ตะไคร้

ตะไคร้

(ชอื่ สามญั : Lemongrass)
(ช่อื วิทยาศาสตร์: Cymbopogon citratus); ชือ่ ท้องถน่ิ :
จะไคร (ภาคเหนอื ), หัวซิงไค (ภาคอีสาน), ไคร (ภาคใต้),
คาหอม (แม่ฮ่องสอน), เชดิ เกรย, เหลอะเกรย (เขมร-สุรนิ ทร์),
ห่อวอตะโป่ (กะเหรย่ี ง-แม่ฮอ่ งสอน) ) เป็นพืชล้มลกุ ในวงศ์
หญา้ (Poaceae) ความสงู ประมาณ 4-6 ฟตุ ใบยาวเรียว ปลาย
ใบมขี นหนาม ลาตน้ รวมกันเป็นกอ มีกล่นิ หอม เปน็ ช่อยาว
มดี อกเล็กฝอยเปน็ จานวนมาก ตะไครเ้ ป็นพืชที่สามารถนาสว่ นตน้ หวั ไปประกอบอาหาร และจัดเปน็ พชื
สมุนไพรดว้ ย

ลักษณะโดยท่ัวไปแบง่ ตะไคร้ออกเป็น 6 ชนดิ ไดแ้ ก่

1. ตะไคร้กอ
2. ตะไคร้ตน้
3. ตะไครห้ างนาค
4. ตะไคร้นา
5. ตะไครห้ างสิงห์
6. ตะไครห้ อม

เปน็ พืชตระกูลหญา้ ตะไคร้เป็นพชื ทเี่ จริญเติบโตง่าย อาจมีทรงพุ่มสงู ถึง 1 เมตร มีลาตน้ ที่แทจ้ รงิ
ประมาณ 4-7 เซนตเิ มตร ลาของต้นจะถูกหอ่ หุ้มไปด้วยกาบใบโดยรอบ ใบยาวแคบเสน้ ใบขนานกับก้านใบ
ใบของตะไคร้อุดมไปด้วยนามันหอมระเหย ทีน่ ยิ มนามาปลกู เป็นพนั ธพุ์ นื เมืองที่ปลูกกันโดยทว่ั ไป

กำรปลกู และกำรขยำยพันธ์ุ

การปักชาต้นเหงา้ โดยตัดใบออกใหเ้ หลือตอนโคนประมาณหนึ่งคืบ นามาปักชาไว้สักหน่งึ สัปดาห์กจ็ ะมี
รากงอกออกมา แล้วนาไปลงแปลงดินทีเ่ ตรยี มไว้ หรอื อาจใช้วธิ ีเอาโคนปักลงไปท่ีดนิ ซึ่งเตรยี มไว้เลย ให้หา่ ง
ประมาณหน่ึงศอก ถา้ ปลูกในกระถางใชว้ ิธปี กั โคนลงในกระถาง ๆ ละ 2-3 ต้นกไ็ ด้ แล้วหมัน่ รดนาใหช้ มุ่ เชา้ เย็น
ตังไวใ้ หโ้ ดนแดดตลอดวนั จะทาให้โตไดเ้ รว็ ตะไครช้ อบดนิ ร่วนซุย เป็นพชื ที่ชอบนา ชอบแดด ดูแลรดนาเสมอ
และโดนแดดไดต้ ลอดวนั เจริญไดใ้ นดินแทบทุกชนดิ เวลาจะใชก้ ็ใหต้ ัดที่โคนสุดสว่ นรากเลย แล้วถอนออกมา
ทงั ต้นตามต้องการ ตอ้ งคอยตรวจดูเมอ่ื ตะไคร้มีกอเจรญิ เติบโตไดเ้ ต็มท่ีแล้ว ตอ้ งถอนทงิ หรือแยกออกไปปลูก
ใหมบ่ า้ งหรอื เอาไปใช้บา้ ง จะนามาหัน่ เป็นฝอย ๆ ตากลมไวใ้ ห้แหง้ สนทิ แล้วแพค็ เกบ็ ไวใ้ ช้ได้นาน ๆ เพ่ือให้ต้น

กศน.ตำบลบอ่ สวก ศูนย์กำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอัธยำศัยอำเภอเมืองน่ำน หนำ้ 1

อ่อนโตขึนมาใหม่ ถา้ ไม่แยกออกไปตน้ จะเล็กและลีบลงเรื่อย ๆ และบางที่กแ็ คระแกรน็ ต้นและกอกจ็ ะโทรม
ตอ้ งลา้ งและปลูกใหมท่ ังหมดเปล่ียนเป็นการแตกหน่อทาให้การปลูกและการขยายพนั ธ์ได้งา่ ย

ประโยชน์

ใชส้ ่วนของเหง้าและลาต้นแก่ ใช้เป็นส่วนประกอบของอาหารทีส่ าคัญหลายชนดิ เช่น ต้มยา และอาหาร
ไทยหลายชนิด ให้กลน่ิ หอม มีสรรพคุณทางยาเช่น บารุงธาตุ แกโ้ รคทางเดนิ ปสั สาวะ ขับลมในลาไส้ทาใหเ้ จริญ
อาหาร แกโ้ รคหืด แกอ้ หิวาตกโรค บารงุ สมอง ช่วยให้สมาธิดี ตม้ กบั นาใชด้ ่ืมแก้อาเจียน ใชต้ น้ สดโขลกคันเอา
นาด่ืมแก้อาการเมาในกรณผี ู้ท่ีเมามาก ๆ ช่วยให้สร่างเร็ว ส่วนหวั สามารถใช้แก้โรคเกลือน ทอ้ งอดื ท้องเฟ้อ
โรคน่วิ มากไปกวา่ นันยงั สามารถทาเป็นยาช่วยนอนหลับ ช่วยลดความดันสงู นามนั ตะไคร้หอมใช้ทากนั ยงุ ได้
ถา้ ปลกู ใกลผ้ กั อ่ืน ๆ จะช่วยกันแมลงได้และยังให้กล่ินหอม ท่ดี บั กล่นิ บางชนดิ ใช้ตะไครเ้ ป็นสว่ นผสมเพราะมี
กลิ่นทหี่ อม และท่ีกาจดั ยุงบางชนดิ กใ็ ชต้ ะไคร้เป็นส่วนผสมดว้ ยเน่อื งจากมีกลนิ่ ทีแ่ รงจงึ ช่วยทาให้ไล่ยงุ ได้
นอกจากนตี ะไคร้ยังแก้กลนิ่ คาวหรือดบั กลิ่นคาวของปลา และเนือสัตว์ไดด้ ีมาก ๆ

สรรพคุณ : ทงั ต้น ใชเ้ ป็นยารักษาโรคหดื แกป้ วดทอ้ ง ขับปัสสาวะและแก้อหวิ าตกโรค หรอื ทาเปน็ ยา
ทานวดก็ได้ และยงั ใช้รวมกับสมุนไพรชนดิ อื่นรักษาโรคได้ เช่น บารงุ ธาตุ เจรญิ อาหาร และขบั เหงื่อ และมี
กลน่ิ ฉนุ สามารถไลแ่ มลงได้

หัว เปน็ ยารักษาเกลือน แก้ท้องอืดทอ้ งเฟ้อ แก้ปสั สาวะพิการ แก้นิ่ว บารุงไฟธาตุ แก้อาการขัดเบา
ถ้าใช้รวมกับสมุนไพรชนิดอื่น จะเปน็ ยาแก้อาเจยี น แกซ้ าง ยานอนหลบั ลดความดนั สูง แก้ลมอัมพาต
แกก้ ษัยเส้น และแกล้ มใบ ใบสด ๆ จะชว่ ยลดความดันโลหติ สงู แก้ไข้

ราก ใชเ้ ป็นยาแก้ไขเ้ หนือ ปวดท้องและท้องเสยี

ต้น ใชเ้ ปน็ ยาแกข้ บั ลม แกเ้ บ่ืออาหาร แก้ผมแตก แก้โรค
ทางเดินปัสสาวะ นิว่ เป็นยาบารุงไฟธาตุใหเ้ จรญิ แต่ถ้าเอาผสมกับ
สมนุ ไพรชนิดอืน่ จะแก้โรคหนองใน และนอกจากนยี งั ใชด้ บั กล่ินคาว
ได้ดว้ ย

กศน.ตำบลบ่อสวก ศนู ย์กำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอัธยำศยั อำเภอเมืองนำ่ น หนำ้ 2