นาขาวัง:สีผังเมืองและนัยทางนิเวศปากแม่น้ำบางประกง

น้ำ�ำ�จืืด น้ำ�ำ�กร่่อย น้ำำ�� เค็ม็ ลงสู่่�แม่่น้ำำ�� น้ำ�ำ� จืืดจะดัันปริิมาณน้ำ�ำ�เค็็ม ใ ด ปริิ ม า ณฝ น ตกน้้ อ ย ห รืื อ มีี ค ว า ม
กัับคนเขาดิิน จนลงมาถึึงตำำ�บลเขาดิินทำ�ำ ให้้น้ำ��ำ เค็็ม แปรปรวนจะกระทบต่่อการทำ�ำ นาที่่�
เจือื จาง ทำ�ำ ให้ช้ าวตำ�ำ บลเขาดินิ สามารถ ต้้องอาศััยน้ำ�ำ� จืืดชะล้้างดิินที่่�มีีความ
ที่่ต� ั้้�งของตำ�ำ บลเขาดิิน ตามแผนที่่� ใช้้ที่่�ดิินทำ�ำ นาและทำำ�ประมง โดยการ เค็็มหรืือเจืือจางน้ำำ�� เค็็ม สภาพดิินฟ้้า
แสดงน้ำ��ำ จืืด น้ำ�ำ�เค็็ม น้ำ��ำ กร่่อย ในช่่วง เพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำ�ำ� กุ้้�ง ปูู ปลาได้ใ้ น “นาขาวังั ” อากาศนี้้�เองที่่�เป็็นปััจจััยทางธรรมชาติิ
ฤดููฝนและฤดููแล้้งบริิเวณปากแม่่น้ำ��ำ ด้ว้ ยเงื่่อ� นไขลักั ษณะที่่ต� ั้้ง� ในระบบ ที่่ค� นท้อ้ งถิ่่น� ได้เ้ รียี นรู้้�และปรับั ตัวั ด้ว้ ย
บางปะกง เมื่่�อน้ำำ��ทะเลหนุุนขึ้้�นมาถึึง นิิเวศสามน้ำำ�� นี้้�เอง การดำำ�รงชีีวิิตของ การดำำ�รงชีีวิิตด้้วยอาชีีพที่่�หลากหลาย
บริิเวณตำ�ำ บลเขาดิินในช่่วงฤดููแล้้ง น้ำ��ำ ชาวตำ�ำ บลเขาดิินจึึงขึ้้�นอยู่�่กัับเงื่่�อนไข ที่่�สััมพัันธ์์กัับระบบนิิเวศที่่�มีีทั้้�งน้ำ�ำ� จืืด
ในแม่่น้ำ�ำ�จะมีีสภาพเป็็นน้ำำ��กร่่อยเพราะ ของสภาพดิินฟ้้าอากาศโดยเฉพาะ น้ำ�ำ� เค็ม็ น้ำ��ำ กร่่อย รวมทั้้ง� การทำ�ำ นาปลููกข้า้ ว
มีคี วามเค็ม็ จากน้ำำ��ทะเลมาเจือื ครั้้น� เมื่่อ� ปริิมาณฝนตกในแต่่ละปีีจะกำำ�หนด ก็็ต้้องสััมพัันธ์์กัับระบบนิิเวศสามน้ำ�ำ� นี้้�
ถึงึ ฤดููฝนปริมิ าณน้ำ�ำ� ฝนมากขึ้้น� และไหล ปริิมาณน้ำ��ำ จืืดน้ำ�ำ�เค็็ม ดัังนั้้�น หากปีี เช่่นกันั

แผนทแ่ี สดงน�้ำจืด น�้ำเคม็ น�้ำกรอ่ ย ในช่วงฤดฝู นและฤดแู ลง้ และท่ีตั้งของต�ำบลเขาดนิ

ที่่�มา: ณิิฏฐารัตั น์์ ปภาวสิิทธิ์์� และคณะ. (2548). ระบบนิเิ วศน์์น้ำ��ำ กร่่อยแม่่น้ำ��ำ บางปะกง, ศููนย์ว์ ิจิ ัยั ทรััพยากรทางทะเลและ
ชายฝั่�่งอ่่าวไทยตอนบน กรมทรัพั ยากรทางทะเลและชายฝั่�่ง. หน้้า 67 – 68 จาก https://www.dmcr.go.th/detailLib/398

50

บ้า้ นปลาริิมฝั่่ง� แม่่น้ำ�ำ� บางปะกง เพื่่อ� อนุุรัักษ์์พัันธุ์์�สัตั ว์์น้ำ��ำ

ชาวบ้้านตำ�ำ บลเขาดิินพึ่่�งพาการ อย่่างไรก็็ดีีบางอาชีีพก็็เริ่่�มลดน้้อยลง ปากแม่่น้ำำ��บางปะกงทำำ�ให้้ปััจจุุบัันนี้้�ยััง
ทำ�ำ หน้้าที่่�ของระบบนิิเวศปากแม่่น้ำำ�� ไปตามการลดลงหรืือเปลี่่�ยนแปลงไป เหลืือชาวบ้้านที่่�ทำำ�อาชีีพเหล่่านี้้�ไม่่กี่่�
บางปะกงในรููปแบบหลากหลาย ได้แ้ ก่่ ของทรััพยากรธรรมชาติิ เช่่น อาชีพี ที่่� ราย เช่่นอาชีพี ตัดั จากมีเี หลือื เพียี งนาย
การทำ�ำ นาขาวังั , การเพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำ�ำ� , เกี่่�ยวข้้องกัับป่่าจาก ไม่่ว่่าจะเป็็นการ จรัญั แซ่่เฮง ซึ่ง�่ มีีอายุุถึึง 70 ปีีแล้ว้ ที่่�
การรัับนักั ท่่องเที่่ย� วตกปลา ตกกุ้้�ง ชม รับั จ้า้ งตัดั จาก เย็บ็ ตับั จาก ฯลฯ อย่่างไร ยัังคงทำำ�งานตััดจากอยู่�่ ส่่วนใบจากก็็
หิ่่ง� ห้อ้ ยในแม่่น้ำ��ำ บางปะกง, การจับั ปลา ก็ต็ ามความเปลี่่ย� นแปลงทางเศรษฐกิจิ จะมีกี ารนำ�ำ ไปเย็บ็ เป็น็ ตับั จาก ซึ่ง่� ส่่วนใหญ่่
สวยงามขาย, การตััดจาก เย็็บจาก, และการพัฒั นาอุุตสาหกรรมอย่่างเข้ม้ ข้น้ มีผี ู้ห้� ญิงิ ที่่อ� ยู่ใ่� นกลุ่ม�่ เลยวัยั กลางคนไป
การจัับปููแสม ปููแป้้นจากป่่าชายเลน ในภาคตะวัันออกโดยเฉพาะบริิเวณ แล้ว้ ที่่�ยังั ทำำ�งานเย็บ็ ตับั จากอยู่่�

51

ปฏิิทิินการดำ�ำ รงชีีพของชาวบ้า้ นตำ�ำ บลเขาดิิน

ม.ค ก.พ. มีี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ิ ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

เดืือนไทย ยี่ �่ 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 อ้้าย

น้ำำ��จืืด-กร่่อย-เค็็ม น้ำำ��กร่อ่ ยและน้ำ��ำ เค็็ม น้ำ��ำ จืืด น้ำ�ำ� กร่อ่ ย

ฤดููกาลผลิิตข้้าว ทำ�ำ นาข้้าว เกี่ย่� วข้้าว

พัันธุ์์�หอมปทุมุ , กข.47


เลี้้ย� งกุ้้�ง,ปูู,ปลา - กุ้้�ง และปููทะเล ปล่อ่ ย ปล่อ่ ยลููกกุ้้ง� ปูู ปลา ปิิดน้ำ��ำ ปล่อ่ ย

(ในนาขาวััง) เพาะเลี้้ย� งประมาณ 30 วััน น้ำ�ำ� ลููกกุ้้ง�

- ปลากะพง เพาะเลี้้�ยงประมาณ ปูู ปลา

เลี้้�ยงปูู (ในบ่่อ) สามารถเปิิดปิดิ น้ำ�ำ� เค็ม็ และเลี้้ย� งได้้ตลอดทั้้�งปีี

เลี้้�ยงกุ้้ง� (ในบ่่อ) สามารถเปิิดปิดิ น้ำ�ำ� เค็็มและเลี้้ย� งได้้ตลอดทั้้ง� ปีี

จับั สััตว์น์ ้ำ�ำ� ในแม่่น้ำ��ำ จับั ปลาสวยงาม (ตลอดปี)ี ดัักกุ้้�ง จับั ปลาสวยงาม ตกปลาและดัักปููแสม
ท่อ่ งเที่่�ยวแม่น่ ้ำำ�� สามารถนำำ�เรือื ท่่องเที่่ย� วตกปลา ตกกุ้้ง� ได้้ตลอดทั้้�งปีี, ชมหิ่่�งห้้อย ธ.ค. - ก.พ.

ป่่าจาก ตััดจาก เย็็บตัับจากมุงุ จากหลัังคาตลอดทั้้�งปีี

ที่่ม� า: ข้้อมููลจากการสััมภาษณ์เ์ กษตรกรทำ�ำ นาขาวััง

ทิวิ ต้น้ จากที่่เ� หลือื อยู่เ�่ ป็น็ ร่่องรอย ความรู้้�ในการใช้้ประโยชน์์จากต้้นจาก 2 ส่่วน ส่่วนของคนตััดจากเพื่่�อนำำ�ไป
ความสมบููรณ์ข์ องป่า่ ชายฝั่ง�่ แม่่น้ำ��ำ เดิมิ ทั้้ง� นำำ�มาประกอบอาหาร ทำำ�ขนม หรือื ขายส่่งให้้ชาวบ้้านในพื้้�นที่่�เย็็บตัับจาก
ของบริิเวณพื้้�นที่่�ตำำ�บลเขาดิิน ตาม นำำ�มาใช้้สอย เช่่น การเย็็บตัับจาก มุุง และชาวบ้า้ นที่่ร� ับั จากเป็น็ มัดั มาเย็บ็ ตับั
ชายคลอง ชายป่่า ในป่่า จะมีีต้้นจาก หลัังคา ทำ�ำ ฝาบ้้าน เป็็นต้้น โดยจาก จากเพื่่�อจำำ�หน่่าย
ขึ้้�นอยู่�่ทั่่�วบริิเวณ คนในชุุมชนสืืบทอด สามารถสร้้างรายได้้ให้้กัับชาวบ้้านใน

52

จรััญ แซ่่เฮง24 อายุุ 70 ปีแี ล้ว้ โ ด ย ที่่� ใ น ห นึ่่� ง วัั น ส า ม า ร ถตัั ด จ า ก ไ ด้้ ลููกจาก แต่่ปัจั จุุบันั พื้้น� ที่่ป� ่า่ จากลดน้อ้ ย
บอกว่่าตนใช้้ชีีวิิตอยู่�่ใต้้เงาใบจากมา ราว 15 มัดั ราคามััดละ 20 บาท จะ ลงมาก ประกอบกัับฝนน้้อย ทำำ�ให้ไ้ ม่่มีี
ยาวนานโดยมีีอาชีีพและรายได้้หลััก มีีรายได้้ประมาณ 300 บาท/วััน ใน น้ำ��ำ จืดื มาเติมิ น้ำำ�� จึงึ มีคี วามเค็ม็ ตลอดทั้้ง�
จากรัับจ้้างตััดจากในตำ�ำ บลเขาดิิน วัันที่่ร� ับั จ้า้ งตัดั จาก รวมทั้้�งปีีประมาณ ปีี ต้้นจากไม่่ออกลููก เนื่่อ� งจากต้้นจาก
ซึ่�่งปััจจุุบัันเหลืือเพีียงนายจรััญและ 45,000 บาท นอกจากตััดใบจากขาย จะออกลููกเมื่่�อสภาพน้ำำ��เป็็นน้ำ�ำ�กร่่อย
น้้ อ ง ช า ย ที่่� มีี อ า ชีี พ ตัั ด จ า กส่่ ง ใ ห้้ กัั บ แล้้วในอดีีตชาวบ้้านที่่�มีีอาชีีพตััดจาก ตาจรััญบอกว่่าในช่่วงหลายปีีนี้้�ไม่่มีี
ผู้้�ที่่�เย็็บตัับจากขาย แกเล่่าว่่าตนจะ ยัั ง ส า ม า ร ถ ห า ร า ย ไ ด้้ จ า กส่่ ว น อื่่� น ๆ ผลผลิิตจากลููกจากเลย
เข้า้ ป่า่ ไปตัดั จากราว 2-3 วันั ต่่ออาทิติ ย์์ ของจากได้้ เช่่น ลููกโหม่่งจากหรืือ

24สัมั ภาษณ์เ์ มื่่อ� วันั ที่่� 29 กรกฎาคม 2563 จรัญั แซ่่เฮง อายุุ 70 ปีี ชาวบ้้านตำำ�บลเขาดิิน ผู้้�ดำ�ำ รงชีีพด้้วยการรับั จ้า้ งตััดจาก

53

จรัญั แซ่่เฮง ผู้้�ใช้ช้ ีีวิติ ใต้เ้ งาต้น้ จากจนถึึงปััจจุุบันั

54

ยายลุ้้�ย หรืือนางสิิน สมุุทร เดี๋๋�ยวนี้้�ลููกจากไม่่มีีแล้้ว ไม่่ได้้ขายมาสองสามปีีแล้้ว
โสภณ25 อายุุ 89 ปีี ยึึดอาชีีพเย็บ็ ตับั เพราะจากไม่่ออกลููก เมื่�่อก่่อนที่�่ได้้ลููกจากนี่�่เพราะน้ำ��ำ จืืด
จากมานานแล้้ว สมััยก่่อนจะทำ�ำ นา ยัังลงมา เดี๋๋�ยวนี้้�มีีแต่่น้ำ�ำ�เค็็ม บางทีีก็็แล้้ง น้ำ�ำ�ต้้องกร่่อย
ด้้วย ปัจั จุุบัันมีที ี่่ด� ินิ เป็็นป่่าจากบริิเวณ ลููกจากถึึงจะออกเยอะ ปีีที่�่แล้้วลููกจากไม่่ออกเลย ต้้น
ริมิ คลองอ้อ้ มของตัวั เอง 5 ไร่่ โดยจะ จากจะออกลููกปีลี ะครั้้ง� ช่ว่ งเดืือนพฤศจิกิ ายน - ธันั วาคม
จ้า้ งคนมาตัดั จากให้ค้ รั้้ง� ละ 10-15 มัดั ลููกจากจะแก่เ่ ก็บ็ ขายได้้ สมัยั ก่อ่ นทำ�ำ จากเป็น็ อาชีีพเสริมิ
เย็็บได้้ราว 4-5 วััน เย็็บได้้ประมาณ ส่่วนใหญ่จ่ ะทำ�ำ นากัันเป็น็ หลักั ปัจั จุุบัันลููกชายทำ�ำ นา และ
400 ตัับ/อาทิิตย์์ ราคาอยู่�่ตัับละ เลี้้�ยงกุ้้�งเลี้้�ยงปลา แต่่ไม่่เหมืือนเมื่่�อก่่อนน้ำ�ำ� ดีีกว่่าตอนนี้้�
ประมาณ 3.5 บาท ในหนึ่่ง� เดือื นมีรี ายได้้ ถ้้าไม่่มีีน้ำ�ำ� จืืดลงมาก็็จะทำ�ำ นาไม่่ได้้ ปล่่อยกุ้้�งลงไปก็็ไม่่ดีี
หลัังหัักต้้นทุุนแล้้วประมาณ 3,400 ตายหมด
บาทต่่อเดืือน หรืือประมาณ 40,800
บาทต่่อปีี นอกจากรายได้้จากการ นางสินิ สมุทุ รโสภณ, 29 กรกฎาคม 2563
เย็็บตัับจากขายแล้้ว ยัังสามารถขาย
โหม่่งจากหรืือลููกจากด้้วย แต่่ในระยะ 55
ไม่่กี่่�ปีีมานี้้�ลููกจากไม่่มีีออกผล จาก
สภาพแห้้งแล้้งไม่่มีีน้ำำ�� จืืดมาปนกัับน้ำ�ำ�
เค็ม็ ที่่�ทำ�ำ ให้น้ ้ำ��ำ กร่่อย

25สัมั ภาษณ์์เมื่่�อวันั ที่่� 29 กรกฎาคม 2563

ก า ร ป ร ะ ก อ บ อ า ชีี พ ที่่� อ า ศัั ย
ทรััพยากรแม่่น้ำำ��บางปะกงยัังมีีอาชีีพ
อื่่น� ๆ อีกี ได้แ้ ก่่ เรือื รับั จ้า้ งรับั นักั ท่่อง-
เที่่ย� วตกปลา ตกกุ้้�งในแม่่น้ำำ�� บางปะกง
และล่่องเรืือชมหิ่่�งห้้อย ซึ่่�งเป็็นรายได้้
เสริิมของชาวบ้้านตำ�ำ บลเขาดิิน ที่่�มีีอยู่�่
ประมาณ 10 กว่่าราย หนึ่่�งในนั้้�น
คืือ “ไต๋๋น้้อง” หรืือ นายประสิิทธิ์์�
ลิ้้�มซิิน ได้้ให้้สััมภาษณ์์ว่่าอาชีีพรัับจ้้าง
เช่่าเรืือพานัักท่่องเที่่�ยวตกปลา ทำ�ำ
รายได้้ให้้เดือื นละ ประมาณ 20,000 –
30,000 บาท และล่่องเรืือชมหิ่่�งห้้อย
ในช่่วงเดืือนธัันวาคม – กุุมภาพัันธุ์์�
อีกี ราว 10,000 บาท นอกจากนั้้�น ยััง
มีรี ายได้จ้ ากการจับั ปลาสวยงามส่่งขาย
ปลาตู้้�ได้้ราคาดีี เช่่น ปลากระพงลาย
ปลาเสืือพ่่นน้ำ�ำ� สามารถหาได้้ทั้้�งปีี
เพราะเป็็นปลาที่่�อยู่�่ได้้ทั้้�งน้ำำ�� จืืดและ
น้ำ��ำ เค็็ม มีีรายได้้เดืือนละประมาณ
15,000 บาท อย่่างไรก็ด็ ีี สถานการณ์์
น้ำ�ำ� เน่่าเสีียในแม่่น้ำำ�� บางปะกงที่่�เกิิดขึ้้�น
ในบางช่่วง เช่่น ในเดืือนกรกฎาคม
ปีี 2563 ที่่ผ� ่่านมา มีผี ลกระทบต่่อรายได้้
ดัังกล่่าวหายไปทันั ทีี26

26สัมั ภาษณ์น์ ายประสิทิ ธิ์์� ลิ้้ม� ซินิ อายุุ 57 ปีี วันั ที่่� 29 กรกฎาคม 2563

56

ผู้้�ที่่� ป ร ะ ก อ บ อ า ชีี พ ที่่� อ า ศัั ย หน้้าน้ำำ��จืืดจะมีีพวกกุ้้�ง ผมจะตกกุ้้�ง งมกุ้้�ง กุ้้�งนี่�่ตก
ทรััพยากรแม่่น้ำ��ำ บางปะกงโดยตรง ได้้ทั้้�งเดืือนช่่วงน้ำ��ำ จืืดลง ถ้้าลงนานหน่่อยก็็ 4-5 เดืือน
อีีกราย คืือ “ไต๋๋ไก่่” หรืือนายกิิตติิชััย ถ้า้ น้ำ��ำ จืืดไม่ม่ า ผมก็็ดักั ปููแสมขาย ดัักปููทะเลขาย เฉลี่่�ย
กิจิ ละกาล ที่่ป� ระกอบอาชีพี รับั คนตกปลา วัันหนึ่�่ง ปููแสมตกวัันละ 15 โล โลละ 70 บาท อย่่างกุ้้�งนี่่�
ในแม่่น้ำ�ำ�บางปะกง และเมื่่�อว่่างเว้้น เป็็นส่ว่ นมากจะเป็น็ กุ้้�งแห ตามฤดููกาล ส่ว่ นมากจะช้อ้ น
จากการรับั คนตกปลา ก็ห็ ารายได้้จาก ไว้้กิิน ไม่่ได้้ขายเท่่าไหร่่ รายได้้หลัักมาจากตกปลา ดััก
แม่่น้ำ�ำ�โดยการจับั ปลา ทั้้ง� ปลากระบอก ปููแสมขาย แล้ว้ ก็ถ็ ้า้ น้ำ�ำ�ดีีๆ จะออกไปหาปลากะพง ตกได้้
ปลากะพง เป็น็ ต้น้ โดยในช่่วงฤดููน้ำ�ำ�จืดื ก็็เอาไปขายเป็็นรายได้้เสริมิ
จะดักั กุ้้�ง และช่่วงที่่น� ้ำำ��จืดื ยังั ไม่่ดันั ลงมา
ก็จ็ ะจับั ปููแสมที่่อ� ยู่บ�่ ริเิ วณป่า่ ชายเลน27 นายกติ ิชยั กจิ ละกาล, 29 กรกฎาคม 2563

27 สัมั ภาษณ์์นายกิติ ิชิ ัยั กิิจละกาล อายุุ 34 ปีี วัันที่่� 29 กรกฎาคม 2563

57

58

นาขาวังั : ปลููกข้้าว ได้ก้ ุ้้�ง- ป้้าทำ�ำ นาขาวััง มีีพื้้�นที่�่ 23 ไร่่ ก็็เลี้้�ยงปลา เลี้้�ยงปูู
ปูู-ปลา ตลอดปีี เลี้้�ยงกุ้้�ง อยู่่�ในนั้้�นหมด ป้า้ แบ่่งเป็็นโซนๆ ไว้ท้ ำ�ำ นา 10 ไร่่
เลี้้�ยงปลา เลี้้ย� งปูู เลี้้ย� งกุ้้�ง อีีก 10 ไร่่ อีีก 3 ไร่่ ก็ป็ ลููก
การทำำ�นาขาวััง เป็็นระบบการ บ้า้ นบ้า้ งอะไรบ้า้ งเล็ก็ ๆ น้อ้ ยๆ รายได้ห้ ลักั นี่เ่� ป็น็ ข้า้ วเลย
ผลิิตและรายได้้หลัักของชาวตำ�ำ บล ถ้้านาหว่่าน หน้า้ นึึงนี่่�ได้้ 10 เกวีียนๆ ละ 8,000 เป็็น
เขาดินิ ที่่เ� กิดิ ขึ้้น� เมื่่อ� ราว 20 ปีกี ่่อน โดย ข้้าว กข. 47 หน้า้ น้ำ�ำ� เค็็มป้้าก็็ เลี้้ย� งปลา เลี้้ย� งปูู เลี้้ย� งกุ้้�ง
ชาวบ้า้ นจะได้ส้ ัตั ว์น์ ้ำำ��ตามธรรมชาติเิ ข้า้ รายได้้หลัักๆ สองปีีมานี้้� จะเป็น็ พวกปูู ปลา กุ้้�ง เพราะ
มากับั น้ำำ��ที่่ผ� ันั เข้า้ นาขาวังั ตอนฤดููทำ�ำ นา ปููราคาดีี เพราะนาทำ�ำ ไม่่ได้้ น้ำำ��เค็็ม
เช่่น กุ้้�งแชบ๊ว๊ ย กุ้้�งตะกาด ปลากระบอก
ปลาหมอเทศ เป็็นต้้น และสััตว์์น้ำ��ำ ที่่� ป้า้ จำ�ำ ลอง ศรีีจัันทร์2์ 8
ลงทุุนซื้้อ� มาปล่่อยเพิ่่ม� เติมิ คือื กุ้้�งกุุลาดำ�ำ
ปููทะเล และปลากะพง ซึ่ง่� รายได้ห้ ลักั จะ
ได้จ้ ากทั้้ง� สัตั ว์น์ ้ำ�ำ� และนาข้า้ ว
อย่่างไรก็ด็ ีี ในช่่วงหลายปีที ี่่ผ� ่่านมา
เกิดิ ภาวะแล้ง้ ปริมิ าณฝนตกน้อ้ ย ทำ�ำ ให้้
มีีน้ำ��ำ จืืดไม่่เพีียงพอต่่อการทำ�ำ นาข้้าว
เกิิดน้ำ��ำ เค็็มดัันขึ้้�นสููง แต่่ชาวบ้้านก็็
สามารถจััดการแปลงเพื่่�อเพิ่่�มผลผลิิต
จากการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ��ทดแทนและ
ลดความเสี่่�ยงจากนาข้้าว แต่่ยัังคง
บางส่่วนไว้้ทำ�ำ นาขาวัังโดยไม่่ต้้องปรัับ
พื้้�นที่่� เพีียงแค่่ปิิดน้ำ��ำ ขัังเอาไว้้ตลอดปีี
คงพื้้�นที่่�อีีกส่่วนสำำ�หรัับปลููกข้า้ ว

28สัมั ภาษณ์์เมื่่อ� วัันที่่� 8 กรกฎาคม 2563

59

ทำ�ำ นาข้า้ วแล้้วก็็ทำำ�บ่อ่ กุ้้�ง ในพื้้�นที่�่เดีียวกัันเลย เป็็น
นาขาวังั นาสามน้ำำ�� ตรงไหนที่่�ทำ�ำ นาไม่ไ่ ด้้ เราก็็ขุดุ เป็็นที่�่
สำำ�รองไว้้พัักปลา พัักกุ้้�ง พอเราจัับบ่่อโน้้น แล้ว้ เราก็เ็ อา
มาพักั ไว้บ้ ่อ่ นี้้ไ� ด้้ เราเอาไว้ก้ ินิ หรืือเอาไว้เ้ ก็บ็ ขาย ทีีละเล็ก็
ละน้้อยก็็ได้้....ปีีนี้้�เข้้าปีีที่�่ 4 แล้้วที่�่ไม่่ได้้ทำำ�นา เราคิิดว่่า
ทำำ�นากัับเลี้้ย� งกุ้้�ง เลี้้ย� งกุ้้�งได้ด้ ีีกว่า่ ถ้า้ เราทำ�ำ นาเราต้อ้ ง
เปิดิ น้ำ��ำ แห้ง้ แต่ถ่ ้้าเราเลี้้�ยงกุ้้�ง เราต้อ้ งอัดั น้ำำ��ตลอด เรา
ก็็วััดดวงกันั ตรงนี้้� ลองหยุุดข้้าวดูู แต่ว่ ่า่ เราก็ไ็ ม่่ได้เ้ ลิกิ

นางนรีี ศรประสิิทธิ์์2� 9

29สัมั ภาษณ์เ์ มื่่อ� วัันที่่� 30 กรกฎาคม 2563

60

นางนรีี ศรประสิทิ ธิ์์� เล่่าว่่าตนได้ข้ ุุด เรีียกว่่า “การทำำ�นาขาวััง” เดิิมนั้้น� ชาว ในนา ชาวบ้้านในตำ�ำ บลเขาดิินเห็็นว่่า
บ่่อในส่่วนที่่ท� ำำ�นาข้า้ วไม่่ได้้ เป็น็ ที่่ส� ำ�ำ รอง บ้้านในตำ�ำ บลเขาดิินทำำ�นาอย่่างเดีียว ได้้ผลผลิิตดีี จึึงพากัันหัันมาเปลี่่�ยน
ไว้เ้ ลี้้ย� งปลา เลี้้ย� งกุ้้�ง เก็บ็ ไว้เ้ พื่่อ� กินิ และ ก่่อนที่่�จะมีีการทำ�ำ นาขาวััง เกษตรกร ระบบการผลิิตจากการทำ�ำ นาเพีียง
ขาย เมื่่�อมีีปััญหาน้ำ��ำ จืืดน้้อยก็็ปรัับมา ประสบปััญหาภาวะฝนแล้้ง น้ำ�ำ�จืืด อย่่างเดียี วมาขุุดร่่องเป็น็ ทำำ�นาขาวังั ดังั
ปิิดน้ำ�ำ�ไว้้ให้้เป็็นบ่่อเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ� น้้อย ทำำ�ให้้น้ำ�ำ� มีีสภาพเค็็มไม่่สามารถ ที่่�ปรากฏให้้เห็็นในปััจจุุบััน30 แต่่ความ
ทั้้�งหมด แต่่หากปีีที่่�น้ำ��ำ จืืดดีีก็็กลัับมา ทำำ�นาติิดต่่อกัันหลายปีี จึึงเป็็นที่่�มา อุุดมสมบููรณ์ข์ องสัตั ว์น์ ้ำำ�� ตามธรรมชาติิ
ทำ�ำ นาได้้อีีก ของการนำ�ำ รถแบคโฮมาขุุดร่่องยกคััน ที่่ล� ดลง ประกอบกับั เกิดิ การเพาะเลี้้ย� ง
นาขาวััง ถืือว่่าเป็็นภููมิิปััญญา ดิินแล้้วทดลองเลี้้�ยงกุ้้�ง เลี้้�ยงปลา ซึ่่�ง สัตั ว์น์ ้ำ��ำ ขาย ชาวบ้า้ นจึงึ ซื้้อ� ลููกพันั ธุ์์�สัตั ว์์
ที่่�เป็็นเอกลัักษณ์์เฉพาะของชาวบ้้าน ปรากฏว่่าได้้ผลผลิิตดีีมากจากพัันธุ์์� น้ำ�ำ� มาปล่่อยเพิ่่�มลงไป และกลายเป็็น
ในตำ�ำ บลเขาดิิน คืือการทำ�ำ นาร่่วมกัับ สััตว์์น้ำ��ำ ในธรรมชาติิที่่�เข้้ามาพร้้อม รายได้้สำำ�คััญทดแทนพัันธุ์์�สััตว์์น้ำำ��จาก
เพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ�ในที่่�ผืืนเดีียวกััน ที่่� กัับน้ำ��ำ เมื่่�อมีีการเปิิดน้ำำ��เข้้ามาเติิม ธรรมชาติิ

ภาพนาขาวังั ตำ�ำ บลเขาดิิน อำำ�เภอบางปะกง จังั หวัดั ฉะเชิงิ เทรา

30สััมภาษณ์์นายชููชาติิ แสงหิิรัญั อายุุ 53 ปีี วันั ที่่� 7 กรกฎาคม 2563

61

การเพาะเลี้้�ยงสััตว์น์ ้ำ�ำ�ในนาขาวังั
62

การใชท้ ่ดี ิน ต�ำบลเขาดิน อ�ำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา

กลุ่่�มนาแปลงใหญ่่ ผลิติ เมล็็ดพัันธุ์์�ข้า้ ว
ปทุุมธานีี 1 ในแปลงนาขุุดคลองหลอด
รอบกระทงนาในรููปแบบการจัดั รููปแปลง
นาลัักษณะที่่� 2 เพื่่อ� เลี้้ย� งปลาและปลููก
ข้า้ วในแปลงเดีียวกันั

สถานที่่�เพาะเลี้้ย� งสััตว์น์ ้ำ��ำ ปา่ ชายเลน (ป่าจากและป่าโกงกาง)
(กุ้งและปลากะพง)

ทีม่ า: สถานพี ฒั นาท่ดี นิ จงั หวัดฉะเชิงเทรา จาก https://app.box.com/s/y5bqlu2tf13pb1d8wic9v1kb88hyvxrr

63

นาขาวัังทำำ�อย่า่ งไร รวมที่่�ต่ำ�ำ� กว่่าก็็คืือในคูู พอเปิิดน้ำ��ำ ออก และขัังน้ำำ�� จืดื ทิ้้�งไว้้ 5-7 วันั แล้้วปล่่อย
ความเค็็มก็็จะออกไปด้้วย ซึ่�่งชาวบ้้าน น้ำ�ำ� ออก เปิิดน้ำ��ำ จืืดเข้้านา ไถคราดดิิน
ลัักษณะของการทำำ�นาขาวััง ใน จะเปิิดน้ำำ��เข้้ามาล้้างดิินในลัักษณะเช่่น ครั้้�งที่่�สองและขัังน้ำ��ำ จืืดทิ้้�งไว้้ 5-7 วััน ยี่
แปลงนาจะมีีการขุุดคููน้ำำ�� ลึึกประมาณ นี้้� 2 สัปั ดาห์ถ์ ึงึ หนึ่่ง� เดือื น และจะชิมิ ดินิ ปล่่อยน้ำ�ำ� ออกแล้้วปล่่อยน้ำำ��จืืดเข้้านา
70 ซม. ไว้ล้ ้อ้ มรอบแปลงนา เหตุุที่่ต� ้อ้ ง จนกว่่าจะจืดื ตามที่่�ต้้องการ เพื่่อ� ให้น้ ้ำ��ำ จืดื ชะล้า้ งความเค็ม็ จากดินิ ให้้ น้ำ
ขุุดคููน้ำ��ำ รอบแปลงนา เพราะว่่าคููน้ำ��ำ จะ การเตรีียมแปลงนา เริ่่�มขึ้้�นเมื่่�อ หมด โดยชาวบ้า้ นจะชิมิ ดินิ ว่่าจืดื ดีหี รือื
มีีส่่วนสำ�ำ คััญที่่�ช่่วยให้้สามารถจััดการ เข้้าสู่่�ฤดููฝน เริ่่�มจากการปล่่อยน้ำ��ำ เค็็ม ยััง ถ้้าดิินจืืดดีีแล้้วก็็ลงมืือเพาะปลููก
ความเค็ม็ ที่่ต� กค้า้ งในดินิ ได้้ โดยน้ำ�ำ�เค็ม็ ออกจากนา เปิดิ น้ำ��ำ จืดื เข้า้ นา ไถดินิ และ ข้า้ วได้้ ร่่องน้ำำ�� รอบนายังั ทำ�ำ ให้เ้ ลี้้ย� งสัตั ว์์
จะอยู่ต่� ่ำ��ำ กว่่าน้ำ�ำ� จืดื การเปิดิ ให้น้ ้ำ�ำ�จืดื เข้า้ ขัังน้ำ�ำ�จืืดไว้้ราว 5-7 วันั จากนั้้น� ปล่่อย น้ำำ��ที่่ม� ากับั น้ำำ��จืดื ได้ใ้ นระหว่่างทำำ�นาเป็น็
มาล้า้ งดินิ ความเค็ม็ ที่่ต� กค้า้ งจะไหลมา น้ำำ��ออก เปิิดน้ำ��ำ จืืดเข้้านา ไถคราดดิิน ของแถม ปูู



ลัักษณะพื้้�นที่่�ของนาขาวังั

- ปรัับโครงสร้า้ งแปลงนาให้ม้ ีีร่่องน้ำ��ำ - ปรับั โครงสร้้างแปลงนาให้ม้ ีีร่อ่ งน้ำ�ำ� โดยขุุดดินิ ทำ�ำ เป็น็ คูู
- เพื่่�อเลี้้�ยงสัตั ว์์น้ำำ�� แล้ว้ เอาดินิ นั้้น� ขึ้น�้ มาทัับถมเป็น็ คันั ดิิน
- เพื่่อ� ป้้องกัันคราบเกลือื ขึ้น�้ มาสู่�่ ผิวิ ดินิ - ร่อ่ งน้ำ��ำ ที่่ข� ุุดมีวี ััตถุุประสงค์เ์ พื่่อ� เก็็บกักั น้ำำ�� ระบายน้ำ�ำ�
และส่่งน้ำ�ำ�ในแปลงปลููกพืชื ส่่วนบนคันั ดินิ ยังั สามารถ
ปลููกพืืชเศรษฐกิจิ ชนิดิ ต่่าง ๆ

ที่่ม� า: สถานีีพััฒนาที่่ด� ิินจัังหวััดฉะเชิิงเทรา จาก https://app.box.com/s/y5bqlu2tf13pb1d8wic9v1kb88hyvxrr

64

ปฏิทิ ินิ การทำ�ำ นาขาวััง (การทำ�ำ นาและเพาะเลี้้�ยงสััตว์น์ ้ำำ��ในพื้้น� ที่่เ� ดียี วกััน)

ม.ค ก.พ. มีี.ค. เม.ย. พ.ค. มิิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.
8 9 10 11 12 อ้้าย
ยี่�่ 3 4 5 6 7

น้ำ��ำ กร่่อยเริ่่ม� เค็็ม น้ำ�ำ� จืดื น้ำ��ำ กร่่อย

เพาะเลี้้�ยงสััตว์น์ ้ำ�ำ� ช่่วงทำำ�นา: ตากนา ปล่อ่ ยน้ำ�ำ�เข้้านาถ่า่ ยน้ำำ��ให้้จืดื ตีีดินิ

ปล่อ่ ยลููกกุ้้�ง ปูู รอบใหม่ ่ หว่า่ นข้้าว และเก็็บเกี่�่ยว ราว ต.ค.-ธ.ค. (ช่ว่ งเกี่่�ยวข้้าวจะปิิดน้ำำ�� ไม่่ให้้น้ำ��ำ เข้้านา)

ปูู 2 เดืือน, กุ้้�ง 3 เดืือน, ล้้างบ่่อ ระหว่่างข้้าว 1 เดืือน เริ่่�มปล่่อยลููกปลากะพง กุ้้ง� พอเกี่�ย่ ว

ปลากะพง 1 ปีจี ับั ขายได้้ จัับปลา ข้้าวแล้้วได้้ขายกุ้้�งที่�่ปล่่อย และสัตั ว์์น้ำ�ำ� ที่�ม่ ากัับธรรมชาติ ิ

กรณีีเพาะเลี้้�ยงปููหรืือกุ้้ง� ในบ่อ่ สามารถเปิิด – ปิดิ น้ำ�ำ� กร่่อย/น้ำำ��เค็็ม และเพาะเลี้้ย� งได้้ตลอดทั้้ง� ปีี

ที่่ม� า: ข้้อมููลจากการสัมั ภาษณ์เ์ กษตรกรทำ�ำ นาขาวััง

ปฏิิทิินการผลิิตนาขาวััง จะเริ่่�ม 104-126 วััน ช่่วงเก็็บเกี่่�ยวประมาณ กุ้้�งแชบ๊๊วย กุ้้�งตะกาด เกษตรกรจึึง
ต้้นขึ้้�นราวเดืือนพฤษภาคม ในฤดููฝน ตุุลาคม-ธัันวาคม ขึ้้�นกัับพัันธุ์์�ข้้าวที่่� สามารถเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ�� ร่่วมกัับการ
ที่่�ตกต้้องตามฤดููกาล เมื่่�อน้ำ�ำ�จืืดไหล ปลููก ทำำ�นาได้้ โดยปููทะเลจะจัับขายทุุก
ลงเติิมจากตอนบน หลัังการถ่่ายน้ำำ�� ในระหว่่างปลููกข้้าว (หว่่านข้้าว 2 เดืือน กุ้้�ง 3 เดืือน แล้้วปล่่อยลง
จนดิินจืืดดีีแล้ว้ เกษตรกรจะเริ่่�มหว่่าน แล้้ว) เกษตรกรจะเริ่่�มปล่่อยพัันธุ์์�สััตว์์ เลี้้�ยงใหม่่ ปลากะพง 1 ปีี แต่่ช่่วงที่่�
ข้า้ ว เมื่่อ� ข้า้ วอายุุได้้ 120 วันั จะเก็บ็ เกี่่ย� ว น้ำำ��ลงในนาขาวััง ซึ่�่งจะมีีสภาพน้ำำ�� เกษตรกรจะจัับและขายสัตั ว์น์ ้ำ�ำ�ได้ม้ าก
พัันธุ์์�ข้้าวที่่�ใช้้มีีข้้าวพัันธุ์์�อายุุสั้้�น เช่่น เป็็นน้ำ��ำ กร่่อย เช่่น ปลากะพง ปููทะเล ในช่่วงที่่�ไม่่ใช่่ช่่วงฤดููทำำ�นา เรีียกได้้
ข้า้ ว กข.47 อายุุเก็บ็ เกี่่ย� ว 104-107 วันั กุ้้�งกุุลาดำ�ำ เป็็นต้้น นอกจากนั้้�น ยัังมีี ว่่าในนาขาวัังแปลงหนึ่่�งชาวบ้้านจะมีี
หรืือในกรณีีปลููกข้า้ วพันั ธุ์์�ก็จ็ ะปลููกข้า้ ว สััตว์์น้ำ�ำ� ที่่�เข้้ามากัับน้ำ�ำ� ระหว่่างช่่วงเปิิด รายได้ห้ มุุนเวีียนเกืือบทั้้ง� ปีี
หอมปทุุมหรือื ปทุุมธานีี 1 อายุุเก็็บเกี่่�ยว น้ำ�ำ� เข้า้ นาข้า้ วอีกี ด้ว้ ย เช่่น ปลากระบอก

65

ในกรณีีที่่�เกษตรกรที่่�ทำ�ำ บ่่อเพาะ เปิดิ น้ำำ�� เค็ม็ เข้า้ นาเพื่่อ� เพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำ��ำ เขาดิิน จดทะเบีียนกลุ่�่มผู้้�ผลิิตเมล็็ด
เลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำำ�� เพียี งอย่่างเดียี ว เกษตรกร ได้ท้ ำำ�ให้้หญ้า้ หรืือวััชพืชื อื่่น� ๆ ตายหมด พัันธุ์์�กัับกรมการข้้าว เมื่่�อปีี 2558
สามารถเปิดิ – ปิดิ ประตููน้ำ�ำ� เพื่่อ� ให้พ้ ันั ธุ์์� และดิินซึ่่�งมีีความเค็็มเล็็กน้้อยไม่่ได้้จืืด มีีพื้้�นที่่�ผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าวปทุุมธานีี 1
สััตว์์น้ำ�ำ� ที่่�มาจากธรรมชาติิเข้้ามาในบ่่อ สนิิท ทำำ�ให้้หญ้้าหรืือวััชพืืชไม่่สามารถ จำ�ำ นวน 1,126 ไร่่ ผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าว
ได้้ตลอดทั้้�งปีี ซี่่�งเป็็นวิิธีีการจััดการ เติบิ โตได้ใ้ นนาข้า้ ว เมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าวจาก ได้้ไร่่ละ 1 ตััน บางราย 1.2 ตััน บาง
แปลงนาขาวัังในยามที่่�ประสบปััญหา นาขาวัังจึึงแทบไม่่มีีสิ่่�งเจืือปน อีีกทั้้�ง รายทำ�ำ  9 ไร่่ ได้้ผลผลิิตถึึง 13 ตััน
แล้้ง น้ำำ��จืืดไม่่เพีียงพอ น้ำ��ำ มีีความเค็็ม คููน้ำ��ำ ที่่�ขุุดไว้้ล้้อมรอบแปลงนายัังทำำ�ให้้ รายได้้กิิโลกรััมละ 12.40 บาท หรืือ
สููงไม่่สามารถทำำ�นาได้้ จึงึ เปิิดน้ำ��ำ (เค็็ม) เวลาจะเก็บ็ เกี่่ย� วพื้้น� นาจะแห้ง้ ได้ด้ ีกี ว่่า ตัันละ 12,400 บาท สููงกว่่าการปลููก
ขัังไว้้ในนา นาขาวัังก็็แปรสภาพเป็็น ข้า้ วที่่เ� ก็บ็ เกี่่ย� วจะมีคี วามชื้้น� ต่ำ��ำ เป็น็ การ ข้้าวขายให้้กัับโรงสีีร้้อยละ 30 ถ้้าได้้
บ่่อเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ ทดแทนรายได้้ที่่� เพิ่่ม� คุุณภาพอีกี ทางหนึ่่ง� ด้ว้ ย31 ผลิิต 13 ตัันก็็จะมีีรายได้้ต่่อหนึ่่�งรอบ
หายไปจากการทำ�ำ นาได้้อย่่างมาก ชาวบ้้านจะปลููกเมล็็ดพัันธุ์์�ส่่งให้้ การทำ�ำ นาถึึง 161,200 บาทต้้นทุุน
กัับศููนย์์เมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าวชลบุุรีี จากนั้้�น การผลิิตไร่่ละ 4,500 บาท พื้้�นที่่� 9 ไร่่
นาขาวัังเขาดินิ ศููนย์์เมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าวชลบุุรีีจะนำำ�เมล็็ด ใช้้ต้้นทุุน 40,500 บาท หัักแล้้วเหลืือ
แหล่่งข้า้ วหอมปทุมุ พัันธุ์์�ดัังกล่่าวจำำ�หน่่ายให้้กัับเกษตรกร กำำ�ไรสุุทธิิ 120,700 บาท
ของประเทศ ทั่่�วไป โดยกลุ่�่มผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าว ต า ม ข้้ อ ตก ล ง เ ม ล็็ ด พัั น ธุ์์� ที่่� จ ะ
บ้า้ นเขาดิิน มีสี มาชิกิ  49 ราย ในอดีีต ข า ย ใ ห้้ กัั บศูู น ย์์ เ ม ล็็ ด พัั น ธุ์์�ข้้ า ว
ตำำ�บลเขาดิิน เป็็นแหล่่งผลิิต พื้้�นที่่�แห่่งนี้้�ก็็ปลููกข้้าวขายให้้กัับโรงสีี ชลบุุรีี 500 กรััม จะมีีข้้าวแดงปน
เมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าวหอมปทุุมธานีี 1 ซึ่่�งได้้ อื่่�นเหมืือนชาวนาทั่่�วไป จนกระทั่่�ง ได้้แค่่ 1 เมล็็ด แต่่ปรากฏว่่าพัันธุ์์�
ชื่่�อว่่าเป็็นแหล่่งผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�หอม ปี ี 2545 ศููนย์ถ์ ่่ายทอดองค์ก์ ารบริหิ าร ข้้ า ว ข อ ง บ้้ า น เ ข า ดิิ น ไ ม่่มีี เ ล ย แ ม้้ แ ต่่
ปทุุมได้ด้ ีที ี่่ส� ุุดแห่่งหนึ่่ง� ของประเทศไทย ส่่วนตำำ�บลเขาดิิน ได้ส้ ่่งเสริมิ สนัับสนุุน เมล็็ดเดีียว เป็็นเหตุุให้้ปีี 2563 ศููนย์์
สาเหตุุที่่�ทำ�ำ ให้้เมล็็ดข้้าวพัันธุ์์�จากนาขา เกษตรกรให้้หัันมาปลููกเมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าว เมล็็ดพัันธุ์์�ข้้าวชลบุุรีีจะส่่งพัันธุ์์�ข้้าว
วัังของตำ�ำ บลเขาดิินมีีคุุณภาพที่่�ดีีมาก ปทุุมธานี ี 1 แทนการปลููกข้า้ วทั่่ว� ไป ปทุุมธานีี 1 บ้้านเขาดิินเข้้าประกวด
เพราะว่่าในช่่วงก่่อนการทำำ�นาข้า้ ว การ กลุ่�่ ม ผลิิ ต เ ม ล็็ ด พัั น ธุ์์�ข้้ า ว บ้้ า น ในนามกลุ่่�มเมล็ด็ พัันธุ์์�ข้า้ วบ้า้ นเขาดิิน

31เทคโนโลยีชี าวบ้้าน, “แปลงใหญ่่ข้า้ ว จัังหวัดั ฉะเชิิงเทรา ต้้นแบบเกษตรแปลงใหญ่่ ผลิติ เมล็ด็ พัันธุ์์�ข้า้ วหอมปทุุมสร้า้ งความเข้้มแข็็งระดัับชุุมชน”, วัันที่่� 21
สิิงหาคม 2562 https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_120203

66

67

“พื้้�นที่�่อื่่�นทำำ�พัันธุ์์�ข้้าวไม่่ค่่อยผ่่าน
เพราะมีีพัันธุ์์�อื่่�นปนมาก แต่่ที่่�นี่�่ทำำ�
หนเดียี ว เมล็ด็ พันั ธุ์�์ 500 กรัมั มีีข้า้ วแดง
ได้แ้ ค่่ 1 เมล็ด็ แต่่เขาดิินไม่่มีีเลยแม้้แต่่
เมล็ด็ เดียี ว ทางศูนู ย์์ยอมรับั ว่า่ คุุณภาพ
ดีีมาก เนื่่�องจากคัันนาของเราห่่างกััน
ประมาณ 5 เมตร ทำ�ำ ให้้หมดปััญหา
เรื่่อ� งพัันธุ์์ป� น”
รายได้้ของเกษตรกรบ้้านเขาดิิน
ไ ม่่ ไ ด้้ จ บ แ ค่่ก า ร ผลิิ ต เ ม ล็็ ด พัั น ธุ์์�ข้้ า ว
แ ต่่ เ มื่่� อ ห ม ด ฤ ดููผลิิ ต เ ม ล็็ ด พัั น ธุ์์�ข้้ า ว
( ก ร ก ฎ า ค ม   –   พ ฤ ศ จิิ ก า ย น )   ยัั ง ใ ช้้
พื้้�นที่่�รอบนาขุุดบ่่อเลี้้�ยงปลา เลี้้�ยงกุ้้�ง
เลี้้ย� งปูู ซึ่ง�่ เป็น็ ช่่วงเดียี วกับั ที่่น� ้ำ�ำ� เค็ม็ เข้า้
พอดีี รายได้ใ้ นส่่วนนี้้ป� ระมาณ 70,000-
100,000 บาท พอถึึงเดืือนมิิถุุนายน
ฝนตกไล่่น้ำ�ำ� เค็ม็ ออกก็ก็ ลับั มาผลิติ เมล็ด็
พันั ธุ์์�ข้า้ วเหมือื นเดิมิ 32

32SALIKA, ‘บ้้านเขาดิิน’ แหล่่งผลิิตเมล็ด็ พัันธุ์์� ‘ข้้าวหอมปทุุมธานีี 1’ ดิินแดนสีีเขีียวบนพื้้น� ที่่� ‘อีีอีีซีี’, วันั ที่่� 2 มีนี าคม 2562, https://www.salika.
co/2019/03/02/eec-chachoengsao-khaohom-patumthani-1/

68

มูลู ค่่าทางเศรษฐกิิจ ข้า้ วนาปีีของจังั หวััดฉะเชิงิ เทรา ปีกี าร เปลี่่�ยนแปลงไป ชาวบ้้านจึึงลงทุุนซื้้�อ
จากนาขาวังั ผลิิต 2561/2562 เฉลี่่�ยอยู่�่ที่่� 649 สัตั ว์น์ ้ำ��ำ มาปล่่อยเพื่่อ� เพิ่่ม� ผลผลิติ สัตั ว์น์ ้ำ�ำ�
กิิโลกรัมั ต่่อไร่่33 โดยไม่่ต้้องลงทุุนให้้อาหารเหมืือนกัับ
ครอบครััวชาวนาขาวัังในตำำ�บล ในส่่วนของผลผลิิตสััตว์์น้ำำ�� เดิิม การเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ��อื่่�นๆ แต่่อาจให้้
เขาดิินมีีผลผลิิตข้้าวที่่�เก็็บเกี่่�ยวได้้จาก การทำำ�นาขาวัังไม่่ต้้องซื้้�อลููกสััตว์์น้ำ�ำ� อาหารเสริมิ บ้า้ ง ดังั ที่่ไ� ด้ส้ ัมั ภาษณ์ค์ รัวั
นาขาวััง ปีีการผลิิต 2561 มีีผลผลิิต มาปล่่อย เพีียงเปิิดน้ำ��ำ เข้้ามาในนาก็็ เรือื นที่่ท� ำ�ำ นาขาวังั ได้ส้ ะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ถึงึ
ข้า้ วต่ำำ��สุุดอยู่่�ที่่�ประมาณ 600 กิโิ ลกรัมั จะมีีสััตว์์น้ำ��ำ จากธรรมชาติิเข้้ามาใน ศัักยภาพการผลิิตสััตว์์น้ำำ�� สููงมากแห่่ง
ต่่อไร่่ สููงสุุดประมาณ 1,350 กิิโลกรััม นาอุุดมสมบููรณ์์มาก จนมาในระยะที่่� หนึ่่ง� ของประเทศ ดังั ตัวั อย่่างครัวั เรือื น
ต่่อไร่่ และคิิดเป็็นผลผลิิตเฉลี่่�ยอยู่่�ที่่� เริ่่�มมีีการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ ของชุุมชน ต่่อไปนี้้�
ประมาณ 900 กิิโลกรัมั ต่่อไร่่ ซึ่่�งถือื ว่่า ประกอบกัับทรััพยากรธรรมชาติิลด
ให้้ผลผลิิตสููงมาก ในขณะที่่�ผลผลิิต ลงสภาพแวดล้้อมและระบบนิิเวศที่่�

33รายงานผลดำำ�เนิินงานประจำ�ำ ปีี 2562 ศููนย์์วิจิ ัยั ข้า้ วฉะเชิงิ เทรา กรมการข้้าว เข้า้ ถึงึ ที่่� http://ccs-rrc.ricethailand.go.th/images/PDF/report.pdf

69

นายผิิน อ่่อนพลัับ อายุุ 70 ปีี ทำ�ำ นาทุุกปีี แต่่ไม่่ได้้ทำำ�มาสองปีีแล้้ว เพราะน้ำ�ำ�จืืด
อยู่�่ในแปลงที่่�ดิินของบริิษััท เช่่ามา ไม่่มา ปกติิแล้้วน้ำ��ำ จืืดจะมาประมาณ มิิ.ย. - ก.ค. ก็็จะเริ่่�ม
ตั้้ง� แต่่เมื่่อ� 30 ปีกี ่่อน เดิิมที่่ด� ิินแปลงนี้้� ตีีดิิน หว่่านข้า้ วกัันแล้้ว ข้า้ วที่ป�่ ลููกคืือพัันธุ์์�หอมปทุุม ปีี
ทิ้้�งร้้างไม่่ได้้ใช้้ประโยชน์์ ลุุงผิินจึึงขอ หนึ่ง�่ ยืืนพื้้น� ได้ป้ ระมาณ 42-43 เกวีียน ปีที ี่แ่� ล้ว้ ได้เ้ กวีียน
เช่่าจากเจ้้าของที่่ด� ิิน โดยลุุงผินิ ค่่อยๆ ละ 15,000 บาท แพงสุดุ ที่เ�่ คยได้ค้ ืือ 18,000 บาท ไม่ต่ ้อ้ ง
ไถปรับั ที่่ด� ินิ และขุุดร่่องน้ำ�ำ� ทำ�ำ เป็น็ นาขาวังั เข้า้ โครงการประกันั ราคาข้้าว ใช้้เวลาประมาณ 4 เดืือน
ใช้้เวลา 5 ปีีกว่่าที่่�ดิินจะเตีียนและ ถึึงเก็็บเกี่�่ยว พอเกี่�่ยวข้้าวเสร็็จ น้ำ��ำ เค็็มจะมาพอดีี....ปุ๋๋�ย
ทำ�ำ ประโยชน์์ได้้ รวมเงิินลงทุุนไปกว่่า เราต้อ้ งใส่่ ปุ๋๋ย� ผมใส่บ่ างทีีก็ต็ ันั นึึง บางทีีก็ไ็ ม่ถ่ ึึงตันั ดููข้า้ ว
ล้้านบาท สำำ�หรัับลงทุุนปรัับที่่�ดิิน ทำ�ำ ถ้้าข้้าวมัันงามจััด เราก็็ใส่่น้้อย ถ้้าจะไม่่ใส่่ก็็ได้้ ไม่่ใส่่ก็็
ประตููน้ำำ�� เครื่่�องสููบน้ำ��ำ ฯลฯ เพิ่่�งใช้้ ต้อ้ งดููข้้าว ถ้้าหากว่า่ มันั งามดีีอะไรดีีผมก็็ไม่ใ่ ส่่ ตรงไหน
หนี้้�หมดไปเมื่่�อ 2-3 ปีีที่่�ผ่่านมา ก่่อน ข้า้ วมัันแกนๆ ในนา ก็็เอาไปซ่่อมทีีละ 5-6 ลููก ข้า้ วงาม
เจ้า้ ของที่่ด� ินิ ขายที่่ด� ินิ ให้ก้ ับั บริษิ ัทั เมื่่อ� ธรรมชาติิเนี่่�ย มันั ขึ้้�นอยู่่�กัับดินิ เวลาน้ำ�ำ� เค็ม็ ขึ้้น� มา จะเอา
ต้้นปีี 2561 แต่่ลุุงผิินยัังคงใช้้ที่่�ดิินไม่่ ขี้้�ตะกอน ขี้้�เลน จากแม่่น้ำ��ำ บางปะกงขึ้้�นมาด้้วย พอเรา
ย้า้ ยออกไป แปลงที่่ด� ินิ ทำ�ำ นาขาวัังของ เปิดิ น้ำ�ำ�เข้้าไปมัันจะอยู่ใ�่ นท้อ้ งนา เป็็นปุ๋๋�ยอย่่างดีี
ลุุงผิิน ทั้้�งหมดมีีอยู่�่ 67 ไร่่ 2 งาน แบ่่ง
เป็็นพื้้�นที่่�ทำ�ำ นาขาวััง 45 ไร่่ บ่่อเลี้้�ยง นายผิิน อ่่อนพลับั , 7 กรกฎาคม 2563
ปลา 5 ไร่่ รวม 50 ไร่่ ที่่�ดินิ ส่่วนที่่�เหลือื
เป็น็ ป่า่ แสม คัันคลอง ร่่องน้ำ��ำ
แม้้ว่่าบางปีีจะมีีปััญหาฝนแล้้ง
แต่่ก็็ได้้ผลผลิิตจากสััตว์์น้ำ��ำ มาทดแทน
ปีี 2562 ลุุงผิินมีีรายได้้ยัังไม่่หัักทุุน
จากกุ้้�งแชบ๊๊วย/ตะกาด ที่่�มากัับน้ำำ��
ตามธรรมชาติิ 400,000 – 500,000
บาท มากกว่่ากุ้้�งกุุลาดำ�ำ ที่่�ซื้้�อลููกกุ้้�งมา
ปล่่อย ขายได้้ไม่่ถึึงแสน และรายได้้

70

จากปููเลี้้�ยงประมาณ 600,000 บาท แต่่ใช้้ที่่�ดินิ ทำ�ำ นา ได้ป้ ระมาณ 25 ไร่่ ที่่� ว่่ากุ้้�งได้้ราคาดีีกว่่า ไม่่เหนื่่�อยเท่่าทำ�ำ
และปลาธรรมชาติอิ ีกี 70,000 บาท ว่่า เหลืือพื้้น� ที่่ท� ำำ�นาไม่่ได้้ ก็็ขุุดเป็น็ บ่่อเป็น็ นาข้า้ ว มีที ั้้ง� กุ้้�งปล่่อยและกุ้้�งธรรมชาติิ
กัันว่่าที่่�ดิินเช่่าของลุุงผิินใกล้้กัับแม่่น้ำ�ำ� ที่่�สำำ�รองไว้้พัักสััตว์์น้ำ��ำ ที่่�ยัังโตไม่่เต็็มที่่� สองสามเดืือนขายได้้ครั้้�งหนึ่่�ง จึึงลอง
บางปะกง ทำำ�ให้้มีีทำ�ำ เลที่่�อุุดมสมบููรณ์์ เพาะเลี้้�ยงเอาไว้้ขาย กระทั่่�งเจ้้าของ หยุุดทำ�ำ นาข้้าวดูู แต่่ถ้้าปีีไหนอยากทำำ�
กว่่าแปลงที่่ไ� กลแม่่น้ำ�ำ� ที่่�ดิินขายที่่�ดิินให้้บริิษััท แต่่นรีีก็็ยัังทำำ� นาก็ก็ ลัับมาทำำ�ได้้
นรีี ศรประสิทิ ธิ์�์ อายุุ 59 ปีี เช่่า กิินอยู่�่ต่่อเพราะไม่่รู้้�จะไปหาเช่่าที่่�ดิิน นรีีได้้เล่่าให้้เห็็นภาพที่่�แสดงให้้
ที่่�ดิินทำ�ำ นามาตั้้�งแต่่รุ่่�นพ่่อ จนมาเป็็น ที่่�ไหนได้้อีีก ผลผลิิตข้้าวของนรีีอยู่่�ที่่� เห็็นศัักยภาพของผลผลิิตสััตว์์น้ำ�ำ�จาก
นาขาวััง หลายสิิบปีีที่่�ผ่่านมาเช่่าที่่�ดิิน ประมาณ 1,000 กิิโลกรััมต่่อไร่่ แต่่ไม่่ นาขาวัังได้้อย่่างชััดเจน ย้้อนไปสมััยที่่�
ทำ�ำ นาขาวััง 74 ไร่่ แบ่่งทำ�ำ กับั พี่่ช� ายทำำ� ได้ท้ ำ�ำ ติดิ ต่่อกันั มา 4 ปีแี ล้ว้ และปรับั มา เลี้้ย� งกุ้้�งกัับพี่่ช� าย
40 ไร่่ ตนเองทำ�ำ ประมาณ 30 ไร่่เศษ เลี้้�ยงกุ้้�ง คือื ปิิดน้ำ�ำ� ไว้ต้ ลอด เพราะเห็็น

“ตอนพี่่�ชายเลี้้ย� ง ปล่อ่ ยลููกกุ้้�งไป 7 แสน - 1 ล้า้ นตัวั แต่เ่ ราปล่อ่ ยขนาดนี้้�เราต้้องให้้อาหาร
เฉพาะกุ้้�งเล็ก็ คืือ ไข่่ปั่่�นกัับอาหารคลุุกๆ พายเรืือหว่่าน พอโตแล้้วไม่ต่ ้้องให้้ ตอนจัับขายไม่่ไหว
ใช้้เวลา 7 วััน 7 คืืน จัับกุ้้�งไม่ห่ มด ต้อ้ งใช้้เรืือใหญ่่ ตั้้�งหลััวใหญ่่ๆ เป็็นสิิบหลััว เลืือกกันั ไม่ท่ ััน ต้้อง
ระดมคนมาช่่วยกัันน๊อ๊ คน้ำ�ำ� แข็็งใส่่ตุ่่�มไว้้ พอกุ้้�งน๊อ๊ คแล้้ว เอามากองเหมืือนกองหิินกองทราย แล้้ว
เอามาคัดั กันั รอบนั้้น� ได้ไ้ ปประมาณเจ็็ดแสนบาท ตอนนั้้น� ได้เ้ ยอะมาก ก่อ่ นที่่�จะเปิดิ ขายกุ้้�งนี่�่ ขาย
กุ้้�งแช่บ่ ๊ว๊ ยก่่อน กลางคืืนเนี่ย่� น้ำำ��เต็็มฝั่ง�่ นี่ก่� ระโดดกันั เต็ม็ เลย กุ้้�งแชบ๊ว๊ ยนี่�ธ่ รรมชาติิ”

นรี ศรประสทิ ธิ์, 30 กรกฎาคม 2563

71

นรีเี ล่่าต่่อว่่า ถ้า้ เลี้้ย� งกันั แบบจริงิ ๆ “ระหว่่างข้้าวเริ่่�มโตได้้ซัักเดืือนนึึง ก็็เริ่่�มปล่่อย
จังั ๆ มีเี งินิ ทุุนหรือื กล้า้ ลงทุุน โดยเฉพาะ ลููกปลากะพง ปล่อ่ ยทีี 500 ตัวั ปล่อ่ ยเยอะไม่ไ่ ด้เ้ พราะมันั
การเลี้้ย� งปูู ให้ก้ ำ�ำ ไรดีมี าก ก่่อนหน้า้ นี้้น� รีี จะไปกินิ ปลาอื่น่� หมด แล้ว้ ก็ป็ ล่อ่ ยกุ้้�ง ประมาณสองแสน
ก็็เคยเลี้้�ยงปูู แม้้ว่่าจะปล่่อยปููไปเพีียง ตััว แต่่ว่่ากุ้้�งธรรมชาติิก็็มีีนะ พวกกุ้้�งตะกาด กุ้้�งแชบ๊ว๊ ย
600-700 ตัวั โดยซื้้อ� มาตัวั ละ 10 บาท ตอนเปิิดน้ำ�ำ� เข้้านามามัันก็็มา แล้้วก็็พวกปลากระบอก
ขายได้ถ้ ึงึ 60,000 บาท ปีหี นึ่่ง� มีรี ายได้้ เข้้ามาจากแม่่น้ำ�ำ� ปลากะพงนี่่�ครบปีถี ึึงจัับ พอเกี่ย่� วข้า้ ว
อย่่างต่ำ��ำ สองแสนบาทได้้ ในพื้้�นที่่�นี้้� รอบใหม่ก่ ็เ็ อาปลากะพงไปขาย ขายทีีตก 1,500 – 2,500
(เขาดินิ ) เลี้้ย� งปููกันั จนรวย บางบ้า้ นเลี้้ย� ง กิโิ ล ประมาณแสนกว่า่ บาทได้อ้ ยู่่� ส่ว่ นลููกปููตัวั ละ 15 บาท
ปููเป็็นหลััก ต้้นทุุนซื้้�อปููมาปล่่อยตััวละ ซื้้อ� มาปล่่อยทีีก็ส็ องสามพัันตััว ปล่่อยให้โ้ ตซัักสองเดืือน
10-15 บาท ขายได้้ตััวละ 200-300 (ปููกะเทยโตง่่าย) ก็็ขาย แล้้วปล่่อยใหม่่ หกรอบต่่อปีี
บาท ค่่าเช่่าที่่�ดิินปีีละเป็็นหมื่่�น ดัักกุ้้�ง หน้า้ แล้ง้ ขายปููไข่่ ได้ว้ ันั ละประมาณ 5 โล โลละ 500 บาท
ดัักปลา สองสามวัันก็็ได้้ค่่าเช่่าแล้้ว หน้้าแล้้งนี่่�ขายได้้ตลอดทุุกวััน ส่่วนหน้้านาจะไม่่ค่่อยได้้
ส่่วนที่่เ� หลือื เป็น็ รายได้ข้ องชาวบ้า้ นแล้ว้ ขายปูู เฉลี่�่ยแล้ว้ ขายได้้วัันละ 2 โล เดืือนสิงิ หาก็ล็ ้า้ งบ่่อ
ชููชาติิ แสงหิิรััญ อายุุ 53 ปีี ซึ่�ง่ จัับปลาขายได้้สองสามหมื่่�นบาท ปููก้้นบ่่อก็็มีีมั่่�ง แต่่ไม่่
เป็็นคนที่่�นางนรีีกล่่าวถึึง เล่่าว่่าได้้ มาก ได้ป้ ระมาณหมื่�่นนึึง กุ้้�งรวมเฉลี่่ย� ได้ว้ ันั ละ 2-3 โล
ขายปููไม่่ขาดมือื ชููชาติเิ ช่่าที่่ด� ินิ 43 ไร่่ โลละ 100 บาท กุ้้�งนี่่�ขายได้้เกืือบทั้้�งปีี ยกเว้น้ ช่่วงปล่อ่ ย
ปกติิก็็จะทำำ�นา โดยหลัังหว่่านข้้าว เดืือนแรกกัับช่่วงตากนา”
แล้้วประมาณหนึ่่�งเดืือน เขาจะปล่่อย
ลููกปลากะพง ลููกกุ้้�ง และลููกปูู รวมทั้้�ง ชููชาติิ แสงหิิรัญั , 7 กรกฎาคม 2563
สััตว์์น้ำ�ำ�ธรรมชาติิ ปลากระพงจะเพาะ
เลี้้ย� งไว้ใ้ นนา 1 ปีี จึงึ จับั ขาย ส่่วนกุ้้�งและ
ปููขายได้้เกืือบตลอดทั้้ง� ปีี ยกเว้น้ ช่่วงที่่�
ตากนา ล้า้ งบ่่อประมาณ 2 เดือื น โดยมีี
รายได้ข้ ายกุ้้�งปููเฉลี่่ย� ประมาณ 40,000
บาทต่่อเดือื น

72

รายได้้ของครอบครััว ข้้อมููลรายได้้จากการทำำ�นาล่่าสุุด คืือ น้ำ��ำ ธรรมชาติิ ปีกี ารผลิิต 2562 โดยมีี
นาขาวััง ปีกี ารผลิิต 2561 (เนื่่�องจากภาวะแห้ง้ พื้้น� ที่่ท� ำำ�นาขาวัังของ 9 ครัวั เรือื น รวม
แล้้งไม่่ได้ท้ ำำ�นาในปีี 2562) และข้อ้ มููล ประมาณ 323 ไร่่ มีมี ููลค่่าดัังนี้้�
จากการสััมภาษณ์์รายได้้ครััว รายได้้จากการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ� /สััตว์์

เรืือนทำ�ำ นาขาวัังตำำ�บลเขาดิิน จำ�ำ นวน

9 ครัวั เรือื น เกี่่ย� วกับั รายได้้ และต้น้ ทุุน

การผลิิตจากการทำ�ำ นาขาวััง โดยเป็็น

มูลู ค่่ารายได้จ้ ากผลผลิติ นาขาวังั ปีีการผลิติ 2562

1 มููลค่่ารายได้้เฉลี่่�ยครััวเรืือน ประมาณ 640,944 บาท/ปีี

2 มููลค่่าต่่อไร่่ต่ำ��ำ สุุด ประมาณ 7,600 บาท/ปีี
คิดิ เป็็นมููลค่่ารวม (7,600 บาท X 323 ไร่่) 2,454,800 บาท/ปีี

3 มููลค่่าต่่อไร่่สููงสุุด ประมาณ 33,750 บาท/ปีี
คิิดเป็น็ มููลค่่ารวม (33,750 บาท X 323 ไร่่) 10,901,250 บาท/ปีี

4 มููลค่่าเฉลี่่ย� ต่่อไร่่ ประมาณ 17,859 บาท/ปีี
คิดิ เป็น็ มููลค่่าเฉลี่่ย� รวม (17,859 บาท X 323 ไร่่) 5,768,457 บาท/ปีี

73

แต่่หากทำ�ำ การประเมิินมููลค่่าจาก เกวียี น และราคาสัตั ว์น์ ้ำ��ำ คือื ปลากะพง มาก โดยประมาณอยู่ท�่ ี่่� 2,500 บาท/
นาขาวัังจากศัักยภาพการผลิิตที่่�ได้้รัับ ในราคา 150 บาทที่่ช� าวบ้า้ นเคยขายได้้ ไร่่ ทั้้�งหมดนี้้�ได้้นำ�ำ มาคำ�ำ นวณใหม่่เพื่่�อ
สููงสุุด คืือ การทำ�ำ นาเพื่่�อผลิิตเมล็็ด สููงสุุดก่่อนหน้้านี้้� รวมถึึงมููลค่่าสััตว์์น้ำ�ำ� เปรีียบเทีียบมููลค่่าที่่�ใกล้้เคีียงที่่�เคยได้้
พัันธุ์์�ข้้าวส่่งให้้กัับกรมการข้้าว ซึ่่�งมีี ที่่�ได้้รัับในการลอกบ่่อ ซึ่�่งจะทำ�ำ 2 ปีี รับั อย่่างเต็็มที่่� มีมี ููลค่่าดังั นี้้�
ราคาอยู่ท่� ี่่� 12,000 - 15,000 บาทต่่อ ครั้้�ง แต่่ละครั้้�งจะจัับสััตว์์น้ำ�ำ� ได้้จำ�ำ นวน

การประเมินิ มูลู ค่า่ จากนาขาวังั จากศักั ยภาพการผลิติ ที่่ไ� ด้้รัับสูงู สุุด* ปีี 2562

1 มููลค่่ารายได้้เฉลี่่�ยครัวั เรืือน ประมาณ 939,389 บาท/ปีี

2 มููลค่่าต่่อไร่่ต่ำ��ำ สุุด ประมาณ 13,150 บาท/ปีี
คิดิ เป็น็ มููลค่่ารวม (13,150 บาท X 323 ไร่่) 4,247,450 บาท/ปีี

3 มููลค่่าต่่อไร่่สููงสุุด ประมาณ 45,180 บาท/ปีี
คิดิ เป็น็ มููลค่่ารวม (45,180 บาท X 323 ไร่่) 14,593,140 บาท/ปีี

4 มููลค่่าเฉลี่่�ยต่่อไร่่ ประมาณ 26,175 บาท/ปีี
คิิดเป็น็ มููลค่่าเฉลี่่ย� รวม (26,175 บาท X 323 ไร่่) 8,454,525 บาท/ปีี

หมายเหตุ:ุ * คิดิ จากราคาข้้าวที่่�เป็น็ เมล็็ดพันั ธุ์์�ข้า้ ว ราคา 15,000 บาทต่่อเกวียี น ราคาปลากะพงที่่�กิิโลกรััมละ 150 บาท
และบวกเพิ่่ม� รายได้้จากการลอกบ่่อเฉลี่่�ยประมาณ 2,500 บาทต่่อไร่่

74

“การทำำ�นาขาวััง” ดัังที่่�กล่่าวมา ทั้้�งนี้้� ศัักยภาพการผลิิตจากระบบ
นัับว่่าเป็็นระบบการผลิิตที่่�พััฒนาขึ้้�น น า ข า วัั ง จ ะ ให้้ ผ ล ผลิิ ต เ ต็็ ม ที่่� เ มื่่� อ มีี
มาบนฐานความรู้้�ที่่�สอดคล้้องเป็็นส่่วน ปริิมาณฝนตกที่่�เป็็นไปตามฤดููกาล
หนึ่่�งของภููมิินิิเวศปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง มีีปริิมาณน้ำ�ำ� จืืดที่่�เพีียงพอสำ�ำ หรัับการ
ซึ่่�งถืือเป็็นนวััตกรรมที่่�เกษตรกรคิิดค้้น ไล่่น้ำ�ำ� เค็็ม ชะล้้างความเค็็มบริิเวณ
ขึ้้�น ที่่�ทำ�ำ ให้้เกิิดการเพิ่่�มศัักยภาพการ ผิวิ ดินิ และนำ�ำ พาตะกอนที่่อ� ุุดมไปด้้วย
ผลิิตและมููลค่่าต่่อหน่่วยพื้้�นที่่�ให้้กัับ ธาตุุอาหารมายัังบริิเวณปากแม่่น้ำ��ำ
เกษตรกร รวมถึึงการลดความเสี่่�ยง บางประกง สร้า้ งสมดุุลของระบบนิเิ วศ
ของครััวเรืือนจากสภาพภููมิิอากาศ สามน้ำ�ำ�ที่่�ต้้องมีีทั้้�งน้ำ��ำ จืืด-น้ำ��ำ กร่่อย-
ดัังจะเห็็นว่่าเกษตรกรสามารถปรัับ น้ำ��ำ เค็ม็ ในการทำ�ำ หน้้าที่่�ทั้้�งในทางนิิเวศ
มาเป็็นการทำำ�ประมงหรืือเพาะเลี้้�ยง และเพิ่่�มมููลค่่าการใช้้ประโยชน์์จาก
สััตว์์น้ำ��ำ ตลอดปีีเมื่่�อไม่่มีีน้ำ��ำ จืืดเพีียงพอ พื้้�นที่่�

75

76

77

4.นาขาวััง สีผี ังั เมืือง และระบบนิเิ วศปากน้ำำ�� บางปะกง

ปากแม่น่ ้ำ�ำ� (Estuaries) เป็น็ ระบบนิเิ วศที่ใ�่ ห้้ผลผลิติ สููงทั้้ง� ในด้้านวัฒั นธรรม การค้้า เป็น็ แหล่ง่ สำำ�คัญั ในการพักั ผ่อ่ น
หย่่อนใจ ระบบนิิเวศเฉพาะบริิเวณปากแม่่น้ำ�ำ�ทำ�ำ ให้้เกิิดสัังคมพืืชและสััตว์์ที่่�หลากหลาย มีีความอุุดมสมบููรณ์์เป็็นแหล่่ง
ที่อ่� ยู่่�อาศััยที่ส่� ำำ�คััญของปลา นก และหอยจำ�ำ นวนมาก ปากแม่่น้ำ�ำ� สนับั สนุนุ การให้้ “บริิการทางนิิเวศ” ที่�่มีีคุุณค่่าสำ�ำ หรัับ
มนุษุ ย์์ เช่น่ การเป็น็ แหล่ง่ อาหาร การกรองของเสีียในน้ำ��ำ การเก็บ็ กักั ตะกอน การหมุนุ เวีียนธาตุอุ าหาร การสร้้างผลผลิติ
การเป็็นแหล่่งวััตถุุดิิบ การเป็็นแหล่่งที่่�อยู่่�อาศััย และการป้้องกัันภััยธรรมชาติ3ิ 4 และความสามารถของระบบนิิเวศใน
การรัักษาสิ่่�งเหล่่านี้้�ต้้องอาศััยกระบวนการทางระบบนิิเวศและความหลากหลายของแหล่่งที่�่อยู่่�อาศััยภายในปากแม่่น้ำำ��
ในระดัับสููง35

ระบบนิิเวศปากแม่่น้ำำ��เป็็นดั่่�ง สัตั ว์น์ ้ำ�ำ�หลายชนิดิ ใช้ร้ ะบบนิเิ วศปากน้ำ�ำ� ธ ร ร ม ช า ติิ ร ะ ห ว่่ า ง พื้้� น ดิิ น แ ล ะ ท ะ เ ล
ม ด ลููก เพ ร า ะ เป็็ น แห ล่่ ง เพ า ะ พัั น ธุ์์� เป็็นแหล่่งเพาะพัันธุ์์�วางไข่่และเป็็นที่่� ดููดซับั มวลสาร ลดความรุุนแรงของน้ำำ��
สิ่่�งมีีชีีวิิตจากมหาสมุุทร เป็็นถิ่่�นที่่�อยู่่� สำ�ำ หรับั ให้ส้ ัตั ว์น์ ้ำ�ำ� วัยั อ่่อนได้เ้ จริญิ เติบิ โต ท่่วมจากแผ่่นดินิ และป้อ้ งกันั การกัดั เซาะ
อาศััยของสิ่่�งมีีชีีวิิตที่่�สำำ�คััญต่่อการอยู่�่ อีกี ทั้้ง� ยังั ช่่วยรักั ษาคุุณภาพน้ำ��ำ ผ่่านการ ชายฝั่่ง� จากคลื่่น� ลมในทะเล36
รอดและความหลากหลายสายพัันธุ์์� กรองตามธรรมชาติิ หนองบึึงและพืืช การที่่บ� ริเิ วณปากแม่่น้ำ�ำ�บางปะกง
ปลา นก และสััตว์์อื่่�นๆ หลายชนิิด โดยรอบ ช่่วยกรองมลพิิษและตะกอน มีี ลัั กษณ ะ เป็็ น ที่่� ร า บลุ่�่ ม จึึ ง ไ ด้้ รัั บ
พัันธุ์์�ที่่�ใช้้ระบบนิิเวศปากแม่่น้ำ��ำ เพื่่�อ ที่่�ไหลผ่่านทางระบายน้ำ��ำ ผิิวดิิน เช่่น อิิทธิิพลจากการขึ้้�นลงของน้ำ��ำ ทะเล
ดำ�ำ รงชีีวิิต หาอาหาร และขยายพัันธุ์์� ป่่าชายเลน ทำ�ำ หน้้าที่่�เป็็นแนวกั้้�น ทำ�ำ ให้ค้ วามเค็ม็ สามารถรุุกตัวั ลึกึ เข้า้ ไป

34Waikato Regional Council. (2016). ECOSYSTEM SERVICES IN ESTUARIES. สืบื ค้้นเมื่่อ� 14 กรกฎาคม 2564, จาก
https://www.waikatoregion.govt.nz/assets/PageFiles/41458-coastal-fact-sheets/5263-Estuaries-Facsheet-Ecosystem-Services-WR.PDF

35Simon F.Thrush, Michael Townsend, Judi E. Hewitt1, Kate Davies, Andrew M. Lohrer
, Carolyn Lundquist, Katie Cartner. (2014, January). THE MANY USES AND VALUES OF ESTUARINE ECOSYSTEMS. สืบื ค้น้ เมื่่�อ 15 กรกฎาคม
2564, จาก https://www.researchgate.net/publication/281526181_The_many_uses_and_values_of_estuarine_ecosystems

36Science Learning Hub. (2017, June 12). Valuing estuaries. สืืบค้้นเมื่่�อ 15 กรกฎาคม 2564, จาก https://www.sciencelearn.org.nz/re-
sources/1232-valuing-estuaries

78

79

80

ในลำำ�น้ำ��ำ โดยเฉพาะในฤดููแล้ง้ ช่่วงเดือื น เฉพาะการทำ�ำ ประมงและเพาะเลี้้ย� ง ในทางวิิชาการด้้านการบริิการของ
ธัันวาคมถึึงเดืือนเมษายน การรุุกตััว สััตว์์น้ำ��ำ ของชุุมชนปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง ระบบนิิเวศ เรียี กว่่า เป็น็ การให้บ้ ริิการ
ของน้ำ�ำ�เค็็มเข้้าไปในแม่่น้ำ��ำ บางปะกง ซึ่ง�่ ได้แ้ ก่่ ประมงชายฝั่ง�่ แปลงหอยแครง ด้้านการเป็น็ แหล่่งผลิติ (Provisioning
ทำ�ำ ให้พ้ ื้้น� ที่่ร� ิมิ ฝั่ง่� น้ำ�ำ�ได้ร้ ับั ผลกระทบจาก และหอยแมลงภู่�่ การเพาะเลี้้�ยงปลา Service) หรืือการให้้บริกิ ารวัตั ถุุดิิบใน
อิิทธิิพลของความเค็็ม ดัังจะพบว่่ามีี กระชังั บ่่อกุ้้�งธรรมชาติิ การทำ�ำ นาเกลือื การผลิติ หรือื เป็น็ บริกิ ารที่่ใ� ห้ป้ ระโยชน์์
พรรณไม้้และสิ่่�งมีีชีีวิิตหลายชนิิดที่่�พบ การท่่องเที่่ย� ว และการใช้ป้ ระโยชน์จ์ าก ทางตรง (Direct Benefit) ที่่ส� ร้า้ งมููลค่่า
ในทะเลหรือื ในพื้้น� ที่่น� ้ำ��ำ กร่่อยในบริเิ วณ ทรััพยากรธรรมชาติิ เช่่น ทำ�ำ ตัับจาก รายได้ท้ ี่่ส� ููงมาก เมื่่อ� เทียี บกับั การเพาะเลี้้ย� ง
พื้้น� ที่่�ไกลจากปากแม่่น้ำ�ำ�37 ขายไต้ต้ ะบููน เก็บ็ หอยและจับั ปูู เป็น็ ต้น้ สััตว์์น้ำำ�� และการทำำ�นาในพื้้�นที่่�อื่่�นๆ ซึ่่�ง
ความสำ�ำ คััญของระบบนิิเวศปาก พบว่่า ในปีกี ารผลิติ 2554/55 มููลค่่าการ พบว่่า พื้้�นที่่�นาขาวัังเพีียง 323 ไร่่ มีี
แม่่น้ำำ��บางปะกง จึึงรวมไปถึึงพื้้�นที่่� ใช้้ประโยชน์์พื้้�นที่่�ปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง ศัักยภาพการผลิิตได้้สููงสุุดเฉลี่่�ยได้้ถึึง
ชุ่่�มน้ำ��ำ แม่่น้ำำ��บางปะกงสองฝากฝั่�่ง ของครััวเรืือนตััวอย่่าง 53 ครััวเรืือน กว่่า 45,000 บาท/ไร่่/ปีี สร้้างรายได้้
แม่่น้ำ�ำ�บางปะกงตอนบน ซึ่ง�่ ครอบคลุุม มีีมููลค่่าโดยรวมกัันถึึง 327 ล้้านบาท เฉลี่่ย� ครัวั เรือื น ได้ไ้ ม่่น้อ้ ยกว่่า 640,944
พื้้�นที่่�กว่่า 700,000 ไร่่ เป็็นแหล่่งเพาะ ต่่อปี3ี 8 บาท/ปีี หรืือรายได้้เฉลี่่�ยครััวเรืือน
เลี้้ย� งสััตว์น์ ้ำำ�� และนาข้้าว ที่่ส� ร้า้ งมููลค่่า เฉกเช่่นเดียี วกับั วิถิ ีกี ารดำำ�รงชีวี ิติ สููงสุุดได้้ถึึง 939,389 บาท/ปีี
ที่่� เป็็ น ร า ย ไ ด้้ ข อ ง ชุุ ม ช น ต ล อ ด ริิ ม ของชาวตำำ�บลเขาดิิน ที่่�พึ่่�งพาบริิการ งานศึึกษากรณีีนาขาวัังในครั้้�งนี้้�
ฝั่�่ ง แ ม่่น้ำำ��บ า ง ป ะ ก ง แ ล ะ ป า ก แ ม่่น้ำ�ำ� ของระบบนิิเวศปากแม่่น้ำ�ำ�บางปะกง แม้้ว่่าจะยัังไม่่สามารถศึึกษาไปถึึงการ
บางปะกง ทั้้�งในเขตอำ�ำ เภอบ้้านโพธิ์์� ในรููปแบบหลากหลาย ที่่�ใช้อ้ งค์์ความรู้้� ประเมิินมููลค่่าการบริิการของระบบ
อำำ�เภอบางปะกง อำ�ำ เภอเมืือง จังั หวััด ของคนสามน้ำ��ำ พััฒนานวััตกรรม “การ นิิเวศอย่่างครบถ้้วน แต่่เพีียงเฉพาะ
ฉะเชิงิ เทรา และอำ�ำ เภอพานทอง อำำ�เภอ ทำำ�นาขาวััง” ได้้อย่่างชาญฉลาด ซึ่�่ง เ ศ ร ษ ฐ กิิ จ ที่่� เป็็ น ร า ย ไ ด้้ จ า กผ ล ผลิิ ต
เมือื ง จัังหวััดชลบุุรีี ผลผลิิตที่่�เกิิดขึ้้�นจากระบบนาขาวัังนั้้�น ของนาขาวัังในตำำ�บลเขาดิิน เมื่่�อเทีียบ

37บริิษัทั ปัญั ญาคอนซัลั แตนท์์ จำำ�กััด เสนอต่่อสำำ�นักั งานนโยบายและแผนทรััพยากรธรรมชาติแิ ละสิ่่ง� แวดล้้อม (2556). โครงการผลักั ดัันและขับั เคลื่่�อนเครือื
ข่่าย และองค์์ความรู้้�ในการจััดการระบบนิิเวศ พื้้น� ที่่ค� ุ้้�มครองสิ่่�งแวดล้้อมปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง
38ณรงค์์ วีีระไวทยะ และคณะ, อ้้างแล้ว้

81

กัับงานศึึกษามููลค่่าการบริิการของ 22 รายการ ใน 4 กลุ่่�มหลัักของการ สหรััฐฯ หรืือ 976,964 บาท/ไร่่/ปีี
ระบบนิิเวศบริิเวณพื้้�นที่่ช� ุ่�่มน้ำำ��ตามแนว ให้้บริิการ ได้้แก่่ 1) การให้้บริิการ ใน 4 ด้้าน ดังั นี้้�
ชายฝั่�่งรวมถึึงพื้้�นที่่�ปากแม่่น้ำ��ำ เฉลี่่�ยทั่่�ว ด้้านการให้้ตรง 2) การให้้บริิการด้้าน 1) การให้้ประโยชน์์ทางตรงจาก
โลก de Groot et al. (2012) รายงาน การควบคุุม 3) การให้้บริิการด้้านที่่� ระบบนิิเวศ (Provisioning Service)
มููลค่่าเฉลี่่�ยการให้้ประโยชน์์ทางตรง อยู่่�อาศััย และ 4) การให้้บริิการด้้าน มีีมููลค่่า 2,998 USD/เฮกตาร์์/ปีี หรือื
มีมี ููลค่่า 15,140 บาท/ไร่่/ปีี ส่่วนมููลค่่า วััฒนธรรม (de Groot et al., 2010) ประมาณ 15,140.6 บาท/ไร่่/ปีี
เฉลี่่�ยการให้้ประโยชน์์ทางตรงจาก อย่่างไรก็็ตาม การประเมิินมููลค่่าการ 2) การทำำ�หน้้าที่่�ของระบบนิิเวศ
ผลผลิิตของนาขาวััง มีีมููลค่่าเฉลี่่�ย บริิการของระบบนิิเวศพื้้�นที่่�ชุ่�่มน้ำำ��ตาม (Regulating Services) เช่่น คุุณภาพ
ประมาณ 26,175 บาท/ไร่่ ซึ่�่งสููงกว่่า แนวชายฝั่่�งที่่�ครอบคลุุมในทุุกรายการ อากาศ การกรองน้ำ�ำ� การบำำ�บััดน้ำำ��เสียี
มููลค่่าเฉลี่่�ยการให้้ประโยชน์์ทางตรง ยัังมีีค่่อนข้้างน้้อย ซึ่�่งในงานศึึกษา ฯลฯ มีมี ููลค่่า 171,515 USD/เฮกตาร์์/ปีี
พื้้�นที่่�ชุ่�่มน้ำ��ำ ตามแนวชายฝั่่�งถึึงปาก ของ de Groot et al. (2012) พบว่่า หรืือประมาณ 866,192 บาท/ไร่่/ปีี
แม่่น้ำ��ำ เฉลี่่ย� ทั่่�วโลก มููลค่่าการบริิการของระบบนิิเวศพื้้�นที่่� 3) ก า ร ใ ห้้ บริิ ก า ร ด้้ า น ก า ร
de Groot (2006) จำ�ำ แนก ชุ่่�มน้ำำ�� และปากแม่่น้ำ��ำ เฉลี่่�ยทั่่�วโลก มีี สนัับสนุุนและค้ำำ��จุุน (Supporting
การบริิการของระบบนิิเวศออกเป็็น มููลค่่ารวมทั้้�งสิ้้�น 193,845 ดอลลาร์์ Services) เช่่น วัฏั จักั รสารอาหารต่่าง ๆ

82

วััฏจัักรน้ำ��ำ และความหลากหลายทาง 5,107 ล้า้ นบาท ฯลฯ ซึ่ง�่ เป็น็ มููลค่่าเหล่่านี้้� อุุดมสมบููรณ์์ ดัังจะเห็็นได้้จากการ
ชีีวภาพ ฯลฯ มีีมููลค่่า 17,138 USD/ จะสููญหายไปจากชุุมชนอย่่างสิ้้�นเชิิง เปลี่่� ย น แป ล ง สีี ผัั ง เ มืื อ ง จ า กสีี เ ขีี ย ว
เฮกตาร์/์ ปีี หรือื ประมาณ 86,551 บาท/ จากการก่่อสร้้างนิิคมอุุตสาหกรรมใน เป็็ น สีี ม่่ ว ง เพื่่� อ เ อื้้� อ ใ ห้้ กัั บ ผู้้�ป ร ะ ก อ บ
ไร่่/ปีี พื้้น� ที่่� การนิิคมอุุตสาหกรรมในพื้้�นที่่�ตำ�ำ บล
4) การให้้บริิการด้้านวััฒนธรรม ดัังนั้้�น การคงอยู่่�ของระบบนิิเวศ เขาดิิน ย่่อมชี้้�ให้้เห็็นว่่ารััฐขาดความ
(Cultural Services) เช่่น คุุณค่่า ปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกงที่่�สมบููรณ์์และ ตระหนักั ถึงึ คุุณค่่าทางนิเิ วศ และมููลค่่า
ทางการศึึกษา การท่่องเที่่�ยว ฯลฯ มีี ทำำ�หน้้าที่่�ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ จึึง ทางเศรษฐกิิจที่่�เกิิดขึ้้�นและเก็็บเกี่่�ยว
มููลค่่า 2,193 USD/เฮกตาร์์/ปีี หรืือ มีี ค ว า ม สำำ�คัั ญ อ ย่่ า ง ยิ่่� ง ต่่ อ คุุณ ภ า พ ไ ด้้ อ ย่่ า ง ยั่่� ง ยืื น จ า ก ร ะ บบนิิ เว ศ ป า ก
ประมาณ 11,075 บาท/ไร่่/ปีี ชีีวิิตของผู้�ค้ นไม่่เฉพาะในตำ�ำ บลเขาดิิน แม่่น้ำ�ำ� บางปะกง และพื้้น� ที่่�ชุ่ม่� น้ำำ�� แม่่น้ำ�ำ�
กระนั้้น� ก็ต็ าม ถึึงแม้้ว่่างานศึึกษา เท่่านั้้�น แต่่รวมไปถึึงผู้�้คนในลุ่�่มน้ำ��ำ บางปะกง
นี้้� จ ะ ศึึ กษ า ก า ร บริิ ก า ร ท า ง ต ร ง จ า ก บางปะกงและส่่วนอื่่�นๆ ของประเทศ ผลการศึึกษานี้้�แสดงให้้เห็็นถึึง
ระบบนิิเวศได้้เพีียงด้้านเดีียว แต่่ก็็ ในช่่วงสองทศวรรษที่่�ผ่่านมา ความสำ�ำ คัญั ของคุุณค่่าและมููลค่่า ทั้้ง� ใน
แสดงให้้เห็็นอย่่างเพีียงพอถึึงมููลค่่า การเปลี่่�ยนแปลงการใช้้ประโยชน์์ที่่�ดิิน ด้า้ นเศรษฐกิจิ สังั คม สิ่่ง� แวดล้อ้ ม รวม
จากการให้้บริิการของระบบนิิเวศที่่� บริิเวณปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง จากพื้้น� ที่่� ไปถึึงความมั่่�นคงด้้านอาหาร สุุขภาวะ
สููงยิ่่�ง เพราะเพีียงแค่่นำำ�เอาพื้้�นที่่�ของ เกษตรกรรมและเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ�ไป และคุุณภาพชีีวิิต การศึึกษาประเมิิน
บริิษััทที่่�จะมีีการเปลี่่�ยนแปลงการใช้้ เป็็นพื้้�นที่่�อุุตสาหกรรม เกิิดขึ้้�นอย่่าง สิ่่�งแวดล้้อมระดัับยุุทธศาสตร์์ (Stra-
ที่่ด� ิินขนาด 2,261 ไร่่ มาคำ�ำ นวนมููลค่่า ไร้้การควบคุุม อัันเป็็นผลจากการที่่�รััฐ tegic Environmental Assessment:
ทางเศรษฐกิิจ ที่่�ศัักยภาพการผลิิต มุ่ง่� ส่่งเสริิมเศรษฐกิิจอุุตสาหกรรมของ SEA) จึึงมีีความจำ�ำ เป็็นและสำ�ำ คััญ
สููงสุุด ที่่�ดิินแปลงนี้้�จะให้้มููลค่่าต่ำ��ำ สุุด ภาคตะวัันออก แม้้ว่่าในทางกฎหมาย อย่่างยิ่่�ง เพื่่�อสนัับสนุุนการตััดสิินใจ
รวม 29,732,150 บาท/ปีี หรืือ หรืือ จะมีกี ารประกาศใช้ก้ ฎหมายผังั เมือื งมา ทางนโยบายและกระบวนการมีีส่่วน
มููลค่่าเฉลี่่�ยรวม 59,181,675 บาท/ปีี บังั คับั ใช้้ แต่่ที่่ผ� ่่านมาการเปลี่่ย� นแปลง ร่่วมอย่่างมีนี ัยั สำ�ำ คัญั ซึ่ง่� ขาดหายไปใน
และมููลค่่าสููงสุุดรวม 102,151,980 ผัังเมืือง การกำำ�หนดการใช้้ประโยชน์์ กระบวนการกำ�ำ หนดนโยบายเขตพัฒั นา
บาท/ปีี มููลค่่านี้้�จะทบทวีีคููณไปใน พื้้�นที่่�ตามผัังเมืืองกลัับให้้ความสำำ�คััญ เศรษฐกิิจพิิเศษภาคตะวัันออกและ
อนาคตข้้างหน้้าตราบที่่�ระบบนิิเวศยััง กับั เหตุุผลด้า้ นการพัฒั นาอุุตสาหกรรม การจััดทำ�ำ ผัังเมือื งรวมอีีอีีซีที ี่่�ผ่่านมา
ทำ�ำ หน้้าที่่�ได้ต้ ่่อไป เช่่น ในระยะเวลา 10 เพีียงด้้านเดีียวโดยละเลยที่่�จะคำ�ำ นึึง
ปีี 20 ปีี 50 ปีี ฯลฯ มููลค่่าสููงสุุดรวม เหตุุผลหรืือหลัักการเรื่่�องระบบนิิเวศ
จะเป็น็ 1,021 ล้า้ นบาท 2,043 ล้า้ นบาท ห รืื อ ก า ร รัั กษ า พื้้� น ที่่� เ กษต ร ก ร ร ม ที่่�

83

ภาคผนวก

ตารางเปรีียบเทียี บมูลู ค่า่ รายได้จ้ ากผลผลิติ นาขาวังั ปีี 2562*
และมูลู ค่่าการผลิติ สูงู สุุด** ในครัวั เรืือนตัวั อย่า่ ง 9 ครัวั เรืือน รวมพื้้�นที่่� 323 ไร่่

ผู้้�ให้้ข้้อมููล พื้้น� ที่่� (ไร่)่ ผลผลิิต รายได้ป้ ีี 2562 มูลู ค่่าการผลิิต
(บาท) สููงสุดุ (บาท)

1. ชููชาติิ แสงหิริ ััญ 43 ข้้าว (ก.ข.47) 116,000 -
- 150,000
ข้้าวพันั ธุ์์�หอมปทุุม(เมล็็ดพัันธุ์์�) 205,000 375,000
75,000 75,000
ปลากะพงและปลาตามธรรมชาติิ 460,000 460,000
- 100,000
กุ้้�งกุุลาดำำ�และกุ้้�งตามธรรมชาติิ

ปููทะเล

สัตั ว์์น้ำ��ำ ที่่�ได้้จากการลอกบ่่อ

รวม 856,000 1,160,000
มููลค่่าเฉลี่่�ยต่่อไร่ ่ 19,906 26,976

2. ผินิ อ่่อนพลับั 50 ข้า้ วพัันธุ์์�หอมปทุุม(เมล็ด็ พัันธุ์์�) 620,000 774,000
70,000 210,000
ปลากะพงและปลาตามธรรมชาติิ 489,500 550,000
508,000 600,000
กุ้้�งแชบ๊ว๊ ย/ตะกาด/กุุลาดำำ� - 125,000

ปููทะเล

สัตั ว์์น้ำ��ำ ที่่�ได้้จากการลอกบ่่อ

รวม 1,687,500 2,259,000
มููลค่่าเฉลี่่�ยต่อ่ ไร่ ่ 33,750 45,180

84

ผู้้�ให้้ข้้อมููล พื้้�นที่่� (ไร่)่ ผลผลิติ รายได้ป้ ีี 2562 มูลู ค่่าการผลิติ
(บาท) สูงู สุดุ (บาท)

3. ประสิิทธิ์์� ลิ้้�มซิิน 20 ข้้าว (ก.ข.47) 314,000 -
- 405,000
ข้้าวพันั ธุ์์�หอมปทุุม(เมล็ด็ พัันธุ์์�) 50,000 150,000
20,000 20,000
ปลากะพง 70,000 70,000
- 100,000
กุ้้�งกุุลาดำ�ำ และกุ้้�งตามธรรมชาติิ

ปููทะเล

สัตั ว์์น้ำ��ำ ที่่ไ� ด้้จากการลอกบ่่อ

รวม 454,000 695,000
มูลู ค่่าเฉลี่่�ยต่่อไร่่ 22,700 34,750

4. จำ�ำ ลอง ศรีีจัันทร์ ์ 20 ข้า้ ว (ก.ข.47) 100,000 -
- 150,000
ข้า้ วพันั ธุ์์�หอมปทุุม (เมล็็ดพัันธุ์์�) 30,000 30,000
60,000 60,000
ปลาตามธรรมชาติิ - 50,000

กุ้้�งกุุลาดำำ�

สััตว์์น้ำ��ำ ที่่�ได้้จากการลอกบ่่อ

รวม 190,000 263,000
มูลู ค่่าเฉลี่่�ยต่่อไร่ ่ 9,500 13,150

หมายเหตุ:ุ * เนื่่�องจากปีี 2562 เกิิดภาวะแห้ง้ แล้ง้ ไม่่มีนี ้ำำ��จืดื ทำ�ำ นา ในงานศึึกษานี้้�จึงึ ใช้ข้ ้้อมููลรายได้้จากการทำ�ำ นาปีี 2561 แทน

** คิิดจากราคาข้า้ วที่่เ� ป็็นเมล็็ดพัันธุ์์�ข้า้ ว ราคา 15,000 บาทต่่อเกวีียน ราคาปลากะพงที่่ก� ิิโลกรััมละ 150 บาทและบวกเพิ่่�มรายได้้จาก

การลอกบ่่อเฉลี่่�ยประมาณ 2,500 บาทต่่อไร่่

85

ผู้้�ให้้ข้อ้ มููล พื้้น� ที่่� (ไร่)่ ผลผลิิต รายได้ป้ ีี 2562 มูลู ค่า่ การผลิิต
(บาท) สููงสุุด (บาท)

5. วิลิ าศ ซุ่น�่ เฮง 90 ข้้าวพิิษณุุโลก 455,000 -
- 1,050,000
ข้า้ วพัันธุ์์�หอมปทุุม (เมล็็ดพัันธุ์์�) 205,000 216,000
120,000 120,000
ปลากะพงและปลาตามธรรมชาติิ 300,000 300,000
- 225,000
กุ้้�งกุุลาดำำ�และกุ้้�งตามธรรมชาติิ

ปููทะเล

สััตว์์น้ำ�ำ� ที่่ไ� ด้้จากการลอกบ่่อ

รวม 947,000 1,911,000
มููลค่า่ เฉลี่่�ยต่่อไร่ ่ 10,522 21,233

6. พรพิิมล สิงิ หา 50 ข้า้ ว (ก.ข.47) 264,000 -
- 330,000
(ปลููกข้้าว ข้า้ วพัันธุ์์�หอมปทุุม (เมล็็ดพัันธุ์์�) 100,000 100,000
30,000 30,000
30 ไร่่) ปลากะพงและสััตว์์น้ำำ��อื่่น� ๆ 150,000 150,000
- 125,000
กุ้้�ง

ปููทะเล

สัตั ว์์น้ำำ��ที่่�ได้จ้ ากการลอกบ่่อ

รวม 544,000 735,000
มููลค่า่ เฉลี่่�ยต่อ่ ไร่ ่ 10,880 14,700

86

ผู้้�ให้้ข้้อมููล พื้้�นที่่� (ไร่่) ผลผลิิต รายได้้ปีี 2562 มููลค่่าการผลิิต
(บาท) สููงสุุด (บาท)

7. นิริ มล ตะวัังทััน 20 ข้้าว (ก.ข.47) 276,000 -
- 345,000
ข้้าวพัันธุ์์�หอมปทุุม (เมล็็ดพันั ธุ์์�) 200,000 200,000
30,000 30,000
ปลากะพง 200,000 200,000
20,000 20,000
สัตั ว์์น้ำ�ำ� ตามธรรมชาติิ - 50,000

กุ้้�งกุุลาดำ�ำ

ปููทะเล

สััตว์์น้ำ�ำ�ที่่�ได้จ้ ากการลอกบ่่อ

รวม 726,000 845,000
มููลค่า่ เฉลี่่ย� ต่อ่ ไร่ ่ 36,300 42,250

8. นรีี ศรประสิิทธิ์์� 25 ข้้าวพันั ธุ์์�หอมปทุุม (เมล็็ดพันั ธุ์์�) - 150,000
90,000 100,000
กุ้้�งกุุลาดำำ�และกุ้้�งตามธรรมชาติิ 100,000 100,000
- 62,500
ปููทะเล

สััตว์์น้ำำ��ที่่ไ� ด้้จากการลอกบ่่อ

รวม 190,000 412,500
มููลค่า่ เฉลี่่ย� ต่่อไร่่ 7,600 16,500

9. สมทรง พุุทธมาลีี*** 5 ปููทะเล 174,000 460,000

รวม 174,000 174,000
มููลค่่าเฉลี่่ย� ต่อ่ ไร่่ 34,800 34,800

มูลู ค่่ารวม 5,768,500 8,454,500
มููลค่่ารวมเฉลี่่ย� ต่่อไร่ ่
17,859 26,175 87

*** ที่่�ดิินมีขี นาดเล็ก็ ไม่่สามารถทำำ�นาขาวัังร่่วมด้้วยได้้

88

89

บรรณานุุกรม

คณะอนุุกรรมาการด้้านที่่ด� ิินและน้ำ�ำ� คณะกรรมการสิิทธิิมนุุษยชนแห่่งชาติิ, คณะผู้้�ศึึกษา โครงการสิิทธิชิ ุุมชนศึกึ ษา
ประชาคมคนรัักแม่่กลอง มููลนิธิ ิฟิ ื้�น้ ฟููชีีวิิตและธรรมชาติิ. (2547). นิิเวศสามน้ำ�ำ� , คณะกรรมการสิทิ ธิิ
มนุุษยชนแห่่งชาติิ สำำ�นักั งานคณะกรรมการสิิทธิิมนุุษยชนแห่่งชาติิ, กรุุงเทพฯ.

จตุพุ ร เทีียรมา และคณะ. (2562). การประเมิินมููลค่่าการบริิการของระบบนิิเวศป่่าชายเลนศููนย์์สิริ ิินาถราชินิ ีี
พื้�้นที่แ่� ปลงปลููกป่่าฯ FPT29 และ FPT 29/3 อำ�ำ เภอปราณบุุรีี จังั หวััดประจวบคีีรีีขัันธ์์ (รายงานผลการวิิจััย).

ญััตติิพงศ์์ แก้ว้ ทอง. (2553). การประเมิินมูลู ค่า่ ทางเศรษฐศาสตร์์ด้า้ นการใช้้ประโยชน์์ทางตรงของป่่าชายเลนโดย
กระบวนการการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชนโคกพยอม ตำำ�บลละงูู อำำ�เภอละงูู จัังหวััดสตูลู (วิทิ ยานิิพนธ์ป์ ริญิ ญามหาบััณฑิิต).
สงขลา. มหาวิิทยาลัยั สงขลานคริินทร์.์ สืืบค้้นจาก https://kb.psu.ac.th/psukb/bitstream/2010/7643/1/347500.pdf

ณรงค์์ วีีระไวทยะ, ไพลินิ จิติ รชุ่�ม่ และสัันติิ พ่่วงเจริิญ. (2555). โครงการเสริมิ สร้้างการบููรณาการจััดการระบบนิิเวศ
พื้้�นที่�ค่ ุ้้�มครองสิ่่�งแวดล้้อมปากแม่น่ ้ำ��ำ บางปะกง (รายงานผลงานวิิจััย). ภาควิิชาชีวี วิทิ ยาประมง คณะประมง
มหาวิิทยาลัยั เกษตรศาสตร์์ (สำำ�นัักงานนโยบายและแผนทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม กรุุงเทพฯ, 2555).

ณิิฏฐารััตน์์ ปภาวสิทิ ธิ์์� และคณะ. (2548). ระบบนิิเวศน้ำำ��กร่่อยแม่่น้ำำ��บางปะกง. ศููนย์์วิจิ ัยั ทรััพยากรทางทะเล
และชายฝั่ง่� อ่่าวไทยตอนบน สถาบันั วิิจััยและพัฒั นาทรัพั ยากรทางทะเลและชายฝั่่ง� กรมทรััพยากรทางทะเลและชายฝั่�ง่
กระทรวงทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม, กรุุงเทพฯ.

ดำ�ำ รงวิชิ าการ (Damrong Journal) Vol 4 No.2 2005 วารสารรวมบทความทางวิชิ าการ คณะโบราณคดีี
มหาวิทิ ยาลััยศิิลปากร http://www.damrong-journal.su.ac.th/?page=view_article&article_id=292

90

บริษิ ััทปัญั ญาคอนซัลั แตนท์์ จำำ�กััด เสนอต่่อสำำ�นักั งานนโยบายและแผนทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม
(2556). โครงการผลักั ดันั และขัับเคลื่่อ� นเครืือข่่าย และองค์ค์ วามรู้้�ในการจัดั การระบบนิเิ วศ พื้้�นที่่ค� ุ้้�มครอง
สิ่่ง� แวดล้้อมปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง, กรุุงเทพฯ.

รายงานผลดำำ�เนิินงานประจำ�ำ ปีี 2562 ศููนย์ว์ ิจิ ัยั ข้้าวฉะเชิิงเทรา กรมการข้้าว, สืืบค้น้ จาก http://ccs-rrc.ricethailand.go.th/
images/PDF/report.pdf

ศักั ดิ์์ศ� รีี รัักไทย. (2560). การประเมิินมููลค่่าทางเศรษฐศาสตร์์ของบริกิ ารระบบนิเิ วศพื้้น� ที่่ช� ุ่ม�่ น้ำำ��.
วารสารวิิทยาศาสตร์์บูรู พา ปีที ี่่� 22 (ฉบัับที่่� 22) กัันยายน – ธันั วาคม พ.ศ. 2560. สืืบค้้นจาก http://ojslib3.buu.in.th/
index.php/science/article/view/5212

สถาบัันวิจิ ัยั วิิทยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีแี ห่่งประเทศไทย. (2561). ร่่างรายงานฉบับั สุุดท้้าย ฉบับั ร่่าง
(Draft final Report) โครงการเพิ่่ม� ประสิิทธิิภาพการจัดั การพื้้น� ที่่ช� ุ่่�มน้ำ�ำ� ของประเทศไทย เสนอต่่อสำ�ำ นัักงานนโยบาย
และแผนทรัพั ยากรธรรมชาติิและสิ่่ง� แวดล้้อม. สืบื ค้้นเมื่่�อ 25 มิิถุุนายน 2564, สืืบค้้นจาก http://chm-thai.onep.go.th/
ramsarsite60/project/15/

เสาวลัักษณ์์ รุ่่�งตะวันั เรืืองศรีี, เยาวนิจิ กิิตติธิ รกุุล และญัตั ติิพงศ์์ แก้ว้ ทอง. (2555). การประเมิินมููลค่่าทางเศรษฐศาสตร์์
ป่า่ ชายเลน โดยการสร้า้ งกระบวนการเรีียนรู้้�อย่่างมีสี ่่วนร่่วมของชุุมชนบ้า้ นโคกพยอม ตำ�ำ บลละงูู อำ�ำ เภอละงูู
จังั หวััดสตููล (รายงานผลการวิิจัยั ). สงขลา. มหาวิิทยาลัยั สงขลานคริินทร์.์ สืบื ค้้นจาก https://kb.psu.ac.th/psukb/bit
stream/2016/10986/1/369140.pdf

สำ�ำ นัักงานนโยบายและแผนทรัพั ยากรธรรมชาติแิ ละสิ่่�งแวดล้้อม เข้้าถึึงเมื่่อ� วันั ที่่� 27 มิ.ิ ย. 2564
สืบื ค้น้ จาก http://chm-thai.onep.go.th/ramsarsite60/project/15/

91

อรพรรณ ณ บางช้้าง ศรีีเสาวลักั ษณ์์ และคณะ. (2554). องค์ค์ วามรู้้�ด้้านเศรษฐศาสตร์ท์ รััพยากรทางทะเลและชายฝั่่ง� .
กรมทรััพยากรทางทะเลและชายฝั่�ง่ .

อรพรรณ ศรีเี สาวลักั ษณ์.์ (2562). มููลค่่าเศรษฐกิิจของระบบนิิเวศป่่าชายเลน (รายงานผลการวิจิ ัยั ). กรุุงเทพฯ.
สำ�ำ นัักงานกองทุุนสนับั สนุุนการวิิจัยั (สกว.).

อภิิวัันท์์ กำ�ำ ลัังเอก. (2553). มููลค่่าการใช้้ประโยชน์์จากป่่าชายเลนในภาคใต้ข้ องประเทศไทย. ใน เรื่่�องเต็ม็ การประชุุม
ทางวิชิ าการของมหาวิิทยาลััยเกษตรศาสตร์์ ครั้้ง� ที่่� 48: สาขาเศรษฐศาสตร์์และบริิหารธุุรกิิจ (น. 73-80). กรุุงเทพฯ:
สำ�ำ นัักงานกองทุุนสนับั สนุุนการวิิจัยั .

เทคโนโลยีชี าวบ้้าน, “แปลงใหญ่่ข้า้ ว จัังหวััดฉะเชิงิ เทรา ต้น้ แบบเกษตรแปลงใหญ่่ ผลิิตเมล็ด็ พัันธุ์์�ข้้าวหอมปทุุมสร้้าง
ความเข้ม้ แข็ง็ ระดับั ชุุมชน”, วัันที่่� 21 สิิงหาคม 2562 https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/
article_120203

เอกสารประกอบการรัับฟังั ความเห็็นต่่อร่่างข้้อเสนอและขอบเขตการศึกึ ษาผลกระทบสิ่่�งแวดล้้อม โครงการจััดตั้้�ง
นิคิ มอุุตสหกรรมฉะเชิงิ เทรา บลููเทคซิิตี้้� ของบริิษัทั ดับั เบิ้้�ลพีแี ลนด์์ จำ�ำ กัดั ; กรุุงเทพธุุรกิิจออนไลน์์
วัันที่่� 15 สิงิ หาคม 2562 เข้า้ ถึึงที่่� https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/843910

แผนพัฒั นาท้้องถิ่่�น องค์์การบริหิ ารส่่วนตำำ�บลเขาดิิน อำ�ำ เภอบางปะกง จังั หวััดฉะเชิิงเทรา
(พ.ศ. 2561 – 2565) http://khaodinsao.go.th/public/list/data/detail/id/726/menu/1196/page/1/catid/62

แผนพัฒั นาสี่่ป� ีี พ.ศ.2561 – 2564 องค์ก์ ารบริหิ ารส่่วนตำ�ำ บลเขาดิิน อำ�ำ เภอบางปะกง จังั หวัดั ฉะเชิงิ เทรา
http://khaodinsao.go.th/public/list/data/detail/id/67/menu/1196/page/1/catid/2

SALIKA, ‘บ้้านเขาดิิน’ แหล่่งผลิติ เมล็็ดพันั ธุ์์� ‘ข้า้ วหอมปทุุมธานีี 1’ ดินิ แดนสีีเขีียวบนพื้�้นที่่� ‘อีีอีีซี’ี , วันั ที่่� 2 มีีนาคม 2562,
https://www.salika.co/2019/03/02/eec-chachoengsao-khaohom-patumthani-1/

92

Balmford, A., R.E. Green, and M. Jenkins. 2003. Measuring the changing state of nature. Trends in Ecology
and Evolution 18: 326-330.

Bampen Chaiyarak, Gun Tattiyakul, Narumol Karnsunthad. 2019. Climate Change Vulnerability Assessment
Bang Pakong river Wetland, Thailand. IUCN, 2019: น.19 จาก https://www.iucn.org/sites/dev/files/climate_
change_vulnerability_assessment_bang_pakong_river_wetland_thailand.pdf

Biggs, R., E. Bohensky, P.V. Desanker, C. Fabricius, T. Lymann, and A.A. Misselhorn. 2004.
Nature supporting people: the South African Millennium Ecosystem Assessment. South African
Council for Scientific and Industrial Research, Pretoria.

Bingham, G., R. Bishop, M. Brody, D. Bromley, E. Clark, W. Cooper, R. Costanza, T. Hale,
G. Hayden, S. Kellert, R. Norgaard, B. Norton, J. Payne, C. Russell, and G. Suter. 1995. Issues in Ecosystem
Valuation - Improving Information for Decision-Making. Ecological Economics 14: 73-90.

Costanza, R., and C. Folke. 1997. Valuing ecosystem services with efficiency, fairness, and sustainability
as goals. Washington D.C.: G.C. Daily (Ed.) Nature’s Services. Island Press.

Costanza, R., M. Wilson, A. Troy, A. Voinov, S. Liu and J. D’Agostino. 2006. The Value of New Jersey’s
Ecosystem Services and Natural Capital. Gund Institute for Ecological Economics. Rubenstein School
of Environment and Natural Resources. University of Vermont. Burlington.
Daily, G.C. (Ed.). 1997. Nature’s services: societal dependence on natural ecosystems.
Washington D.C.: Island Press.
Daily, G.C., T. Sönderquist, S. Aniyar, K. Arrow, P. Dasgupta, P.R. Ehrlich, C. Folke, A.M. Jansson, B.O. Jansson,
N. Kautsky, S. Levin, J. Lubchenco, K.G. Maler, S. David, D. Starrett, D. Tilman, and B. Walker. 2000. The
value of nature and the nature of value. Science 289: 395-396.

93

de Groot, R. 1992. Functions of Nature: evaluation of nature in environmental planning, management and
decision making. Netherlands: Wolters-Noordhoff.

de Groot, R. 2006. Function-analysis and valuation as a tool to assess land use conflicts in planning for
sustainable, multi-functional landscapes. Landscape and Urban Planning. 75: 175-186.

de Groot, R., B. Fisher, M. Christie, J. Aronson, L.R. Braat, Haines-Young, J. Gowdy, E. Maltby, A. Neuville,
S. Polasky, R. Portela, I. Ring. 2010. Integrating the ecological and economic dimensions in biodiversity
and ecosystem services valuation. In: P. Kumar, (Ed.). TEEB Foundations. The Economics of Ecosystems
and Biodiversity: Ecological and Economic Foundations. Earthscan. London (Chapter 1).

de Groot, R., L. Brander, S. van der Ploeg, R. Costanza, F. Bernard, L. Braat, M. Christie, N. Crossman, A.
Ghermandi, L. Hein, S. Hussain, P. Kumar, A. McVittie, R. Portela, L.C. Rodriguez, P. ten Brink, P. van
Beukering. 2012. Global estimates of the value of ecosystems and their services in monetary units.
Ecosystem Services 1: 50-61.

de Groot, R., S., M. A. Wilson, and R. M. J. Boumans. 2002. A typology for the classification, description
and valuation of ecosystem functions, goods and services. Ecological Economics 41:393-408.

Farber, S. C., R. Costanza, and M. A. Wilson. 2002. Economic and ecological concepts for valuing ecosystem
services. Ecological Economics 41:375-392.

Freeman III, A. K. 2003. The measurement of environmental and resources values.
Washington D.C.: Resource for the Future.

94

Farber, S. C., R. Costanza, and M. A. Wilson. 2002. Economic and ecological concepts for valuing ecosystem
services. Ecological Economics 41:375-392.

Freeman III, A. K. 2003. The measurement of environmental and resources values.
Washington D.C.: Resource for the Future.

Heal, G.M. 2000. Nature and the marketplace: capturing the value of ecosystem services.
Washington D.C.: Island Press.

Waikato Regional Council. (2016). ECOSYSTEM SERVICES IN ESTUARIES. สืืบค้้นเมื่่อ� 14 กรกฎาคม 2564,
จาก https://www.waikatoregion.govt.nz/assets/PageFiles/41458-coastal-fact-sheets/5263-Estuar
ies-Facsheet-Ecosystem-Services-WR.PDF

Max-Neef, M. 1991. Human scale development: conception, application, and further relations. New York:
The Apex Press.

Millennium Ecosystem Assessment (MA). 2005. Ecosystems and Human Well-being: Biodiversity Synthesis.
Washington D.C.: World Resources Institute.

National Research Council (NRC). 2005. Valuing Ecosystem Services: Toward Better Environmental
Decision-Making. Washington D.C.: National Academies Press.

O’Connor, M. and C. Spash. 1999. Valuation and the Environment: Theory, Method and Practice.
Northampton (MA): Edward Elgar.

95

Palmer, M., E. Bernhardt, E. Chornesky, S. Collins, A. Dobson, C. Duke. B. Gold, R. Jacobson, S. Kingsland,
R.K.M. Mappin, M.L. Martinez, F. Micheli, J. Morse, M. Pace, M. Pascual, S. Palumbi, O.J. Reichman, A. Simons,
A. Townsend, and M. Turner. 2004. Ecology for a crowded planet. Science 304: 1251–1252.
Science Learning Hub. (2017, June 12). Valuing estuaries. จาก https://www.sciencelearn.org.nz/re
sources/1232-valuing-estuaries
Simon F.Thrush, Michael Townsend, Judi E. Hewitt1, Kate Davies, Andrew M. Lohrer
,Carolyn Lundquist, Katie Cartner. (2014, January). THE MANY USES AND VALUES OF
ESTUARINE ECOSYSTEMS. สืบื ค้้นเมื่่�อ 15 กรกฎาคม 2564, จาก
https://www.researchgate.net/publication/281526181_The_many_uses_and_values_of_e
stuarine_ecosystems
Willis, K. G. and J.T. Corkindale. eds. 1995. Environmental Valuation: New Perspectives.
Wallingford (United Kingdom): CAB International.

96