คำนำ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้เรื่อง ทฤษฎีสี สหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที ่ 4 จัดทำขึ้นเพื่อพัฒนาผลการเรียนรู้ทางการเรียนในรายวิชาศิลปะ โดยการนํากิจกรรม ภายในชุดกิจกรรมมาช่วยกระตุ้นผู้เรียนให้เกิดการเรียนรู้ผ่านการลงมือปฏิบัติแ ละเกิด ประสบการณ์ด้วยตนเอง นอกจากนี้ยังช่วยให้ผู้เรียนวางแผนกระบวนการทำงาน และ สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่น และเสริมความเข้าใจในเนื้อหาเรื่องทฤษฎีสีมากขึ้น ชุดกิจกรรมนี้ประกอบด้วยกิจกรรมทั้งหมด 3 กิจกรรม ดังนี้กิจกรรมที ่ 1 ผ้าเช็ดหน้าสายรุ้ง มีเนื้อหาการเรียนการสอนเกี่ยวกับวงจรสี กิจกรรมที่ 2 ดีไซน์เนอร์ ดีไซน์เสื้อมีเนื้อหาการเรียนการสอนเกี่ยวกับวรรณะสี และกิจกรรมที่ 3 กระเป๋าทูโทน มีเนื้อหาการเรียนการสอนเกี่ยวกับสีคู่ตรงข้าม วิจัยหวังว่าชุดกิจกรรมการเรียนรู้เรื่อง ทฤษฎีสี นี้จะให้ประโยชน์แก่ผู้เรียนให้ สามารถพัฒนาความรู้ตนเอง ส่งผลให้ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจในเรื่องทฤษฎีสีได้ดี ขึ้น อีกทั้ง ยังนำความรู้ที ่ได้ไปพัฒนาผลการเรียนรู้ทางการเรียนและประยุกต์ใช้ใน ชีวิตประจำวันได้ คณะผู้จัดทํา
เรื่อง หน้า คำชี้แจง 1 การวัดและประเมินผล 3 กิจกรรมที่ 1 ผ้าเช็ดหน้าสายรุ้ง 4 กิจกรรม ผ้าเช็ดหน้าสายรุ้ง 5 ใบความรู้ เรื่อง วงจรสี 6 ใบงาน เรื่อง วงจรสี 7 กิจกรรมที่ 2 ดีไซน์เนอร์ดีไซน์เสื้อ 8 กิจกรรม ดีไซน์เนอร์ดีไซน์เสื้อ 9 ใบความรู้ เรื่อง วรรณะสี 10 ใบงาน เรื่อง วรรณะสี 11 กิจกรรมที่ 3 กระเป๋าทูโทน 12 กิจกรรม กระเป๋าทูโทน 13 ใบความรู้ เรื่อง สีคู่ตรงข้าม 14 ใบงาน เรื่อง สีคู่ตรงข้าม 15 บรรณานุกรม 18 สารบัญ
คำชี้แจง ชุดกิจกรรมการเรียนรู้เรื่อง ทฤษฎีสี สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 เล่ม นี้ถือเป็นสื่อการเรียนสอนที่เน้นกิจกรรมการลงมือปฏิบัติและเกิดป ระสบ กา รณ์ด้ว ย ตนเอง ซึ่งมีเนื้อหาสอดคล้องตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ดังนี้ สาระที่ 1 ทัศนศิลป์ ม าต รฐาน ศ 1.1 สร้างสรรค์งานทัศนศิลป์ตามจินตนาการ และความคิด สร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์ วิจารณ์คุณค่างานทัศนศิลป์ ถ่ายทอดความรู้สึก ความคิด ต่องานศิลปะอย่างอิสระชื่นชม และประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน •ตัวชี้วัด ศ ๑.๑ ป. ๔/๒ จำแนกทัศนธาตุของสิ่งต่าง ๆ ในธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และงานทัศนศิลป์ โดยเน้น เรื่องสี รูปร่าง รูปทรง พื้นผิว และพื้นที่วาง •ตัวชี้วัด ศ ๑.๑ ป.๔/๒ อภิปรายเกี่ยวกับอิทธิพลของสีวรรณะอุ่นและสีว รรณะ เย็นที่มีต่ออารมณ์ของมนุษย์ •ตัวชี้วัด ศ ๑.๑ ป.๔/๙ เลือกใช้วรรณะสีเพื่อถ่ายทอดอารมณ์ ความรู้สึกในการ สร้างงานทัศนศิลป์ ซึ่งสามารถสรุปสาระสำคัญ จุดประสงค์การเรียนรู้ และเวลาที่ใช้ในกา รปฏิบัติ กิจกรรมได้ดังตารางต่อไปนี้ 1
กิจกรรม จุดประสงค์ สาระสำคัญ เวลาที่ใช้ (ชั่วโมง) กิจกรรมที ่ 1 ผ ้ าเ ช็ ด ห น้ า สายรุ้ง 1.อธิบายความหมายของวงจรสีได้ (K) 2.จำแนกวงจรสีในแต่ละขั้นได้ (K) 3.สร้างสรรค์ผ้าเช็ดหน้ามัดย้อมโดยการ ใช้สีจากวงจรสีได้ (P) 4.ชื่นชมวงจรสีในสิ่งแวดล้อมและในงาน ศิลปะ (A) วงจรสี การนำเอาแม่สีธรรมชาติ ทั้ง ๓ สี คือ สีเหลือง สีแดง สีน้ำ เงิน มา ผสมกัน เกิดสีใหม่ และ นำ ม าจัดเรี ยงอย ่างเป็นระบบ เรียกว่าวงจรสี รวม ๑๒ สี หรือเกิด จากการผสมสีด้วยกัน ๓ ขั้นตอน 1 กิจกรรมที ่ 2 ด ีไ ซน ์เ นอร์ ดีไซน์เสื้อ 1.ผ ู้เ ร ี ยน อ ธ ิบ า ยค ว าม ห มา ยและ ความสำคัญของวรรณะสีได้ (K) 2.ผู้เรียนสามารถสร้างสรรค์เสื้อมัดย้อม โดยใช้วรรณะสีได้ (P) 3.ผู้เรียนชื่นชมผลงานศิลปะได้ (A) วรรณะของสี คือ ค่าความแตกต่าง ของสีแต่ละด้านของวงจรสี แบ่ง ออกเป็น ๒ วรรณะ ได้แก่ วรรณะสี อุ่น และวรรณะสีเย็นซึ่งมีอิทธิพล ต ่ออารมณ์ของมนุษย์แสดงถึง ความรู้สึกและอารมณ์ที่แตกต่าง กัน โดยสามารถถ่ายทอดผ ่านการ วาดภาพระบายสี และต่อยอดเป็น งานทัศนศิลป์ประเภทอื่น ๆ เช่น การทำมัดย้อม เป็นต้น 1 กิจกรรมที ่ 3 กระเป๋าทูโทน 1.นักเรียนอธิบายความหมายของสีคู่ ตรงข้ามได้ (K) 2.นักเรียนสามารถสร้างสรรค์กระเป๋า โดยใช้สีคู่ตรงข้ามได้ (P) 3.นักเรียนให้ความร่วมมือในการทำ กิจกรรม (A) สีคู่ตรงข้าม หรือสีตัดกัน หรือสีคู่ ปฏิปักษ์ เป็นสีที่มีค่าความเข้มของ สี ตัดกันอย ่างร ุนแรง ในทาง ปฏิบัติไม่นิยมนำมาใช้ร่วมกัน เพราะ จะทำให้แต่ละสีไม่สดใสเท ่าที่ควร 1 รวม 3 2
การวัดและ ประเมินผล ชื่อชุดกิจกรรม รายการประเมิน คะแนน กิจกรรมที่ 1 ผ้าเช็ดหน้าสายรุ้ง 1. แบบทดสอบก่อนเรียน 20 2. ใบงาน เรื่อง วงจรสี 5 3. ชิ้นงาน ผ้าเช็ดหน้าสายรุ้ง 15 รวม 45 กิจกรรมที่ 2 ดีไซน์เนอร์ดีไซน์เสื้อ 1. ใบงาน เรื่อง วรรณะสี 5 2. ชิ้นงาน ดีไซน์เนอร์ดีไซน์เสื้อ 15 รวม 25 กิจกรรมที่ 3 กระเป๋าทูโทน 1. ใบงาน เรื่อง สีคู่ตรงข้าม 5 2. ชิ้นงาน กระเป๋าทูโทน 15 3. แบบทดสอบหลังเรียน 20 รวม 45 รวม 100 การประเมินผลการเรียนรู้ที่ได้จากการเรียนด้วยชุดกิจกรรมเรื่อง ทฤษฎีสี สำหรับนักเรียน ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 มีรายละเอียดดังนี้ 3
จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. อธิบายความหมายของวงจรสีได้ (K) 2. จำแนกวงจรสีในแต่ละขั้นได้ (K) 3. สร้างสรรค์ผ้าเช็ดหน้ามัดย้อมโดยการใช้สีจากวงจรสีได้ (P) 4. ชื่นชมวงจรสีในสิ่งแวดล้อมและในงานศิลปะ (A) ระยะเวลา เวลา 1 ชั่วโมง วัสดุอ ุปกรณ์ที่ใช้ โซเดียมซิลิเกต หนังยาง ผ้าเช็ดหน้า ขวดบีบ ถุงพลาสติก สีย้อมผ้า 4
ขั้นตอนการปฏิบัติงาน 1. ใ ห ้ น ั ก เ ร ี ย น อ อ ก แ บ บ ส ว ด ล า ย ผ้าเช็ดหน้าโดยการรัดกับหนังยางตามที่ นักเรียนต้องการ 2. เมื่อออกแบบลวดลายเสร็จแล้ว หยดสีลง บนผ้าเช็ดหน้า ตามในหัวข้อเรื่อง วงจรสี 3.ห ลังจา กนั้ น นำ ผ้ า เ ช็ ดห น ้ า ใ ส่ ถุงพลาสติกมัดปากถุงให้แน่น เพื่อไม่ให้ อากาศเข้า ตั้งพักไว้ 4. นำผ้าเช็ดหน้าไปตากให้แห้ง 5. เสร็จสมบูรณ์ 5
วงจรสี (colour wheel)คือ แม ่สีวัตถุธาตุซึ ่งเป็นสีที ่ได้มาจากธรรมชาติ และจากการ สังเคราะห์โดยกระบวนทางเคมี สีที่เกิดจากการผสมกันเป็นคู่ สีขั้นที่ 1 แม่สี 3 สี ได้แก่ สีแดง สีเหลือง สีน้ำเงิน สีขั้นที่ 2 สีแดง ผสมกับสีเหลือง ได้สีส้ม สีแดง ผสมกับสีน้ำเงิน ได้สีม่วง สีเหลือง ผสมกับสีน้ำเงิน ได้สีเขียว สีขั้นที่ 3 สีแดง ผสมกับสีส้ม ได้สี ส้มแดง สีแดง ผสมกับสีม่วง ได้สีม่วงแดง สีเหลือง ผสมกับสีเขียว ได้สีเขียวเหลือง สีน้ำเงิน ผสมกับสีเขียว ได้สีเขียวน้ำเงิน สีน้ำเงิน ผสมกับสีม่วง ได้สีม่วงน้ำเงิน สีเหลือง ผสมกับสีส้ม ได้สีส้มเหลือง 6
คำสั่ง ให้นักเรียนตอบคำถามลงในข้อความที่กำหนดให้พร้อมทั้งระบายสีลงในวงล้อ วงจรสีให้สวยงามและถูกต้อง วงจรสี คือ .............................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... หมายเลข 1 สี..........................................................หมายเลข 7 สี........................................................ หมายเลข 2 สี..........................................................หมายเลข 8 สี........................................................ หมายเลข 3 สี..........................................................หมายเลข 9 สี........................................................ หมายเลข 4 สี..........................................................หมายเลข 10 สี...................................................., หมายเลข 5 สี..........................................................หมายเลข 11 สี....................................................... หมายเลข 6 สี..........................................................หมายเลข 12 สี...................................................... สีกลาง ได้แก่ สี.................................................................................................................................................. ชื่อ- สกุล…………………………………………………..เลขที่………………ชั้น……………………….. 7
โซเดียมซิลิเกต หนังยาง ถุงพลาสติก ขวดบีบ สีย้อมผ้า จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ผู้เรียนอธิบายความหมายและความสำคัญของวรรณะสีได้ (K) 2. ผู้เรียนสามารถสร้างสรรค์เสื้อมัดย้อมโดยใช้วรรณะสีได้ (P) 3. ผู้เรียนชื่นชมผลงานศิลปะได้ (A) ระยะเวลา เวลา 1 ชั่วโมง วัสดุอ ุปกรณ์ที่ใช้ เสื้อยืดสีขาว 8
ขั้นตอนการปฎิบัติงาน 1. ให้นักเรียนออกแบบสวดลายเสื้อโดยการ รัดกับหนังยางตามที่นักเรียนต้องการ 2. เมื่อออกแบบลวดลายเสร็จแล้ว หยดสี ลงบนเสื้อ ตามในหัวข้อเรื่อง วรรณะสี 3. หลังจากนั้นนำเสื้อใส่ถุงพลาสติกมัด ปากถุงให้แน่น เพื่อไม่ให้อากาศเข้าตั้งพักไว้ 4. นำเสื้อไปตากให้แห้ง 5. เสร็จสมบูรณ์ 9
วรรณะสี (Tone)แบ่งเป็นสองวรรณะ ได้แก่ วรรณะสีร้อนกับวรรณะสีเย็น โดย สามารถใช้วรรณะสีในการออกแบบให้ได้ความรู้สึกร้อนและเย็นได้ วรรณะสีเย็น (Cold Tone) มีอยู่ 7 ชนิด ได้แก่สีเหลืองสีเหลืองเขียว สีเขียว สีเขียวน้ำเงินสีน้ำเงินสี น้ำเงินม่วง สีม่วง สีกลุ่มนี้เมื่อใช้ในงานจะได้ความรู้สึกสดชื่น เย็นสบาย เป็นต้น วรรณะสีร้อน (Warm Tone) มีอยู่ 7 สี ได้แก่ สีม่วง สีม่วงแดง สีแดง สีแดงส้ม สีส้ม สีส้มเหลือง สี เหลือง สีกลุ่มนี้เมื่อใช้ในงานจะรู้สึกอบอุ่น ร้อนแรง สนุกสนาน เป็นต้น ส่วนสีที่เป็นได้ทั้งวรรณะร้อนและวรรณะเย็น ได้แก่ สีเหลืองและสีม่วง สีกลาง (Muddy Colors) สีกลาง คือ สีที่เข้าได้กับสีทุกสี สีกลางในวงจรสี มี 2 สี คือ สีน้ำตาลกับสีเทา เกิดจากสีตรงข้ามกันในวงจรสีผสมกัน สีน้ำตาลมีคุณสมบัติสำคัญ คือ ใช้ผสมกับสีอื่นแล้วจะ ทำให้สีนั้นๆ เข้มขึ้นโดยไม่เปลี่ยนแปลงค่าสี ถ้าผสมมากๆเข้าก็จะกลายเป็นสีน้ำตาลสีเทา เกิด จากสีทุกสีๆสีในวงจรสีผสมกันในอัตราส่วนเท่ากัน สีเทา มีคุณสมบัติที่สำคัญ คือ ใช้ผสมกับสี อื่นๆ แล้วจะทำให้มืด หม่น ใช้ในส่วนที่เป็นเงา ซึ่งมีน้ำหนักอ่อนแก่ในระดับต่างๆ ถ้าผสมมากๆ เข้าจะกลายเป็นสีเทา ตัวอย่างภาพสีโทนร้อน ตัวอย่างภาพสีโทนเย็น 10
คำสั่ง ให้นักเรียนใช้ความรู้เรื่องวรรณะสี ระบายสีตามที่ช่องว่างที่กำหนดให้สมบูรณ์ ลักษณะสีวรรณะเย็นให้ความรู้ สึก สุภ าพ สงบ ลึกลับ เยือกเย็น ในทางจิตวิทยาสี เย็นมีความสัมพันธ์กับความรู้สึกหดหู่ เศร้า โครงสีเย็นควรมีสีร้อนแทรกบ้างจ ะ ทำให้ผลงานดูน่าสนใจมากขึ้น ลักษณ ะสีวรรณะร้อนให้ความรู้สึกตื ่นตา มี พลัง อบอ ุ ่น สนุกสนาน และดึงดูดความ สนใจได้ดี โครงสีร้อนนี้สภาพโดยร วมจะมี ความกลมกลืนของสีมากควรมีสีเย ็นม า ประกอบบ้างทำให้ภาพมีความน่าสนใจมากขึ้น สีเหลือง สีม่วง เป็นได้ทั้งวรรณะอุ่นและวรรณะเย็น วรรณะสีเย็น คือ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ได้แก่ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...………. วรรณะสีร้อน คือ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ได้แก่…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...… สีกลาง คือ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ได้แก่……………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………… ชื่อ- สกุล…………………………………………………..เลขที่………………ชั้น……………………….. 11
จุดประสงค์การเรียนรู้ ๑. นักเรียนอธิบายความหมายของสีคู่ตรงข้ามได้ (K) ๒. นักเรียนสามารถสร้างสรรค์กระเป๋าโดยใช้สีคู่ตรงข้ามได้ (P) ๓. นักเรียนให้ความร่วมมือในการทำกิจกรรม (A) ระยะเวลา เวลา ๑ ชั่วโมง วัสดุอ ุปกรณ์ที่ใช้ สีย้อมผ้า กระเป๋าผ้าสีขาว หนังยาง ถุงพลาสติก ขวดบีบ น้ำยาซิลิเกต 12
ขั้นตอนการปฏิบัติงาน 1. ให้นักเรียนออกแบบสวดลายบนกระเป๋าผ้า โดยการรัดกับหนังยางตามที่นักเรียนต้องการ 2. เมื่อออกแบบลวดลายเสร็จแล้ว หยดสีลง บนกระเป๋าผ้าตามในหัวข้อเรื่อง สีคู่ตรงข้าม 3. หลังจากนั้นนำกระเป๋าผ้าใส ่ถุงพลาสติก มัดปากถุงให้แน่น เพื่อไม่ให้อากาศเข้าตั้งพักไว้ 4. นำกระเป๋าผ้าไปตากให้แห้ง 5. เสร็จสมบูรณ์ 13
สีคู่ตรงข้าม (Complementary Color)คือ สีที่อยู่ในตำแหน่งตรงข้ามกันในวงจรสี และมีการตัดกันอย่างเด่นชัดซึ่งจะให้ความรู้สึกที่ขัดแย้งกัน หากนำมาผสมกันจะได้สีกลาง (เทา) ซึ่งมีทั้งหมด 6คู่ได้แก่ - สีเหลือง ตรงข้ามกับ สีม่วง - สีแดง ตรงข้ามกับ สีเขียว - สีน้ำเงิน ตรงข้ามกับ สีส้ม - สีเขียวเหลือง ตรงข้ามกับ สีม่วงแดง - สีส้มแดง ตรงข้ามกับ สีเขียวน้ำเงิน - สีม่วงน้ำเงิน ตรงข้ามกับ สีส้มเหลือง ตัวอย ่างภาพสีคู่ตรงข้าม 14
คำสั่ง ให้นักเรียนใช้ความรู้เรื่องสีคู่ตรงข้าม จับคู่ภาพโดยการโยงเส้นสีที่อยู่ตรงข้ามกัน ชื่อ- สกุล…………………………………………………..เลขที่………………ชั้น……………………….. 15
16
17
บรรณานุกรม เชษฐพงษ์ ศิริไพบูลย์. (2554). ทฤษฎีสี. )มหาวิทยาลัยราชภัฎหมู่บ้านจอมบึง. สืบค้นเมื่อ 20 ตุลาคม2563, จาก: http://educationcom-tech.blogspot.com/p/colour-circle.html ปัทมพร ดำรงธรรมนูญ. (2559). วงจรสี ( Colour Wheel ). สืบค้นเมื่อ 20 ตุลาคม 2563. จาก: https://sites.google.com/site/punpundddd/wngcr _______. (2556). วงจรสี. สืบค้นเมื่อ 20 ตุลาคม 2563. จาก: http://artcolorcurcle.myreadyweb.com/article/category-102970.html _______. (2560). วรรณะสีและสีคู่ตรงข้าม. สืบค้นเมื่อ 20 ตุลาคม 2563, จาก: https://art1486.wordpress.com/2017/11/01 18