสามารถพดู คุยเรื่องน้ีไดก้ บั
คนบางกลุ่มเท่าน้นั ความคิดถกู ปิ ดก้นั ดว้ ยบางส่ิง บางส่ิงท่ีอยู่
เหนือการปกครองและควบคุมความคิดคน

“คำพดู ที่ไม่มีคนฟังกเ็ หมือนเสียงที่ไร้คลื่นเดซิเบล”

เสียงหวั เราะและรอยยมิ้ ในแววตาของครอบครัวยงั คงเกิด
ข้ึนเสมอเม่ือไดส้ นทนาระหวา่ งกนั เวน้ แต่วา่ เม่ือฉนั เร่ิมแสดง
ความคิดเห็นในมุมมองของตวั เองเกี่ยวกบั เรื่องการเมืองออกไป
เมื่อความเห็นไม่ตรงกนั บรรยากาศเริ่มเยน็ เยอื ก เสียงหวั เราะแทน

9

ที่ดว้ ยความเงียบ เงียบ และเงียบ อาการเป็นใบห้ ูดบั ฉนั นำมา
เปรียบเทียบเพ่ือใหเ้ ห็นภาพชดั เจนข้ึน อาการเหล่าน้ีเกิดข้ึนกบั ตวั
ฉนั และครอบครัวทุกคร้ังเม่ือพดู คุยเร่ืองการเมือง การแลกเปล่ียน
ความคิดเห็นไม่เคยเกิดข้ึนในครอบครัว และจบลงดว้ ยดีเลยสกั
คร้ัง แต่ส่ิงท่ีเกิดข้ึนกลบั เป็นอาการ อาการหูดบั และใบบ้ อด

การมาลงพ้ืนที่คร้ังน้ีต่างจากเดิมตรงท่ีมีเป้ าหมายและขอ้
มลู ที่ตอ้ งการชดั เจน คงไม่สำเร็จถา้ ไม่มี พอ่ ท่ีคอยเป็นผชู้ ่วยขา้ ง
กาย การลงพ้ืนที่ในการสมั ภาษณ์กม็ ีพอ่ น่ีแหละท่ีเป็นคนอาสาขบั
รถไปใหใ้ นทุกๆ คร้ัง ประเดน็ ท่ีศึกษาค่อนขา้ งเพงุ่ ตรงไปยงั เรื่อง
การเมือง แต่ทุกคร้ังที่ไปสมั ภาษณ์ฉนั ตอ้ งพยายามไม่พดู เร่ืองน้ี
เพราะเมื่อพดู การทำงานกร็ ้อนเหมือนมีคนคอยดงั ไฟฉนั กบั พอ่ อยู่
ทุกที

ความอึดอดั ใจเกิดข้ึนเมื่อไม่มีคนรับฟังในสิ่งที่พดู และ
มีเสียงหวั เราะเยาะตามทา้ ยราวกบั ผพู้ ดู เป็นเดก็ พ่ึงหดั คิดตาม
ผใู้ หญ่บางกลุ่ม นิยามคำวา่ เดก็ ของผใู้ หญ่บางคน คือ เดก็ = ยงั คิด
เองไม่เป็น รู้สึกอยา่ งไรเมื่ออ่านคำๆ น้ี ฉนั รู้สึกโกรธ จงั หวะของ

10

ใจเตน้ แรงเม่ือไดย้ นิ คำดูถกู รู้สึกเจบ็ ตรงที่การดูถกู น้ีมนั ไม่ได้
แปลวา่ ฉนั แค่คนเดียว แต่เหมารวมถึงเยาวชนคนอื่นๆ ดว้ ย ความ
คิดเห็นต่าง ควรเกิดข้ึนไดใ้ นสงั คมโดยไม่มองวา่ เป็นเรื่องแปลก
หรือเร่ืองตอ้ งหา้ ม แต่การตดั สินคนท้งั ท่ียงั ไม่รับฟังนนั่ คือ
อาชญากรรมทางความคิดที่ร้ายแรง เพราะมนั บ่งบอกถึงความคิด
เหล่าน้นั ของท่าน ท่านท้งั หลายท่ีอา้ งตนวา่ เป็นผใู้ หญ่ ที่เดก็ ตอ้ ง
เดินตาม อยา่ งสุภาษิตที่กล่าวถึงก่อนหนา้

ถนนที่ไร้ไฟ พ้ืนท่ีห่างไกลไร้สญั ญาณ ยงั มีอยไู่ ม่นอ้ ย
ตามชนบทเลก็ ๆ โดยเฉพาะพ้ืนที่ๆ มีโครงการต่างๆ ทำไมรอบ
ขา้ งความเจริญยงั เขา้ ไม่ถึง หรือวา่ พวกเขาควรพอใจในสิ่งที่ตนมี
ตามคำสอนในหนงั สือธรรมะเล่มใดไม่อาจทราบ ฉนั ผเู้ พียงเคย
ไดย้ นิ คำน้ีจากผใู้ หญ่

ช่างน่าเห็นใจความคิดที่โดนเขา้ ควบคุม การเชิดชูรอยเทา้
มนุษยผ์ หู้ น่ึงไม่ใช่เร่ืองปกติ ไม่วา่ ไปกี่คร้ังๆ กถ็ กู พดู ถึงแลว้ พดู ถึง
เล่าวา่ ท่ีน่ีแหละที่ท่านเคยเดิน รอยเทา้ ของท่าน ท่านเคยเหยยี บย่ำ
ท่ีแห่งน้ี ดินตรงน้ี และทำการบลอ็ กพ้ืนที่น้นั ไวเ้ ป็นอนุสรณ์วา่

11

นี่แหละรอยเทา้ ท่าน ความคิดท่ีโดนควบคุมมานานฝังรากลึกจน
ไม่อาจเปิ ดใจรับการเปลี่ยนแปลงที่เป็นไปของโลก ถา้ หากความ
คิดกา้ วกระโดดของมนุษยท์ ่ีรอคอยการพฒั นามาเยอื น คงมีท่านท่ี
อา้ งตนวา่ เป็นผปู้ กครองเดินเขา้ มาแลว้ กระซิบวา่ “จงพอใจในส่ิง
ท่ีตนมี...”

12

ตน้ ทุนชีวติ เงิน อำนาจ

ผเู้ ขียน ณภสั สร โทนุบล

บาป บุญ เป็นผกู้ ำหนดชะตาชีวติ ของมนุษยท์ ่ีส่งผลมา
จากอดีตกาลถึงชาติปัจจุบนั ใครทำดี ไดด้ ี ใครทำชว่ั ไดช้ ว่ั
สมรภมู ิวาจาท่ีถกู แต่งข้ึนโดยพระพทุ ธเจา้ หรือเปล่า ? มนุษยอ์ ยา่ ง
เราไม่มีทางรู้ เพราะเขาพดู ต่อๆ กนั มา เพราะเขาเล่าต่อๆ กนั มา เรา
เลยเช่ือ เราเลยทำตามอยา่ งคนวา่ นอนสอนง่าย

คนรวย = มีวาสนา
คนจน = มีกรรม

รายการโทรทศั นข์ องไทยไม่นอ้ ยท่ีมกั ทำรายการรูปแบบ
รับบริจาค สงเคราะห์คนยากไร้ แข่งร้องเพลง หรือแข่งเกมส์โชว์
ต่างๆ เพ่ือใหเ้ งินเป็นของรางวลั ในการยงั ชีพ ในระหวา่ งรายการ
มกั เผยใหเ้ ห็นถึงฉากเรียกน้ำตาความสงสารจากพิธีกร บางกรณี

13

พดู ถึงปมดอ้ ยของแขกรับเชิญเรียกอารมณ์ซ้ึงกินใจปนเศร้าใหก้ บั
ผชู้ มไม่นอ้ ย

หากพดู ถึงเรื่องเวรกรรม กรรม คือ การกระทำ การมอง
อดีตมากกวา่ ปัจจุบนั เกิดข้ึนกบั คนในสงั คมที่ชอบอา้ งถึงเร่ือง บุญ
เก่า กรรมเก่า มองคนรวยดุจเทพเจา้ พร้อมประเคนทุกอยา่ งที่หาได้
และมองคนจนอยา่ งอากาศธาตุ

ประเทศไทยยงั คงครองมาตรฐานความเหลื่อมล้ำทาง
สงั คม และ 1 ใน 10 อนั ดบั ของประเทศที่มีความเหล่ือมล้ำและ
มงั่ คง่ั ท่ีสุดในโลก1 ส่วนเร่ืองค่าเงิน ไทยเป็นประเทศที่ค่าเงินหด
ตวั ที่สุดในอาเซียน โดยในปี 2563 ที่ผา่ นมาประเทศไทยค่าเงินหด
ตวั ถึง - 6.5 % ต่ำกวา่ ประเทศลาว เมียนมา เขมร และประเทศอีสต์
ติมอร์ ส่วนประเทศท่ีดีท่ีสุด คือ เวยี ดนาม ท่ีขยายตวั 4.1 % สรุป

1 ความเหล่ือมล้ำ 2020 (1) : เรารู้อะไร เราควรรู้อะไร - TDRI: Thailand
Development Research Institute

14

แลว้ ในปี 2563 ที่ผา่ นมา GDP ของไทย เม่ือเทียบกบั เวยี ดนาม การ
เติบโตค่าเงินห่างกนั ถึง 10.6 % 2

จากตวั เลขการเทียบสถิติของประเทศไทย และ

ประเทศอ่ืนๆ ทำใหเ้ ห็นแลว้ วา่ ปัญหาความเหล่ือมล้ำท่ีเกิดข้ึนใน

สงั คมท่ีเราดำรงอยทู่ ุกวนั น้ีมนั ไม่เกี่ยวกบั วาทกรรมท่ีเกี่ยวกบั เวร

กรรมหรือวาสนาหนุนนำอะไรท้งั สิ้น แต่การบริหารของผนู้ ำ

ประเทศต่างหาก ท่ีเป็นตวั ช้ีวดั โครงสร้างทางสงั คม และเป็น

เครื่องหมายการันตีมาตรฐานของประเทศวา่ จะใหเ้ ป็นไปใน

ทิศทางใด ผนู้ ำประเทศที่ไม่มีความรู้ดา้ นเศรษฐกิจ ไม่มีความรู้

ดา้ นสถิติตวั เลข และไม่รู้ความเป็นไปของประเทศ เราจะมนั่ ใจกบั

ผนู้ ำในลกั ษณะน้ีไดจ้ ริงหรือ ?

เมืองหลวงหรือท่ีรู้จกั ดีในนามของ กรุงเทพฯ แหล่งรวม
ความเจริญสิ้นสุดท่ีชาญเมือง ประชาชนส่วนใหญ่เป็นชนช้นั กลาง
ที่พอลืมตาอา้ ปากได้ แต่กม็ ีคนจนอยไู่ ม่นอ้ ย เศรษฐกิจและรายได้
หลกั ๆ กระจายอำนาจสู่กลุ่มนายทุนเป็นส่วนใหญ่ คนรวย คือ คน

2 www.matichon.co.th/article/news_2238579

15

กลุ่มนอ้ นที่ลืมตาอา้ ปากไดเ้ ตม็ ท่ีท่ีสุดในเมืองหลวงแห่งน้ี
กรุงเทพฯ เมืองแห่งความแออดั และคบั คง่ั พบเจอปัญหาความ
เหล่ือมล้ำไดต้ ้งั แต่ทอ้ งถนนทวั่ ไป ช้ีใหเ้ ห็นถึงปัญหาที่กำลงั ก่อตวั
ใหญ่ข้ึนในโครงสร้างทางสงั คมที่ตอ้ งเร่งแกไ้ ขโดยเร็ว การไดร้ ับ
ขอ้ มลู ข่าวสารเก่ียวกบั สงั คม คนในเมืองยอ่ มรู้ไดร้ วดเร็วไม่วา่ จะ
เป็นขอ้ มลู จากสื่ออินเทอร์เน็ตที่มีเครือข่ายสญั ญาณต่างๆ โอบ
ลอ้ มอยา่ งเตม็ ที่และทวั่ ถึง ถา้ เทียบกบั คนอยใู่ นพ้ืนที่ห่างไกลความ
เจริญ บางพ้ืนท่ีไม่มีแมก้ ระทง่ั สญั ญาณโทรศพั ท์ อยา่ วา่ แต่ขอ้ มลู
ข่าวสารเลย กบั กลุ่มคนบางกลุ่มการไดร้ ับสญั ชาติยงั เป็นเรื่องยาก
มาต้งั แต่ไหนแต่ไร แต่ชาวบา้ นบ่งกลุ่มโดนปัญหาเขา้ กบั ตวั อยา่ ง
เช่นเรื่องการลุกล้ำพ้ืนท่ีทำกินชาวบา้ นจากนายทุน ปัญหาน้ำท่วม
ภาคใต้ ท่ีปัจจุบนั ยงั ไม่ทราบวา่ รัฐจดั การกบั ปัญหาและช่วยเหลือ
อยา่ งไร เพราะแทบจะไม่มีการออกข่าวทางโทรทศั น์ ข่าวสารบาง
อยา่ งกไ็ ดร้ ับจากทางสื่ออินเทอร์เน็ตซะส่วนใหญ่แถมขอ้ มลู ที่ได้
ยงั กวา้ งกวา่ เพราะเราสามารถคน้ หาขอ้ เทจ็ จริงต่อได้ โดยจะขอยก
ตวั อยา่ งเขียนถึงกรณีเรื่องราวท่ีเกิดข้ึนกบั ชาวกะเหร่ียงบา้ นบาง
กลอย คดีท่ีเริ่มหมดอายคุ วาม และความยตุ ิธรรมท่ีชาวบา้ นไม่เคย
ไดร้ ับกลบั คืน

16

#saveบางกลอย แฮชแทก็ น้ีเริ่มกลบั มาเป็นที่สนใจอีกคร้ัง
ในสงั คมวงกวา้ ง การคน้ หาขอ้ มลู ที่มาของเรื่องราว#saveบาง
กลอย เป็นไปอยา่ งใจจดจ่อ ฉนั ผทู้ ี่พ่ึงคน้ หาเร่ืองราววา่ เกิดอะไร
ข้ึนกบั พ้ืนท่ีบางกลอยโดยก่อนหนา้ น้ีรู้เพียงวา่ นายพอละจี รักจง
เจริญ หรือบิลล่ี ถกู อุม้ หาย ต่อมาพบเจอกะโหลกศรีษะซ่ึงตรวจดี
เอน็ เอตรงกบั แม่ของบิลลี่ จึงตดั สินไดว้ า่ เป็นคดีฆาตกรรมที่ยงั คง
เป็นปริศนา กวา่ 6 ปี ท่ีคดีความไม่คืบหนา้ และยงั ไม่สามารถจบั
คนร้ายได้ กล่ินของความอยตุ ิธรรมที่ซุกซ่อนอยใู่ นเร่ืองราวเหล่า
น้ีกพ็ อเดาไดไ้ ม่ยากวา่ เกิดข้ึนจากใคร เพราะเหตุใด หรือจากหน่วย
งานใด เราทุกคนต่างรู้ดี

ยอ้ นกลบั ไปเม่ือปี 2553 - 2554 มีเจา้ หนา้ ท่ีเคยเขา้ ไปไล่
ล้ือที่อยอู่ าศยั ของชาวบา้ นกะเหร่ียง จบั กมุ และต้งั ขอ้ หากองกำลงั
ติดอาวธุ ใหก้ บั ชาวบา้ นในเขตพ้ืนท่ี “บางกลอยบน” ภายใต้
ยทุ ธการ “ตะนาวศรี” นำโดย ชยั วฒั น์ ลิ้มลิขิตอกั ษร หวั หนา้
อุทยานในเขตป่ าแก่งกระจาน นกั อนุรักษน์ ิยมฝ่ ายขวาต่างมองวา่
เขา คือ ฮีโร่ ผกู้ ลา้ หาญที่ดูแลเขตอุทยานไม่ใหใ้ ครมาลุกล้ำ หรือ

17

ทำลายพ้ืนที่ธรรมชาติ แต่หารู้ไม่วา่ นนั่ คือพ้ืนที่ทำกิน ที่อยอู่ าศยั
ของชาวกะเหรี่ยงบางกลอยมากวา่ 100 - 200 ปี โดยพ้ืนท่ีบาง
กลอยแบ่งออกเป็น บางกลอยล่าง บางกลอยบน และใจแผน่ ดิน
บา้ นบางกลอยบนไม่ใช่พ้ืนที่ใหม่ แต่เป็นเขตพ้ืนท่ีเดิมของชาว
กะเหรี่ยงที่ลงมาอาศยั อยบู่ างกลอยล่าง ก่อนท่ีจะประกาศเป็นเขต
อุทยานในปี 2524 เสียดว้ ยซ้ำ ดงั น้นั พ้ืนที่น้ี คือ พ้ืนท่ีเดิมของชาว
กะเหรี่ยงโดยอาศยั อยอู่ ยา่ งชอบธรรม ไม่ไดบ้ ุกรุกหรือเป็นกลุ่ม
กองกำลงั ติดอาวธุ อยา่ งท่ีเขากล่าวอา้ ง

คดีการหายตวั ไปของ “บิลล่ี” สาเหตุเร่ิมตน้ มาจากการท่ี
เขาเป็นแกนนำกะเหรี่ยงบา้ นบางกลอย การลุกข้ึนต่อสูเ้ พ่ือเรียก
ร้องความยตุ ิธรรมใหก้ บั เขตป่ าแก่งกระจาน และทำหนา้ ที่เป็นผู้
ประสานงานในการเรียกร้องสิทธิช่วยเหลือชาวกะเหร่ียงบา้ นโป่ ง
ลึก - บา้ นบางกลอย ที่สำคญั ยงั เป็นบุคคลเดียวที่สามารถสื่อสาร
และเขียนภาษาไทยได้ ก่อนหนา้ น้ี อ.ทศั นก์ มล โอบออ้ ม มีสถานะ
อาชีพครู เป็นนกั การเมืองทอ้ งถิ่น และเคยเป็นผสู้ มคั ร ส.ส.ใน
จ.เพชรบุรี เขาเรียกร้องความเป็นธรรมใหก้ บั พ้ืนท่ีในเขตป่ าแก่ง
กระจานมาโดยตลอด และเป็นคนสนิทสนมของ “ป่ ูคออ้ี” โดยมี

18

บิลลี่เป็นหลานชายแทๆ้ “ป่ ูคออ้ี” เป็นชาวกะเหรี่ยงเช้ือสายปกาเก
อะญอ อาศยั และทำกินอยบู่ นบา้ นใจแผน่ ดิน หรือ บา้ นบางกลอย
บนมาต้งั แต่กำเนิด จนกระทง่ั เจา้ หนา้ ที่กรมอุทยาน แห่งชาติฯ
เขา้ มาร้ือถอนทำลายทรัพยส์ ิน และส่ิงปลกู สร้าง จนเกิดเร่ือง
ฟ้ องร้องระหวา่ งชาวบา้ น และกรมอุทยานแห่งชาติฯ เขา คือ คน
เขา้ ฟ้ องร้องคดีกบั กรมอุทยานแห่งชาติสตั วป์ ่ าและพนั ธุ์พืช กรณี
เผาทำลายทรัพยส์ ินยงุ้ ฉาง จากปฏิบตั ิการยทุ ธการตะนาวศรี ใน
พ้ืนท่ีป่ าแก่งกระจานเม่ือปี 2554

เรื่องราวเหล่าน้ีทำให้ บิลล่ี อบต.ในพ้ืนที่หลานชายแทๆ้
ของป่ ูคออ้ี ลุกข้ึนมาเรียกร้องและต่อสูเ้ พื่อแกไ้ ขปัญหาที่เกิดข้ึน
กบั ชาวบา้ นบางกลอย แต่หลงั จากน้นั ไม่นานในระหวา่ งท่ีชาว
บา้ นบางกลอยยน่ื ฟ้ องร้องคดีที่เจา้ หนา้ ที่กรมอุทยานเขา้ บุกรุกและ
เผายงุ้ ฉาง อ.ทศั นก์ มล โดนลอบยงิ เสียชีวติ หลงั จากที่ออกมาเรียก
ร้องความยตุ ิธรรมใหก้ บั ชาวบา้ นและพ้ืนท่ีป่ าแก่งกระจาน ส่วน
บิลล่ีหลงั จากน้นั 3 ปี เขาไดห้ ายตวั ไปอยา่ งเป็นปริศนาหลงั จากท่ี
โดนขอ้ หามีน้ำผ้งึ ป่ าไวใ้ นครอบครองและมีชาวบา้ นพบเห็นเขา
คร้ังสุดทา้ ยอยกู่ บั เจา้ หนา้ ที่กรมอุทยานฯ จากน้นั ไม่นานพบเจอ

19

กะโหลกศรีษะซ่ึงตรวจดีเอน็ เอแลว้ ตรงกบั แม่ของบิลล่ี คดีน้ีจึง
กลายเป็นคดีฆาตกรรม ผา่ นมากวา่ 6 ปี ปัจจุบนั นายชยั วฒั น์ ลิ้ม
ลิขิตอกั ษร อดีตหวั หนา้ อุทยานแก่งกระจาน และพวกอีก 3 คน ถกู
ดำเนินคดีในขอ้ หาคดีฆาตกรรม นายพอละจี รักจงเจริญ และอีก
ท้งั หมด 6 ขอ้ หา แต่เขาและพวกยงั ยนื ยนั ความบริสุทธ์ิ พร้อมอา้ ง
วา่ ตลอดระยะเวลาของการรับราชการตนเองทวงคืนรักษาป่ าให้
กบั ประเทศไทยมาโดยตลอดแต่กลบั ถกู สร้างเรื่องราวจากสื่อจน
ไม่มีที่ยนื ในสงั คม แลว้ ส่ิงที่ชาวกะเหรี่ยงบา้ นบางกลอยโดนมา
ตลอดเป็นระยะเวลาหลายสิบปี น้นั คืออะไร ?

เรื่องราวน้ีชวนใหต้ ระหนกั ถึงสงั คมวา่ ใครมีที่ยนื มาก

กวา่ ใคร และ เสียงของใครท่ีดงั กวา่ ปัจจุบนั ปี 2564 ชาวกะเหรี่ยง

บา้ นบางกลอยยงั คงรวมตวั กนั กวา่ 50 คน เดินเทา้ กลบั ใจกลาง

แผน่ ดิน ณ ชุมชนกะเหรี่ยงบา้ นหว้ ยกระซู่ อ.หนอง

หญา้ ปลอ้ ง จ.เพชรบุรี ออกแถลงการณ์โดยเครือข่ายกะเหรี่ยงเพื่อ

วฒั นธรรมสิ่งแวดลอ้ ม เขตงานตะนาวศรี และเครือข่ายชนเผา่

พ้ืนเมืองแห่งประเทศไทย โดยระบุหลกั การ และแนวทางสำหรับ

หน่วยงาน ใจความวา่ การกลบั คืนสู่พ้ืนที่ใจแผน่ ดินอนั เป็นพ้ืนท่ี

20

ด้งั เดิม ตอ้ งสามารถกระทำได้ ตอ้ งไม่เกิดการฟ้ องร้องดำเนินคดี
จากหน่วยงานรัฐ โดยย้ำวา่ เครือข่ายฯ ไดพ้ ยายามส่ือสารประเดน็
ปัญหา และความเดือดร้อนของชุมชนใหห้ น่วยงานรับทราบมา
โดยตลอด แต่รัฐละเลยขอ้ เสนอแนะเหล่าน้นั รวมท้งั ยงั ยนื ยนั
หลกั การตามมติคณะรัฐมนตรีวนั ท่ี 3 ส.ค. 2553 วา่ ดว้ ยแนว
นโยบาย และหลกั ในการฟ้ื นฟวู ถิ ีชีวติ ชาวกะเหรี่ยง ท้งั น้ีผู้
ประสานงานเครือข่ายกะเหร่ียงเพ่ือวฒั นธรรมและสิ่งแวดลอ้ มฯ
ยงั ย้ำวา่ ตอ้ งการใหส้ งั คมช่วยกนั ติดตามสถานการณ์อยา่ งใกลช้ ิด
และช่วยกนั ส่งสญั ญาณไปยงั หน่วยงานที่เกี่ยวขอ้ งใหเ้ ร่งแกไ้ ข
ปัญหาน้ีดว้ ยความจริงใจ3

ภาพสะทอ้ นที่เกิดจากเรื่องราวน้ี ช้ีใหเ้ ห็นถึงการใช้
อำนาจโดยมิชอบ การเรียกร้องของชาวกะเหร่ียง กบั การสูค้ ดีของ
เจา้ หนา้ ท่ีรัฐฯ ในทา้ ยท่ีสุดแลว้ ใครมีตน้ ทุนในการใชส้ ิทธ์น้นั มาก
กวา่ กนั อยา่ งไรกต็ าม #saveบางกลอย ยงั คงเกิดข้ึน และส่งผลใน
กระแสสงั คมออกเป็นวงกวา้ ง คนนอกพ้ืนที่เริ่มรับรู้ขอ้ มลู เหล่าน้ี
ชาวกะเหรี่ยงบางกลอยจะไม่เดียวดายในการต่อสูก้ บั ความ

3 จ้ีรัฐ แกป้ ัญหากะเหรี่ยงบางกลอย หวนั่ ถกู จบั กมุ ดำเนินคดี | The Active

21

อยตุ ิธรรมท่ีเกิดข้ึนอีกต่อไป

#saveปกป้ องกะเหร่ียงบางกลอย

22

ศิลปะและอำนาจ

ผเู้ ขียน ณภสั สร โทนุบล

การขบั เคล่ือนในวงการศิลปะลว้ นแตกต่างกนั ออกไป
ตามเจตนาของผสู้ ร้างงาน ศิลปะมีท้งั ศิลปะท่ีมีอำนาจเป็นพลงั
ขบั เคลื่อนหรือสะทอ้ นสงั คม และอีกในแง่หน่ึง คือ ศิลปะที่รับใช้
อำนาจ ประเดน็ ที่ผเู้ ขียนจะพดู ถึงต่อไปน้ีมีเน้ือหาเกี่ยวกบั “อำนาจ
ของศิลปะ” คำวา่ “ศิลปะ” นอกจากจะเป็นการสร้างสรรคข์ ้ึนเพ่ือ
ถ่ายทอดความงดงามแลว้ นอกเหนือความงดงามน้นั ศิลปะยงั ทำ
หนา้ ท่ีถ่ายทอดความหมายบางอยา่ งท่ีศิลปิ นตอ้ งการส่ือสารดว้ ย

งานศิลปะลว้ นเกิดจากจิตใตส้ ำนึกและความเช่ือวา่ ชีวติ
ของมนุษยม์ ีคุณค่า และความเช่ือท่ีแตกต่างกนั เป็นจำนวนมาก
ดงั น้นั งานศิลปะทุกแขนงตอ้ งไม่ถกู จำกดั ใหอ้ ยใู่ นระบบคุณค่ารูป
แบบใดรูปแบบหน่ึง ในเม่ือประเทศไทยข้ึนชื่อวา่ ประเป็น
ประชาธิปไตย แต่ทำไมเรายงั คงไม่สามารถวพิ ากษว์ จิ ารณ์
ประเดน็ ทางสงั คมไดอ้ ยา่ งตรงไปตรงมา เกิดคำถามข้ึนมากมาย
ท้งั คนในวงการศิลปะและนอกวงการ เรื่องราวเหล่าน้ีเกิดข้ึนมา

23

อยา่ งยาวนานในสงั คมศิลปะในความคิดของคนบางกลุ่มจึงถกู
จำกดั อยใู่ นประเภทสุนทรียภาพเท่าน้นั บางคนมองวา่ ศิลปะเป็น
เรื่องของความงามท่ีตอ้ งเชิดชูเพียงอยา่ งเดียวเท่าน้นั แต่แทจ้ ริง
แลว้ ศิลปะกค็ ือภาษาอยา่ งหน่ึงที่เราสามารถใชส้ ื่อสารกบั ผชู้ มและ
แสดงออกไดไ้ ม่วา่ รูปแบบใด

ในยอ่ หนา้ น้ีผเู้ ขียนจะพดู ถึงเรื่อง “อำนาจของศิลปะและ
มาตราฐานการตีความของส่ือบนั เทิง” นอกเหนือจากงานศิลปะ
ตามพิพิธภณั ฑ์ หรือ แกลเลอร่ีต่างๆ แลว้ ภาพยนตร์และละครก็
คือศาสตร์แห่งศิลปะเช่นเดียวกนั การตีความบ่อยคร้ังท่ีทำใหส้ ่ือ
บนั เทิงเหล่าน้ีถกู แบน ผเู้ ขียนไดย้ กประเดน็ บทวจิ ารณ์ในหวั ขอ้
ขา้ งตน้ จากเวบ็ ไซตข์ อง Thai PBS มาวเิ คราะห์เพ่ิมเติม ในหวั ขอ้
“อำนาจของศิลปะ” (The Power of Art) หนงั ฆาตกรรมอนั โด่งดงั
ในปี 1960 เรื่อง “ไซโค” (Psycho) ท่ีสร้างจินตนาการใหผ้ ชู้ มเห็น
ภาพฆาตกรใชม้ ีดสงั หารหญิงสาวในสภาพเปลือยเปล่าอยา่ งทารุณ
หนงั เร่ืองน้ีเคยถกู คณะกรรมการตรวจพิจารณาภาพยนตร์ของ
สหรัฐอเมริกาไม่ใหผ้ า่ น แต่กลบั คำตดั สินภายหลงั เพราะพบวา่ ไม่
มีชอ็ ตใดท่ีเห็นภาพฆาตกรทำร้ายหญิงสาวอยา่ งชดั เจนหรือ

24

เปิ ดเผยสดั ส่วนของเหยอ่ื หากเป็นเพียงความรู้สึกท่ีเกิดข้ึนจาก
เทคนิคการตดั ต่อภาพ ของ อลั เฟรด ฮิทชค์ อ็ ก ผกู้ ำกบั หนงั ช้นั ครู
ท่ีแสดงใหเ้ ห็นถึงอำนาจของศิลปะที่ถกู ใชเ้ ล่าเรื่องผา่ นภาพ
เคลื่อนไหว และอาจถกู ตีความไปไดต้ ามประสบการณ์ของผชู้ ม
"อำนาจของศิลปะผลยอ่ มมีผลแน่นอน เพียงแต่มีกี่ระดบั เท่าน้นั
คุณอาจจะบอกวา่ ดูแลว้ เพลิดเพลิน แต่เม่ือคนอื่นดูแลว้ เขาอาจจะ
บอกวา่ มนั ไปส่งผลกบั ระบบชุดความคิดของเขา ในเม่ือเขาแบน
คนที่แบนคงเห็นอิทธิพลของละคร" ผศ.ธเนศ เวศร์ภาดา คณบดี
คณะมนุษยศาสตร์ ม.หอการคา้ ฯ กล่าว

แมเ้ รื่องราวจะถกู เล่าตามตน้ ฉบบั บทประพนั ธ์ของ
วลิ เลียม เชค็ สเปี ยร์ แต่การใชส้ ีดำ และ สีแดง ในเคร่ืองแต่งกาย
ของตวั ละครตามที่ถกู ระบุไวบ้ ทประพนั ธ์เร่ือง แมคเบธ และ
เน้ือหาท่ีเก่ียวกบั เกมการยดึ อำนาจทางการเมือง กลบั ทำใหห้ ลาย
คนตีความวา่ ภาพยนตร์ เร่ือง เชค็ สเปี ยร์ ตอ้ งตาย (Shakespeare
Must Die) ต้งั ใจกระทบการเมืองแบ่งฝักฝ่ ายของไทยในปัจจุบนั
และเป็นส่วนหน่ึงที่ทำใหภ้ าพยนตร์เร่ืองน้ีถกู หา้ มฉายดว้ ยขอ้ หา
ก่อใหเ้ กิดความแตกสามคั คี ท้งั ท่ีไม่ใช่ความต้งั ใจของผสู้ ร้าง

25

ท้งั น้ีท้งั น้นั จากเน้ือความดา้ นบนท่ีผเู้ ขียนไดห้ ยบิ ยบมาทำใหเ้ ห็น
วา่ มาตรฐานการตรวจพิจารณาของส่ือบนั เทิงไทย ยงั ขาด
ดุลยพินิจในการฟังความคิดเห็นจากรอบดา้ นและขาดการใช้
เหตุผลในการแบนภาพยนตร์

ดงั น้นั การกระทำดงั กล่าวสะทอ้ นใหเ้ ห็น "ความกลวั ของ
ผมู้ ีอำนาจ กลวั แสดงความไม่รู้ของตวั เองออกมา ยง่ิ ถกู แบนยงิ่
รู้สึกวา่ เขาไม่รู้ เขาไม่ฉลาด เขาคิดวา่ คนส่วนใหญ่ไม่ฉลาด
เหมือนกบั เขา ซ่ึงเขาคิดผดิ ยงิ่ ทำแบบน้ียง่ิ เห็นชดั วา่ เขาไม่ฉลาด
กวา่ คนหม่มู าก" ธญั ญว์ าริน ศุขะพิสิทธ์ิ นายกสมาคมผกู้ ำกบั
ภาพยนตร์ กล่าว

26

บทบาทของศิลปะ

ผเู้ ขียน ณภสั สร โทนุบล

การแสดงความคิดเห็นเป็นเร่ืองปกติที่ทุกคนในสงั คม
สามารถทำได้ แต่บางสงั คมที่ยงั คงติดอยกู่ บั “หว้ งขณะ”
(Moment) หรือตามทฤษฎีของกรัมชี่ที่วา่ เป็นหว้ งขณะหน่ึงๆ ของ
สงั คม กรัมช่ีไดข้ บคิดในเรื่องน้ีและมองวา่ การมองโลกของผคู้ น
ถกู สร้างและจดั วาง (Installation) ผา่ นกระบวนการทางสงั คม
วฒั นธรรม การเมือง เศรษฐกิจที่ซบั ซอ้ น ปรัชญามวลชน หรือการ
เขา้ ใจโลกบนพ้ืนฐานของสามญั สำนึกอาจไม่ไดเ้ ป็นปัญหาอะไร
สำหรับบางสงั คมในช่วงสถานการณ์หน่ึงๆ แต่ส่ิงท่ีน่ากงั วลอยา่ ง
ยง่ิ สำหรับสงั คมท่ีไม่สามารถเขา้ ใจโลกหรือมีมุมมองต่อโลกใน
แบบอ่ืนๆ ไดด้ ว้ ย จะเป็นอนั ตรายมากภายใตส้ ภาวะของการ
เปล่ียนผา่ นทางสงั คม/การเมือง หากสงั คมใดกต็ ามใชส้ ามญั สำนึก
ในการขบั เคล่ือนความเจริญกา้ วหนา้ ในดา้ นต่างๆ ถึงท่ีสุดแลว้
สงั คมน้นั กม็ ีความเส่ียงอยา่ งมากที่จะนำไปสู่สภาวะวกิ ฤติของ
อำนาจนำ

27

เน้ือหาขา้ งตน้ ส่ิงท่ีผเู้ ขียนตอ้ งการจะสื่อ คือ ระบบความ
คิดกบั การเปล่ียนแปลงทางสงั คม สงั คมท่ีวา่ น้ีไม่เพียงแต่เป็น
สงั คมใดสงั คมหน่ึง แต่เป็นสงั คมโลก ถา้ ไม่เรียนรู้ท่ีจะพฒั นาเรา
จะติดอยกู่ บั ระบบความคิดเดิมๆ ท่ีอาจลา้ หลงั และไร้ศกั ยภาพเมื่อ
เทียบกบั ประเทศอ่ืนๆ ในเน้ือหาที่ผเู้ ขียนตอ้ งการกล่าวถึงต่อไปน้ี
เกี่ยวกบั เรื่องของ “บทบาทของศิลปะ” ศิลปะสำหรับตวั ผเู้ ขียน
แลว้ เป็นเคร่ืองมือท่ีสามารถทำใหเ้ รามองเห็นปัญหาเชิงโครงสร้าง
ไดอ้ ยา่ งชดั เจนและลึกซ้ึง ในบางกรณีสามารถส่ือสารไดอ้ ยา่ งตรง
ไปตรงมามากกวา่ การเขียนเป็นเพียงตวั อกั ษร ศิลปะที่ต้งั คำถาม
ต่อสงั คมยอ่ มเป็นงานท่ีสื่อสารออกมาใหผ้ ชู้ มรับรู้และเขา้ ใจ
ไดโ้ ดยทว่ั กนั ในบทความน้ีผเู้ ขียนจะขอพดู ถึงผลงานศิลปะท่ีเขา้
มามีบทบาทใชแ้ สดงจุดยนื ทางการเมืองของ Sina Wittayawiroj®
จากบทความออนไลน์ a day ผเู้ ขียนจึงขอหยบิ ยกบทสมั ภาษณ์น้ี
ข้ึนมาวเิ คราะห์ในประเดน็ หวั ขอ้ เร่ือง “บทบาทของศิลปะ”

28

จากบทสมั ภาษณ์ทาง a day ถามวา่ ทำไมถึงเลือกใชก้ าร
วาดรูปส่ือสารเป็นหลกั ?

สินา ตอบกลบั วา่ “ตอนแรกเกิดจากการเห็นคนมารวมตวั
กนั ซ่ึงกก็ ลบั มาคิดวา่ เราทำอะไรไดบ้ า้ ง เบสิกเลยคือวาดรูปได้
ทำไมไม่ใชใ้ หเ้ ป็นประโยชนก์ บั คนอื่น ไปมอ็ บแลว้ กลบั มาวาดรูป
เลย ตอนท่ีทำไม่ไดค้ ิดวา่ ตวั เองเป็นศิลปิ นดว้ ยซ้ำ คิดแค่วา่ อยาก
วาดรูปเกี่ยวกบั ขบวนการเคล่ือนไหวทางการเมืองในไทย แค่น้นั
เอง”

พอเกิดการเคลื่อนไหวแบบน้ี คุณคิดวา่ ศิลปะมีส่วนช่วย
สนบั สนุนสงั คมยงั ไงบา้ ง ?

สินา ตอบกลบั วา่ “ศิลปะกเ็ ป็นภาษาหน่ึงในการสื่อสาร
ทีน้ีดว้ ยภาษาของศิลปะมนั เตม็ ไปดว้ ยไวยากรณ์ท่ีมนั เกินจริงได้
ไม่นานมาน้ีเพ่ิงมีคนวาดประยทุ ธ์เป็นถงั ขยะ วาดใหค้ นมีอำนาจดู
ตลก ถกู วพิ ากษว์ จิ ารณ์เสียดสีลอ้ เลียนจนเขาดูเหมือนไม่มีอำนาจ
สิ่งพวกน้ีมนั ทำใหก้ ารเคล่ือนไหวทางการเมืองมีความหลากหลาย

29

มากข้ึน เราจะไม่สามารถเคลื่อนไหวทางการเมืองไดโ้ ดยมีงาน
วชิ าการเป็นธงนำอยา่ งเดียว สุดทา้ ยมนั ตอ้ งมีเพลงแรป เส้ือยดื
รณรงค์ โปสเตอร์ เขม็ กลดั โลโก้ ป้ าย ภาพประกอบ งานศิลปะ
อะไรกไ็ ด้ ภาพประกอบการเมืองหรือกรุ๊ปนกั วาดภาพประกอบ
ประชาธิปไตยกเ็ ป็นส่วนหน่ึงของการเคลื่อนไหวน้ี”1

จากบทความและบทสมั ภาษณ์ท่ีผเู้ ขียนหยบิ ยกมาน้นั
แสดงใหเ้ ห็นวา่ ศิลปะไม่วา่ จะดว้ ยเทคนิคใดกแ็ ลว้ แต่ลว้ นเป็น
เคร่ืองมือท่ีบนั ทึกปรากฏการณ์ต่างๆ ไวใ้ นสงั คม หรือสามารถ
สื่อสารบางอยา่ งใหก้ บั ผชู้ มรับรู้ไดโ้ ดยตรง ดงั น้นั ศิลปะลว้ นเขา้
มามีบทบาทไดใ้ นทุกๆ เร่ือง โดยเฉพาะเรื่องของการเมือง ดงั น้นั
ส่ิงท่ีเราตอ้ งรู้ คือ เราตอ้ งการส่งสารอะไรออกไป แลว้ สารน้นั จะ
ส่งผลอยา่ งไรกบั ผชู้ ม งานเหล่าน้นั เป็นกระบอกเสียงหรือสร้าง
ความเปลี่ยนแปลงใหก้ บั สงั คมอยา่ งไร

1 “ความกลวั ไม่ไดเ้ ป็นเครื่องมือทำงานของเรา” สินา วทิ ยวโิ รจน์ นกั วาด
ภาพประกอบประชาธิปไตย » a day magazine

30

คำวา่ “การเมือง” คือ ทุกๆ เรื่องของสงั คม ผเู้ ขียนกำลงั จะ
อธิบายวา่ การเมืองเป็นสิ่งหน่ึงท่ีแทรกซึมอยใู่ นทุกท่ี การเกิดมา
เป็นประชากรคนหน่ึงของโลกกม็ ีเรื่องการเมืองเขา้ มาเก่ียวขอ้ ง
แลว้ ต้งั แต่การเกิด การแจง้ เกิด การจดทะเบียนบิดา-มารดา ถา้ เกิด
กรณีหยา่ ร้างมีการจดทะเบียนสิทธ์ิในการเล้ียงดูบุตร รวมถึงอ่ืนๆ
หลงั จากน้นั ที่ตามมาอีกมากมาย เพราะฉะน้นั ปฏิเสธไม่ไดว้ า่ ชีวติ
ประจำวนั ของเราไม่มีวนั ไหนท่ีปราศจากเรื่องของการเมือง

31

ศิลปะกบั การตีความ

ผเู้ ขียน ณภสั สร โทนุบล

“ศิลปะ” ในความหมายของแต่ละคน ใหค้ ำนิยามท่ีแตก
ต่างกนั ออกไป ในความหมายของคำๆ น้ี ผเู้ ขียนตีความในมุมมอง
สากล โดยวเิ คราะห์จากบทวจิ ารณ์ภาพยนตร์เร่ือง “เชคสเปี ยร์ตอ้ ง
ตาย หรือ Shakespeare Must Die” นำวเิ คราะห์ความหมายของ
คำวา่ “ศิลปะ” ในมุมมองท่ีกวา้ งยงิ่ ข้ึน

ภาพยนตร์เรื่องน้ีอา้ งอิงมาจากบทประพนั ธ์เดิมของ
วลิ เลียม เชคสเปี ยร์ เร่ือง โศกนาฏกรรมของแมค็ เบธ็ (The
Tragedy of Macbeth) มีเน้ือหาเกี่ยวกบั เรื่องราวการเมืองและ
ตำนานไสยศาสตร์ ท่ีแปลเป็นไทยตามตน้ ฉบบั ละคร เรื่องราว
โศกนาฏกรรมแมค็ เบธ็ ถกู ดดั แปลงเพื่อใหเ้ ป็นภาษาของ
ภาพยนตร์และเขา้ กบั บริบทของวฒั นธรรมไทย เร่ืองราวดำเนินไป
พร้อมกนั ในสองโลกคือ โลกของโรงละคร-โลกของขนุ พล
กระหายเลือด มกั ใหญ่ใฝ่ สูง งมงายในไลยศาสตร์ ผสู้ ถาปนาคน
เองข้ึนเป็นราชาโดยการฆาตกรรม และโลกภายนอกในชีวติ ร่วม

32

สมยั ของนกั ปกครองเผดจ็ การของประเทศสมมติแห่งหน่ึง ผทู้ ่ี
งมงายในไสยศาสตร์ โหดเห้ียม และบา้ อำนาจ ซ่ึงมีช่ือเรียกเพียง
วา่ ‘ท่านผนู้ ำ’ และภริยาไฮโซน่าสะพรึงกลวั เหตุการณ์ต่างๆ ใน
สองโลกแฝดน้ีส่องสะทอ้ นกนั และกนั ค่อยๆ เร่ิมซึมซบั เขา้ หากนั
กระทงั่ ประสานงากนั อยา่ งรุนแรงและโหดร้าย เมื่อคณะละครตอ้ ง
ชดใชด้ ว้ ยชีวติ โทษฐานบงั อาจแสดงละครเร่ืองน้ีในสงั คมที่
ปกครองโดยมนุษยเ์ ช่นท่านผนู้ ำ โดยพวกเขาคิดท่ีจะต่อสูก้ บั ความ
กลวั ดว้ ยศิลปะ

ภาพยนตร์เร่ือง เชคสเปี ยร์ตอ้ งตาย หรือ Shakespeare
Must Die เป็นภาพยนตร์ขนาดยาวซ่ึงอา้ งอิงเน้ือหาจาก
บทประพนั ธ์ของวลิ เลียม เชคสเปี ยร์เรื่อง The Tragedy of
Macbeth กลบั ถกู กระทรวงวฒั นธรรมสง่ั หา้ มฉาย เพราะมีเน้ือหา
ที่อาจก่อใหเ้ กิดการแตกความสามคั คีระหวา่ งคนในชาติ เกิดเป็น
ขอ้ กล่าวหาและคดีความตามมา กล่าวสรุปคำพิพากษาคดีความได้
วา่ ภาพยนตร์จบลงดว้ ยความรุนแรง โดยละครในโรงละครจบลง
ดว้ ยการตายของตวั ละคร แต่โลกภายนอกบา้ นเมืองกำลงั วนุ่ วาย
กลุ่มบุคคลท่ีคลงั่ ไคล้ "ท่านผนู้ ำ" โกรธแคน้ ที่มีการแสดงละคร

33

ลอ้ เลียนท่านผนู้ ำไดว้ งิ่ กรูเขา้ ไปทำร้ายนกั แสดง และผคู้ นท่ีกำลงั
นงั่ ดูละคน ทำร้ายผกู้ ำกบั ละคร แลว้ จบั แขวนคอทุบตีดว้ ยเกา้ อ้ี
เหลก็ พบั ท่ามกลางกลุ่มคนจำนวนมากส่งเสียงเชียร์

แมใ้ นภาพยนตร์จะเป็นประเทศสมมติกต็ าม แต่มีเน้ือหา
หลายฉากหลายตอนสื่อใหเ้ ห็นวา่ เป็นสภาพสงั คมไทย และเป็น
เหตุการณ์ท่ีเกิดข้ึนจริง เช่น คนดูละครแต่งตวั ส่ือถึงลกั ษณะของ
คนไทย ผปู้ ระทว้ งชูแผน่ ป้ ายเป็นภาษาไทย รวมท้งั อุปกรณ์
ประกอบฉากต่างๆ คณะกรรมการพิจารณาภาพยนตร์และวี
ดิทศั นเ์ ห็นวา่ ฉากหน่ึงคลา้ ยกบั เหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 ที่เกิด
ข้ึนในประเทศไทย

ผฟู้ ้ องคดีต่อสูว้ า่ คำสง่ั หา้ มฉายภาพยนตร์ เป็นการละเมิด

เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น ศาลปกครองเห็นวา่

รัฐธรรมนูญ ฉบบั ปี 2550 ซ่ึงใชอ้ ยใู่ นขณะเกิดคดีน้ี ระบุวา่ สิทธิ

เสรีภาพยอ่ มถกู จำกดั ไดด้ ว้ ยบทบญั ญตั ิของกฎหมาย บางฉากของ

ภาพยนตร์เรื่องน้ี มีเน้ือหาขดั ต่อศีลธรรมอนั ดี อาจ

34

กระทบกระเทือนต่อความมนั่ คงของรัฐ หรือเกียรติภมู ิของ
ประเทศไทย ขอ้ อา้ งของผฟู้ ้ องคดีจึงฟังไม่ข้ึน ทา้ ยท่ีสุดแลว้
ภาพยนตร์เร่ืองน้ีถกู จำกดั สิทธิเสรีภาพในการฉายต่อสาธารณชน1

ดงั น้นั บทความขา้ งตน้ แสดงใหเ้ ห็นวา่ นอกจากศิลปะจะ
มีอำนาจในตวั เองแลว้ ศิลปะกท็ ำงานรับใชอ้ ำนาจไดเ้ ช่นกนั อยทู่ ี่
วา่ บุคคลผสู้ ร้างงานจะนำศิลปะไปในทิศทางไหน จากประเดน็
ของภาพยนตร์เร่ืองน้ี ทำใหเ้ ห็นวา่ สงั คมไทยยงั เปราะบางและอยู่
ห่างไกลจากคำวา่ ภาวะสมยั ใหม่อยา่ งมาก เพราะเป็นสงั คมท่ีไม่
สามารถวพิ ากษว์ จิ ารณ์ได้ สงั คมที่กา้ วสู่ความเปลี่ยนแปลง คือ
สงั คมที่ยอมรับการประเมินหรือการวจิ ารญจ์ ากคนในสงั คม ถา้
ศิลปะท่ีถกู สงั่ หา้ มโดยใชเ้ หตุผลจากคนกลุ่มใดกลุ่มหน่ึง ในท่ีสุด
ศิลปะกค็ ือการถกู กำหนดจากบุคคลที่มีอำนาจเหนือกวา่ เท่าน้นั
สุดทา้ ยอาจกลายเป็นศิลปะที่ทำงานรับใชเ้ ผดจ็ การ ดงั น้นั ศิลปะ
ในโลกยคุ ปัจจุบนั ตอ้ งต่อสูเ้ พ่ือเสรีภาพในการแสดงออก

1 ฐานขอ้ มลู คดี | Freedom of Expression Documentation Center | ศนู ย์
ขอ้ มลู กฎหมายและคดีเสรีภาพ (ilaw.or.th)

35

(Freedom of Speech) จึงจะเป็นหนา้ ท่ีของคำวา่ “ศิลปะ” ไดอ้ ยา่ ง
แทจ้ ริง