นาขาวัง:สีผังเมืองและนัยทางนิเวศปากแม่น้ำบางประกง

สีผี ังั เมืือง
และนััยทางนิิเวศ
ปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง

1

2

3

คณะผู้�จ้ ััดทำำ�

นาขาวััง: สีผี ังั เมือื ง และนัยั ทางนิเิ วศปากแม่น่ ้ำ��ำ บางปะกง

คณะผู้ว้� ิิจัยั พรพนา ก๊๊วยเจริญิ , สรวิิศ เหลาเกิ้้ม� หุ่�่ง, เฉลิิมชัยั วัดั จััง, วศิิน พงษ์์เก่่า
ที่ป�่ รึกึ ษา ดร.จตุุพร เทียี นมา
ผู้เ้� รีียบเรีียง บำำ�เพ็็ญ ไชยรักั ษ์์
ภาพถ่า่ ย วิิชัยั จัันทวาโร
ออกแบบปกและรููปเล่ม่ ดุุจฤดีี ชมบุุญ
พิมิ พ์์ ธัันวาคม 2564
จำ�ำ นวน 200 เล่่ม
สนับั สนุุนโดย สำำ�นักั งานกองทุุนสนัับสนุุนการสร้้างเสริมิ สุุขภาพ (สสส.),
สมัชั ชาองค์ก์ รเอกชนด้า้ นการคุ้้�มครองสิ่่ง� แวดล้้อม และอนุุรักั ษ์์ทรัพั ยากรธรรมชาติิ

4

5

คำำ�นิยิ ม

สมััชชาองค์์กรเอกชนด้้านการคุ้้�มครองสิ่่�งแวดล้้อมและอนุุรัักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิ (สคส) กลุ่�่ม
จัับตาปััญหาที่่�ดิิน เครืือข่่ายเพื่่�อนตะวัันออก วาระเปลี่่�ยนตะวัันออก ร่่วมกัันดำำ�เนิินงานโครงการ
ส่่งเสริิมยุุทธศาสตร์์การพััฒนาที่่�ยั่่�งยืืนและสุุขภาวะชุุมชนในพื้้�นที่่�เขตพััฒนาพิิเศษภาคตะวัันออก
โดยการสนัับสนุุนของสำำ�นัักงานกองทุุนสนัับสนุุนการสร้า้ งเสริิมสุุขภาพ (สสส.) และการสนับั สนุุนทาง
วิิชาการจาก ดร.จตุุพร เทีียรมา

การดำำ�เนิินงานของโครงการมีีความมุ่่�งหวัังที่่�จะร่่วมขัับเคลื่่�อนการพััฒนาภาคตะวัันออกไปสู่่�
การพััฒนาที่่�ยั่่�งยืืนของคนตะวัันออก ด้้วยยุุทธศาสตร์์ตะวัันออกวิิถีีแห่่งความสุุข การพััฒนาที่่�สร้้าง
ความพอดีีมีีสุุข ควบคู่�่ไปกัับการพััฒนาของรััฐตามกรอบและเป้้าหมายการพััฒนาที่่�บััญญััติิไว้้ใน
พระราชบัญั ญัตั ิิเขตพััฒนาพิเิ ศษภาคตะวัันออก พ.ศ. 2561 ว่่าด้้วยการคุ้้�มครอง เคารพ และเยีียวยา
ผู้�้ได้้รัับผลกระทบ การส่่งเสริิมและคุ้้�มครองสิิทธิิมนุุษยชน สิิทธิิตามกฎหมาย คำ�ำ นึึงถึึงความสััมพัันธ์์
กัับชุุมชน สุุขภาวะของประชาชน สภาพแวดล้้อม และระบบนิเิ วศตามหลัักการพััฒนาอย่่างยั่่�งยืืน

โครงการดำ�ำ เนิินงานตามแนวทางแห่่งกฎบััตรออตตาวาเพื่่�อการส่่งเสริิมสุุขภาพ 2529 (Ottawa
Charter for Health Promotion -1986) และกรอบคิิดว่่าด้้วยนิิเวศสุุขภาวะ กล่่าวโดยสรุุปคือื

การสร้้างเสริิมสุุขภาพ เป็็น “กระบวนการส่่งเสริิมให้้ประชาชนเพิ่่�มสมรรถนะในการควบคุุมและ
พััฒนาสุุขภาพของตนเอง เพื่่�อไปสู่่�ความสมบููรณ์์ทั้้ง� ร่่างกาย จิิตใจ สังั คมและปััญญา” เงื่่�อนไขพื้้�นฐาน
และทรััพยากรที่่�จำำ�เป็็นสำำ�หรัับสุุขภาพที่่�ดีี ได้้แก่่ ความสงบสุุข การมีีที่่�อยู่่�อาศััย การศึึกษา อาหาร
รายได้้ ความสมดุุลของระบบนิิเวศ ทรััพยากรที่่�ยั่่�งยืืน ความเป็็นธรรมของสัังคมและความเท่่าเทีียม
ด้ว้ ยเหตุุนี้้ป� ฏิบิ ัตั ิกิ ารส่่งเสริมิ สุุขภาพ ต้อ้ งประกอบด้ว้ ย การสร้า้ งนโยบายที่่เ� อื้้อ� ต่่อสุุขภาพ การสร้า้ งสิ่่ง�
แวดล้อ้ มที่่�เอื้้�อต่่อสุุขภาพ การพััฒนาความเข้้มแข็ง็ ของปฏิบิ ัตั ิิการชุุมชนในการส่่งเสริิมสุุขภาพ

นิเิ วศสุุขภาวะ หรือื Ecohealth ซึ่ง�่ มีเี งื่่อ� นไขพื้้น� ฐานคือื ความสมดุุลของระบบนิเิ วศและการพัฒั นา
ที่่�ยั่่�งยืืน ระบบนิิเวศที่่�สมดุุลจะทำ�ำ หน้้าที่่�ให้้บริิการทางนิิเวศต่่อคนอย่่างน้้อยใน 4 ด้้าน คืือ บริิการ

6

7

8

ที่่ไ� ด้ร้ ับั โดยตรงจากระบบนิเิ วศ อาทิิ น้ำ��ำ อาหาร ยารักั ษาโรค รายได้จ้ ากอาชีพี ที่่เ� กี่่ย� วโยงกับั ระบบนิเิ วศ
เช่่น การประมง การผลิิตทางการเกษตร เป็็นต้้น การปกป้้องคุ้้�มครองภัยั ธรรมชาติิ เช่่น ป่่าช่่วยลด
ความรุุนแรงของคลื่่�นลม ลดการชะล้้างพัังทลายของหน้้าดิิน การบริิการที่่�ได้้รัับจากกระบวนการ
ของระบบนิิเวศ เช่่น อากาศที่่ด� ีี การเป็็นแหล่่งเพาะพัันธุ์์�สััตว์์น้ำ�ำ�ของแม่่น้ำำ�� หรืือทะเล การบริิการด้้าน
วััฒนธรรม การศึกึ ษา และการบริิการที่่เ� กื้้อ� หนุุนต่่อความสมดุุลของระบบนิิเวศอื่่น� ๆ เช่่น การเก็็บกักั
คาร์์บอน การสร้้างดิิน การสร้้างสารอาหาร

ลุ่�่มน้ำ��ำ บางปะกงเป็็นลุ่�่มน้ำำ��สำำ�คััญของภาคตะวัันออกโดยเฉพาะบริิเวณปากแม่่น้ำ�ำ� ซึ่่�งเป็็นพื้้�นที่่�
เชื่่�อมต่่อระหว่่างนิิเวศบกกัับทะเล เป็็นพื้้�นที่่�ที่่�น้ำ��ำ จืืด น้ำำ�� กร่่อย และน้ำำ�� เค็็มผสมผสานกัันตามช่่วงเวลา
พื้้�นที่่�ปากแม่่น้ำ��ำ จึึงเป็็นพื้้�นชุ่่�มน้ำ��ำ ที่่�มีีความอุุดมสมบููรณ์์ มีีความหลากหลายทางชีีวภาพ และเป็็นพื้้�นที่่�
สำำ�คัญั ในการผลิิตอาหาร การเกษตรกรรม การประมง เป็น็ พื้้น� ที่่ท� ี่่�ต้้องได้ร้ ัับความคุ้้�มครองให้้เป็น็ พื้้น� ที่่�
เกษตรกรรมและอนุุรัักษ์์สภาพธรรมชาติิ การที่่�นโยบายการพัฒั นาของรััฐกำ�ำ หนดให้้เป็น็ พื้้น� ที่่เ� พื่่�อการ
อุุตสาหกรรม จึงึ ส่่งผลต่่อระบบนิเิ วศและสุุขภาวะของชุุมชนที่่อ� ยู่ใ่� นพื้้น� ที่่ร� วมทั้้ง� ส่่งผลกระทบต่่อแหล่่ง
ผลิติ อาหารและพัันธุ์์�สัตั ว์์น้ำำ�� ที่่ส� ำำ�คััญของคนทั้้�งประเทศ

นาขาวััง สีีผัังเมืือง และนััยทางนิิเวศปากแม่่น้ำ�ำ�บางประกง เป็็นหนึ่่�งในกิิจกรรมของโครงการ
ส่่งเสริิมยุุทธศาสตร์์การพััฒนาที่่�ยั่่�งยืืนและสุุขภาวะชุุมชนในพื้้�นที่่�เขตพััฒนาพิิเศษภาคตะวัันออก
รายงานการศึึกษาสุุขภาวะชุุมชนและบริกิ ารของระบบนิิเวศที่่ม� ีีต่่อผู้้�คนเล่่มนี้้� ตั้้�งคำำ�ถาม ค้้นหาคำำ�ตอบ
และสะท้อ้ นนัยั ทางนิเิ วศที่่ค� ณะกรรมการนโยบายเขตพัฒั นาพิเิ ศษภาคตะวันั ออกควรจะได้น้ ำ�ำ ไปขบคิดิ
ทบทวนการพััฒนาตะวัันออกให้้เป็็นไปตามหลัักการ เคารพ คุ้้�มครองสิิทธิิมนุุษยชน ความยั่่�งยืืนของ
ระบบนิเิ วศ และสุุขภาวะชุุมชน

ภาคภููมิิ วิธิ านติิรวััฒน์์
ประธานคณะกรรมการบริิหาร
สมััชชาองค์์กรเอกชนด้้านการคุ้้�มครองสิ่่ง� แวดล้้อมและอนุุรักั ษ์ท์ รััพยากรธรรมชาติิ

ตุลุ าคม 2564

9

10

11

12

คำ�ำ นิยิ ม

อันั ที่่จ� ริิงการดำำ�รงชีีวิติ ของมนุุษย์์และสิ่่�งมีชี ีีวิติ อื่่น� ที่่อ� าศััยอยู่ร�่ ่่วมกัันบนโลกใบนี้้� ล้้วนแต่่ต้้องพึ่่�งพิงิ
อิิงอาศััยระบบนิิเวศและระบบสิ่่�งแวดล้้อมที่่�อยู่�่รอบตััวทั้้�งทางตรงและทางอ้้อมอยู่่�ตลอดเวลา แต่่ทว่่า
ด้้วยความคุ้้�นเคยกัับการใช้้ประโยชน์ส์ ิ่่�งรอบตััวแบบฟรีๆี จึึงทำำ�ให้้ละเลยถึงึ คุุณค่่าของระบบนิิเวศและ
ระบบสิ่่ง� แวดล้้อมที่่�สิ่่�งมีีชีวี ิติ ทั้้ง� หลายจะขาดเสียี มิไิ ด้้ ที่่ห� นัักยิ่่ง� กว่่าการละเลยในคุุณค่่าของระบบนิิเวศ
บางครั้้�งหรืือหลายครั้้�งกลัับพยายามเข้้าไปแทรกแซงกระบวนการทำ�ำ หน้้าที่่�ของระบบนิิเวศที่่�มนุุษย์์
ไม่่อาจผลิติ หรืือรัังสรรค์ป์ ระโยชน์์ให้เ้ กิดิ ขึ้้�นแบบไม่่มีตี ้้นทุุนเฉกเช่่นการทำำ�หน้า้ ที่่ข� องระบบนิเิ วศได้้

“นาขาวััง”ในหนัังสืือเล่่มนี้้� ได้้สะท้้อนภาพการใช้้ประโยชน์์จากระบบนิิเวศและระบบสิ่่�งแวดล้้อม
ให้้เอื้้�ออำำ�นวยต่่อการดำำ�รงชีีวิิตของคนที่่�อาศััยอยู่�่บริิเวณพื้้�นที่่�ปากแม่่น้ำ�ำ� ได้้อย่่างลงตััว ในขณะที่่�
“สีผี ังั เมือื ง” คือื ความพยายามก่่นสร้า้ งเศรษฐกิจิ จากรัฐั โดยการแทรกแซงการทำ�ำ หน้า้ ที่่ข� องระบบนิเิ วศ
และระบบสิ่่ง� แวดล้อ้ มให้เ้ ปลี่่ย� นแปลงไปจากเดิมิ และหวังั ผลประโยชน์จ์ ากความเป็น็ เมือื งอุุตสาหกรรม
ในอนาคต ถึึงแม้้ว่่าผลประโยชน์์ที่่�คาดหวัังนั้้�นจะเป็็นเพีียงการคาดการณ์์ แต่่ก็็ได้้ทำำ�ให้้ระบบนิิเวศ
ปากแม่่น้ำำ�� บางปะกงได้้เปลี่่ย� นแปลงอย่่างสิ้้น� เชิิง

นาขาวััง: สีีผัังเมืือง และนััยทางนิิเวศปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง จึึงเป็็นภาพสะท้้อนทางเลืือกใน
การพััฒนาระหว่่างผลประโยชน์์ที่่�ได้้รัับจากระบบนิิเวศและระบบสิ่่�งแวดล้้อมเฉกเช่่นเสืือนอนกิิน
กัับผลตอบแทนทางเศรษฐกิิจจากการลงทุุนด้้วยเม็็ดเงิิน ซึ่่�งยัังไม่่แน่่ใจว่่าจะคุ้้�มค่่าหรืือไม่่ในอนาคต
ติดิ ตามอ่่านให้้จบแล้้วลองตััดสิินในใจดููว่่าเราควรจะเลือื กการพัฒั นาแบบไหนดี.ี ..

ดร.จตุพุ ร เทียี รมา
ที่่�ปรึกึ ษาคณะผู้้�วิจิ ัยั

ตุลุ าคม 2564

13

14

คำำ�นำำ�

“นาขาวััง” เป็็นระบบการผลิิตที่่�เป็็นส่่วนหนึ่่�งของภููมิินิิเวศ (Landscape) ปากแม่่น้ำ�ำ�บางปะกง
เป็น็ ระบบการผลิติ ที่่เ� ป็น็ ทั้้ง� นาและพื้้น� ที่่เ� พาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำำ��ในแปลงเดียี วกันั และเป็น็ ระบบการผลิติ ที่่ใ� ช้้
ประโยชน์จ์ ากระบบนิเิ วศและที่่ด� ินิ อย่่างชาญฉลาด ซึ่ง�่ นอกจากจะช่่วยลดความเสี่่ย� งจากการแปรปรวน
ของสภาพภููมิิอากาศแล้้ว ยัังเป็็นการเพิ่่�มศัักยภาพการผลิิตและมููลค่่าทางเศรษฐกิิจต่่อหน่่วยพื้้�นที่่�
ซึ่่� ง ศัั ก ย ภ า พ ก า ร ผลิิ ต ข อ ง น า ข า วัั ง จ ะ ใ ห้้ ผ ล ผลิิ ต ไ ด้้ เ ต็็ ม ที่่� ไ ด้้ นั้้� น ขึ้้� น กัั บ ส ม ดุุ ล ข อ ง ร ะ บบนิิ เว ศ
ปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง ที่่ม� ีนี ้ำ��ำ จืดื น้ำ��ำ เค็ม็ น้ำ�ำ�กร่่อย ตรงตามฤดููกาล และน้ำ��ำ ที่่ไ� หลพัดั พาตะกอนธาตุอุ าหาร
จากตอนบนลงมายังั บริเิ วณปากแม่่น้ำำ�� บางประกง ก่่อเกิดิ ประโยชน์ต์ ่่อระบบนิเิ วศในการเป็น็ แหล่่งอาหาร
ถิ่่น� อาศัยั ของสัตั ว์น์ ้ำ��ำ และเป็็นแหล่่งรายได้้ ความมั่่น� คงทางอาหาร สุุขภาวะ และคุุณภาพชีีวิติ ที่่ม� ั่่น� คง
ให้ก้ ับั ผู้ค�้ นทั้้ง� ในและนอกลุ่ม่� น้ำำ��แห่่งนี้้�

หนังั สือื “นาขาวังั : สีผี ังั เมือื ง และนัยั ทางนิเิ วศปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง” ซึ่ง�่ เรียี บเรียี งจากรายงานการ
วิจิ ัยั “การประเมินิ มููลค่่าทางเศรษฐศาสตร์ก์ ารให้บ้ ริกิ ารของระบบนิเิ วศปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง กรณีนี าขาวังั
ตำ�ำ บลเขาดินิ อำ�ำ เภอบางปะกง จังั หวัดั ฉะเชิงิ เทรา” ได้แ้ สดงให้เ้ ห็น็ ถึงึ คุุณค่่า และมููลค่่าจากนาขาวังั ที่่ส� ัมั พันั ธ์์
เชื่่อ� มโยงกับั ภููมินิ ิเิ วศการตั้้ง� ถิ่่น� ฐานของชุุมชนบริเิ วณปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง ที่่ไ� ม่่ได้ถ้ ููกให้ค้ วามสำ�ำ คัญั และ
ไร้ค้ ุุณค่่าในสายตาของรัฐั จากกระบวนการจัดั ทำ�ำ ผังั เมือื งเขตพัฒั นาพิเิ ศษภาคตะวันั ออก และการพัฒั นา
ที่่ผ� ่่านมา

คณะผู้้�วิิจััยหวัังเป็็นอย่่างยิ่่�งว่่า ความรู้้�ที่่�ได้้รัับจากงานวิิจััยและหนัังสืือเล่่มนี้้�จะเป็็นประโยชน์์ต่่อ
ประชาชนที่่�ได้้รัับผลกระทบ ทั้้�งในพื้้�นที่่�และพื้้�นที่่�อื่่�นๆ รวมถึึงการนำ�ำ ความรู้้�ไปต่่อยอดในการศึึกษาที่่�
จะเกิิดขึ้้�นในอนาคตต่่อไป

คณะผู้้�วิิจััย
ตุุลาคม 2564

15

16

สารบััญ

1. บทน�ำ: แม่น�้ำบางปะกงมาจากไหน 20

2. สีีเขีียวกับั สีมี ่่วง: นัยั ทางนิเิ วศในผัังเมือื งปากน้ำำ��บางปะกง 26
- นิเวศสามน�้ำ: เมื่อแมน่ �้ำมาพบทะเล 26
- ผงั เมืองและการใชป้ ระโยชน์พนื้ ท่ี บริเวณปากน�้ำบางปะกง 30

3. นาขาวััง: ความรู้้� นิิเวศ และนาเช่่าชั่่ว� ชีีวิิต 42
- นาเช่าชว่ั ชีวติ ท่ี ปากแม่น�้ำบางปะกง 42
- น�้ำจืด น�้ำกร่อย น�้ำเค็มกับคนเขาดิน 50
- นาขาวัง: ปลูกขา้ ว ไดก้ ุ้ง-ปู-ปลาตลอดป ี 59
- นาขาวังท�ำอย่างไร 64
- นาขาวงั เขาดินแหล่งข้าวหอมปทุมของประเทศ 66
- มูลค่าทางเศรษฐกิจจากนาขาวัง 69
- รายได้ของครอบครวั นาขาวัง 73

4. นาขาวังั สีผี ังั เมือื ง และระบบนิิเวศปากน้ำ��ำ บางปะกง 78

ภาคผนวก 84

บรรณานุุกรม 90

17

18

19

1.บทนำ�ำ : แม่่น้ำำ�� บางปะกงมาจากไหน

“แม่น่ ้ำำ�� บางปะกง” เกิดิ จากแม่น่ ้ำ�ำ� 2 สายไหลมาบรรจบกันั สายหนึ่่ง� มีีแหล่ง่ อาณาบริเิ วณปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง
ต้น้ น้ำำ�� จากเทืือกเขาสันั กำำ�แพง และเทืือกเขาจัันทบุรุ ีี ได้้แก่่ “แม่่น้ำ�ำ� ปราจีีนบุรุ ีี” นั้้�นเดิิมทีีแล้้วมีีความอุุดมสมบููรณ์์ตาม
อีีกสายหนึ่่ง� คือื “แม่น่ ้ำำ��นครนายก” มีีต้น้ กำ�ำ เนิดิ จากเทือื กเขาในเขตอุทุ ยานแห่ง่ ธรรมชาติอิ ย่่างมาก และมีคี วามสำ�ำ คัญั
ชาติเิ ขาใหญ่่ และแม่น่ ้ำ��ำ ทั้้ง� สองล้้วนมีีสายห้้วยน้ำ�ำ�สาขาอีีกมากมาย ครั้้น� เมื่่อ� ไหล ต่่ อ ป ร ะ ม ง ช า ย ฝั่�่ ง แ ล ะ น อ กช า ย ฝั่่� ง
มาบรรจบรวมกันั แล้้ว คนท้้องถิ่่น� ก็เ็ รีียกชื่่อ� สายน้ำ��ำ นั้้น� ใหม่ว่ ่า่ “แม่น่ ้ำ�ำ� บางปะกง” เพราะมีีความหลากหลายทั้้�งชนิิดและ
ปริิมาณของทรััพยากรประมงในระบบ
ตั้้� ง แ ต่่จุุ ด บ ร ร จ บ ที่่� ตำ�ำ บ ล โ ย ธ ะ ก า เ ค ย มีี ป่่ า ช า ย เ ล น ที่่� ส ภ า พ ส ม บูู ร ณ์์ นิิเวศน้ำ��ำ กร่่อย ซึ่่�งมีีกำ�ำ ลัังการผลิิตสููง
จังั หวัดั ฉะเชิงิ เทราเรื่่อ� ยลงมาก่่อนที่่แ� ม่่น้ำำ�� ปัจั จุุบันั เหลือื เพียี งแนวแคบๆ ประมาณ (Biological Productivity) เป็น็ แหล่่งอาหาร
บ า ง ป ะ ก ง จ ะ ไ ห ล อ อ กสู่่� ท ะ เ ล อ่่ า ว ไ ท ย 10-100 เมตร ถััดจากป่่าชายเลน แหล่่งอาศััย และแหล่่งวางไข่่อนุุบาล
ตอนบน และเพราะเชื่่อ� มโยงกับั ทะเลทำ�ำ ให้้ เข้้ามาประมาณ 2-3 กิิโลเมตรเป็็น และเจริิญเติิบโตของสััตว์์น้ำ�ำ�ที่่�มีีความ
แม่่น้ำ��ำ บางปะกง มีีลัักษณะน้ำ��ำ ขึ้้�นๆ ลงๆ นากุ้้�ง นาเกลืือ พื้้�นที่่�ริิมทะเลเป็็น สำ�ำ คััญทางเศรษฐกิิจ อย่่างไรก็็ตาม
ด้้วยอิิทธิิพลของน้ำำ�� ทะเล มีีสภาพนิิเวศ ที่่�สาธารณประโยชน์์แต่่ถููกจัับจองเป็็น ในปััจจุุบัันการขยายตััวของพื้้�นที่่�เมืือง
ที่่� เ กิิ ด จ า ก ค ว า ม สัั ม พัั น ธ์์ ข อ ง ร ะ บบ ที่่ก� รรมสิทิ ธิ์์� ถััดไปเป็น็ ที่่�ดินิ กรรมสิทิ ธิ์์� ร ว ม ถึึ ง เ ข ตอุุต ส า ห ก ร ร ม ต่่ า ง ๆ
น้ำ��ำ เค็็มและน้ำำ�� จืืดโดยเฉพาะบริิเวณ ที่่� ใ ช้้ ทำำ�ก า ร เพ า ะ ปลููก แ ล ะ เป็็ น ที่่� อ ยู่�่ ค่่อนข้้างสููง แนวโน้้มการใช้้ประโยชน์์
ปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง ซึ่�ง่ ผนวกเป็น็ ส่่วน อาศัยั บางแห่่งยังั มีลี ักั ษณะเป็น็ หมู่บ�่ ้า้ น ที่่�ดิินบริิเวณปากแม่่น้ำ�ำ�บางปะกง ตาม
หนึ่่�งของพื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำ��ำ ที่่�มีีความสำ�ำ คััญ ชาวประมง ปััจจุุบัันมีีการพััฒนาพื้้�นที่่� ประกาศเขตผัังเมืืองกำ�ำ หนดลัักษณะ
ระดัับชาติิในชื่่�อ “พื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำ�ำ� อ่่าวไทย แนวชายฝั่�่งเป็็นแหล่่งท่่องเที่่�ยว และ การใช้้ที่่�ดิินเพื่่�ออุุตสาหกรรม โดยใน
ตอนบน” ชายฝั่ง�่ ทะเลปากแม่่น้ำำ�� มีสี ภาพ อุุตสาหกรรม การใช้้ประโยชน์์ที่่�ดิิน แผนที่่�ผัังเมืืองดัังกล่่าวปรากฎเป็็น
ที่่�มีีลัักษณะเป็็น หาดโคลน,หาดเลน, บริิเวณปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง ส่่วนใหญ่่ สีีม่่วงมากขึ้้�นเมื่่�อเปรีียบเทีียบเคีียงกััน
หาดทราย และป่่าชายเลนอัันเกิิดจาก ใ ช้้ สำ�ำ ห รัั บก า ร เพ า ะ เ ลี้้� ย ง สัั ตว์์ น้ำ�ำ� ระหว่่างผัังเมืืองปีี 2540-2545 และ
ดิินตะกอนที่่�แม่่น้ำ�ำ�พััดพามาตกสะสม การทำำ�นาเกลือื และนาข้้าว1 ปีี 2554-25592

1Bampen Chaiyarak, Gun Tattiyakul, Narumol Karnsunthad, Climate Change Vulnerability Assessment Bang Pakong river Wetland, Thailand
(IUCN, 2019) หน้้า 19 จาก https://www.iucn.org/sites/dev/files/climate_change_vulnerability_assessment_bang_pakong_river_wetland_
thailand.pdf

20

ในช่่วงปีี 2545-2556 บริิเวณ ลงวัันที่่� 25 ตุุลาคม 2560 และ เ ข ตพัั ฒ น า พิิ เ ศ ษ ภ า ค ต ะ วัั น อ อ ก
ป า ก แ ม่่น้ำ��ำ บ า ง ป ะ ก ง พื้้� น ที่่� ตำ�ำ บ ล พ ร ะ ร า ชบัั ญ ญัั ติิ เ ข ตพัั ฒ น า พิิ เ ศ ษ (แผนผัังอีีอีีซีี) ดัังที่่�กล่่าวมานั้้�นทำ�ำ ให้้
สองคลอง ตำำ�บลบางปะกง ตำำ�บลท่่าข้า้ ม ภ า ค ต ะ วัั น อ อ ก พ . ศ . 2 5 6 1 เรื่่� อ ง “ผัังเมืือง” ในพื้้�นที่่� 30 อำ�ำ เภอ ใน
อำำ�เภอบางปะกง จัังหวััดฉะเชิิงเทรา จัั ด ทำำ�ผัั ง เ มืื อ ง เ ข ตพัั ฒ น า พิิ เ ศ ษ จัังหวััดชลบุุรีี ระยอง ฉะเชิงิ เทรา ต้อ้ ง
และตำ�ำ บลคลองตำำ�หรุุ อำ�ำ เภอเมืือง ภาคตะวัันออกในพื้้�นที่่� 3 จัังหวััด ปรัับไปตามผังั เมืืองอีีอีซี ีดี ัังกล่่าว
จังั หวัดั ชลบุุรีี มีกี ารเปลี่่ย� นการใช้ท้ ี่่ด� ินิ ได้แ้ ก่่ จังั หวัดั ฉะเชิงิ เทรา ชลบุุรีี ระยอง ทั้้ง� นี้้� “แผนผังั อีอี ีซี ี”ี หรือื “ผังั เมือื ง
จากที่่�ดิินเกษตรกรรมและเพาะเลี้้�ยง โดยคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒั นา ฉบัับอีีอีีซีี” ดัังกล่่าวทำำ�ให้้พื้้�นที่่�อััน
สััตว์์น้ำำ��ไปเป็็นพื้้�นที่่�เมืือง และพื้้�นที่่� พิิเศษภาคตะวัันออก ได้้ออกประกาศ อุุดมสมบููรณ์์ตามธรรมชาติิ และพื้้�นที่่�
อุุตสาหกรรมเพิ่่�มขึ้้�นถึงึ ร้้อยละ 75.53 เรื่่�อง “แผนผัังการใช้ป้ ระโยชน์์ในที่่ด� ิิน เกษตรกรรมชั้้�นดีีบริิเวณปากแม่่น้ำ��ำ
การกำ�ำ หนดพื้้�นที่่�ผัังเมืือง เพื่่�อ แ ล ะ แ ผ น ผัั ง ก า ร พัั ฒ น า โ ค ร ง ส ร้้ า ง บางปะกงมีีความเปลี่่�ยนแปลงอย่่าง
อุุต ส า ห ก ร ร ม ห รืื อ พื้้� น ที่่� สีี ม่่ ว ง ใ น พื้้� น ฐ า น แ ล ะ ร ะ บบ ส า ธ า ร ณููป โ ภ ค รวดเร็ว็ โดยเฉพาะในพื้้น� ที่่ต� ำำ�บลเขาดินิ
แ ผ น ที่่� ผัั ง เ มืื อ ง ไ ด้้ ข ย า ย เพิ่่� ม ขึ้้� น จ า ก เ ข ตพัั ฒ น า พิิ เ ศ ษ ภ า ค ต ะ วัั น อ อ ก อำ�ำ เภอบางปะกง จัังหวััดฉะเชิิงเทรา
เ ดิิ ม เพื่่� อ ร อ ง รัั บก า ร ข ย า ย ตัั ว ข อ ง พ.ศ. 2562” โดยได้ป้ ระกาศในราชกิจิ - ซึ่�่งกำ�ำ หนดให้้เป็็นพื้้�นที่่�อุุตสาหกรรม
เ ข ตอุุต ส า ห ก ร ร ม ต า ม โ ค ร ง ก า ร จานุุเบกษา เล่่ม 136 ตอนพิิเศษ 301 ตามผัังเมืืองดัังกล่่าว และได้้มีีบริิษััท
พัั ฒ น า ร ะ เ บีี ย ง เ ศ ร ษ ฐ กิิ จ พิิ เ ศ ษ ลงวัันที่่� 9 ธัันวาคม 2562 หลัังผ่่าน เอกชน แห่่งหนึ่่�งเข้้ามากว้้านซื้้�อเพื่่�อ
ภาคตะวันั ออก (Eastern Economic ความเห็็นชอบจากคณะรััฐมนตรีี เมื่่�อ ตั้้�งนิิคมอุุตสาหกรรม แม้้ว่่าก่่อนหน้้า
Corridor- EEC) หรืือ “อีีอีีซีี” โดย วัันที่่� 7 พฤศจิิกายน 2562 นี้้�ตามกฎกระทรวงให้้ใช้้บัังคัับผัังเมืือง
อาศััยคำำ�สั่่�ง คสช. ที่่� 47/2560 เรื่่�อง การกำ�ำ หนดแผนผังั การใช้ป้ ระโยชน์์ รวมชุุมชนบางปะกงปีี 2554 บริิเวณ
ข้อ้ กำ�ำ หนดการใช้ป้ ระโยชน์์ ที่่ด� ินิ ในพื้้น� ที่่� ในที่่�ดิิน แผนผัังการพััฒนาโครงสร้้าง ปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกงดัังกล่่าวนี้้�กำ�ำ หนด
ระเบียี งเศรษฐกิจิ พิเิ ศษภาคตะวันั ออก พื้้� น ฐ า น แ ล ะ ร ะ บบ ส า ธ า ร ณููป โ ภ ค ให้้ เป็็ น พื้้� น ที่่� สีี เ ขีี ย ว สำ�ำ ห รัั บก า ร ทำ�ำ

2ณรงค์์ วีีระไวทยะ ไพลิิน จิติ รชุ่่�ม สันั ติิ พ่่วงเจริญิ , รายงานฉบัับสมบููรณ์์ โครงการเสริมิ สร้า้ งการบููรณาการจััดการระบบนิเิ วศพื้้�นที่่�คุ้้�มครองสิ่่�งแวดล้้อมปาก
แม่่น้ำ�ำ� บางปะกง, ภาควิชิ าชีวี วิิทยาประมง คณะประมง มหาวิทิ ยาลัยั เกษตรศาสตร์์ (สำำ�นัักงานนโยบายและแผนทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม จัดั ทำ�ำ
โดย, 2555)

3Bampen Chaiyarak, Gun Tattiyakul, Narumol Karnsunthad, อ้้างแล้้ว 21

เกษตรกรรม เนื่่�องจากฐานทางนิิเวศ พื้้�นที่่�ป่่าชายเลน 3,212 ไร่่ (22.4%) ริิมฝั่�่ง “แม่่น้ำำ�� บางปะกง” และสายน้ำ��ำ
เดิมิ และลักั ษณะการใช้พ้ ื้้น� ที่่เ� พาะปลููก พื้้�นที่่�น้ำ��ำ 1,147ไร่่ (8%) พื้้�นที่่�นาขาวััง สาขาคือื “คลองอ้อ้ ม” ผู้ค�้ นท้อ้ งถิ่่น� ใน
และมีีผลผลิติ เกษตรกรรม การประมง และบ่่อเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ 8,319 ไร่่ ชุุมชนพื้้�นที่่�เขาดิินมีีความรู้ �ในการใช้้
สููง โดยมีีการจััดการที่่�สอดคล้้องกัับ (58.1%) ที่่�เหลืือเป็็นที่่�อยู่่�อาศััยและ ที่่�ดิินบริิเวณนี้้�อย่่างชาญฉลาดเพื่่�อ
ระบบนิเิ วศพื้้น� ที่่ช� ุ่ม�่ น้ำ��ำ บริเิ วณปากแม่่น้ำ��ำ เบ็ด็ เตล็ด็ 1,550 ไร่่ (11.5%)4 เป็น็ ตำำ�บล การจัดั การน้ำ�ำ�จืดื และน้ำ��ำ เค็ม็ ให้ส้ มดุุลย์์
บางปะกง ที่่ม� ีพี ื้้น� ที่่ป� ่า่ ชายเลนมากที่่ส� ุุดในจังั หวัดั เหมาะกัับการเพาะปลููกและเพาะเลี้้�ยง
เนื้้�อหาทั้้�งหมดในหนัังสืือเล่่มนี้้� ฉะเชิิงเทรา มีีความหลากหลายทาง สัตั ว์์น้ำ��ำ ไปด้้วยกััน
ได้้เรีียบเรีียงขึ้้�นจากรายงานการวิิจััย ชีวี ภาพและความอุุดมสมบููรณ์์สููง และ กล่่าวได้้ว่่า “นาขาวััง” คืือระบบ
“การประเมิินมููลค่่าทางเศรษฐศาสตร์์ มีกี ารพัฒั นาระบบการผลิติ ที่่ม� ีลี ักั ษณะ การจัดั การพื้้น� ที่่น� ิเิ วศที่่ม� ีคี วามซับั ซ้อ้ น
ก า ร ใ ห้้ บริิ ก า ร ข อ ง ร ะ บบนิิ เ ว ศ เฉพาะที่่�มีีศัักยภาพทางการผลิิตทั้้�ง ละเอียี ดอ่่อนที่่เ� ข้า้ ใจความสัมั พันั ธ์ข์ อง
ปากแม่่น้ำ�ำ�บางปะกง กรณีีนาขาวััง การเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ และการทำ�ำ นา ธรรมชาติิที่่ม� ีที ั้้ง� น้ำำ��เค็ม็ น้ำ��ำ กร่่อย และ
ตำำ�บลเขาดิิน อำำ�เภอบางปะกง จัังหวััด ปลููกข้้าวได้้ในพื้้�นที่่�เดีียวกัันที่่�เรีียกว่่า น้ำ�ำ�จืดื ในแต่่ละวันั และปริมิ าณมากน้อ้ ย
ฉะเชิงิ เทรา” สนับั สนุุนโดย สำำ�นักั งาน “นาขาวััง” ซึ่�่งเป็็นระบบการจััดการ เข้ม้ ข้น้ ต่่างกันั ในแต่่ละฤดููกาล นาขาวังั
ก อ ง ทุุ น ส นัั บ ส นุุ น ก า ร ส ร้้ า ง เ ส ริิ ม นิิเวศเฉพาะที่่�มีีส่่วนผสมของน้ำำ��เค็็ม จึึงเป็็นความรู้้�ในการจััดการพื้้�นที่่�ให้้
สุุขภาพ (สสส.), สมัชั ชาองค์์กรเอกชน น้ำ��ำ กร่่อย และน้ำ��ำ จืืดเพื่่�อการทำ�ำ นาข้้าว สามารถทำ�ำ นาปลููกข้้าวได้้พร้้อมๆ กัับ
ด้้านการคุ้้�มครองสิ่่�งแวดล้้อม และ ซึ่่� ง พ บ เ ฉ พ า ะ ใ น พื้้� น ที่่� ตำำ�บ ล เ ข า ดิิ น การเพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำำ�� ด้ว้ ยวิธิ ีธี รรมชาติิ
อนุุรัักษ์ท์ รัพั ยากรธรรมชาติิ โดยจะได้้ เท่่านั้้�น ระบบนิิเวศของตำ�ำ บลเขาดิิน โดยขุุดร่่องน้ำ��ำ ไว้ร้ อบนาเพื่่อ� ชักั น้ำ�ำ� เข้า้ หรือื
นำำ�เสนอข้อ้ มููลเกี่่ย� วกับั ระบบนิเิ วศและ ถืือได้้ว่่าเป็็นอาณาบริิเวณที่่�เป็็นแหล่่ง ปิิดเพื่่�อป้้องกัันน้ำ�ำ� เข้้ามา เพื่่�อควบคุุม
การใช้้ประโยชน์์ทรััพยากรในบริิเวณ ที่่�อยู่่�อาศััยของสััตว์์น้ำ��ำ และเป็็นพื้้�นที่่� น้ำ��ำ จืืด น้ำ��ำ เค็ม็ น้ำ��ำ กร่่อยได้ต้ ามต้อ้ งการ
ตำ�ำ บลเขาดิิน อำำ�เภอบางปะกง จังั หวััด เ กษต ร ก ร ร ม ชั้้� น ดีี ที่่� ส า ม า ร ถทำำ�ก า ร ทำำ�ให้้สามารถทั้้�งทำ�ำ นาปลููกข้้าวและ
ฉะเชิิงเทรา ซึ่�ง่ ทั้้ง� ตำำ�บลมีีพื้้�นที่่ท� ั้้�งหมด ประมง และเกษตรกรรมในพื้้�นที่่� เลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ เช่่น กุ้้�ง ปูู ปลา ได้ด้ ้ว้ ย
14,328 ไร่่ หนึ่่�งในสี่่�ของทั้้�งหมดเป็็น เดีียวกััน ที่่�ดินิ บริิเวณนี้้เ� ป็น็ พื้้น� ที่่�ลุ่ม�่ ต่ำำ�� ในช่่วงต้้นฤดููฝนจะมีีการเปิิด

4ดููข้อ้ มููลเพิ่่ม� เติิม http://bit.ly/39jkfkT

22

ประตููน้ำ�ำ� ขนาดเล็็กในแต่่ละแปลงนา จะเพิ่่ม� ระดับั อีีกรอบในช่่วงฤดููฝน ก็็จะ อ ย่่ า ง ไ ร ก็็ ดีี ห ลัั ง จ า กบริิ ษัั ท
ปล่่อยน้ำ��ำ เค็็มออก และชัักน้ำำ�� จืืดเข้้า ปล่่อยน้ำ��ำ ออกจัับสััตว์์น้ำ��ำ ทั้้�งหมดขาย เอกชนได้้ซื้้�อที่่�ดิินแล้้วได้้ดำ�ำ เนิินการให้้
เพื่่�อล้้างความเค็็มจากผิิวดิิน (ผืืนนา) และเตรีียมสำ�ำ หรัับ การทำำ�นา วนเวีียน เกษตรกรที่่�เช่่าที่่�ดิินออกไปจากพื้้�นที่่�
และน้ำำ�� จืืดที่่�ขัังในท้้องนาก็็ช่่วยป้้องกััน เช่่นนี้้� ในแต่่ละปีี ยังั คงเหลือื เกษตรกรไม่่เกินิ 10 ครัวั เรือื น
คราบเกลืือขึ้้�นมาสู่�่ผิิวดิินและร่่องน้ำ��ำ ในระยะที่่�ผ่่านมามีีบริิษััทเอกชน ที่่�ยัังไม่่ออกไปจากที่่�ดิินเนื่่�องจากไม่่มีี
รอบนายัังทำำ�ให้้เลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ�� ที่่�มากัับ แห่่งหนึ่่ง� เข้า้ ไปซื้้อ� ที่่ด� ินิ จำำ�นวนมากเพื่่อ� ที่่� ดิิ น ที่่� อื่่� น อีี ก แ ต่่ก็็ ไ ม่่รู้้� อ น า ค ต ข อ ง
น้ำำ�� จืื ด ใ น ร ะ ห ว่่ า ง ทำ�ำ น า ไ ด้้ อ ย่่ า ง ดีี จััดตั้้�งนิิคมอุุตสหกรรมในตำำ�บลเขาดิิน ตนเองจะทำำ�อย่่างไร มัันช่่างง่่ายดาย
จากนั้้�นทำ�ำ นาไถหว่่านน้ำ��ำ ตม เลี้้�ยงสััตว์์ รวมเนื้้อ� ที่่� 2,261 ไร่่5 ประกอบกับั ต่่อมา เกิินไปจนคนในชุุมชนที่่�ตำ�ำ บลเขาดิิน
น้ำ�ำ� จืดื ไปจนกว่่าจะเก็บ็ เกี่่ย� วข้า้ วระหว่่าง ได้ม้ ีกี ารจัดั ทำ�ำ ผังั เมือื งรวมตามนโยบาย ต่่างก็็ไม่่มีีใครคาดคิิดว่่าการที่่�คนหนึ่่�ง
ช่่วงเดืือนพฤศจิิกายน-เมษายน เป็็น การส่่งเสริิมเขตพััฒนาพิิเศษภาค- ระบายสีีม่่วงบนแผนที่่�แล้้วจะส่่งผล
ช่่วงเวลาที่่�น้ำำ�� เค็็มหนุุนมากชาวนาก็็จะ ตะวัันออก (อีีอีีซีี) ทำำ�ให้้มีีการกำ�ำ หนด ทำำ�ให้้พวกเขา และใครหลายต่่อหลาย
ปล่่อยน้ำ��ำ กร่่อยหรืือน้ำำ��เค็็มเข้้ามาผสม พื้้� น ที่่� เป็็ น สีี ม่่ ว ง ห รืื อ ที่่� ดิิ น ป ร ะ เ ภ ท คนต้้องพลััดที่่น� าคาที่่�อยู่่�ไปตลอดกาล
ในพื้้�นที่่�นาหลัังจากเก็็บเกี่่�ยวข้้าวแล้้ว อุุตสาหกรรม จากเดิิมที่่�กำ�ำ หนดให้้
ซึ่�่งเป็็นช่่วงเดีียวกัันกัับที่่�น้ำำ�� ในแม่่น้ำ��ำ เป็็นพื้้�นที่่�เกษตรกรรม พื้้�นที่่�ดัังกล่่าว
บางปะกงกลายเป็็นน้ำ�ำ� กร่่อย-เค็็ม ทั้้ง� หมดคนในชุุมชนได้เ้ ช่่าทำ�ำ “นาขาวังั ”
เมื่่�อปล่่อยน้ำ�ำ� กร่่อย-น้ำ��ำ เค็็มเข้้านาขาวััง มานานหลายสิิบปีีซึ่่�งสามารถสร้้าง
ก็็จะมีีบรรดาสััตว์์น้ำำ�� กร่่อย-น้ำ��ำ เค็็ม ร า ย ไ ด้้ ใ ห้้ กัั บ เ กษต ร ก ร ม า กกว่่ า
ตามธรรมชาติเิ ข้า้ มาด้ว้ ย ขณะที่่ช� าวบ้า้ น การทำำ�นาในบริิเวณอื่่�นๆ เนื่่�องจาก
บางรายอาจจะมีีการลงทุุนปล่่อยพัันธุ์์� เป็็ น ก า ร ทำ�ำ น า ผลิิ ต เ ม ล็็ ด พัั น ธุ์์�ข้้ า ว
สััตว์์น้ำำ��พวกกุ้้�งหรืือปลาน้ำำ��กร่่อยเพิ่่�ม ห อ ม ปทุุ ม ที่่� ดีี�ี ที่่� สุุ ด ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ
แ ล้้ ว ท ย อ ย จัั บตัั ว ที่่� โ ต ไ ด้้ ข น า ด ข า ย และ ยัั งเป็็ นพื้้� นที่่� เพาะ เลี้้� ยงสัั ตว์์ น้ำำ��
ทีลี ะน้อ้ ย โดยใช้ล้ อบดักั และก่่อนน้ำ��ำ จืดื ตามฤดููกาลของแม่่น้ำำ��บางปะกงอีกี ด้ว้ ย

5รายงานความเห็็นของที่่ป� รึกึ ษาทางการเงินิ อิิสระเกี่่ย� วกับั รายงานที่่เ� กี่่�ยวโยงกัันของบริษิ ัทั พลัังงานบริิสุุทธิ์์� จำ�ำ กัดั (มหาชน) โดย บริิษััทฟิินเน็ก็ ซ์์ แอ๊๊ดไวเซอ
รี่่� จำ�ำ กััด วัันที่่� 30 มีีนาคม 2563 https://www.set.or.th/set/pdfnews.do?newsId=15863030045921&sequence=2020041493

23

คุ้้ง� น้ำ��ำ แม่่น้ำ��ำ บางปะกง บริเิ วณปากแม่น่ ้ำ��ำ อ.บางปะกง จ.ฉะเชิงิ เทรา

24

25

2. สีีเขีียวกับั สีมี ่ว่ ง: นััยทางนิเิ วศในผังั เมืืองปากน้ำำ��บางปะกง

นิเิ วศสามน้ำ��ำ : เมื่่อ� แม่น่ ้ำำ��มาพบทะเล

น้ำำ��จืดื จากต้น้ น้ำ�ำ�ไหลเรื่่อ� ยลงมาเจือื กับั น้ำ��ำ ทะเลกลายเป็น็ น้ำำ��กร่อ่ ยหรือื น้ำ��ำ เค็ม็ แล้้วแต่ค่ วามเข้้มข้้นของปริมิ าณน้ำำ�� เค็ม็
และน้ำ�ำ�จืดื ที่เ่� จือื ผสมกันั ณ บริเิ วณปากแม่น่ ้ำ�ำ� บางปะกง ซึ่ง�่ เป็น็ จุดุ ที่เ่� มื่่อ� แม่น่ ้ำำ��ได้้มาพบกับั ทะเลและได้้เกิดิ การสร้้างสรรค์์
อาณาบริิเวณที่�่ราบลุ่่�มปากแม่่น้ำ�ำ�บางปะกงมีีลัักษณะเป็็น “ระบบนิิเวศสามน้ำำ��” ที่่�ระบบน้ำ��ำ จืืด น้ำำ��เค็็ม และน้ำ��ำ กร่่อย
เป็น็ ระบบนิิเวศเฉพาะตััวที่เ่� ป็็นแหล่่งที่�อ่ ยู่่�อาศััยของพืชื พรรณ สััตว์์น้ำ�ำ� สััตว์์ครึ่่�งบกครึ่่ง� น้ำำ�� จากทั้้�งทะเลและแม่น่ ้ำำ��มาพบ
กัันใช้้พื้้�นที่่�นิิเวศนี้้�เป็็นแหล่่งอาหารหลบภััยวางไข่่อนุุบาลตััวอ่่อนของสััตว์์น้ำ��ำ นานาชนิิด ซึ่�่งมีีความอุุดมสมบููรณ์์ และมีี
ความสำ�ำ คััญทั้้ง� ในทางนิเิ วศวิิทยาและเศรษฐกิจิ มากที่่�สุดุ แห่่งหนึ่่ง� ในลุ่่�มน้ำำ��

ทั้้� ง นี้้� มีี ปัั จ จัั ย แ ล ะ เ งื่่� อ น ไ ข 2. ระบบการขึ้้�นลงของน้ำำ�� ทะเล บริเิ วณปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกงมีคี รบ
ทางธรรมชาติิที่่�สำ�ำ คััญอย่่างน้้อย 3 ซึ่่�งได้้รัับอิิทธิิพลจากกระแสลมและ ทั้้�ง 3 ปััจจััยดัังกล่่าว ทำ�ำ ให้้ระบบ
ป ร ะ ก า ร ที่่� ทำ�ำ ให้้ พื้้� น ที่่� นิิ เว ศ ส า ม น้ำำ�� จันั ทรคติิทำำ�ให้้เกิิดระบบน้ำ�ำ� ไหล ขึ้้น� ลง นิิเวศมีีลักั ษณะเป็น็ “นิิเวศสามน้ำ�ำ� ” ที่่�มีี
มีี ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย แ ล ะ ค ว า ม อุุ ด ม ที่่ม� ีคี วามสลับั ซับั ซ้อ้ นและละเอียี ดอ่่อน ความอุุดมสมบููรณ์์ตามธรรมชาติิและ
สมบููรณ์์ ได้แ้ ก่่ มากกว่่าพื้้น� ที่่ส� ่่วนอื่่น� ของลุ่่�มน้ำ��ำ ความหลากหลายของทรัพั ยากรสัตั ว์น์ ้ำ�ำ�
1. ตะกอนดิินและธาตุุอาหารที่่� 3. พื้้น� ที่่ห� ัวั น้ำำ��จืดื -กลางน้ำ��ำ กร่่อย- จากการประเมิินความอุุดมสมบููรณ์์
พััดพามาจากตอนบนของลุ่�่มน้ำำ�� ลง และปลายน้ำำ��เค็็ม เป็็นปััจจััยสำำ�คััญ ของทรััพยากรประมงในระบบนิิเวศ
สู่�่ทะเลในช่่วงฤดููน้ำ�ำ�หลาก กลายเป็็น ที่่� ก่่ อ ใ ห้้ เ กิิ ด ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย แ ล ะ น้ำ�ำ�กร่่อยแม่่น้ำ��ำ บางปะกงโดยศููนย์์วิิจััย
แหล่่งอาหารที่่�สำ�ำ คััญของสััตว์์น้ำำ�� ใน ความอุุดมสมบููรณ์์ของพืืช สััตว์์น้ำำ�� ทรััพยากรทางทะเลและชายฝั่�่งอ่่าว
บริเิ วณปากแม่่น้ำ�ำ� และในท้้องทะเล และสิ่่ง� มีีชีวี ิิตในน้ำ�ำ� 6 ไทยตอนบน เมื่่�อปีี 2548 ระบุุว่่า

6โครงการสิิทธิชิ ุุมชนศึกึ ษา ประชาคมคนรัักแม่่กลอง มููลนิธิ ิฟิ ื้้น� ฟููชีวี ิิตและธรรมชาติิ, นิิเวศสามน้ำ�ำ� (คณะอนุุกรรมาการด้้านที่่�ดิินและน้ำำ�� คณะกรรมการสิทิ ธิิ
มนุุษยชนแห่่งชาติิ สำำ�นัักงานสิิทธิมิ นุุษยชนแห่่งชาติ,ิ 2547) หน้้า 11-13 จาก http://library.nhrc.or.th/ulib/document/Fulltext/F00031.pdf

26

พบพันั ธุ์์�ปลารวม 170 ชนิดิ ใน 53 วงค์์ guinensis) เคยตาดำำ� (Mesopodopsis ป่่าชายเลนที่่�สภาพสมบููรณ์์ ปััจจุุบััน
ความหลากหลายชนิิดสะท้้อน orientalis) เป็็นสััตว์์น้ำ��ำ ขนาดเล็็กที่่�มีี เหลือื อยู่ไ�่ ม่่มากนักั แถบบริเิ วณริมิ แม่่น้ำ��ำ
ให้้เห็็นถึึงการที่่�สััตว์์น้ำ�ำ� ต่่างๆ ได้้เข้้า ความสำำ�คัญั พบมากกว่่าร้อ้ ยละ 507 ลำ�ำ ค ล อ ง แ ต่่ โ ด ย ม า ก เป็็ น พื้้� น ที่่� มีี
ใช้้ประโยชน์์ในลุ่่�มน้ำำ��นี้้� โดยการเป็็น ปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง (Estuary) เอกสารสิิทธิ์์�และเป็็นบ่่อเพาะเลี้้�ยง
ถิ่่�นที่่�อยู่่�อาศััยแหล่่งอาหารและแหล่่ง เป็็นส่่วนหนึ่่�งของพื้้�นที่่�ชุ่�่มน้ำ��ำ แม่่น้ำ�ำ� สััตว์์น้ำ�ำ� ซึ่ง�่ ในปีี 2557 พบว่่า จัังหวััด
ผสมพัันธุ์์�และอนุุบาลปลาวััยอ่่อนของ บางปะกงที่่�มีีความสำ�ำ คััญระดัับชาติิ8 ฉะเชิงิ เทรามีพี ื้้น� ที่่ท� ี่่ม� ีสี ภาพป่า่ ชายเลน
ปลาน้ำำ��จืืด ปลาน้ำ�ำ� กร่่อยและปลาทะเล มีีสภาพเป็็นชายฝั่่�งทะเลปากแม่่น้ำ��ำ ทั้้�งหมด 7,585.32 ไร่่ โดยเป็็นป่่า
โดยพบปลาวััยอ่่อนทั้้�งสิ้้�น 27 วงศ์์ หาดโคลน หาดเลน หาดทราย ที่่� อ ยู่�่ น อ ก เ ข ต อ นุุรัั ก ษ์์ 7 , 3 7 5 ไร่่
พบความแตกต่่างทั้้�งในองค์์ประกอบ มีีป่่าชายเลน พื้้�นที่่�เกิิดจากดิินตะกอน (ร้อ้ ยละ 97) และในเขตอนุุรักั ษ์์ 210 ไร่่
ชนิดิ และปริมิ าณปลาวัยั อ่่อน และปลา ที่่� แ ม่่น้ำำ�� พัั ด พ า ม า ตก ส ะ ส ม เ ค ย มีี (ร้้อยละ 3) ป่่าชายเลนที่่�เหลืืออยู่�่
ที่่�โตเต็็มวััยในช่่วงฤดููแล้้งและฤดููฝน
ทั้้� ง นี้้� กุ้้� ง ที่่� เป็็ น สัั ตว์์ น้ำำ�� เป้้ า ห ม า ย ท า ง ความหลากหลายชนิิดสะท้้อนให้้เห็็นถึึงการที่่�
การประมงที่่�สำ�ำ คััญในบริิเวณนี้้� คืือ สััตว์์น้ำำ��ต่่าง ๆ ได้้เข้้าใช้้ประโยชน์์ในลุ่่�มน้ำำ��นี้้�
กุ้้�งก้า้ มกราม (Macrobrachium Rosen- โดยการเป็็นถิ่่�นที่่�อยู่่�อาศััยแหล่่งอาหาร
bergii) กุ้้�งหััวมััน (Metapenaeus และแหล่่งผสมพัันธุ์์�และอนุุบาลปลาวััยอ่่อน
brevicomis) กุ้้�งตะกาด (Metapeneus ของปลาน้ำำ��จืืด ปลาน้ำำ��กร่่อยและปลาทะเล
spp.) และกุ้้�งแชบ๊ว๊ ย (Penaeus mer-

7ณิิฏฐารัตั น์์ ปภาวสิทิ ธิ์์� และคณะ. (2548). ระบบนิิเวศน้ำำ��กร่่อยแม่่น้ำ�ำ�บางปะกง กรมทรัพั ยากรทางทะเลและชายฝั่�่ง. (ศููนย์์วิิจััยทรัพั ยากรทางทะเลและชายฝั่ง�่
อ่่าวไทยตอนบน กรมทรัพั ยากรทางทะเลและชายฝั่ง่� กระทรวงทรััพยากรธรรมชาติแิ ละสิ่่ง� แวดล้้อม 2548) หน้า้ 158-159

8พื้้�นที่่ช� ุ่ม�่ น้ำ�ำ� แม่่น้ำำ��บางปะกงเป็น็ พื้้น� ที่่�ชุ่่�มน้ำ�ำ�ที่่�มีีความสำ�ำ คััญระดัับชาติิ ตามมติคิ ณะรัฐั มนตรีี เมื่่�อวัันที่่� 3 พฤศจิิกายน 2552 พื้้น� ที่่ช� ุ่ม�่ น้ำ��ำ แม่่น้ำ�ำ� บางปะกง
ครอบคลุุมพื้้�นที่่�กิ่่�งอำำ�เภอคลองเขื่่�อน อำำ�เภอบางคล้า้ อำ�ำ เภอบางปะกง อำ�ำ เภอบ้า้ นโพธิ์์� อำ�ำ เภอเมืืองฉะเชิิงเทรา จัังหวััดฉะเชิงิ เทรา อำ�ำ เภอพานทอง อำำ�เภอ
เมืืองชลบุุรีี จัังหวััดชลบุุรีี และอำำ�เภอบางบ่่อ จังั หวััดสมุุทรปราการ มีพี ื้้น� ที่่ค� ำ�ำ นวณได้ต้ ามระบบสารสนเทศภููมิิศาสตร์์ มีีพื้้�นที่่ร� วมทั้้�งหมด 126,838 ไร่่,
สำ�ำ นักั งานนโยบายและแผนทรัพั ยากรธรรมชาติิและสิ่่ง� แวดล้้อม เข้้าถึึงเมื่่อ� วันั ที่่� 27 มิ.ิ ย. 2564 ที่่� http://chm-thai.onep.go.th/ramsarsite60/project/15/

27

ส่่ ว น ใ ห ญ่่ อ ยู่่� ใ น เ ข ตพื้้� น ที่่� อำำ� เ ภ อ ตารางแสดงพื้นท่ีปา่ ชายเลนรายต�ำบลในจังหวดั ฉะเชงิ เทรา
บ า ง ป ะ ก ง แ ล ะ อำำ� เ ภ อ บ้้ า น โ พ ธิ์์�
เพีียงเล็็กน้้อย จากตารางจะเห็็นว่่า ตำำ�บล ป่า่ ชายเลนตามมติ ิ ป่า่ ชายเลน
เนื้้�อที่่�ป่่าชายเลนคงสภาพ มีีอยู่่�ใน คงสภาพ
ตำำ�บลบางปะกง และตำำ�บลเขาดินิ มาก อำ�ำ เภอ
ที่่�สุุด
กรมทรัพั ยากรทางทะเลและชายฝั่ง�่
ได้้ดำ�ำ เนิินการสำ�ำ รวจความหลากหลาย อ.บางปะกง เขาดิิน 3,329.94 2,189.06
ของสัังคมพืืชและสััตว์์ในป่่าชายเลน ท่า่ ข้้าม 7,951.19 1,228.57
จัังหวััดฉะเชิิงเทรา ท้้องที่่�ตำำ�บลบาง ท่า่ สะอ้า้ น 656.09 190.60
ซ่่อน อำำ�เภอบ้้านโพธิ์์�, ตำำ�บลเขาดิิน บางปะกง 9,390.09 2,191.71
ตำ�ำ บลบางผึ้้�ง ตำำ�บลบางปะกง ตำำ�บล บางผึ้ง�้ 671.13 484.34
ท่่าข้้าม และตำ�ำ บลสองคลอง อำำ�เภอ สองคลอง 6,813.42 1,015.96
บางปะกง ซึ่�ง่ เป็็นข้อ้ มููลในปีี 2558 พบ อ.บ้า้ นโพธิ์์� บางซ่อ่ น 560.33 285.09
ความหลากหลายของพัันธุ์์�ไม้้ป่่าชาย อ.เมืือง คลองนา 20.62 0
เลน 13 ชนิิด แมลง 39 ชนิดิ นก 30 บางตีนี เป็็ด 227.55 0
ชนิดิ เห็ด็ รา 6 ชนิิด สััตว์์น้ำ��ำ เศรษฐกิิจ บางพระ 20.11 0
7 ชนิดิ (ปลา 5 ชนิดิ ปูู 2 ชนิดิ ) สิ่่�งมีี รวมพื้้น� ที่่� (ไร่)่
ชีวี ิิต เช่่น หอย ปูู ชนิดิ ต่่างๆ 11 ชนิดิ 29,640.47 7,585.32
ผลผลิิตมวลชีีวภาพและการกัักเก็็บ
คาร์์บอน มีมี วลชีีวภาพทั้้ง� หมดเท่่ากับั ที่่�มา: กรมทรัพั ยากรทางทะเลและชายฝั่�ง่ เข้้าถึึงที่่� https://dmcrth.dmcr.go.th/attachment/ab/
19.696 ตัันต่่อไร่่ แบ่่งเป็็นมวลชีีวภาพ download.php?WP=oJW3LHj3oGMaG3FDnoy44UOeoFM3Axj4oH9axUF5nrO4MNo7o-
เหนืือดิิน 8.336 ตัันต่่อไร่่ และมวล 3Qo7o3Q
ชีีวภาพใต้้ดิิน 11.360 ตันั ต่่อไร่่
จากการศึึกษาของณิิฏฐารััตน์์ ในช่่วงเดืือนมกราคม-ธัันวาคม 2547
ปภาวสิิทธิ์์� และคณะ9 ด้้านสภาพ- พบว่่า คุุณภาพน้ำ��ำ ในแม่่น้ำำ��บางปะกง
แวดล้้อมและทรััพยากรสิ่่�งมีีชีีวิิตใน ตอนล่่างตั้้�งแต่่อำำ�เภอบางคล้้าลงมา
ระบบนิิเวศน้ำ��ำ กร่่อยแม่่น้ำำ�� บางปะกง ถึึงอำ�ำ เภอเมืืองอยู่�่ในสภาพเสื่่�อมโทรม

9อ้้างแล้้ว.

28

บริิเวณต้้นน้ำ��ำ ของแม่่น้ำ��ำ บางปะกง ค่่อนข้้างนิ่่�ง ทำำ�ให้้เกิิดการตกตะกอน ดำำ�เนิินการเปิิดปิิดประตููเขื่่�อน เมื่่�อวััน
ทั้้�งแม่่น้ำ�ำ�ปราจีีนบุุรีี แม่่น้ำ�ำ�นครนายก ได้้ง่่าย ทำ�ำ ให้้มีีการสะสมโลหะหนัักได้้ ที่่� 6 มกราคม 2543 ได้ก้ ่่อผลกระทบ
และบริิเวณปากแม่่น้ำำ�� บางปะกง เป็็น มาก และจากการศึึกษาองค์์ประกอบ ต่่อระบบนิิเวศของแม่่น้ำ��ำ บางปะกง
บริิ เว ณที่่� มีี ก า ร ส ะ ส ม ข อ ง ปริิ ม า ณ ชนิิดของสััตว์์หน้้าดิินในระบบนิิเวศ อย่่างรุุนแรง การปิิดประตููกัักน้ำ��ำ จืืด
โ ล ห ะ ห นัั ก ใ น ดิิ น ต ะ ก อ น ค่่ อ น ข้้ า ง น้ำ��ำ กร่่อยแม่่น้ำ��ำ บางปะกง พบสภาพ ทำำ�ให้้เกิิดปััญหาน้ำำ��เสีียบริิเวณเหนืือ
มาก อาจเนื่่�องจากบริิเวณนี้้�มีีการใช้้ ระบบนิิเวศที่่�มีีการรบกวนหรืือเสื่่�อม เขื่่อ� น และการปิดิ ประตููเขื่่อ� นช่่วงข้า้ งแรม
ประโยชน์์หรืือมีีแหล่่งกำ�ำ เนิิดของโลหะ สภาพ ความหลากหลายชนิดิ ของสัตั ว์์ ที่่�น้ำ�ำ�ลด ทำ�ำ ให้้ไม่่มีีน้ำ��ำ ใต้้เขื่่�อนจึึงเกิิด
หนัักมากกว่่าบริิเวณอื่่�นๆ ในแม่่น้ำ�ำ� หน้้าดิินน้้อยมาก อัันเป็็นผลมาจาก ปัั ญ ห า ก า ร พัั ง ท ล า ย ข อ ง ตลิ่่� ง แ ล ะ
บางปะกง บริิเวณที่่�ทำำ�การสร้้างเขื่่�อน การเปลี่่�ยนแปลงความเค็็มและการ สิ่่�งปลููกสร้า้ งบริเิ วณท้้ายเขื่่อ� น แต่่หาก
ทดน้ำ��ำ บางปะกงเป็็นอีีกบริิเวณหนึ่่�ง เปลี่่ย� นแปลงคุุณลักั ษณะ และคุุณภาพ ปิิดประตููเขื่่�อนช่่วงข้้างขึ้้�น น้ำ��ำ ทะเลจะ
ที่่�มีีการสะสมของปริิมาณโลหะหนััก ของดินิ ตะกอน หนุุนขึ้้�นสููงเข้้าไปตามลำ�ำ คลอง ที่่�เป็็น
ในดิินตะกอนค่่อนข้้างสููงเนื่่�องจาก การสร้้างเขื่่�อนทดน้ำำ��บางปะกง แหล่่งเพาะปลููกของชาวบ้้าน ทำำ�ให้้
เป็็นบริิเวณที่่�มีีการไหลเวีียนของน้ำ��ำ ซึ่่�งสร้้างเสร็็จในปีี 2542 และเริ่่�มเปิิด พืืชผลทางการเกษตรเสีียหาย ในท้้าย
ที่่�สุุดกรมชลประทานจึึงยกเลิิกการปิิด
พบสภาพระบบนิิเวศที่่�มีีการรบกวน ประตููเขื่่อ� นทดน้ำำ�� บางประกง ปล่่อยให้้
หรืือเสื่่�อมสภาพ ความหลากหลายชนิิด น้ำ��ำ ไหลตามธรรมชาติิ นอกจากนั้้�น ใน
ของสััตว์์หน้้าดิินน้้อยมาก ช่่วงดำ�ำ เนินิ การของเขื่่�อน บริเิ วณเหนือื
อัันเป็็นผลมาจากการเปลี่่�ยนแปลงความเค็็ม เขื่่�อน มีีเกิิดการปนเปื้�้อนสารอิินทรีีย์์
และการเปลี่่�ยนแปลงคุุณลัักษณะ สููง จากอััตราการไหลที่่�เปลี่่�ยนไปจาก
และคุุณภาพของดิินตะกอน ธรรมชาติิ ส่่วนบริิเวณท้้ายน้ำ��ำ เมื่่�อน้ำ��ำ
จืืดไหลลงมาน้้อย จึึงเกิิดการลุุกล้ำำ��
ของน้ำำ��เค็็มขยายตััวเพิ่่�มขึ้้�น ปลาที่่เ� คย
มีีในลำำ�น้ำ��ำ กว่่า 350 ชนิิด หายไปกว่่า
100 ชนิดิ 10

10 ดำ�ำ รงวิิชาการ (Damrong Journal) Vol 4 No.2 2005 วารสารรวมบทความทางวิิชาการ คณะโบราณคดีี มหาวิิทยาลัยั ศิิลปากร http://www.dam-
rong-journal.su.ac.th/?page=view_article&article_id=292

29

ผังั เมือื ง - ตำำ� บ ล ส อ ง ค ล อ ง อำำ� เ ภ อ หมู่�่บ้้าน ครััวเรืือนส่่วนใหญ่่ทำ�ำ ประมง
และการใช้ป้ ระโยชน์พ์ ื้้น� ที่่� บางปะกง จัังหวััดฉะเชิิงเทรา มีี เป็็นอาชีีพหลััก การทำ�ำ ประมงชายฝั่�่ง
บริิเวณปากน้ำ��ำ บางปะกง จำ�ำ นวน 10 หมู่บ�่ ้้าน พื้้�นที่่ส� ่่วนใหญ่่ใน โดยเฉพาะการเพาะเลี้้ย� งปลากะพงขาว
เขตตำำ�บลสองคลอง เป็น็ พื้้น� ที่่ใ� ช้ใ้ นการ ในกระชัังถืือเป็็นรายได้้สำ�ำ คััญของ
ณรงค์์ วีีระไวทยะ และคณะ เลี้้ย� งกุ้้�ง เลี้้ย� งปลา และมีกี ารทำ�ำ ประมง ประชาชน ข้อ้ มููลในปีี 2554 มีคี รัวั เรือื น
(2555)11 ศึึกษาการใช้ป้ ระโยชน์พ์ ื้้น� ที่่� ชายฝั่่�งบริิเวณที่่�น้ำ�ำ� ตื้้�น และมีีการ ที่่�ประกอบอาชีีพเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ�-
บริิเวณปากแม่่น้ำ�ำ�บางปะกง โครงการ เพ า ะ เ ลี้้� ย ง ห อ ย แ ม ล ง ภู่�่ ต า ม ช า ย ฝั่่� ง กร่่อยและน้ำ��ำ ทะเลจำ�ำ นวน 22 ครัวั เรือื น
เสริิมสร้้างการบููรณาการจััดการระบบ ก า ร ทำ�ำ ป ร ะ ม ง มีี ทั้้� ง ป ร ะ ม ง น้ำำ�� จืื ด มีีรายได้้เท่่ากัับ 300,000 บาทต่่อปีี
นิิเวศพื้้�นที่่�คุ้้�มครองสิ่่�งแวดล้้อมปาก การเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ� จืืด-น้ำ�ำ�กร่่อย- นอกจากนี้้� ยัังมีีครััวเรืือนที่่�ประกอบ
แม่่น้ำำ�� บางปะกง พื้้น� ที่่บ� ริเิ วณปากแม่่น้ำ��ำ น้ำ��ำ เค็ม็ โดยข้อ้ มููลในปีี 2554 มีีรายได้้ อาชีพี เพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำ��ำ จืดื การทำ�ำ บ่่อกุ้้�ง
บางปะกง 4 ตำ�ำ บล พบว่่า แต่่ละตำ�ำ บลมีี จากการทำ�ำ ประมง ได้้แก่่ รายได้้จาก การออกเรืือหาปลาและสัตั ว์น์ ้ำ�ำ� ชายฝั่�ง่
การประกอบอาชีพี หลักั ทั้้ง� ในอดีตี และ เพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำ�ำ� กร่่อยหรือื น้ำ�ำ� เค็ม็ เป็น็ และไกลฝั่่�งด้้วยเรืือใหญ่่
ปััจจุุบััน สรุุปดังั นี้้� รายได้้สููงที่่�สุุด คืือ 116,296 บาทต่่อ - ตำ�ำ บลคลองตำ�ำ หรุุ อำ�ำ เภอ
- ตำ�ำ บลท่า่ ข้า้ ม อำำ�เภอบางปะกง ครัวั เรือื นต่่อปีี รองลงมาคือื รายได้จ้ าก เมืือง จัังหวััดชลบุุรีี ประกอบด้้วย
จังั หวัดั ฉะเชิงิ เทรา มีจี ำ�ำ นวน 8 หมู่บ�่ ้า้ น การทำำ�ประมงทะเลขนาดเล็็ก เท่่ากัับ เทศบาลตำำ�บลคลองตำ�ำ หรุุ จำ�ำ นวน 5
เดิิมประชาชนประกอบอาชีีพทางการ 111,929 บาทต่่อครััวเรือื นต่่อปีี รายได้้ หมู่่�บ้้าน และองค์์การบริิหารส่่วน-
เกษตรและประมงเป็น็ หลักั แต่่ปัจั จุุบันั จากการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ จืืด เท่่ากัับ ตำำ�บลคลองตำ�ำ หรุุ จำ�ำ นวน 4 หมู่่�บ้้าน
ประชาชนส่่วนใหญ่่ประกอบอาชีีพใน 103,704 บาทต่่อครััวเรืือนต่่อปีี และ ประชากรประกอบอาชีีพทำ�ำ นาเกลืือ
โรงงานอุุตสาหกรรม เนื่่อ� งจากการทำำ� รายได้้จากการทำ�ำ ประมงทะเลน้ำำ��จืืด และเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ��เค็็ม คิิดเป็็น
เกษตรประสบปัญั หาขาดแคลนน้ำ�ำ� แต่่ เท่่ากัับ 62,353 บาทต่่อครััวเรือื นต่่อปีี ร้้อยละ 20 และมีีผลผลิิตทางการ
ยัังคงเหลืือการประกอบอาชีีพประมง - ตำำ� บ ล บ า ง ป ะ ก ง อำำ� เ ภ อ เกษตรที่่�สำ�ำ คััญ เช่่น เกลืือสมุุทร กุ้้�ง
อยู่�่ คือื การทำ�ำ ประมงบริเิ วณปากอ่่าว บ า ง ป ะ ก ง จัั ง ห วัั ด ฉ ะ เ ชิิ ง เท ร า ปูู ปลา เป็็นต้น้ สำำ�หรัับการทำ�ำ ประมง
ก า ร เ ลี้้� ย ง ป ล า ก ะ พ ง ข า ว บริิ เว ณริิ ม ประกอบด้ว้ ย เทศบาลตำำ�บลบางปะกง จัับสััตว์์น้ำำ��ธรรมชาติิโดยวิิธีีธรรมชาติิ
แม่่น้ำำ�� บางปะกง การเลี้้�ยงปููทะเล จำำ�นวน 13 หมู่�่บ้้าน และ องค์์การ จำ�ำ นวนร้้อยละ 10
เป็น็ ต้น้ บริหิ ารส่่วนตำำ�บลบางปะกง จำำ�นวน 10

11ณรงค์์ วีีระไวทยะ, ไพลิิน จิติ รชุ่่ม� , สันั ติิ พ่่วงเจริิญ, อ้้างแล้ว้

30

บ่่อเพาะเลี้้�ยงสััตว์น์ ้ำ��ำ บริิเวณปากแม่น่ ้ำ�ำ�บางปะกง

31

พื้้�นที่่�ลุ่�่มน้ำำ��บางปะกงเป็็นบริิเวณ 124 ฟาร์์ม และเนื้้�อที่่�เพาะฟัักอนุุบาล ครอบคลุุมพื้้�นที่่�ตำำ�บลเขาดิิน อำำ�เภอ
ที่่�มีีศัักยภาพในการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ กุ้้�งทะเลจำำ�นวน 161 ไร่่ อย่่างไรก็ต็ าม บางปะกง จัังหวััดฉะเชิิงเทรา ซึ่่�ง
สููง โดยสามารถเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ��ได้้ทั้้�ง การเลี้้�ยงปลาในกระชัังตั้้�งแต่่ปีี 2550 เป็็นพื้้�นที่่�กรณีีศึึกษาของงานศึึกษา
น้ำ�ำ� จืดื น้ำ�ำ� กร่่อย และน้ำ�ำ� ทะเล ดังั จะเห็น็ ได้้ ถึงึ ปีี 2556 มีีพื้้�นที่่�เลี้้�ยงปลาในกระชังั นี้้� และเป็็นส่่วนหนึ่่�งของพื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำ�ำ�
จากในปีี 2555 พื้้น� ที่่จ� ังั หวัดั ฉะเชิงิ เทรา ลดลง 77.28 ไร่่ เนื่่อ� งจากการเลี้้ย� งปลา บริเิ วณปากแม่่น้ำำ��บางปะกง โดยตำำ�บล
มีีจำำ�นวนเกษตรกรที่่�ขึ้้�นทะเบีียนฟาร์์ม ในกระชัังประสบปััญหาจากปััญหา เขาดิินนั้้�นมีีลัักษณะเฉพาะต่่างจาก
เลี้้�ยงกุ้้�งทะเลจำำ�นวน 3,971 ราย มีี สภาพพื้้�นที่่�ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไป มีีการ พื้้�นที่่� 4 ตำ�ำ บล คือื เป็น็ พื้้น� ที่่ท� ี่่ม� ีกี ารทำ�ำ
จำ�ำ นวนฟาร์์มเลี้้�ยงกุ้้�ง 4,172 ฟาร์์ม ตื้้�นเขิินของลำำ�น้ำำ�� การทิ้้�งขยะ และ นาข้้าวและเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ� ในพื้้�นที่่�
เนื้้�อที่่�เลี้้�ยงรวม 37,828 ไร่่ ผลผลิิต ปล่่อยน้ำ��ำ เสีียลงสู่่�แหล่่งน้ำ��ำ ทำ�ำ ให้้เกิิด เดีียวกััน หรืือที่่�เรีียกกัันว่่า “นาขาวััง”
เป็็นกุ้้�งกุุลาดำำ� 608,052 ตััน กุ้้�งขาว ปัญั หาปลาตายจำ�ำ นวนมาก โดยเฉพาะ ทั้้�งนี้้� การทำ�ำ นาเป็็นอีีกหนึ่่�งอาชีีพ
11,427,974 ตััน ส่่วนจัังหวััดชลบุุรีี มีี อย่่างยิ่่ง� ในบริเิ วณตำำ�บลบางปะกงและ สำำ�คัั ญ ข อ ง ชุุ ม ช น ที่่� ตั้้� ง อ ยู่่� ใ น พื้้� น ที่่�
จำ�ำ นวนเกษตรกรที่่�ขึ้้�นทะเบีียนจำำ�นวน ตำ�ำ บลท่่าข้้าม ชุ่�่มน้ำ��ำ แม่่น้ำำ�� บางปะกง จากงานศึึกษา
108 ราย มีจี ำำ�นวนฟาร์์มเลี้้�ยงกุ้้�งทะเล ทั้้� ง นี้้� ใ น ง า น วิิ จัั ย ดัั ง กล่่ า ว ยัั ง ไ ม่่ ล่่าสุุดของสำำ�นัักงานนโยบายและแผน
ทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม
(2561) พื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ��แม่่น้ำ��ำ บางปะกงใน
ระยะรัศั มีี 5 กิโิ ลเมตรของสองฝั่ง่� แม่่น้ำำ��
บางปะกง รวมถึึงบริิเวณปากแม่่น้ำำ��
บางปะกง คิดิ เป็น็ พื้้น� ที่่ร� วม 704,520 ไร่่
พบว่่า มีีการใช้้ประโยชน์์ที่่�ดิิน ในปีี
2559 ส่่วนใหญ่่เป็น็ ที่่เ� พาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำ��ำ
มากที่่�สุุด 207,716 ไร่่ และเป็็นนาข้า้ ว
เนื้้�อที่่� 101,547 ไร่่ หรืือคิดิ เป็น็ ร้้อยละ
29.5 และร้้อยละ 14.4 ของพื้้น� ที่่ศ� ึึกษา
รวม ตามลำำ�ดับั 12

12สถาบันั วิิจัยั วิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีแี ห่่งประเทศไทย. (2561:น.6). ร่่างรายงานฉบัับสุุดท้้าย ฉบัับร่่าง (Draft final Report) โครงการเพิ่่ม� ประสิิทธิภิ าพ
การจััดการพื้้�นที่่ช� ุ่�ม่ น้ำ��ำ ของประเทศไทย เสนอต่่อสำำ�นัักงานนโยบายและแผนทรัพั ยากรธรรมชาติแิ ละสิ่่�งแวดล้้อม. สืบื ค้น้ เมื่่�อ 25 มิถิ ุุนายน 2564, จาก http://
chm-thai.onep.go.th/ramsarsite60/project/15/

32

ผลผลิิตประมงจากนาขาวััง

33

แผนท่ี สภาพการใชท้ ี่ดนิ พ้ื นที่ช่มุ น�้ำแมน่ �้ำบางปะกงระยะรศั มี 5 กิโลเมตร

ที่่�มา : สถาบันั วิิจัยั วิทิ ยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี
แห่่งประเทศไทย. (2561:น.7). ร่่างรายงานฉบับั
สุุดท้้าย ฉบัับร่่าง (Draft final Report) โครงการเพิ่่ม�
ประสิิทธิิภาพการจัดั การพื้้น� ที่่�ชุ่ม�่ น้ำ��ำ ของประเทศไทย
เสนอต่่อสำ�ำ นัักงานนโยบายและแผนทรััพยากร
ธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม. สืบื ค้น้ เมื่่�อ 25 มิิ.ย. 2564,
จาก http://chm-thai.onep.go.th/ramsarsite60/
project/15/

34

ในช่่วงทศวรรษ 2540 – 2560 เปลี่่�ยนแปลงสููงที่่�สุุดและรองลงมา บริิเวณปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง ในพื้้�นที่่�
บริิเวณปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกงมีีการ ได้แ้ ก่่ ตำ�ำ บลบางปะกง ดังั จะเห็น็ ได้จ้ าก ตำำ�บลสองคลอง ตำำ�บลบางปะกง
ขยายตััวของพื้้�นที่่�เมืืองรวมถึึงเขต การประกาศเขตผัังเมืืองการใช้้ที่่�ดิิน ตำำ�บลท่่าข้า้ ม อำำ�เภอบางปะกง จังั หวัดั
อุุตสาหกรรมค่่อนข้้างสููง ทำ�ำ ให้้มีีผล ที่่�เป็็นความต้้องการใช้้ที่่�ดิินเพื่่�อการ ฉะเชิิงเทรา และ ตำำ�บลคลองตำำ�หรุุ
กระทบต่่อการเปลี่่�ยนแปลงพื้้�นที่่�การ อุุตสาหกรรม (สีีม่่วง) มีีค่่อนข้้างมาก อำำ�เภอเมือื ง จังั หวัดั ชลบุุรีี มีกี ารเปลี่่ย� น
ใช้ท้ ี่่�ดินิ ด้้านอื่่น� ๆ เช่่น การเกษตรกรรม ระหว่่างผัังเมืืองปีี 2540-2545 และ การใช้้ที่่�ดิินจากที่่�ดิินเกษตรกรรมและ
และพื้้�นที่่�ป่่าชายเลน ที่่�มีีจำ�ำ นวนลดลง ผัังเมือื งปีี 2554-255913 เพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำำ�� ไปเป็น็ เมือื งและพื้้น� ที่่�
โดยพบว่่าในตำ�ำ บลท่่าข้้าม มีีแนวโน้้ม ทั้้� ง นี้้� ใ น ช่่ ว ง ปีี 2 5 4 5 - 2 5 5 6 อุุตสาหกรรม เพิ่่ม� ขึ้้น� ถึงึ ร้้อยละ 75.514

ภาพเปรียบเทยี บผงั เมืองบรเิ วณปากแม่น�้ำบางปะกง ปี 2540-2545 และ ปี 2554-2559

ผัังเมือื ง 2540 - 2545 ผัังเมือื ง 2554 - 2559

ทมี่ า: งานวจิ ยั เร่อื ง โครงการเสรมิ สร้างการบูรณาการจัดการระบบนเิ วศพืน้ ท่คี มุ้ ครองสิ่งแวดลอ้ มปากแม่น�้ำบางปะกง, 2555

13ภาควิชิ าชีีววิทิ ยาประมง คณะประมง มหาวิิทยาลัยั เกษตรศาสตร์์, อ้้างแล้้ว
14IUCN, อ้้างแล้้ว

35

พื้้�นที่่�ที่่�กำ�ำ หนดการใช้้ประโยชน์์ เดิิมตำำ�บลเขาดิิน ส่่วนใหญ่่เป็็น ตามกฎกระทรวง
เพื่่อ� อุุตสาหกรรม หรือื กำ�ำ หนดสีมี ่่วง ใน พื้้�นที่่�สีีเขีียวหรืือที่่�ดิินสำ�ำ หรัับเกษตร- ให้้ใช้้บัังคัับผัังเมืืองรวม
แผนที่่ผ� ังั เมือื งได้ข้ ยายเพิ่่ม� มากขึ้้น� เพื่่อ� กรรม คืือที่่�ดิินประเภทชนบทและ ชุุมชนบางปะกง
รองรัับการขยายตััวของอุุตสาหกรรม เกษตรกรรม ตามกฎกระทรวงให้้ใช้้ พ.ศ. 2554 มีีข้้อกำำ�หนด
ตามโครงการพััฒนาระเบีียงเศรษฐกิิจ บัังคัับผัังเมืืองรวมชุุมชนบางปะกง ห้้ามใช้้ประโยชน์์ที่่�ดิิน
พิิเศษภาคตะวัันออก (Eastern Eco- พ . ศ . 2 5 5 4 มีี ข้้ อ กำำ� ห น ด ห้้ า ม ใ ช้้ เพื่่�อกิิจการโรงงาน
nomic Corridor-EEC) หรืือ “อีีอีีซีี ประโยชน์์ที่่�ดิินเพื่่�อกิิจการโรงงานทุุก ทุุกจำำ�พวกตามกฎหมาย
โดยคำ�ำ สั่่ง� คสช.ที่่� 47/2560 เรื่่�อง ข้อ้ จำ�ำ พวกตามกฎหมายว่่าด้้วยโรงงาน ว่่าด้้วยโรงงาน
กำ�ำ หนดการใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นที่่ด� ินิ ในพื้้น� ที่่� เว้้นแต่่โรงงานตามประเภท ชนิดิ และ
ระเบียี งเศรษฐกิจิ พิเิ ศษภาคตะวันั ออก จำำ�พวกที่่�กำำ�หนดให้้ดำำ�เนิินการได้้ตาม
ลงวัันที่่� 25 ตุุลาคม 2560 และ บัญั ชีที ้า้ ยกฎกระทรวงนี้้1� 6 และโรงงาน
พ ร ะ ร า ชบัั ญ ญัั ติิ เ ข ตพัั ฒ น า พิิ เ ศ ษ บำำ�บััดน้ำ�ำ�เสีียรวมของชุุมชนที่่�อยู่่�ห่่าง
ภาคตะวัันออก พ.ศ. 2561 จััดทำำ� จากริิมแม่่น้ำำ�� บางปะกงไม่่น้้อยกว่่า
ผัังเมืืองเขตพััฒนาพิิเศษภาคตะวััน 500 เมตร ซึ่�ง่ การเปลี่่�ยนแปลงไปเป็็น
ออกในพื้้�นที่่� 3 จังั หวััด คืือ ฉะเชิิงเทรา ที่่�ดิินสีีม่่วงอ่่อนมีีจุุดสีีขาวหรืือที่่�ดิิน
ชลบุุรีี ระยอง ต่่อมาผังั เมือื งเขตพัฒั นา สำ�ำ หรับั อุุตสาหกรรม หรือื ที่่ด� ินิ ประเภท
พิิเศษภาคตะวัันออกได้้ประกาศบัังคัับ พัฒั นาอุุตสาหกรรม สามารถประกอบ
ใช้้ เมื่่�อวันั ที่่� 9 ธัันวาคม 256215 กิจิ การโรงงานอุุตสาหกรรมทุุกประเภท
ได้้โดยไม่่มีขี ้้อห้้าม17

15การจัดั ทำ�ำ ผังั เมืืองอีอี ีีซีี ตามประกาศคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒั นาพิิเศษภาคตะวัันออก เรื่่อ� ง แผนผัังการใช้้ประโยชน์์ในที่่ด� ินิ และแผนผัังการพััฒนา
โครงสร้้างพื้้�นฐาน และระบบสาธารณููปโภค เขตพััฒนาพิเิ ศษภาคตะวัันออก มีผี ลบัังคัับใช้ห้ ลัังประกาศในราชกิิจจานุุเบกษา ลงวัันที่่� 9 ธัันวาคม 2562

16ตามบัญั ชีที ้้ายกฎกระทรวงอนุุญาตให้ป้ ระกอบกิิจการโรงงานได้้เพีียง 36 ประเภท ส่่วนใหญ่่เป็น็ อุุตสาหกรรมขนาดเล็็กและหรืืออุุตสาหกรรมที่่ใ� ช้ว้ ัตั ถุุดิิบ
จากผลผลิิตทางการเกษตร ซึ่�ง่ ไม่่มีีการอนุุญาตโรงงานลำำ�ดับั ที่่� 88 (โรงงานผลิติ กระแสไฟฟ้า้ ) โรงงานลำำ�ดับั ที่่� 89 (โรงงานผลิิตก๊า๊ ซ ซึ่่�งมิใิ ช่่ก๊า๊ ซธรรมชาติิ)
โรงงานลำำ�ดับั ที่่� 101 (โรงงานปรับั คุุณภาพของเสีียรวม) โรงงานลำำ�ดัับที่่� 105 (โรงงานคัดั แยกหรืือฝัังกลบขยะ) และโรงงานลำ�ำ ดับั ที่่� 106 (โรงงานรีไี ซเคิลิ ขยะ)

17ข้อ้ มููลเปรียี บเทีียบการเปลี่่ย� นแปลงการใช้้ประโยชน์์ที่่ด� ิินภายหลัังบัังคัับใช้้ผัังเมือื งอีอี ีซี ีี พื้้�นที่่� 3 จัังหวัดั , มููลนิิธิินิิติธิ รรมสิ่่�งแวดล้้อม จาก https://enlaw-
foundation.org/newweb/?p=5114

36

ทั้้�งนี้้�พื้้�นที่่�อุุตสาหกรรม (สีีม่่วง บริิ เว ณป า ก แ ม่่น้ำ�ำ� บ า ง ป ะ ก ง ปลากระพง การเพาะเลี้้ย� งหอยแมลงภู่�่
จุุด) ที่่�เพิ่่�มขึ้้�นมาตามผัังเมืืองอีีอีีซีีนั้้�น เ ป็็ น ห นึ่่� ง ใ น ร ะ บบนิิ เว ศ เ ฉ พ า ะ ที่่� บริิเวณชายฝั่่�ง รวมถึึงการทำ�ำ ประมง-
เป็็นที่่�ดิินของบริิษััทดัับเบิ้้�ลพีีแลนด์์ อุุ ด ม ส ม บูู ร ณ์์ ข อ ง พื้้� น ที่่� ชุ่�่ ม น้ำำ�� แ ม่่น้ำ��ำ ชายฝั่่�งของชุุมชนบริิเวณปากแม่่น้ำ�ำ�
(Double P Land Co.Ltd.) ที่่�เข้้าไป บางปะกง เป็็นแหล่่งความมั่่�นคง บางปะกง การทำ�ำ ประมงชายฝั่�ง่ น้ำ�ำ� ตื้้�น
ซื้้�อที่่�ดิินเอาไว้้ตั้้�งแต่่ปลายปีี 2560 - ทางอาหารและเศรษฐกิิจสำำ�คััญของ มีกี ารทำ�ำ นาเกลือื การทำ�ำ นาข้า้ ว นับั เป็น็
ต้้นปีี 2561 ตามมาด้้วยการยกเลิิก ภาคตะวัันออกและในประเทศ เป็็น ภููมิินิิเวศการตั้้�งถิ่่�นฐานที่่�สำำ�คััญของ
สัั ญ ญ า เ ช่่ า ที่่� ดิิ น เ กษต ร ก ร ใ น ตำำ�บ ล แหล่่งเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ�ำ� ที่่�มีีทั้้�งประมง ชุุ ม ช น ต ล อ ด ริิ ม ฝั่�่ ง แ ม่่น้ำ�ำ�บ า ง ป ะ ก ง
เขาดิินกลุ่่�มหนึ่่�ง และเป็็นที่่�มาของ น้ำ��ำ จืดื การเพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำ�ำ� จืดื -น้ำ��ำ กร่่อย นอกจากในบริเิ วณปากแม่่น้ำ��ำ บางปะกง
การทำ�ำ ให้้ชาวบ้้านกลุ่่�มนี้้�กลายเป็็น -น้ำำ��เค็็ม ซึ่�่งสร้้างรายได้้มากที่่�สุุด มีี แล้้ว การเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ และการ
เกษตรกรไร้ท้ ี่่ด� ินิ สัตั ว์น์ ้ำ�ำ� เศรษฐกิจิ สำ�ำ คัญั ทั้้ง� กุ้้�ง ปููทะเล ทำ�ำ นาข้้าว ยัังเป็็นการใช้้ประโยชน์์

37

นอกจากในบริิเวณ
ปากแม่่น้ำำ��บางปะกงแล้้ว
การเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ��
และการทำำ�นาข้้าว
ยัังเป็็นการใช้้ประโยชน์์ที่่�ดิิน
และการประกอบอาชีีพ
ของผู้ �คนในพื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ��แม่่น้ำำ��
บางปะกง ในรััศมีี 5 กิิโลเมตร
จากแม่่น้ำำ��บางปะกง
เหนืือปากอ่่าวขึ้้�นไป

38

ที่่�ดินิ และการประกอบอาชีพี ของผู้ค้� น แม่่น้ำ�ำ�บางปะกง “อยู่่�ในภาวะวิิกฤติิ นโยบายการพััฒนาเขตพััฒนาพิิเศษ
ในพื้้�นที่่�ชุ่�่มน้ำ�ำ�แม่่น้ำำ�� บางปะกง ในรััศมีี อย่่างยิ่่�ง”18 ซึ่�่งเกิิดจากการพััฒนา ภาคตะวัันออก ซึ่่�งจะเห็็นได้้ว่่าการ
5 กิิโลเมตรจากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกงเหนืือ อุุตสาหกรรมในภาคตะวัันออกที่่�มีีการ เปลี่่ย� นแปลงผังั เมือื งดังั กล่่าวพิจิ ารณา
ปากอ่่าวขึ้้น� ไป ขยายตััวอย่่างมาก อีีกทั้้�งมีีการลงทุุน เ ฉ พ า ะ ค ว า ม ต้้ อ ง ก า ร ข ย า ย ตัั ว ข อ ง
ก า ร เปลี่่� ย น แป ล ง ลัั กษณ ะ ก า ร ขนาดใหญ่่จากภาคอุุตสาหกรรม ดััง พื้้น� ที่่�อุุตสาหกรรม แต่่ไม่่ได้น้ ัับรวมเอา
ใช้้ประโยชน์์พื้้�นที่่�บริิเวณปากแม่่น้ำ��ำ จะเห็็นว่่ามีีการเปลี่่�ยนแปลงการใช้้ ศักั ยภาพของระบบนิเิ วศมาเป็น็ เหตุุผล
บางปะกงไปเป็็นโรงงานอุุตสาหกรรม ประโยชน์์ที่่�ดิินของอุุตสาหกรรมและ ในการกำำ�หนดผังั เมือื งดังั กล่่าว ซึ่�ง่ เป็็น
ชุุมชน และเมืืองเกิิดขึ้้�นอย่่างรวดเร็็ว เมือื งบริิเวณปากแม่่น้ำ�ำ� บางปะกง และ เหตุุทำ�ำ ให้้เกิิดการทำำ�ลายระบบนิิเวศ
และการเปลี่่�ยนแปลงข้้อกำ�ำ หนดการ ทิิศทางล่่าสุุดคืือการจััดทำ�ำ ผัังเมืือง เฉพาะที่่�อุุดมสมบููรณ์์ที่่�สุุดของลุ่่�มน้ำ��ำ
ใช้้ประโยชน์์ที่่�ดิินของผัังเมืืองก็็เป็็นไป เขตพััฒนาพิิเศษภาคตะวัันออก ที่่�มุ่่�ง บางปะกง อีีกทั้้�งยัังจะก่่อให้้เกิิดการ
ในทิิศทางการเปลี่่�ยนแปลงดัังกล่่าว สนัับสนุุนการพััฒนาอุุตสาหกรรมใน พัั ง ท ล า ย ข อ ง ร ะ บบ เ ศ ร ษ ฐ กิิ จ ข อ ง
ซึ่่�งเป็็นการพิิจารณาเรื่่�องการพััฒนา พื้้�นที่่�เขตพััฒนาพิิเศษภาคตะวัันออก ชุุมชนซึ่�่งพึ่่�งพาอาศััยความสมบููรณ์์
อุุตสาหกรรมเป็็นหลัักโดยปราศจาก ในจัังหวััดฉะเชิิงเทรา ชลบุุรีี และ ของระบบนิเิ วศดังั กล่่าวไปอย่่างสิ้้น� เชิงิ
น โ ย บ า ย ห รืื อ ม า ต ร ก า ร ใ น ก า ร ดูู แ ล ระยอง และถาวร
คุ้้�มครองระบบนิิเวศเฉพาะทั้้�งบริิเวณ ตัั ว อ ย่่ า ง ก า ร เปลี่่� ย น แป ล ง สีี
ปากแม่่น้ำำ�� บางปะกงและพื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ�� ผัั ง เ มืื อ ง ใ น ตำ�ำ บ ล เ ข า ดิิ น อำำ� เ ภ อ
แม่่น้ำำ�� บางปะกงสะท้้อนให้้เห็็นถึึงการ บางปะกง จัังหวััดฉะเชิิงเทรา ซึ่่�งตั้้�ง
จััดทำำ�ผัังเมืืองที่่�ละเลยความสำำ�คััญ อยู่่�ในเขตพื้้�นที่่�ชุ่�่มน้ำ��ำ แม่่น้ำ��ำ บางปะกง
ของระบบนิิเวศปากแม่่น้ำำ�� บางปะกง รวมถึึงบริิเวณรอยต่่อพื้้�นที่่�ชุ่�่มน้ำ��ำ ใน
มุ่�่งแต่่การส่่งเสริิมเศรษฐกิิจของภาค อำำ�เภอพานทอง จัังหวััดชลบุุรีี มีีการ
อุุตสาหกรรมของภาคตะวันั ออกเท่่านั้้น� เปลี่่�ยนแปลงผัังการใช้้ประโยชน์์ให้้กัับ
ส่่ ง ผ ล ใ ห้้ ส ถ า น ภ า พ ข อ ง พื้้� น ที่่� ชุ่�่ ม น้ำำ�� การก่่อสร้้างนิิคมอุุตสาหกรรมตาม

18สำำ�นักั งานนโยบายและแผนทรัพั ยากรธรรมชาติแิ ละสิ่่�งแวดล้้อม เข้้าถึึงเมื่่�อวันั ที่่� 27 มิ.ิ ย. 2564 ที่่� http://chm-thai.onep.go.th/ramsarsite60/project/15/

39

ภาพรถเกี่่ย� วข้้าวนาขาวััง มองเห็็นเจดียี ์์วัดั เขาดินิ เป็น็ ฉากหลังั

40

41

3.นาขาวังั : ความรู้้� นิิเวศ และนาเช่่าชั่่�วชีวี ิติ

เมื่่�อพิจิ ารณามููลค่่าทางเศรษฐกิิจ จากการทำำ�นาขาวััง ตำำ�บลเขาดิิน อำ�ำ เภอบางปะกง จัังหวัดั ฉะเชิงิ เทรา ซึ่�ง่ เป็็น
พื้้�นที่่�ที่่�มีีลัักษณะภููมิินิิเวศ (Landscape) แบบสามน้ำำ�� คืือ น้ำ�ำ�จืืด-น้ำ�ำ� กร่่อย-น้ำำ�� เค็็ม ที่่�สร้้างมููลค่่าทางเศรษฐกิิจ และ
คุณุ ค่่าที่่เ� ป็น็ วิิถีีชีีวิิต เป็น็ แหล่่งความมั่่�นคงทางอาหาร และสุขุ ภาวะ ในพื้้�นที่่�ซึ่ง่� เป็น็ ทั้้�งนาข้้าว และบ่อ่ เพาะเลี้้�ยงสััตว์์ใน
ที่ด�่ ินิ เดีียวกััน นาขาวังั เป็น็ ระบบการผลิิตเฉพาะของเกษตรกรในตำ�ำ บลเขาดิิน ซึ่�ง่ เกิิดจากการปรับั ตัวั ของเกษตรกรต่่อ
การเปลี่�่ยนแปลงสภาพอากาศที่�่เกิิดขึ้้�นในอดีีตผสานเข้้ากัับระบบน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำ�ำ�ลงตามธรรมชาติิ จนเกิิดเป็็นนวััตกรรมที่�่มีี
ศัักยภาพการผลิิตที่ม�่ ีีมููลค่า่ ทางเศรษฐกิิจสููงกว่า่ พื้้�นที่อ่� ื่่�นๆ ในลุ่่�มน้ำ�ำ�

การศึึกษาถึึงมููลค่่าทางเศรษฐกิิจ เก็็บข้้อมููลเชิิงลึึกการทำำ�นาขาวััง รวม 20 กิิโลเมตรตามลำำ�น้ำ��ำ มีีพื้้น� ที่่� 13,125
จากนาขาวัังในหนัังสืือเล่่มนี้้�ดำ�ำ เนิิน ถึึ ง ร า ย ไ ด้้ จ า กผ ล ผลิิ ต น า ข้้ า ว ข อ ง ปีี ไร่่ สภาพภููมิิประเทศเป็็นที่่�ราบลุ่�่ม
การโดยมีีการสััมภาษณ์์ครััวเรืือนที่่�ยััง 2561 เนื่่อ� งจากปีี 2562 และ ปีี 2563 แม่่น้ำำ��สููงกว่่าระดัับน้ำ�ำ�ทะเล 1-2 เมตร
ทำำ�นาขาวััง ซึ่่�งทั้้�งหมดเป็็นเกษตรกร เกิดิ ภาวะฝนแล้ง้ เกษตรกรไม่่ได้ท้ ำำ�นา สภาพพื้้�นที่่�เป็็นที่่�ราบลุ่�่มขนานไปกัับ
เช่่าที่่�ดิิน จำำ�นวน 9 ราย แบ่่งเป็็น จึึงไม่่มีีผลผลิิตและรายได้้จากนาข้้าว แม่่น้ำ�ำ� บางปะกง มีสี ภาพเป็น็ ป่า่ ชายเลน
ค รัั ว เรืื อ น เ กษต ร ก ร ใ น พื้้� น ที่่� ข อ ง มีีรายได้้เฉพาะจากการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์ สภาพน้ำ��ำ ในแม่่น้ำ�ำ� ที่่�ไหลผ่่านตำำ�บล
บริิษััทเอกชนที่่�ซื้้�อที่่�ดิินเตรีียมพััฒนา น้ำ��ำ เท่่านั้้น� เขาดิิน น้ำำ��จะจืดื อยู่�่ประมาณ 6 เดือื น
เป็็นนิิคมอุุตสาหกรรม แต่่เกษตรกร และมีีน้ำ�ำ�เค็็มประมาณ 6 เดืือน พื้้�นที่่�
ยังั ทำ�ำ นาขาวังั อยู่จ�่ ำ�ำ นวน 7 ราย และอีกี นาเช่าชัว่ ชีวติ ที่ปากน�้ำ ส่่วนใหญ่่ใช้้ประกอบการเกษตร เช่่น
2 ราย เป็น็ เกษตรกรทำ�ำ นาขาวังั ที่่ไ� ม่่ใช่่ บางปะกง เลี้้�ยงกุ้้�ง เลี้้�ยงปลา มีีคลองธรรมชาติิ
ที่่�ดิินของบริิษััทดัังกล่่าว ครััวเรืือน หลายสายไหลผ่่าน 4 สาย ได้้แก่่
ที่่�สััมภาษณ์์อยู่�่ในพื้้�นที่่�หมู่่� 2 บ้้าน ชุุ ม ช น ตำ�ำ บ ล เ ข า ดิิ น อำำ� เ ภ อ คลองใหม่่ คลองตาลอย คลองตาดอน
สามขัันธ์์ และหมู่่� 4 บ้้านเกาะกลาง บางปะกง จัังหวััดฉะเชิิงเทรา ตั้้�งอยู่�่ คลองเจ๊ก๊ ปึ้�้ด
ตำำ�บลเขาดิิน อำำ�เภอบางปะกง จัังหวัดั ในพื้้�นที่่�บริิเวณปากแม่่น้ำำ�� บางปะกง ตำ�ำ บลเขาดิิน มีที ั้้�งหมด 7 หมู่บ่� ้า้ น
ฉะเชิิงเทรา โดยเป็็นการสััมภาษณ์์ อยู่่�ห่่างจากชายฝั่�่งทะเลอ่่าวไทยเพีียง ได้้แก่่ หมู่�่ 1 บ้้านท่่าข้้าม หมู่่� 2 บ้้าน

42

สามขันั ธุ์์� หมู่่� 3 บ้้านท่่าตาเถร หมู่่� 4 กุ้ง้� ลายเสือื จากนาขาวััง
บ้้านเกาะกลาง หมู่่� 5 บ้้านต้้นกรอก
หมู่่� 6 บ้า้ นปากคลองอ้อ้ มใหญ่่ หมู่่� 7
บ้้านหลัังเขาดิิน รวมประชากร 971
ครััวเรืือน จำ�ำ นวน 2,552 คน (ข้้อมููล
ณ เดือื นพฤษภาคม 2562)19
ชาวบ้า้ นในตำ�ำ บลเขาดินิ ส่่วนใหญ่่
ประกอบอาชีีพทำ�ำ การเกษตร ได้้แก่่
ทํํานา และทำ�ำ ประมง เนื่่อ� งจากส่่วนใหญ่่
ตั้้�งบ้้านอยู่�่ริิมแม่่น้ำำ�� หรืือที่่�มีีคลองไหล
ผ่่าน โดยมีกี ารเลี้้�ยงปลากะพง ปููทะเล
กุ้้�ง โดยเฉพาะปลากะพงจะนิิยมเลี้้�ยง
กัันมากเพราะได้้รายได้้ดีี นอกจากนั้้�น
ยัังมีีการใช้้ประโยชน์์จากต้้นจาก ซึ่่�ง
เป็็นพืืชเศรษฐกิิจ สร้้างรายได้้ เพราะ
เป็น็ พืชื ที่่ข� ึ้้น� ง่่ายตามชายคลอง ชายป่า่
ในป่่า มีีทั้้�งการเย็็บตัับจาก มุุงหลัังคา
ทำ�ำ ฝาบ้้าน เป็็นต้้น รวมถึึงผลจาก
หรืือลููกจาก และการทำำ�งานรัับจ้้าง
ตามโรงงานอุุตสาหกรรม การรัับจ้้าง

19แผนพััฒนาสี่่�ปีี พ.ศ.2561 – 2564 องค์์การบริิหารส่่วนตำ�ำ บลเขาดิิน อำ�ำ เภอบางปะกง จัังหวัดั ฉะเชิงิ เทราhttp://khaodinsao.go.th/public/list/data/de-
tail/id/67/menu/1196/page/1/catid/2

43

ตามบ่่อกุ้้�ง ปูู ปลา ผู้้�สููงอายุุเย็็บตัับ ภาพแผนทตี่ �ำบลเขาดนิ อ�ำเภอบางปะกง จงั หวดั ฉะเชิงเทรา
จากขายบ้า้ ง และรับั จ้้างทั่่�วไปในพื้้น� ที่่�
ใกล้้เคีียงบ้้าง20 ที่มา: องคก์ ารบริหารส่วนต�ำบลเขาดนิ อ�ำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา
บริิเวณตำำ�บลเขาดิิน มีีแม่่น้ำำ��
บางปะกงสายเก่่าที่่ต� ื้้น� เขินิ และแคบลง สภาพพ้ื นที่ของต�ำบลเขาดินจากภาพดาวเทยี ม ปี 2564
กลายสภาพเป็็นคลองเรีียกว่่า คลอง-
อ้้อม ปััจจุุบัันส่่วนที่่�ตื้้�นเขิินมีีต้้นจาก
และไม้้ชายเลนขึ้้�นหนาแน่่นเป็็นแนว
ยาวไปตามความกว้้างของลำำ�น้ำำ�� เดิิม
คลองอ้้อมปััจจุุบัันถืือเป็็นแหล่่งป่่า
จากผืืนใหญ่่ที่่�สุุดในลุ่่�มน้ำ��ำ บางปะกง
ในช่่วงหน้้าแล้้งน้ำำ�� ทะเลจะหนุุนเข้้ามา
ทำ�ำ ให้้มีีน้ำำ��เค็็ม ส่่วนในหน้้าฝนปริิมาณ
น้ำ��ำ ท่่าจะมาก ผลัักดัันไม่่ให้้น้ำ�ำ�เค็็ม
หนุุนเข้้ามา น้ำ�ำ�ในลำ�ำ น้ำำ�� จะจืืด ทำ�ำ ให้้ที่่�
นี่่�มีีระบบนิิเวศสามน้ำ��ำ คืือมีีทั้้�งน้ำ�ำ�จืืด
น้ำ��ำ กร่่อย น้ำ��ำ เค็็มสลัับกััน ชาวบ้้าน
ที่่� นี่่� ส่่ ว น ใ ห ญ่่ จ ะ ทำ�ำ น า ข้้ า ว ใ น ช่่ ว ง
น้ำำ��จืืด เพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำ��ำ ในช่่วงน้ำำ��เค็็ม
บางส่่วนทำำ�ประมงพื้้�นบ้้าน ค้้าขาย
หรืือ รัับจ้้าง ครอบครััวส่่วนใหญ่่จะ
ทำ�ำ ตัับจากมุุงหลัังคาขายทั้้�งเป็็นรายได้้
หลักั และรายได้เ้ สริมิ

20แผนพััฒนาท้อ้ งถิ่่น� องค์์การบริหิ ารส่่วนตำำ�บล
เขาดินิ อำ�ำ เภอบางปะกง จังั หวััดฉะเชิงิ เทรา
(พ.ศ. 2561 – 2565) http://khaodinsao.
go.th/public/list/data/detail/id/726/
menu/1196/page/1/catid/62

44

ชาวตำำ�บลเขาดินิ ที่่ป� ระกอบอาชีพี ฉัันเช่่าที่่�ดินิ ทั้้ง� หมด 35 ไร่่ ทั้้�งที่�่บ้า้ นที่น่� า เจ้า้ ของที่่�เป็็น
การเกษตรส่่วนใหญ่่เช่่าที่่�ดิินมาตั้้�งแต่่ กำำ�นัันแถววััดผา22 นามสกุุลวงศ์์พยััคฆ์์ เมื่่�อก่่อนนี้้�เป็็น
รุ่่�นพ่่อแม่่มาถึึงรุ่่�นลููกในปััจจุุบััน เป็็น ป่่าแสมหมดเลย เจ้้าของที่่�ดิินเขามาจัับจองที่่�ดิินไว้้แล้้ว
ระยะเวลาประมาณ 40-60 ปีี ชาว ให้้เรามาถางที่�่ เราก็ถ็ างเท่า่ ที่�ท่ ำ�ำ ไหว ตอนแรกพ่อ่ แม่่ฉััน
บ้้านเขาดิินสููญเสีียที่่�ดิินมาตั้้�งแต่่ช่่วง มีีที่่�ดิิน แต่่หมดไป พ.ศ. 2500 น้ำำ�� มัันท่่วมใหญ่่อยู่�่ครึ่�่ง
ทศวรรษ 2500 พวกเขาพากัันมาเช่่า เดืือน นาล่่ม ทำ�ำ ให้้เสีียที่ด่� ิิน เป็น็ หนี้้เ� ขา 2,500 บาท ไป
ที่่ด� ินิ ที่่ต� ำำ�บลเขาดินิ เพราะสููญเสียี ที่่ด� ินิ กู้้�ผู้้�ใหญ่่ข้า้ งบ้า้ น แถมยัังโดนโกงที่อ�่ ีีก เพราะพ่่อแม่ไ่ ม่่รู้้�
จากการนำำ�ที่่�ดิินไปจำ�ำ นองกัับนายทุุน หนัังสืือ เอาที่่�ไปหมด 20 ไร่่
เงินิ กู้้�นอกระบบบ้า้ ง โรงสีบี ้า้ ง หรือื ถููกโกง
ที่่�ดินิ ไปบ้้าง จากหนี้้ส� ิินหลักั หมื่่น� กลาย นางจำ�ำ นงค์์ แตรสวััสดิ์์,� 7 กรกฎาคม 2563
เป็็นหลัักแสนจากค่่าดอกเบี้้�ยที่่�ขููดรีีด
เอารััดเอาเปรียี บ จนไม่่สามารถหาเงินิ
จำ�ำ นวนมากไปไถ่่ถอนที่่�นาจนถููกยึึด
ที่่�นาในที่่�สุุด กลายเป็็นชาวนาไร้้ที่่�ดิิน
และต้้องเช่่าที่่�ดิินทำ�ำ กิินมาจนถึึงรุ่�่นลููก
หลานในปััจจุุบััน
นางจำำ�นงค์์ แตรสวัสั ดิ์์� อายุุ 70 ปีี
เล่่าว่่า เดิิมตนเองอยู่�่แถวตลาดควาย
ไปทางอำ�ำ เภอพานทอง พ่่อแม่่ของตน
สููญเสีียที่่�ดินิ เพราะนาล่่ม ต้อ้ งไปกู้้�ยืมื
เงิินมาและถููกโกงที่่�ดิิน ต่่อมาได้้มามีี
ครอบครัวั ที่่ต� ำำ�บลเขาดินิ ไม่่มีที ี่่ด� ินิ ของ
ตนเอง แม้ส้ ภาพที่่�ดิินเป็น็ ป่่าแสมแต่่ก็็
มีผี ู้้�จับั จองเป็น็ เจ้า้ ของ ซึ่ง�่ เป็น็ กำำ�นันั ใน
พื้้น� ที่่แ� ถบนั้้�น21

21สััมภาษณ์เ์ มื่่�อวัันที่่� 7 กรกฎาคม 2563 45
22วัดั ผาณิติ าราม ปััจจุุบันั อยู่ใ�่ น ตำ�ำ บลบางกรููด อำำ�เภอบ้า้ นโพธิ์์� จัังหวััดฉะเชิงิ เทรา

นางนรีี สอนประสิทิ ธิ์์� อายุุ 59 ปีี เล่่าว่า่ เดิมิ พ่่อแม่่
มีีที่่�ดิินแต่่ขายไปหมด เลยมาเช่่าที่่�ดิินอยู่่�ที่่�ตำ�ำ บลเขาดิิน
“บางคนก็็มีีที่่�บางคนก็็ไม่่มีีที่่�ส่่วนคนที่่�มีีที่่� มัักจะเป็็นคน
ที่�่รวยจริิงๆ อย่่างพ่่อพี่�่เคยมีีที่่�ที่่�ชลบุุรีี แต่่ขายไปหมด
แล้้ว พ่่อพี่่�เสีียชีีวิิตไป 30 กว่่าปีีแล้้ว ตั้้�งแต่่พี่่�อายุุ 14
พ่อ่ พี่ม�่ าเช่า่ ที่ผ�่ ืืนนี้้ต� ั้้ง� แต่พ่ ี่ย�่ ังั ไม่เ่ กิดิ แต่พ่ ่อ่ เช่า่ ทำำ�มาก่อ่ น
หน้า้ นั้้น� ค่า่ เช่่าปีีละ 10,000 เนื้้อ� ที่่� 30 ไร่่ เจ้้าของอยู่�่ ท่่า
สะอ้า้ น23

นางนรีี ศรประสิิทธิ์์,� 27 สิงิ หาคม 2561

23สัมั ภาษณ์น์ รีี ศรีปี ระสิทิ ธิ์์� เมื่่อ� วัันที่่� 27 สิิงหาคม 2561

46

คนท่่าสะอ้้านส่่วนใหญ่่ที่�่มีีที่�่แถวตำำ�บล
เขาดินิ เพราะว่า่ ที่ด�่ ินิ มันั หลุดุ จำ�ำ นองจากการ
ที่่�ไปกู้้�นอกระบบกับั โรงสีี เพราะไม่ร่ ู้้�หนัังสืือ
ที่ด่� ิินเลยหลุุดมืือ

นายผิน อ่อนพลับ, 8 กรกฎาคม 2563

47

ปููดำำ� (ปููทะเล) สัตั ว์์เศรษฐกิิจสำ�ำ คััญของนาขาวััง

จากการให้้สััมภาษณ์์สมาชิิกใน จัังหวััดฉะเชิิงเทรา และการเสีียที่่�ดิิน และ ปีี 2534 ในระยะที่่� 2 โดยมีีการ
ชุุมชนตำำ�บลเขาดิิน ชาวบ้้านระบุุแม้้ ของคนตำ�ำ บลเขาดิิน เกิิดจากหนี้้�สิิน ปล่่อยน้ำ�ำ� ร้้อนจากระบบน้ำ�ำ�หล่่อเย็็น
จะเข้้ามาเช่่า ถากถางที่่�ดิินทำ�ำ กิินมา ที่่�ไปกู้้�มาจากนายทุุนเงิินกู้้�ที่่�อยู่่�บ้้าน ของโรงไฟฟ้้าลงแม่่น้ำ��ำ บางปะกง ส่่ง
น า น ตั้้� ง แ ต่่รุ่�่ น พ่่ อ รุ่�่ น แ ม่่ แ ต่่ ปัั จ จุุบัั น ท่่าสะอ้า้ น เมื่่�อไม่่มีีเงินิ ไปใช้้หนี้้� จึงึ ถููก ผลกระทบต่่อสััตว์์น้ำ�ำ�ตามธรรมชาติิ
ชาวบ้้านถููกบอกยกเลิิกการเช่่าที่่�ดิิน ยึึดที่่�ดิินไป และเริ่่�มเช่่าที่่�เขาทำ�ำ นามา นาข้้าว และการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ��ของ
เนื่่�องจากเจ้้าของที่่�ดิินได้้ขายที่่�ดิินให้้ ตั้้�งแต่่นั้้�น ชาวบ้้านเขาดิินอยู่�่หลายปีี กระทั่่�ง
กับั บริิษััทที่่จ� ะเข้า้ มาลงทุุน คนในชุุมชนได้้ให้้ข้้อมููลว่่า ที่่� โรงไฟฟ้้ามีีการปรัับปรุุงประสิิทธิิภาพ
ชาวบ้้านได้้ให้้ข้้อมููลว่่าเจ้้าของ ผ่่านมา มีีบางช่่วงเวลาที่่�ผลผลิิตข้้าว ของโรงไฟฟ้้า ทำ�ำ ให้้ปริิมาณการใช้้น้ำ��ำ
ที่่�ดิินในตำำ�บลเขาดิินส่่วนใหญ่่เป็็นคน และสััตว์์น้ำำ��ได้้รัับผลกระทบจากการ หล่่อเย็น็ ลดลง ผลกระทบที่่เ� คยเกิดิ ขึ้้น�
ตำำ�บลท่่าสะอ้้าน (เทศบาลตำ�ำ บลท่่า ดำ�ำ เนิินการของโรงไฟฟ้้าบางประกง จึึงค่่อยๆ หายไป
สะอ้้านในปััจจุุบััน) อำ�ำ เภอบางปะกง ซึ่ง่� เริ่่ม� การผลิติ ไฟฟ้า้ ระยะแรกปีี 2527

48

การที่โ่� รงไฟฟ้า้ เข้า้ มา ทีีแรกชาวบ้า้ นเขาไม่รู่้้�หรอกว่า่ มันั มีีผลกระทบ คิดิ แค่เ่ พีียงไฟฟ้า้ เข้า้ มา
ก็ด็ ีี นำ�ำ ความเจริญิ มาให้ห้ มู่บ่� ้า้ น พอไฟฟ้า้ เกิดิ เท่า่ นั้้น� กุ้้�งหอยปููปลาสารพัดั หายไปเยอะเลย เพราะ
ปล่่อยน้ำ�ำ� ร้้อน (น้ำำ��หล่่อเย็็น) ลงแม่่น้ำ��ำ หัวั เชื้้อ� กุ้้�งปลาถููกน้ำ��ำ ร้้อนตายหมด กลายเป็น็ น้ำ��ำ ใสๆ ไปเลย
เอามืือจุ่่�มนี่่ต� กกะดุ้้�งเลย ร้อ้ นมาก

นายผินิ อ่่อนผัับ, 8 กรกฎาคม 2563

ชาวบ้า้ นก็ม็ ีีการเรีียกร้้องอยู่�บ่ ้า้ ง แรกๆ เวลาโรง
ไฟฟ้้าจะปล่่อยน้ำ�ำ�ก็็จะมาถามชาวบ้้านก่่อน พอหลัังๆ
มาหน่อ่ ยก็ไ็ ม่บ่ อกแล้ว้ ชาวบ้า้ นไม่ร่ ู้้�ว่า่ โรงไฟฟ้า้ เปิดิ น้ำำ��
ล้า้ งเพรีียง แล้ว้ มันั เป็น็ น้ำำ�� ยา กุ้้�งหอยปููปลาก็น็ ๊อ๊ คหมด
พอหลัังจากยกเลิิกโรงไฟฟ้้าเก่่าที่่�มีีปััญหาเยอะๆ
นี่่�ดีีขึ้้�น ความอุุดมสมบููรณ์์กลัับมา กุ้้�ง ปลา กลัับมา
เยอะเหมืือนเดิมิ

นางนรีี สอนประสิทิ ธิ์์�, 27 สิิงหาคม 2561

49