เรื่อง ประเภทของโขน

ชุดการสอน online
เรื่อง ประเภทของโขน

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ชุดที่2

โดย
นางอสาวดี วิเศษสัตย์

ตำแหน่ง ครู

คำนำ ก

ชุดการสอน online เรื่อง โขน สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ได้
จัดทำขึ้นเพื่อให้นักเรียนใช้เป็นแนวทางประกอบการศึกษาเรื่อง โขน
โดยเน้นให้นักเรียนได้ใช้กระบวนการสร้างความรู้ความเข้าใจและพัฒนาความรู้ทาง
นาฎศิลป์ด้วยตนเองด้วยการเรียนรู้จากเนื้อหา

ชุดการสอน เรื่อง โขน สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 มีทั้งหมด
3 ชุด ประกอบด้วย

ชุดที่ 1 เรื่อง ความเป็นมา ความหมายของโขน
ชุดที่ 2 เรื่อง ประเภทของโขน
ชุดที่ 3 เรื่อง ส่วนประกอบของการแสดงโขน
ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ชุดการสอน เรื่อง โขน สำหรับนักเรียน
มัธยมศึกษาปีที่ 5 ชุดที่ 2 เรื่อง ประเภทของโขนชุดนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการ
พัฒนาการเรียนรู้ของนักเรียนและให้ครูผู้สอนสามารถนำไปใช้พัฒนาการจัดการ
เรียนรู้ให้เกิดคุณภาพต่อไป

นางอสาวดี วิเศษสัตย์
ผู้สอน

สารบัญ ข

เนื้อหา หน้า
คำนำ ก
สารบัญ ข
คำแนะนำการใช้ชุดการสอนสำหรับครู 1
คำแนะนำการใช้ชุดการสอนสำหรับนักเรียน 2
ชุดการเรียนการสอน Online เรื่อง โขน 3
แบบทดสอบก่อนเรียน 4
ใบความรู้ที่ 1 เรื่อง ประเภทของโขน 6
กิจกรรมพัฒนาความคิด 12
แบบทดสอบหลังเรียน 13
ภาคผนวก 15
เฉลยแบบทดสอบ 16
การวัดและประเมินผล 17

1

คำแนะนำการใช้ชุดการสอน online สำหรับครู
ชุดที่ 2 เรื่อง ประเภทของโขน

1. ครูใช้ชุดการสอนวิชานาฎศิลป์ เรื่อง โขน สำหรับนักเรียนชั่นมัธยบ
ศึกษาปิที่ 5 ชุดที่ 2 เรื่อง ประเภทของโขน ประกอบกับแผนการจัดการ
เรียนรู้ที่ 9

2. ครูชี้แจงวิธีการศึกษาชุดการสอนที่นักเรียนสามารถศึกษาด้วย
ตนเอง เพื่อให้นักเรียน เกิดความรู้ ความเข้าใจ และทักษะจากการปฏิบัติ
กิจกรรม โดยเน้นย่ำ
ความซื่อสัตย์ต่อตนเอง ต่อเพื่อนร่วมกลุ่ม ต่อครูผู้สอน และนักเรียนต้อง
ปฏิบัติกิจกรรมการฝึกไปตามลำดับชั่นตอน

3. ครูเตรียมสถานที่ อุปกรณ์ในการทดสอบทักษะ กระดาษคำตอบ
แบบทดสอบและอื่นๆ ตามกิจกรรมการฝึกที่กำหนดไว้ในชุดการสอนแต่ละ
ขึ้นตอน

4. ครูคอยสังเกตให้คำแนะนำและแก้ปัญหาร่วมกับนักเรียนในระหว่าง
การปฏิบัติกิจกรรม ตามชุดการสอน

5. เมื่อนักเรียนปฏิปัติกิจกรรมในชุดการสอนเสร็จสิ้นในแต่ละขึ้นตอน
แล้ว ครูให้นักเรียน ทำแบบทดสอบ

6. ครูตรวจแบบทดสอบ แบบวัดผลและประเมินผลการปฏิบัติกิจกรรม
และเก็บผลการ ประเมินบันทึกไว้เป็นหลักฐานโดยปฏิบัติทุกครั้งที่มี
กิจกรรมการเรียนการสอน
ผลเพื่อกระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดแรงจูงใจกระดีอรือรันในการเรียนรู้

7. ครูแจ้งผลการทดสอบและผลการประเมินทุกครั้งที่มีการทดสอบการ
วัดผลและประเมิน

ข2

คำแนะนำการใช้ชุดการสอน สำหรับนักเรียน
ชุดที่ 2 เรื่อง ประเภทของโขน

1. นักเรียนศึกษาชุดการสอนวิชานาฎศิลปิ เรื่อง โขน ชุดที่ 2
เรื่อง ประเภทของโขน สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 เพื่อให้มี
ความรู้ ความเข้าใจ

2. นักเรียนศึกษาคำแนะนำการใช้ชุดการสอนให้เข้าใจก่อนลงมือปฏิบัติ
กิจกรรมตามขั้น ตอนที่กำหนด

3. นักเรียนควรปฏิบัติกิจกรรมตามลำดับขั้นตอนที่กำหนดในชุดการ
สอนควรขอคำปรึกษาจากครูผู้สอน

4. นักเรียนปฏิบัติกิจกรรมตามแบบประเมินที่กำหนด เพื่อวัดผลและ
ประเมินผล

5. นักเรียนทำแบบทดสอบเมื่อเรียนจบในแต่ละชุดการสอนเพื่อ
ประเบินผลการ พัฒนาการเรียนรู้

ชุดการเรียนการสอน Online 3

ชุดการสอนวิชานาฎศิลป์ เรื่อง โขน
ชุดที่ 2 เรื่อง ประเภทของโขน
นักเรียนขึ้นมัธยมศึกษาบิที่ 5

สาระสำคัญ

นาฎศิลป์ไทย มีวิวัฒนาการมาตั้งแต่สมัยสุโขทัยจนถึงปัจจุบันและมี ลักษณะแตกต่าง
กันไปตามยุคสมัย จนพัฒนามาเป็นนาฎศิลป์ระดับมาตรฐานที่มีแบบแผนและเป็นเอกลักษณ์ของ
คนไทย

ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง

1. อธิบายความเป็นมาของการแสดงโขนได้
2. เขียนบรรยายรูปแบบการแสดง และประเภทของโขนได้
3. เห็นคุณค่าของนาฎศิลปีไทย ประเภทโขน

สาระการเรียนรู้

1. ประเภทของโขน

แบบทดสอบก่อนเรียน 4

เรื่อง ประเภทของโขน
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ภาคเรียนที่ 2

คำชี้แจง ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงข้อเดียว

1. โขนที่นำศิลปะการแสดงของละครใน เข้ามาผสมผสานระหว่างโขนกับละครใน คือ โขนชนิดได
ก. โขนฉาก
ข. โขนโรงนอก
ค. โขนกลางแปลง
ง, โขนโรงใน

2. โขนมีกี่ประเภท
ก. 3 ประเภท
ข. 5ประเภท
ค. 7 ประเภท
ง. 9 ประเภท

3. โขนนั่งราว เรียกอีกชื่อหนึ่งว่าอะไร
ก. โขนโรงนอก
ข. โขนฉาก
ค. โขนโรงใน
ง. โขนหน้าจอ

4. จดหมายเหตุในข้อใด เกี่ยวข้องกับการแสดงโขน
ก. จดหมายเหตุลาลูแบร์
ข. จดหมายเหตุกรุงศรี
ค. จดหมายเหตุอังกฤษ
ง. จดหมายเหตุอยุธยา

5. ข้อใดตอบผิด เกี่ยวกับโขนฉาก
ก. เป็นการแสดงโขนที่เกิดขึ้นครั้งแรกไรสมัยรัชกาลที่ 5
ข. มีการแบ่งการแสดงเป็นฉาก และมีการเปลี่ยนฉากตามเนื้อเรื่อง
ค. พบได้บ่อยในปัจุบัน เช่น โขนพระราชทานเป็นต้น
ง. มักใช้หุ่นเชิดหนังมาแสดงสลับกันกับโขน

5

6. จากภาพคือโขนชนิดใด
ก. โขนกลางแปลง
ข. โขนนั่งราว
ค. โขนโรงใน
ง. โขนฉาก

7. การแสดงโขนฉาก ได้มีการพัฒนาและเกิดขึ้นในสมัยใด
ก. รัชกาลที่ 4
ข. รัชกาลที่ 5
ค. รัชกาลที่ 6
ง. รัชกาลที่ 7

8. ผู้แสดงโขนออกมาแสดงสลับกับการเชิดตัวหนังที่อลุแกะสลักเป็นตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์อย่าง
สวยงามวิจิตรบรรจง เรียกว่าอย่างไร

ก. หนังติดโขน
ข. หนังติดตัวโขน
ค. โขนติดหนัง
ง. โขนติดตัวหนัง
9. โขนที่แสดงกลางสนามหญ้า ไม่มีการสร้างโรงละกรนิยมแสดงตอนสู้รบกัน คือโขนประเภทใด
ก. โขนฉาก
ข. โขนโรงใน
ค. โขนโรงนอก
ง. โขนกลางแปลง
10. จากภาพคือโขนชนิดใด
ก. โขนโรงใน
ค. โขนหน้าจอ
ข. โขนฉาก
ค. โขนนั่งราว

ใบความรู้ที่ 1 6
เรื่อง ประเภทของโขน

ประเภทของโขน

โขนกลางแปลง โขนนั่งราว โขนหน้าจอ
โขนฉาก โขนโรงใน

7

โขนกลางแปลง

โขนที่เล่นบนพื้นดินกลางสนาม ไม่ปลูกสร้างโรงละคร

ดำเนินเรื่องด้วยการพากย์เจรจา และการรำตามเพลง
หน้าพาทย์

นิยมแสดงตอนยกรบและตอนที่ใช้ผู้แสดงจำนวนมาก

วงดนตรีปี่พาทย์ที่ใช้ประกอบการแสดง ต้องมี 2 วง
อยู่ฝั่งพลับพลาวงหนึ่ง และฝั่งลงกาวงหนึ่ง

8

โขนนั่งราว

โขนที่แสดงบนโรง ไม่มีเตียงสำหรับให้ตัวโขนนั่งมีเพียง
ไม้ไผ่ 1 ลำ พาดยาวตามโรง สำหรับให้ตัวโขนนั่งเรียง
กันตามลำดับ

ตัวโขนทุกตัวจะสวมศีรษะปิดหน้า

ดำเนินเรื่องโดยการพากย์เจรจา และการรำตามเพลง
หน้าพาทย์

วงปี่พาทย์ใช้ประกอบการแสดงต้องมี 2 วง จะผลัดกันทำ
เพลงคล้ายการประชัน

9

โขนหน้าจอ

เป็นวิวัฒนาการของการแสดงโขนที่ผสมผสานกับการ
แสดงหนังที่มาจากการเชิดหนังกับตัวโขน เล่นสลับกัน
ไปจนจบเรื่อง เรียกว่า "หนังติดตัวโขน"

ดำเนินเรื่องด้วยการพากย์การเจรจาและรำตาม
เพลงหน้าพาทย์

ทำการแสดงบริเวรหน้าจอหนัง

วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงโขนหน้าจอ ใช้วงปี่พาทย์
บรรเลงเพียงวงเดียว

10

โขนโรงใน

เเกิดจากการผสมผสานรูปแบบการแสดงโขน
และละครในเข้าด้วยกัน

ดำเนินเรื่องด้วยการพากย์เจรจา การรำตามเพลงหน้า
พาทย์อย่างโขน มีการรำตามบทร้อง ทำนองเพลง
และการจับระบำอย่างละครใน
ทำการแสดงในโรงละคร หรือสถานที่ตามความเหมาะสม

วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงโขนโรงใน คือ วงปี่พาทย์
เครื่องห้า

11

โขนฉาก

เกิดรูปแบบการแสดงโขนฉากขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5

เป้นการแสดงบนโรงหรือเวทีมีการจัดฉากให้เปลี่ยน
ไปตามท้องเรื่อง

ดำเนินเรื่องด้วยการพากย์เจรจา การรำตามเพลงหน้า
พาทย์ และการรำตามบทร้อง ทำนองเพลง เช่นเดียว
กับโขนโรงใน
วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงโขนฉากคือ วงปี่พาทย์
เครื่องห้า

12

กิจกรรมพัฒนาความคิด

ลักษณะเด่ นของการแสดงโขนนั่ งราว
คือตัวละครทุกตัวจะสวมศีรษะปิ ดหน้า
และแสดงท่ารำตามบทร้อง ใช่หรือไม่

ลักษณะเด่นของการแสดงโขนโรงใน
คือมีการจับระบำสอดแทรกอยู่เป็ น

ช่วงๆ ใช่หรือไม่

Yes or No online

เแรื่อบง บควาทมเดป็นสมาอแบละคหวาลมัหงมเารยีขยองนโขน 13

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ภาคเรียนที่ 2

คำชี้แจง ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงข้อเดียว

1. โขนที่นำศิลปะการแสดงของละครใน เข้ามาผสมผสานระหว่างโขนกับละครใน คือ โขนชนิดได
ก. โขนฉาก
ข. โขนโรงนอก
ค. โขนกลางแปลง
ง, โขนโรงใน

2. โขนมีกี่ประเภท
ก. 3 ประเภท
ข. 5ประเภท
ค. 7 ประเภท
ง. 9 ประเภท

3. โขนนั่งราว เรียกอีกชื่อหนึ่งว่าอะไร
ก. โขนโรงนอก
ข. โขนฉาก
ค. โขนโรงใน
ง. โขนหน้าจอ

4. จดหมายเหตุในข้อใด เกี่ยวข้องกับการแสดงโขน
ก. จดหมายเหตุลาลูแบร์
ข. จดหมายเหตุกรุงศรี
ค. จดหมายเหตุอังกฤษ
ง. จดหมายเหตุอยุธยา

5. ข้อใดตอบผิด เกี่ยวกับโขนฉาก
ก. เป็นการแสดงโขนที่เกิดขึ้นครั้งแรกไรสมัยรัชกาลที่ 5
ข. มีการแบ่งการแสดงเป็นฉาก และมีการเปลี่ยนฉากตามเนื้อเรื่อง
ค. พบได้บ่อยในปัจุบัน เช่น โขนพระราชทานเป็นต้น
ง. มักใช้หุ่นเชิดหนังมาแสดงสลับกันกับโขน

14

6. จากภาพคือโขนชนิดใด
ก. โขนกลางแปลง
ข. โขนนั่งราว
ค. โขนโรงใน
ง. โขนฉาก

7. การแสดงโขนฉาก ได้มีการพัฒนาและเกิดขึ้นในสมัยใด
ก. รัชกาลที่ 4
ข. รัชกาลที่ 5
ค. รัชกาลที่ 6
ง. รัชกาลที่ 7

8. ผู้แสดงโขนออกมาแสดงสลับกับการเชิดตัวหนังที่อลุแกะสลักเป็นตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์อย่าง
สวยงามวิจิตรบรรจง เรียกว่าอย่างไร

ก. หนังติดโขน
ข. หนังติดตัวโขน
ค. โขนติดหนัง
ง. โขนติดตัวหนัง
9. โขนที่แสดงกลางสนามหญ้า ไม่มีการสร้างโรงละกรนิยมแสดงตอนสู้รบกัน คือโขนประเภทใด
ก. โขนฉาก
ข. โขนโรงใน
ค. โขนโรงนอก
ง. โขนกลางแปลง
10. จากภาพคือโขนชนิดใด
ก. โขนโรงใน
ค. โขนหน้าจอ
ข. โขนฉาก
ค. โขนนั่งราว

ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบ 16

เรื่อง ความเป็นมา ความหมายของโขน

1. ง 6. ค
2. ข 7. ข
3. ก 8. ข
4. ก 9. ง
5. ง 10.ง

17

การวัดและการประเมินผล

เกณฑ์การประเมินทำแบบ ระดับคุ
ณภาพ ความ
หมาย

4
ดีม
าก
ทดสอบ 3
ดี

ตอบถูก
10 ข้อ 2
พอ
ใช้
ตอบถูก
8-9 ข้อ 1
ปรับ
ปรุง
ตอบถูก
9-7 ข้อ
ตอบถูก
0-5 ข้อ

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5