1. วิชาแบบธรรมเนียมทหาร บทที่ 4,5 2563

194 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร บทที่

เครื่องหมาย ยศ และเหล่าทหารพลเอก

ข้อ 1 กล่าวทั่วไป

เม่ือทหารทราบเกี่ยวกับเร่ืองการฝึกบุคคลเบ้ืองต้นแล้ว ทหารยังจ�ำเป็น
จะตอ้ งทราบเรอ่ื งยศ และเครอ่ื งหมายของทหารบก, ทหารเรอื , ทหารอากาศ และตำ� รวจ
ประกอบกนั ไปด้วย ทั้งน้เี พือ่ ให้มคี วามรู้และทราบถงึ ลำ� ดบั ช้นั ยศของทหารและต�ำรวจ
อย่างถูกต้อง ซ่ึงนอกจากจะเป็นความรู้แล้ว ทหารยังอาจนำ� ความรอบรู้เหล่านี้ไปเป็น
ประโยชน์ในการแสดงความเคารพให้ถกู ต้องได้ด้วย นอกจากน้ีทหารจะต้องทราบเรอื่ ง
เครื่องหมายพิเศษของกองทัพบกที่มีใช้ โดยจะต้องศึกษาถึงลักษณะและความหมาย
ของเคร่ืองหมายพเิ ศษเหล่าน้นั ตลอดจนสิทธิในการนำ� เครอื่ งหมายพิเศษมาใช้ประดบั
กับเครอื่ งแบบด้วย

ขอ้ 2 ยศทหารบก

ทหารบกล�ำดับช้นั ยศไว้ดงั ต่อไปน้ี คือ
ก. ยศสำ� หรบั นายทหารประทวนชนั้ นายสบิ ลำ� ดบั ชนั้ ยศไวต้ งั้ แตต่ ำ�่ สดุ
ไปจนถงึ สูงสดุ ดงั นีค้ อื
(1) สิบตรี
(2) สิบโท
(3) สิบเอก
ข. ยศส�ำหรับนายทหารประทวนชั้นจ่านายสิบ ล�ำดับช้ันยศไว้ต้ังแต่
ต่�ำสุดไปจนถงึ สูงสุดดงั น้ี คือ
(1) จ่าสิบตรี
(2) จ่าสิบโท
(3) จ่าสบิ เอก

เครื่องหมายยศทหารบก

วชิ าแบบธรรมเนียมทหาร 195

196 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร ค. นายดาบ
ง. ยศสำ� หรบั นายทหารสญั ญาบตั ร ลำ� ดบั ชน้ั ยศไวต้ ง้ั แตต่ ำ่� สดุ ไปจนถงึ สงู สดุ
ดงั น้ีคอื
(1) ร้อยตรี
(2) ร้อยโท
(3) ร้อยเอก
(4) พนั ตรี
(5) พนั โท
(6) พนั เอก
(7) พลจัตวา
(8) พลตรี
(9) พลโท
(10) พลเอก
(11) จอมพล

ข้อ 3 อนิ ทรธนูทหารบก

อนิ ทรธนูของทหารบกมี 2 แบบ คอื
ก. อินทรธนูอ่อน ท�ำด้วยสักหลาด, เสิร์จ หรือผ้าชนิดและสีเดียวกับเสื้อ
มีลักษณะเป็นแผ่นสี่เหล่ียมเรียวจากทางด้านไหล่ไปทางคอ ปลายมน ด้านไหล่กว้าง
5 เซนตเิ มตร เยบ็ ตดิ ไวก้ บั เสอ้ื ดา้ นคอกวา้ ง 4 เซนตเิ มตร ตอนปลายขดั ดมุ บนอนิ ทรธนอู อ่ นน้ี
จะต้องไม่มรี อยเยบ็ เป็นลวดลายใดๆ ทงั้ สิ้น
ส�ำหรับเสื้อท่ีจะต้องใช้อินทรธนูอ่อนนั้น ได้แก่ เสื้อคอพับสีกากีแกมเขียว,
เส้ือช้ันนอกคอแบะสีกากีแกมเขียว, เส้ือช้ันนอกคอปิดสีขาวส�ำหรับนายทหารประทวน
ชั้นนายสิบ, นักเรียนนายสิบ และพลทหาร ตลอดจนเสื้อเต็มยศรักษาพระองค์ส�ำหรับ
นายทหารประทวนชน้ั นายสบิ และพลทหาร
ข. อินทรธนูแข็ง ท�ำด้วยสักหลาดหรือเสิร์จสีน�้ำเงินด�ำเว้นแต่อินทรธนูแข็ง
ของนักเรียนนายร้อยจะท�ำด้วยสักหลาดหรือเสิร์จสีแดง และอินทรธนูแข็งของนักเรียน
นายทหารแผนที่ จะทำ� ด้วยสักหลาดหรือเสิร์จสีเขียว อินทรธนูแข็งนี้ทำ� เป็นแผ่นสี่เหลี่ยม
เรยี วจากทางดา้ นไหลไ่ ปทางคอ ปลายมน ดา้ นไหลก่ วา้ ง 5 เซนตเิ มตร ดา้ นคอกวา้ ง 4 เซนตเิ มตร
ตอนปลายติดดุมโลหะสีทองขนาดเล็ก และแบ่งออกไปเป็นประเภทต่างๆ โดยใช้เคร่ือง
ประกอบแตกต่างกนั ออกไปดงั ต่อไปน้ี คือ

(1) นกั เรยี นนายรอ้ ย, นกั เรยี นนายทหารแผนที่ และนกั เรยี นนายรอ้ ยสำ� รอง
มแี ถบไหมทองกว้าง 1 เซนตเิ มตร พาดกง่ึ กลางตามยาวของอนิ ทรธนู

(2) นายทหารประทวนชั้นจ่านายสิบและนายดาบ มีแถบไหมทองกว้าง
0.5 เซนตเิ มตร เป็นขอบเว้นด้านไหล่ และมสี าบเป็นสีแดง

(3) นายทหารสญั ญาบตั รช้นั นายร้อย มีแถบไหมทองกว้าง 1 เซนติเมตร
เป็นขอบเว้นด้านไหล่ และมสี าบเป็นสแี ดง

(4) นายทหารสัญญาบัตรช้ันนายพัน มีแถบไหมทองกว้าง 1 เซนติเมตร
เป็นขอบเว้นด้านไหล่ และมีแถบไหมทองกว้าง 0.5 เซนติเมตรสองแถบ เว้นระยะห่าง
ระหว่างแถบ 0.2 เซนตเิ มตร พาดกลางตามยาวของอนิ ทรธนู และมีสาบเป็นสีแดง

(5) นายทหารสญั ญาบัตรช้ันนายพลและจอมพล มดี น้ิ ทองปักเป็นลายถกั
เต็มแผ่นของอนิ ทรธนู และมสี าบเป็นสบี านเย็น

สำ� หรบั อนิ ทรธนอู อ่ นและแขง็ ของทหารหญงิ นน้ั กค็ งมลี กั ษณะเชน่ เดยี วกนั
กบั ของทหารชาย เว้นแต่มขี นาดด้านไหล่กว้าง 4 เซนตเิ มตร ด้านคอกว้าง 3 เซนตเิ มตร

ข้อ 4 เครื่องหมายยศทหารบก และการประดับเคร่ืองหมายยศ วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 197

เครื่องหมายยศสำ� หรบั เครอื่ งแบบชนดิ ต่าง ๆ นอกจากเครอื่ งแบบฝึก

51ซมซม. . นักเรียนนายร้อย
นายทหารประทวน นักเรียนนายทหารแผนที่
ชั้นจ่านายสิบและนายดาบ นักเรียนนายร้อยส�ำรอง

1 ซม. 2.5 ซม.

นายทหารสญั ญาบตั ร นายทหารสญั ญาบัตร
ชั้นนายพัน ชนั้ นายร้อย

1 ซม.
0.5 ซม.
0.2 ซม.

นายทหารสญั ญาบัตร
ชนั้ นายพล และจอมพล

อินทรธนูแข็ง

เคร่ืองหมายเหลา่ และเคร่ืองหมายสังกดั

198 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร ข้อ 1 กลา่ วท่ัวไป

เครื่องหมายเหล่าและเคร่ืองหมายสังกัดเป็นส่วนประกอบของเคร่ืองแบบ
อยา่ งหนง่ึ ทจ่ี ะแสดงใหท้ ราบเหลา่ และหนว่ ยทผี่ แู้ ตง่ เครอื่ งแบบนนั้ สงั กดั อยู่ ทหารจำ� เปน็ จะตอ้ ง
ศึกษาท้ังเครื่องหมายเหล่าและสังกัดของทหารบก, ทหารเรือ, ทหารอากาศ และต�ำรวจ
เพื่อให้รู้จักความหมายและรูปร่างลักษณะของเคร่ืองหมายสัญลักษณ์ต่างๆ ที่กองทัพบก,
กองทพั เรอื , กองทพั อากาศ และกรมต�ำรวจได้กำ� หนดขน้ึ ใช้ประกอบกบั เครอื่ งแบบ

ข้อ 2 เครอื่ งหมายเหลา่ และเครื่องหมายแทนเครอ่ื งหมายเหลา่
ของทหารบก

ก. รปู ร่างลกั ษณะของเครือ่ งหมายเหล่าของทหารบก มีดังน้ี
(1) เหล่าทหารราบ รปู ปืนเล็กไขว้ประกอบกับตบั กระสุน
(2) เหล่าทหารม้า รปู กระบไ่ี ขวป้ ระกอบกบั เกอื กมา้ และรถถงั
(3) เหล่าทหารปืนใหญ่ รปู ปนื ใหญไ่ ขวป้ ระกอบกบั ลกู ระเบดิ มเี ปลว
(4) เหล่าทหารช่าง รูปพลัว่ กบั ขวานไขว้ประกอบกบั สมอ
(5) เหล่าทหารส่อื สาร รูปสายฟ้าแลบประกอบกับจกั ร
(6) เหล่าทหารขนส่ง รปู พวงมาลยั เรอื ประกอบกบั จกั รและปกี นก
อยู่บนแผ่นโล่
(7) เหล่าทหารสรรพาวุธ รปู ลกู ระเบิดมเี ปลว

(8) เหล่าทหารพลาธิการ รปู กระบ่ีไขว้ประกอบกับจกั รสามจกั ร
(9) เหล่าทหารสารวตั ร รปู ปืนพกไขว้ประกอบกับจักร
(10) เหล่าทหารสารบรรณ รูปกระบ่ีกับปากกาขนนกไขว้ประกอบกับ
หนังสอื
(11) เหล่าทหารการเงนิ รูปกระบไ่ี ขว้ประกอบกับช้างสามเศยี ร
(12) เหลา่ ทหารพระธรรมนญู รปู พระดุลพ่าห์ประกอบกบั จักร
(13) เหล่าทหารแพทย์ รูปพระพญานาคคู่พันคบเพลงิ
(14) เหล่าทหารแผนท่ี รูปกระบี่ไขว้ประกอบกบั กล้องส่อง
(15) เหล่าทหารการสัตว์ รูปพระพญานาคไขว้ประกอบกับเกือกม้า
(16) เหล่าทหารดุริยางค์ รปู พณิ
(17) เหล่าทหารการข่าว รูปสายฟ้าและลกู ศรไขว้ประกอบดาว
แปดแฉกบนแผ่นโล่

ข. สญั ลกั ษณ์ต่างๆ ทกี่ ล่าวในข้อ ก. นี้จะต้องทำ� ด้วยโลหะสีทอง วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 199
ค. สำ� หรบั ภาพทแ่ี สดงไว้น้ัน รูปเคร่อื งหมายคทาไขว้ประกอบกับช่อชยั พฤกษ์
ใช้แทนเคร่ืองหมายเหล่าและเคร่ืองหมายสังกัดสำ� หรับนายทหารท่ีรับเงินเดือนช้ันพันเอก
พิเศษ, นายทหารชั้นนายพล และจอมพล ส่วนรูปเคร่ืองหมายรูปดาวห้ากลีบมีรูปตรา
หน้าหมวกติดอยู่ตรงก่ึงกลางดาว และมีช่อชัยพฤกษ์โอบใต้ดาวนั้น ใช้สำ� หรับนายทหาร
ซึ่งด�ำรงในต�ำแหน่งเสนาธิการ, ฝ่ายเสนาธิการหรือต�ำแหน่งที่ก�ำหนดว่าเป็นต�ำแหน่ง
ฝ่ายเสนาธิการ ตั้งแต่ยศพันเอกลงมา ใช้ติดคอเสื้อข้างขวาแทนเครื่องหมายเหล่า
เครอ่ื งหมายทง้ั สองตามทก่ี ล่าวในข้อนม้ี ิได้ถือว่าเป็นเคร่อื งหมายเหล่าของกองทัพบก

ขอ้ 3 เคร่ืองหมายสงั กัดของทหารบก

เครื่องหมายสังกัดของทหารบก ซึ่งกระทรวงกลาโหมได้ก�ำหนดให้ทหารบก
ใช้นนั้ มดี งั ต่อไปน้ี คอื

ก. ทหารสังกัดส�ำนักงานเลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม,
ส�ำนักงานปลัดกระทรวงและกองบัญชาการทหารสูงสุด ใช้รูปจักรมีสมอสอดขัดในจักร
ด้านซ้ายขวามรี ปู ปีกนกกาง

เครือ่ งหมายเหลา่ ทหารบก

เหลา่ ทหารราบ เหล่าทหารม้า เหลา่ ทหารปนื ใหญ่ เหล่าทหารชา่ ง

200 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร เหล่าทหารสื่อสาร เหลา่ ทหารขนส่ง เหล่าทหารพลาธกิ าร เหล่าทหารสรรพาวธุ
เหล่าทหารสารบรรณ เหล่าทหารการเงิน เหลา่ ทหารสารวตั ร เหลา่ ทหารพระธรรมนญู

เหลา่ ทหารแพทย ์ เหลา่ ทหารการสัตว ์ เหล่าทหารแผนที ่ เหลา่ ทหารดุรยิ างค์
เหลา่ ทหารการข่าว

วชิ าแบบธรรมเนียมทหาร 201

ข. ทหารสงั กดั กรมราชองครกั ษ์ ใช้รปู ครฑุ
ค. ทหารกองประจำ� การ และทหารประจำ� การสงั กดั หนว่ ยราชการในสว่ นกลาง
และส่วนการศึกษา กับนายทหารนอกกองและนายทหารพิเศษสังกัดกองทัพบก
ใช้เครอ่ื งหมายสงั กดั ดงั ต่อไปน้คี อื
(1) กองบัญชาการกองทัพบก, สำ� นักงานเลขานุการกองทัพบก และหน่วย
ข่าวกรองทางทหาร ใช้อักษร ทบ
(2) ส�ำนกั งานปลดั บัญชีทหารบก " ปช
(3) กรมก�ำลงั พลทหารบก " กพ
(4) กรมข่าวทหารบก " ขว
(5) กรมยทุ ธการทหารบก " ยก
(6) กรมส่งกำ� ลงั บำ� รุงทหารบก " กบ
(7) กรมสารบรรณทหารบก " สบ
(8) กรมสารวตั รทหารบก " สห
(9) กรมสวัสดิการทหารบก " สก
202 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร (10) กรมสรรพาวธุ ทหารบก " สพ
(11) กรมพลาธิการทหารบก " พธ
(12) กรมแพทย์ทหารบก " พบ
(13) กรมยทุ ธโยธาทหารบก " ยย
(14) กรมการขนส่งทหารบก " ขส
(15) กรมการสตั ว์ทหารบก " กส
(16) กรมการทหารส่อื สาร " สส
(17) กรมการทหารช่าง " กช
(18) กรมการเงนิ ทหารบก " กง
(19) กรมจเรทหารบก " จบ
(20) กรมแผนทีท่ หาร " ผท
(21) กรมยทุ ธศึกษาทหารบก " ยศ
(22) หน่วยบญั ชาการรักษาดนิ แดน " นรด

(23) ศนู ย์การทหารราบ ใช้อักษร ศร
(24) ศนู ย์การทหารม้า " ศม
(25) ศูนย์การทหารปืนใหญ่ " ศป
(26) ศูนย์สงครามพเิ ศษ " ศสพ
(27) วิทยาลัยการทพั บก " วทบ
(28) โรงเรยี นเสนาธกิ ารทหารบก " สธ
(29) โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า ใช้เครื่องหมายเป็นรูปตราแผ่นดิน
ในสมัยพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยู่หวั
ง. ทหารกองประจำ� การและทหารประจำ� การสงั กดั หนว่ ยราชการ ในสว่ นภมู ภิ าค
ใช้เคร่อื งหมายสงั กัดดงั ต่อไปน้ี คือ
(1) กองทัพภาค ใช้อักษร ทภ และมีหมายเลขกองทัพภาคประกอบ
เช่น กองทพั ภาคท่ี 1 ใช้ ทภ 1 เป็นต้น
(2) มณฑลทหารบก ใชอ้ กั ษร มบ และมหี มายเลขมณฑลทหารบกประกอบ
เช่น มณฑลทหารบกท่ี 3 ใช้ มบ 3 เป็นต้น
(3) จงั หวดั ทหารบก ใชเ้ ครอื่ งหมายของมณฑลทหารบกทจ่ี งั หวดั ทหารบกนนั้ วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 203
สงั กดั เชน่ จงั หวดั ทหารบกอดุ รซงึ่ สงั กดั มณฑลทหารบกที่ 3 ใช้ มบ 3 เวน้ แตจ่ งั หวดั ทหารบก
ที่ขึ้นตรงกองทัพภาค จะต้องใช้เครื่องหมายสังกัดของกองทัพภาค เช่น จังหวัดทหารบก
ลพบุรเี ป็นหน่วยขน้ึ ตรงกองทพั ภาคท่ี 1 จะใช้เครื่องหมาย ทภ 1 เป็นต้น
จ. ทหารกองประจำ� การ, ทหารประจำ� การ และนายทหารพเิ ศษสงั กดั หนว่ ยทหาร
ใช้เครอ่ื งหมายสงั กัด คือ
(1) สงั กดั กองพล ใชอ้ กั ษร พล มหี มายเลขกองพลประกอบ เชน่ กองพลที่ 4
ใช้ตวั อักษร พล 4 เป็นต้น ยกเว้นเฉพาะกองพลทหารม้า ใช้อักษร ม แทนเลขหมายกองพล
เช่น พล ม เป็นต้น
(2) สงั กดั กองบญั ชาการช่วยรบ ใช้อกั ษร บชร มหี มายเลขกองบญั ชาการ
ต่อท้ายโดยมขี ดี ทับคัน่
(3) สังกัดกองพลทหารปืนใหญ่ต่อสู้อากาศยาน ใช้อกั ษร ปตอ
(4) สงั กดั กองพลทหารอาสาสมคั รหรอื หนว่ ยตา่ งๆ ทขี่ น้ึ อยใู่ นกองพลทหาร
อาสาสมคั ร ใช้อกั ษร พล อสส

204 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร (5) สังกัดกรมผสม ใช้อักษร ผส มีหมายเลขของกรมผสมประกอบ เช่น
กรมผสมท่ี 6 ใช้ ผส 6 เป็นต้น

(6) สังกัดกรม ใช้อักษรย่อประจ�ำเหล่าและมีหมายเลขของกรมประกอบ
เช่น กรมทหารราบท่ี 1 ใช้ ร 1 กรมทหารม้าที่ 1 ใช้ ม 1 เป็นต้น ยกเว้นเฉพาะกรมทหาร
ปืนใหญ่ต่อสู้อากาศยาน จะใช้อกั ษร ปตอ แทนอกั ษรประจำ� เหล่า เช่น กรมทหารปืนใหญ่
ต่อสู้อากาศยานท่ี 1 จะใช้ ปตอ 1 เป็นต้น

(7) สังกัดกองพันที่จัดเป็นกรม ใช้อักษรประจ�ำเหล่ามีหมายเลขของ
กรมประกอบและมีหมายเลขของกองพันต่อท้ายโดยมีขีดทับคั่นเอาไว้ เช่น กองพันที่ 2
กรมทหารราบท่ี 1 ใชอ้ กั ษร ร 1/2 เปน็ ตน้ ยกเวน้ เฉพาะบางหนว่ ยดงั ตอ่ ไปนี้ จะใชเ้ ครอื่ งหมาย
ผดิ ออกไป คือ

(ก) กองทหารมหาดเลก็ รักษาพระองค์ฯ กรมทหารราบท่ี 1 มหาดเล็ก
รกั ษาพระองค์ฯ ใช้เคร่อื งหมายสงั กดั เป็นรปู ตราราชวลั ลภย่อส่วนขนาด 2 เซนตเิ มตร แทน
อกั ษรประจำ� เหล่า

(ข) กองพนั ทหารปนื ใหญต่ อ่ สอู้ ากาศยาน ใชต้ วั อกั ษร ปตอ แทนอกั ษร
ประจ�ำเหล่า

(ค) กองพนั ทหารราบในกรมผสม ใชอ้ กั ษร ผส แทนอกั ษรประจำ� เหลา่
(ง) กองพันทหารเหล่าอ่ืนท่ีสังกัดกรมผสม ใช้อักษรประจ�ำเหล่า
มีหมายเลขกองพันต่อท้ายโดยมีขีดทับค่ัน และไม่ต้องมีหมายเลขกรมผสมประกอบ เช่น
ป พัน. 3 สงั กดั กรมผสมท่ี 3 ใช้เครื่องหมาย ป/3 เป็นต้น
(8) สังกัดกองพันที่มิได้จัดเป็นกรม ใช้อักษรประจำ� เหล่าและมีหมายเลข
กองพันต่อท้ายอกั ษรประจ�ำเหล่าโดยมขี ดี ทับค่นั เช่น กองพันเสนารักษ์ที่ 1 ใช้เครอ่ื งหมาย
พ/1 เป็นต้น ยกเว้นเฉพาะ
(ก) กองพันทหารปืนใหญ่ต่อสู้อากาศยาน ใช้อักษร ปตอ แทนอักษร
ประจ�ำเหล่า เช่น กองพนั ทหารปืนใหญ่ต่อสู้อากาศยานท่ี 2 ใช้ ปตอ/2 เป็นต้น
(ข) กองพันส่งทางอากาศ ใช้อักษร สอ แทนอักษรประจ�ำเหล่าและ
มหี มายเลขกองพนั ต่อท้าย เช่น กองพนั ส่งทางอากาศท่ี 1 ใช้เครือ่ งหมาย สอ 1 เป็นต้น
(ค) กองรบพเิ ศษ (พลรม่ ) ใชร้ ปู รม่ ชชู พี ประกอบปกี คแู่ ทนอกั ษรประจำ� เหลา่
และให้หมายเลขกองพนั อยู่เหนอื รูปร่ม

(9) สังกัดกองร้อยที่มิได้จัดเป็นกองพัน ใช้อักษรประจ�ำเหล่ามีหมายเลข
กองร้อยต่อท้าย โดยมขี ีดนอนคนั่ เช่น กองร้อยทหารพลาธิการท่ี 1 ใช้เครือ่ งหมาย พธ-1
เป็นต้น

(10) สงั กดั หนว่ ยทหารทไ่ี มเ่ ขา้ ลกั ษณะดงั กลา่ วขา้ งตน้ ใชเ้ ครอ่ื งหมายสงั กดั
ของหน่วยบงั คับบญั ชาโดยตรง

(11) ทหารนอกกอง ใช้อกั ษร นก เป็นเครื่องหมายสงั กัด

ข้อ 4 อกั ษรประจำ�เหล่าของทหารบก

อักษรประจ�ำเหล่าต่าง ๆ ของทหารบกที่ใช้ประกอบเป็นเคร่ืองหมายสังกัด
มีดังต่อไปน้คี อื
ก. เหล่าทหารราบ ใช้ ร
ข. เหล่าทหารม้า ” ม
ค. เหล่าทหารปืนใหญ่ ” ป
ง. เหล่าทหารช่าง ” ช
จ. เหล่าทหารสอ่ื สาร ” ส วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 205
ฉ. เหล่าทหารขนส่ง ” ขส
ช. เหล่าทหารสรรพาวุธ ” สพ
ซ. เหล่าทหารพลาธกิ าร ” พธ
ด. เหล่าทหารสารวัตร ” สห
ต. เหล่าทหารสารบรรณ ” สบ
ถ. เหล่าทหารการเงนิ ” กง
ท. เหล่าทหารพระธรรมนูญ ” ธน
น. เหล่าทหารแพทย์ ” พ
บ. เหล่าทหารแผนท่ี ” ผท
ป. เหล่าทหารการสตั ว์ ” กส
ผ. เหล่าทหารดรุ ิยางค์ ” ดย
ฝ. เหล่าทหารการข่าว ” ขว

ข้อ 5 การใชเ้ คร่อื งหมายของนกั เรยี นทหารบก

ก. นกั เรยี นนายรอ้ ย ใชเ้ ครอ่ื งหมายโลหะสที องรปู ตราแผน่ ดนิ ในรชั กาลพระบาท
สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ติดคอเสื้อท้ังสองข้างโดยไม่ใช้เคร่ืองหมายเหล่าและ
เครื่องหมายสงั กดั

ข. นกั เรยี นนายทหารแผนท่ี ใช้เครื่องหมายโลหะสที องรปู จกั รกระบอง มีดาว
กลางจักร ตดิ ท่คี อเสอื้ ท้งั สองข้างโดยไม่ใช้เครอ่ื งหมายเหล่าและเครอื่ งหมายสงั กดั

ค. นักเรียนนายร้อยส�ำรอง ใช้เครื่องหมายเหล่า และเครื่องหมายสังกัดตาม
เหล่าและสงั กดั ของตน

ง. นักเรยี นนายสิบปีท่ี 1 ใช้เคร่อื งหมายดอกจันตดิ ท่ีคอเสือ้ ทั้งสองข้าง
จ. นกั เรยี นนายสบิ ปที ่ี 2 และนกั เรยี นนายสบิ หลกั สตู ร 1 ปี ใชเ้ ครอื่ งหมายดอกจนั
ตดิ ท่คี อเสื้อข้างซ้ายแทนเคร่อื งหมายสังกดั และใช้เครอื่ งหมายเหล่าตามเหล่าของตน

206 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร ข้อ 6 วิธีติดเคร่ืองหมายเหลา่ และเครอื่ งหมายสงั กัดของทหารบก

เครอ่ื งหมายเหลา่ ใหต้ ดิ ทค่ี อเสอ้ื ขา้ งขวา เครอ่ื งหมายสงั กดั ใหต้ ดิ ทค่ี อเสอื้ ขา้ งซา้ ย
ดงั ต่อไปน้ี คือ
ก. เสือ้ คอพบั ติดทม่ี ุมปกคอพับ
ข. เสอ้ื คอเปิด ติดทม่ี มุ คอเปิดตอนบน
ค. เสื้อชั้นนอกคอแบะ ตดิ ท่มี ุมคอแบะตอนบน
ง. เสอื้ ช้นั นอกคอชดิ ติดท่คี อตอนหน้า
จ. เสอ้ื ช้นั นอกเปิดอก ติดทีค่ อแบะตอนบน
สำ� หรบั นายทหารชน้ั ประทวนชนั้ จา่ นายสบิ , นายทหารสญั ญาบตั รตง้ั แตร่ อ้ ยตรี
ถงึ พนั เอก เมอื่ แต่งเครอ่ื งแบบฝกึ หรอื เครอ่ื งแบบสนาม ใหต้ ดิ เครอื่ งหมายเหล่าทม่ี มุ คอเปิด
ข้างขวา, ติดเครื่องหมายยศท่ีมุมคอเปิดข้างซ้าย และให้ติดเครื่องหมายสังกัดไว้ท่ีอกเส้ือ
คอเปิดข้างซ้ายตรงเหนอื ก่งึ กลางปกกระเป๋า

บทที่ วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 207

การเคารพ

ข้อ 1 กล่าวท่วั ไป

ในบทนี้จะได้กล่าวถึงเรื่องการเคารพตามข้อบังคับทหารเท่าท่ีจ�ำเป็น
จะตอ้ งทราบในเรอื่ งเกย่ี วกบั การแสดงการเคารพเมอื่ อยตู่ ามลำ� พงั , การเคารพเมอ่ื อยใู่ น
ความควบคมุ , การเคารพดว้ ยธงไชยเฉลมิ พลหรอื ธงประจำ� กอง, การบรรเลงเพลงเคารพ,
การเคารพของกองรกั ษาการณแ์ ละทหารยาม, การเคารพของกองเกยี รตยิ ศและจะไดก้ ลา่ ว
รวมไปถงึ การผอ่ นผนั การเคารพ และการไมต่ อ้ งแสดงการเคารพดว้ ย ทง้ั น้ี เพอื่ ใหท้ หาร
มคี วามรู้อย่างถกู ต้อง และสามารถนำ� ไปปฏิบัติตนได้ถูกต้องตามข้อบงั คับทหาร

ข้อ 2 ความสำ�คัญของการเคารพ

การเคารพนั้น ถือว่าเป็นแบบธรรมเนียมที่ส�ำคัญย่ิงส�ำหรับทหารท่ีจะต้อง
ปฏิบตั ติ ่อกนั เป็นการประจำ� และถอื ว่าการแสดงการเคารพต่อกนั ย่อมเป็นเครื่องบ�ำรุง
ความสามัคคีระหว่างทหาร คือให้รู้ว่าเป็นพวกเดียวกัน ท้ังยังเป็นการฝึกให้ทหาร
มีสายตาไว ซึ่งเป็นลักษณะอันพึงประสงค์อย่างหน่ึงของทหาร นอกจากนี้ยังจะท�ำให้
ทหารมีความสำ� นกึ อยู่เสมอว่าใครเป็นผู้บังคับบญั ชาหรอื มยี ศสงู กว่ากนั ตามปกติแล้ว
ผู้ใต้บังคับบัญชาหรือผู้ที่มียศน้อยกว่าจะต้องเป็นผู้แสดงการเคารพต่อผู้บังคับบัญชา
หรอื ผู้ทีม่ ยี ศสงู กว่า หรอื ผู้ใหญ่อน่ื ๆ ก่อนเสมอ นอกจากนกี้ ารเคารพของทหารยังเป็น
เครือ่ งส่อให้เหน็ ถงึ วนิ ยั ของทหารว่าจะดหี รือเลวเพยี งใดด้วย

208 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร ขอ้ 3 การเคารพเมือ่ อยตู่ ามลำ�พัง

ก. ท่าเคารพของทหารเม่อื อยู่ตามล�ำพงั มีดังน้ี คือ
(1) เมอ่ื สวมหมวกแต่มไิ ด้ถอื ปืน ทำ� วันทยหตั ถ์
(2) เม่ือมไิ ด้สวมหมวกและมไิ ด้ถือปืน
(ก) ถ้าอยู่กบั ท่ี ให้ท�ำท่าตรงแล้วทำ� แลขวา (ซ้าย)
(ข) ถา้ กำ� ลงั เคลอื่ นท่ี ใหท้ ำ� ทา่ เดนิ โดยไมแ่ กวง่ มอื แลว้ ทำ� แลขวา (ซา้ ย)
(3) เมอ่ื ถือปืนอยู่ (ทั้งสวมหมวกและไม่สวมหมวก)
(ก) ถ้าอยู่กับท่ี ให้ท�ำท่าวนั ทยาวธุ
(ข) ถ้าอยู่กบั ท่เี มอ่ื สะพายอาวธุ อยู่ ให้ท�ำท่าตรงแล้วทำ� แลขวา (ซ้าย)
(ค) ถา้ กำ� ลงั เคลอ่ื นที่ ใหท้ ำ� ทา่ เดนิ โดยไมแ่ กวง่ มอื แลว้ ทำ� แลขวา (ซา้ ย)
(4) ในโอกาสข่มี ้า
(ก) ถ้าสวมหมวกและมิได้สะพายปืน ให้ทำ� วนั ทยหัตถ์
(ข) ถ้าไม่ได้สวมหมวกและมไิ ด้สะพายปืน ให้ทำ� แลขวา (ซ้าย)
(ค) เมอ่ื สะพายปนื (ทงั้ สวมหมวกและไมส่ วมหมวก) ใหท้ ำ� แลขวา (ซา้ ย)
ข. ทหารจะต้องแสดงความเคารพต่อผู้หรอื สงิ่ ซงึ่ จะกล่าวต่อไปน้ี
(1) พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว
(2) สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ
(3) รชั ทายาท
(4) พระเจ้าแผ่นดนิ และพระราชนิ ขี องต่างประเทศ
(5) พระบรมวงศ์ซึง่ เสดจ็ โดยมีธงราชวงศ์
(6) สมเด็จพระราชชนนี
(7) เจ้าต่างประเทศซ่งึ เป็นเอกราชและเสดจ็ โดยมธี งราชวงศ์
(8) ผู้ส�ำเรจ็ ราชการแทนพระองค์
(9) นายกรัฐมนตรี
(10) รัฐมนตรวี ่าการกระทรวงกลาโหม
(11) ทหารต่อทหารท้ังทหารบก ทหารเรือ ทหารอากาศ และตำ� รวจ
(12) ทหารต่างประเทศซง่ึ แต่งเครอ่ื งแบบ
(13) พระบรมศพและพระอฐั ิ

(14) พระศพและอัฐิพระบรมวงศ์ วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 209
(15) ศพซึ่งมีกองทหารแห่เป็นเกยี รตยิ ศ
(16) ธงไชยเฉลิมพล และ/หรือธงประจ�ำกองทหารต่าง ๆ
(17) ธงชาตปิ ระจำ� สำ� นกั งานของรฐั บาลในขณะขน้ึ ลง, ธงหมายยศและตำ� แหนง่
ตั้งแต่ชน้ั ผู้บญั ชาการทหารข้นึ ไป และธงราชนาวีประจ�ำเรอื ใหญ่ในขณะท�ำพิธขี ึ้นลง
(18) ธงมหาราช, ธงราชนิ ี, ธงเยาวราช และธงราชวงศ์ เวลาผ่านหรือชักขึ้นลง
(19) อนุสาวรีย์รูปบุคคลซึ่งหล่อปั้นหรือท�ำด้วยหินตั้งไว้ขณะเม่ือรัฐบาล
มีงานฉลอง
ค. เมื่อทหารก�ำลังเดินอยู่ ให้หยุดท�ำการเคารพต่อผู้หรือสิ่งที่จะกล่าวต่อไปน้ี
ซงึ่ กำ� ลังเคล่อื นท่ี คือ
(1) พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว
(2) สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ
(3) รชั ทายาท
(4) พระเจ้าแผ่นดนิ และพระราชนิ ขี องต่างประเทศ
(5) พระบรมวงศ์ซ่ึงเสดจ็ โดยมธี งราชวงศ์
(6) สมเดจ็ พระราชชนนี
(7) เจ้าต่างประเทศซง่ึ เป็นเอกราชและเสด็จโดยมธี งราชวงศ์
(8) ผู้สำ� เร็จราชการแทนพระองค์
(9) นายกรัฐมนตรี
(10) ผู้บงั คบั บญั ชาตามลำ� ดับชน้ั ของตนทกุ ชน้ั
(11) พระบรมศพและพระบรมอัฐิ
(12) พระศพและพระอฐั ิพระบรมวงศ์
(13) ศพทหารซ่งึ มีกองทหารแห่เป็นเกยี รตยิ ศ
(14) ธงไชยเฉลมิ พล และ/หรือธงประจ�ำกองทหารต่าง ๆ
ท้ังนี้จะต้องหยุดแสดงการเคารพก่อนผู้หรือส่ิงที่ต้องการท�ำความเคารพ
เคลื่อนท่ถี ึงตัวเอง 3 ก้าว และให้เลิกการแสดงการเคารพเม่อื ผู้หรือส่ิงน้นั เคลอื่ นที่ผ่านไป
แล้ว 2 ก้าว
(15) ธงชาตปิ ระจำ� สำ� นกั งานของรฐั บาล, ธงราชนาวปี ระจำ� เรอื ใหญ,่ ธงมหาราช,
ธงราชิน,ี ธงเยาวราช และธงราชวงศ์ในขณะชกั ขน้ึ ลง

210 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร ง. ผทู้ ม่ี ยี ศตำ�่ จะตอ้ งทำ� ความเคารพผทู้ มี่ ยี ศสงู , นกั เรยี นทหารตอ้ งทำ� ความเคารพ
ซง่ึ กนั และกนั , ผเู้ รยี นชนั้ ตำ่� ตอ้ งทำ� ความเคารพผเู้ รยี นชน้ั สงู , พลทหารจะตอ้ งทำ� ความเคารพ
พลทหารซง่ึ เขา้ รบั ราชการกอ่ น, ผทู้ ม่ี ยี ศสงู กวา่ ตอ้ งเคารพตอบ ถา้ ยศเสมอกนั หรอื นกั เรยี น
ทหารช้นั เดยี วกนั หรอื เป็นพลทหารปีเดียวกัน หรอื ถ้าไม่แน่ใจว่าใครจะมอี าวโุ สสูงกว่ากนั
จะต้องท�ำการเคารพซง่ึ กันและกนั โดยไม่เก่ยี งงอน
จ. เม่ือทหารอยู่ด้วยกันหลายคน ให้ผู้ท่ีมียศหรืออาวุโสสงู เป็นผู้รับการเคารพ
แต่ผู้เดียว
ฉ. ถ้าหากสวมหมวกอยู่จะถอดหมวกเคารพแก่ผู้ใดไม่ได้
ช. เมื่อทหารเข้าไปในพระท่นี ่งั , โบสถ์, วหิ าร, ที่ว่าการหรอื เคหสถาน ให้ถอด
หมวกออกเพอ่ื แสดงการเคารพต่อสถานทน่ี ้ัน ๆ
ซ. เมอ่ื ทหารอยู่ร่วมสถานท่ี ซง่ึ มกี ารบรรเลงเพลงเป็นเกยี รตยิ ศ ทหารจะต้อง
ท�ำการเคารพจนกว่าจะสน้ิ สดุ การบรรเลงเพลงน้นั ๆ
ด. การแสดงการเคารพให้เรมิ่ และเลิกดงั ต่อไปน้ี
(1) เม่ือผ่านให้เร่ิมกระท�ำในระยะห่างเม่ือเห็นได้ถนัด หรือก่อนท่ีจะผ่าน
ประมาณ 3 ก้าว และเลกิ การเคารพเมอ่ื ผ่านไปแล้วประมาณ 2 ก้าว
(2) เมอื่ เขา้ ไปหา ใหเ้ รมิ่ ทำ� ความเคารพกอ่ นถงึ ผหู้ รอื สงิ่ ซงึ่ ตอ้ งแสดงการเคารพ
ประมาณ 3 ก้าว และเลกิ การเคารพเม่ือได้รบั อนุญาต หรอื เสรจ็ กิจแล้ว
(3) เมอื่ ผหู้ รอื สง่ิ ซง่ึ ตอ้ งแสดงการเคารพเขา้ มายงั บรเิ วณทตี่ นอยู่ ใหเ้ รม่ิ และ
เลิกการเคารพในโอกาสอนั ควร

ข้อ 4 การเคารพเมอ่ื อยู่ในการควบคุม

ก. ท่าเคารพของทหารเม่อื อยู่ในความควบคุม มดี ังต่อไปน้ี คือ
(1) แถวทหารถอื อาวธุ อยู่กบั ท่ี ให้ท�ำวันทยาวุธ
(2) แถวทหารสะพายอาวุธหรือไม่ถืออาวุธอยู่กับท่ี ให้ท�ำท่าตรงแล้ว
ทำ� แลขวา (ซ้าย)
(3) แถวทหารกำ� ลังเดนิ ให้ทำ� แลขวา (ซ้าย)
(4) ทหารทไ่ี มไ่ ดอ้ ยเู่ ปน็ แถว แตต่ อ้ งรวมกนั อยเู่ ปน็ กลมุ่ กอ้ น และมผี คู้ วบคมุ
ประจ�ำ

(ก) ถ้าอยู่กบั ท่ี ให้ท�ำท่าตรงแล้วทำ� แลขวา (ซ้าย) วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 211
(ข) ถ้าก�ำลงั เคลอื่ นท่ี ให้ท�ำท่าเดินแล้วทำ� แลขวา (ซ้าย)
การแสดงการเคารพตามข้อ (4) นี้ ผู้ควบคุมจะส่ังให้ทำ� ความเคารพตาม
ลำ� พังก็ได้
ข. วิธแี สดงการเคารพของทหารเมอ่ื อยู่ในความควบคมุ มีดงั ต่อไปน้ี คือ
(1) ทหารที่อยู่ในความควบคุม จะต้องท�ำความเคารพตามท่ีกล่าวใน
ข้อ 4 (ก) แก่ผู้หรือสิง่ ตามท่กี ล่าวไว้ในข้อ 3 ข. ตงั้ แต่ข้อ (1) ถึง (8) กบั ข้อ (13) ถงึ (18)
และผู้บงั คบั บญั ชาตง้ั แต่ชั้นผู้บงั คบั กองร้อยหรือผู้บงั คบั การเรอื ขนึ้ ไป
(2) แถวทหารซ่ึงพักอยู่จะต้องเรียกแถว, ทหารม้าถ้ามิได้อยู่บนหลังม้า
จะตอ้ งขนึ้ มา้ , ทหารขบั ขมี่ า้ และขบั รถถา้ มไิ ดอ้ ยบู่ นหลงั มา้ และบนรถจะตอ้ งขนึ้ มา้ และขน้ึ รถ
เพื่อถวายความเคารพแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว, สมเด็จพระบรมราชินีนาถ และ
รัชทายาทเสมอ
ค. ผู้ควบคุมแถวทหารอยู่กับท่ี ถ้าขัดกระบี่หรือดาบอยู่ เมื่อบอกแถวทหาร
ให้ท�ำความเคารพด้วยท่าอาวุธ ให้ตนท�ำความเคารพด้วยท่ากระบ่ีหรือดาบ นอกจาก
ทก่ี ลา่ วมานแี้ ลว้ ใหผ้ คู้ วบคมุ ทำ� การเคารพอยา่ งอยตู่ ามลำ� พงั แตถ่ า้ ไมไ่ ดช้ กั กระบหี่ รอื ดาบอยู่
ตามระเบยี บของการบังคบั แถว เช่น เมื่อแถวทหารตดิ ดาบอยู่ เป็นต้น ก็ให้ทำ� ความเคารพ
ด้วยท่าอาวธุ นั้นแต่ล�ำพังโดยไม่ต้องบอกแถวทหารทำ� ความเคารพด้วยท่าอาวุธ
ผู้ควบคุมแถวทหารพลรบก็ดี หรือผู้ช่วยผู้ควบคุมแถวทหารพลรบท่ีถือปืน
ในเวลาตรวจพลสวนสนาม ถ้าชักกระบ่ีหรือดาบอยู่ เมื่อบอกแถวทหารทำ� ความเคารพ
ให้ทำ� การเคารพด้วยท่ากระบ่หี รือดาบ
ง. การเรม่ิ เคารพ ใหก้ ระท�ำเมอ่ื เหน็ ไดถ้ นดั หรอื อนโุ ลมตามโอกาสและสถานท่ี
และเลิกแสดงการเคารพเมื่อผู้หรือส่ิงซ่ึงรับการเคารพผ่านพ้นไปประมาณ 3 ก้าว หรือ
เม่อื จบเพลงเคารพแล้ว

ขอ้ 5 การเคารพดว้ ยธงไชยเฉลมิ พลหรอื ธงประจ�ำ กอง

ก. การเคารพด้วยธง มีวธิ กี ารดังต่อไปนี้ คอื
(1) เม่อื อยู่กับท่ี กระทำ� ได้สองวธิ ีคอื
(ก) ให้ลดธงลง
(ข) ให้ถอื ธงท่ายกธง
(2) เมอ่ื เคล่อื นท่ี ให้ถอื ธงในท่ายกธง

212 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร ข. วิธีเคารพด้วยธง ให้ปฏบิ ตั ดิ งั นี้
(1) เมื่ออยู่กับท่ี การท�ำความเคารพด้วยการลดธงนั้น ให้กระท�ำเฉพาะ
ในโอกาสถวายความเคารพแด่พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู วั , พระบรมศพ และพระบรมอฐั ิ
เท่าน้ัน นอกจากน้ีไม่ต้องกระท�ำความเคารพด้วยธง เว้นแต่เป็นธงประจ�ำกองเกียรติยศ
ท่จี ดั สำ� หรบั ผู้หรอื สง่ิ ใด จึงให้ท�ำการเคารพด้วยท่ายกธงแก่ผู้นัน้ หรอื ส่ิงนน้ั ด้วย
(2) เมื่อเคลื่อนที่ ให้ถือธงในท่ายกธงเพ่ือถวายความเคารพแก่เฉพาะ
พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั , พระบรมศพ และพระบรมอฐั เิ ท่านั้น
(3) เมอื่ ธงแสดงการเคารพ ใหน้ ายทหารรกั ษาธงท�ำวนั ทยาวธุ ดว้ ยทา่ กระบี่
และผู้ช่วยผู้เชญิ ธงท�ำแลขวา (ซ้าย)
ค. การเคารพด้วยธงไชยเฉลิมพลหรือธงประจำ� กอง ให้กระท�ำเฉพาะเม่ือธง
อยู่ในลกั ษณะทค่ี ลี่ไว้ มไิ ด้อยู่ในถงุ คลุม

ขอ้ 6 การบรรเลงเพลงเคารพ

ก. เพลงเคารพมเี พลงตา่ ง ๆ ซง่ึ แบง่ แยกออกไปตามประเภทของเครอื่ งบรรเลง
ดังต่อไปนค้ี อื
(1) เพลงเคารพด้วยแตรวง มเี พลงต่าง ๆ คอื
(ก) เพลงสรรเสริญพระบารมี
(ข) เพลงชาติ
(ค) เพลงมหาชยั
(ง) เพลงมหาฤกษ์
(2) เพลงเคารพด้วยแตรเด่ยี ว คอื เพลงค�ำนบั
(3) เพลงเคารพด้วยขลุ่ยกลอง คอื เพลงมหาชยั
ข. การบรรเลงเพลงเคารพนน้ั มีวธิ ีบรรเลง 2 วิธี คือ
(1) วิธบี รรเลงเพลงเคารพของเครื่องบรรเลงประจำ� แถว
(2) วธิ บี รรเลงเพลงเคารพของเคร่อื งบรรเลงท่มี ิได้ประจ�ำแถว
การบรรเลงเพลงเคารพท้ังสองวิธีน้ีให้กระท�ำเฉพาะเมื่อเครื่องบรรเลง
อยู่กับท่ี และเฉพาะในพธิ ีเกียรติยศเท่านั้น

ส�ำหรับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระบรมราชินีนาถ และ วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 213
รัชทายาทท้ังสามพระองค์นี้ไม่ว่าจะเป็นในพิธีการใดๆ หรือไม่อยู่ในพิธีใดๆ ก็ต้องบรรเลง
เพลงเคารพถวายเสมอ
ค. เครอื่ งบรรเลงประจำ� แถว จะตอ้ งบรรเลงเพลงเคารพดว้ ยเพลงตา่ งๆ แกผ่ หู้ รอื
ส่ิงซง่ึ รับการเคารพ ตามชนดิ ของเครือ่ งบรรเลงดงั น้ี คอื
(1) แตรวง บรรเลง
(ก) เพลงสรรเสริญพระบารมี ส�ำหรบั
- พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว
- สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ
- รชั ทายาท
- พระบรมศพและพระบรมอัฐิ
- ธงมหาราช, ธงราชนิ ,ี ธงเยาวราช, ในเวลาผ่านหรอื ชกั ขึน้ ลง
(ข) เพลงชาติ สำ� หรบั
- ธงไชยเฉลิมพลหรือธงประจ�ำกองทหาร
- ธงชาตปิ ระจำ� สำ� นกั งานของรฐั บาลในขณะขน้ึ ลง และธงราชนาวี
ประจ�ำเรือใหญ่ในขณะทำ� พธิ ชี ักข้นึ ลง
(ค) เพลงมหาชยั ส�ำหรบั
- พระบรมวงศ์และสมเด็จพระราชชนนี
- ผู้ส�ำเร็จราชการแทนพระองค์
- ธงราชวงศ์เวลาผ่านขึ้นลง
- นายทหารยศจอมพล, จอมพลเรือ หรอื จอมพลอากาศ
(ง) เพลงมหาฤกษ์ ส�ำหรับผู้หรือสิ่งอ่ืนซ่ึงมิได้กล่าวไว้ในข้อ (ก) (ข)
และ (ค)
(2) แตรเดยี่ ว คงเปา่ แตเ่ พลงคำ� นบั อยา่ งเดยี ว แตแ่ ตกตา่ งกนั ดว้ ยจำ� นวนจบ
ดงั น้ี
(ก) เป่าสามจบ ส�ำหรับผู้หรือสิ่งซึ่งแตรวงต้องบรรเลงเพลงสรรเสริญ
พระบารมี และเพลงชาติ
(ข) เป่าสองจบ ส�ำหรับผู้หรอื สิง่ ซึง่ แตรวงบรรเลงเพลงมหาชยั
(ค) เป่าหนึง่ จบ สำ� หรบั ผู้หรอื ส่งิ ซึง่ แตรวงบรรเลงเพลงมหาฤกษ์ และ
ในพิธเี ปล่ยี นกองรกั ษาการณ์

214 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร (3) ขลุ่ยกลอง ใช้บรรเลงเพลงมหาชัยเฉพาะการถวายความเคารพ
แด่พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั , สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ, รัชทายาท และในพธิ ีเปล่ยี น
กองรักษาการณ์ท่มี ขี ลุ่ยกลองเป็นเคร่อื งบรรเลงประจ�ำแถวเท่าน้ัน
ในขณะทเ่ี ปลยี่ นกองรกั ษาการณ์ ซงึ่ มกี ารใชแ้ ตรเดย่ี วเปา่ แตรเพลงคำ� นบั หนงึ่
จบหรอื ใชข้ ลยุ่ กลองบรรเลงเพลงมหาชยั นนั้ ผอู้ น่ื ซง่ึ มไิ ดอ้ ยใู่ นพธิ กี ารเปลย่ี นกองรกั ษาการณ์
เมื่อเหน็ , อยู่บรเิ วณใกล้เคยี ง หรอื ได้ยนิ เพลง จะต้องแสดงความเคารพด้วย
อน่ึง ถ้าแถวทหารนั้น ๆ มีเครื่องบรรเลงหลายประเภท เช่น ทหาร
กองเกียรติยศ ซึ่งมีแตรเด่ียวแต่ได้จัดแตรวงผสมด้วย เป็นต้น ก็ให้เป็นหน้าท่ีของแตรวง
บรรเลงแตเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว แตรเดยี่ วไมต่ อ้ งเปา่ ถา้ ไมม่ แี ตรวงจงึ ใหเ้ ปน็ หนา้ ทข่ี องแตรเดยี่ ว
ส่วนขลุ่ยกลองนั้น จะใช้บรรเลงแต่เฉพาะเมื่อไม่มีเคร่ืองบรรเลงอ่ืน ๆ เว้นแต่การบรรเลง
เพลงเคารพเม่ือขณะเปลี่ยนกองรักษาการณ์ ถ้ามีแตรเด่ียวก็ให้เป็นหน้าที่ของแตรเดี่ยว
ถ้าไม่มีแตรเด่ียวจึงให้เป็นหน้าที่ของขลุ่ยกลอง ส่วนแตรวงนั้นจะบรรเลงเฉพาะเมื่อรับส่ง
ธงไชยเฉลิมพลหรอื ธงประจ�ำกอง
ง. เครื่องบรรเลงที่มิได้ประจ�ำแถว จะต้องบรรเลงเพลงเคารพเช่นเดียวกับ
เคร่อื งบรรเลงประจำ� แถว แต่จะบรรเลงเฉพาะเมอ่ื
(1) ถวายความเคารพแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว, สมเด็จพระบรม
ราชินีนาถ และรชั ทายาท เม่อื เสดจ็ เข้ามายงั ท่ีนนั่ และเมอื่ เสดจ็ กลบั หรอื เมอ่ื เสดจ็ ผ่าน
(2) บรรเลงเพลงเคารพอืน่ ๆ เพื่อเป็นเกยี รตยิ ศตามก�ำหนดการนน้ั ๆ

ขอ้ 7 การเคารพของกองรกั ษาการณแ์ ละทหารยาม

ก. ท่าเคารพของกองรักษาการณ์และทหารยาม มีดังนี้คอื
(1) เม่ืออยู่กับท่ี ให้ท�ำวนั ทยาวธุ
(2) เคลือ่ นที่ ให้ทำ� ท่าเดนิ แล้วท�ำแลขวา (ซ้าย)
ข. วิธีแสดงการเคารพของกองรักษาการณ์และทหารยาม มดี งั นีค้ อื
(1) ส�ำหรับกองรักษาการณ์ ให้เรียกแถวท�ำวันทยาวุธแก่ผู้และส่ิงตามที่
กล่าวในข้อ 3 ข. ตั้งแต่ข้อ (1) ถงึ (8) กบั ข้อ (13) ถึง (18) และผู้บังคบั บัญชาตามลำ� ดับชั้น
ตั้งแต่ช้ันผู้บังคับกองพัน หรือผู้บังคับการเรือขึ้นไปจนถึงผู้บังคับบัญชาสูงสุดคือรัฐมนตรี
ว่าการกระทรวงกลาโหม

ในกรณีที่เรียกแถวท�ำความเคารพผู้บังคับบัญชาตามล�ำดับช้ัน ถ้าผู้บังคับ วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 215
บัญชาเดินผ่าน ผู้บังคับกองรักษาการณ์จะต้องเข้าไปรายงานเหตุการณ์ด้วย ส�ำหรับ
กองรักษาการณ์เขตพระราชฐาน ผู้บังคับกองรักษาการณ์จะต้องเข้าถวายรายงานต่อ
พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั เช่นกัน
(2) ส�ำหรับทหารยาม
(ก) เมอ่ื อยกู่ บั ที่ ใหท้ ำ� ความเคารพดว้ ยวธิ วี นั ทยาวธุ แกผ่ แู้ ละสง่ิ ตามท่ี
กล่าวไว้ในข้อ 3 ข. แต่ไม่ต้องเคารพทหารหรอื ต�ำรวจซึง่ มยี ศต�่ำกว่าช้นั สัญญาบัตร
(ข) เมอื่ เคลอ่ื นที่ ใหท้ ำ� ความเคารพแกผ่ แู้ ละสง่ิ ตามทกี่ ลา่ วไวใ้ นขอ้ (ก)
ข้างต้นด้วยวธิ ีการท�ำแลขวา (ซ้าย)
ส�ำหรับระเบียบการปฏิบัติอื่นๆ ซ่ึงนอกเหนือไปจากที่ได้กล่าวไว้
ในข้อนี้ ให้ปฏบิ ตั ิอนุโลมตามทก่ี ล่าวไว้ในข้อ 4

ข้อ 8 การเคารพของกองเกยี รตยิ ศ

ก. ท่าเคารพของกองเกียรตยิ ศ มีท่าเดียวคือวนั ทยาวธุ
ข. วธิ แี สดงการเคารพของกองเกยี รติยศ มีดังต่อไปนค้ี ือ
(1) กองเกยี รตยิ ศทจ่ี ดั สำ� หรบั ผใู้ ดหรอื สงิ่ ใด กใ็ หก้ ระทำ� ความเคารพเฉพาะ
แก่ผู้นั้นหรอื ส่ิงนั้นเท่าน้นั ผู้บงั คับกองเกียรติยศปฏบิ ัตกิ ารอนโุ ลมตามวธิ ีรับตรวจพล
กอ่ นทผ่ี หู้ รอื สง่ิ ซงึ่ รบั เกยี รตยิ ศ จะไดร้ บั การเคารพตามทกี่ องเกยี รตยิ ศจดั ให้
โดยเฉพาะน้ีกองเกียรติยศจะกระท�ำความเคารพได้เฉพาะแต่การถวายความเคารพ
แดพ่ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั , สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ และรชั ทายาทเทา่ นน้ั แตใ่ นกรณี
ท่ีพระองค์ใดซึ่งทรงราชอิสริยยศสูงกว่าได้เสด็จมาถึงก่อน กองเกียรติยศก็ไม่ต้องถวาย
ความเคารพแก่พระองค์ซึ่งทรงพระราชอิสริยยศต�่ำกว่าซึ่งเสด็จมาทีหลังอีก และในการนี้
ผู้บังคบั กองเกยี รตยิ ศไม่ต้องปฏบิ ัตอิ ย่างการรบั ตรวจพล
(2) ถ้าเป็นกองเกยี รตยิ ศซง่ึ จดั ไปเคารพศพ ให้แสดงการเคารพในเวลาเผา
หรอื ฝงั โดยบอกแถวทหารทำ� แถวตรงเมอ่ื ประธานในพธิ วี างเครอ่ื งขมาศพ และแตรเดยี่ วเปา่
เพลงนอนหนงึ่ จบ และเมอ่ื ประธานจดุ ไฟหรอื วางดนิ ฝงั กองเกยี รตยิ ศจงึ ท�ำทา่ วนั ทยาวธุ และ
แตรเด่ียวเป่าเพลงคำ� นับตามจ�ำนวนจบตามระเบียบที่กล่าวไว้ในข้อ 6 แต่อย่างน้อยท่ีสุด
จะต้องเป็นหนง่ึ จบส�ำหรับศพทม่ี ไิ ด้มีฐานะตามทกี่ ล่าวไว้ในข้อ 6 อนงึ่ ถ้ากองเกียรตยิ ศน้ัน
มีแตรวงร่วมด้วย ในโอกาสที่แตรเดี่ยวเป่าแตรนอนให้แตรวงบรรเลงเพลงโศกหน่ึงจบ
พร้อมกันด้วย

216 วิชาแบบธรรมเนียมทหาร ส�ำหรับระเบียบการปฏิบัติอื่น ๆ ซึ่งนอกเหนือไปจากท่ีได้กล่าวไว้ในข้อน้ี
ให้ปฏิบัตอิ นโุ ลมตามทกี่ ล่าวไว้ในข้อ 4

ข้อ 9 การผ่อนผนั การเคารพ

ก. ถ้าไม่สามารถท�ำการเคารพด้วยการท�ำวันทยาวุธหรือวันทยหัตถ์ได้ ก็ให้
กระท�ำดังนี้
(1) ถ้าอยู่กับท่ี ให้ท�ำท่าตรงแล้วทำ� แลขวา (ซ้าย)
(2) ถ้าเคล่ือนท่ี ให้ท�ำท่าเดินแล้วทำ� แลขวา (ซ้าย)
ข. ถ้าทหารสนทนาหรอื ตดิ ต่อกบั ผทู้ มี่ ยี ศสงู กว่า ทหารไมต่ ้องแสดงการเคารพ
ผทู้ ม่ี ยี ศต่�ำกวา่ ผซู้ งึ่ ตนสนทนาหรอื ตดิ ตอ่ อยดู่ ว้ ย แตถ่ า้ อยเู่ ฉพาะพระพกั ตรพ์ ระบาทสมเดจ็
พระเจ้าอยู่หัว, สมเด็จพระบรมราชินีนาถ และรัชทายาท ทหารไม่ต้องทำ� การเคารพผู้ใด
นอกจากการแสดงการเคารพตามล�ำดับช้ันของพระองค์ตามที่กล่าวน้ี เช่น ถ้าอยู่เฉพาะ
พระพกั ตรพ์ ระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู วั กไ็ มต่ อ้ งแสดงการเคารพสมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ
หรือรัชทายาท แต่ถ้าหากได้อยู่เฉพาะพระพักตร์ของสมเด็จพระบรมราชินีนาถหรือ
รัชทายาท จะต้องแสดงการเคารพพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในโอกาสท่ีพระองค์ท่าน
เสด็จมาถงึ ภายหลัง เป็นต้น
ทหารในความควบคมุ ถา้ อยตู่ อ่ หนา้ ผซู้ งึ่ แถวทหารจะตอ้ งทำ� ความเคารพให้
ก็ไม่ต้องท�ำความเคารพผู้ซ่ึงต�่ำกว่าผู้ที่แถวทหารจะต้องท�ำความเคารพให้ เว้นแต่เป็น
ระเบยี บการเคารพของกองเกยี รตยิ ศ เชน่ กองเกยี รตยิ ศจดั เปน็ เกยี รตแิ กน่ ายทหารชน้ั ผใู้ หญ่
ชาวต่างประเทศยศพลตรี แต่มีนายกรัฐมนตรีซ่ึงมียศสูงกว่าไปรอรับเช่นนี้ กองเกียรติยศ
จะต้องแสดงการเคารพนายทหารชาวต่างประเทศนน้ั เป็นต้น
ค. เมื่อทหารสวมหมวกอยู่ จะถอดหมวกออกไหว้พระก็ได้ แต่จะไหว้พระ
โดยไม่ถอดหมวกไม่ได้
ง. ในโอกาสต่อไปนี้ ทหารไม่ต้องทำ� การเคารพแก่ผู้ใด
(1) เม่อื กำ� ลังเล่นกฬี า
(2) เมอ่ื อยใู่ นทช่ี มุ นมุ ซงึ่ ตอ้ งการความสงบ เชน่ กำ� ลงั ฟงั พระเทศน์ เปน็ ตน้
(3) เม่อื เจ็บป่วยอาการสาหสั
(4) เมอ่ื แบกหามของหนกั

(5) เมื่อก�ำลงั รับประทานอาหารอยู่ วิชาแบบธรรมเนียมทหาร 217
(6) เม่อื มหี น้าที่ต้องประจำ� ในขบวนหรอื พธิ ใี ด ๆ
(7) เมอ่ื กำ� ลงั ขบั ขยี่ านพาหนะหรอื สตั วพ์ าหนะ เคลอ่ื นทตี่ ามลำ� พงั ในทคี่ บั ขนั
หรอื เมอื่ กำ� ลงั ขบั ยานพาหนะในการควบคมุ เชน่ ขบั ยานพาหนะในขบวนเคลอ่ื นยา้ ย เปน็ ตน้
(8) เมอ่ื ควบคมุ นกั โทษเดินไปนอกเรอื นจ�ำหรอื โดยสารไปบนยานพาหนะ
(9) เม่อื กำ� ลังทำ� การรักษาพยาบาลตามหน้าที่
จ. ทหารในความควบคุมซ่ึงก�ำลังฝึกภาคสนาม ผู้ควบคุมไม่ต้องบอกแสดง
การเคารพ แต่ผู้ควบคมุ ต้องแสดงการเคารพอย่างอยู่ตามล�ำพัง
ฉ. เมื่อแถวทหารกำ� ลังเดนิ ตามสบายหรอื วิ่ง ไม่ต้องทำ� ความเคารพ
ช. เมื่อทหารซ่ึงอยู่บนยานพาหนะ ให้ท�ำการเคารพโดยน่ัง หรือยืนอยู่บน
ยานพาหนะน้นั ได้ แต่จะต้องส�ำรวจอริ ยิ าบถในขณะทำ� การเคารพให้สมควร
ซ. ถ้ามิได้มีค�ำสั่งเป็นพิเศษ ในระหว่างเวลาตั้งแต่สวดมนต์ก่อนนอนไปแล้ว
จนถงึ รุ่งสว่างเม่อื เหน็ ได้ถนัด หรอื เมอื่ ฝนตกจนถงึ ต้องเกบ็ อาวุธ กองรักษาการณ์ไม่ต้องตั้ง
แถวแสดงการเคารพแก่ผู้ใด ยกเว้นส�ำหรับกองรักษาการณ์เขตพระราชฐานจะต้องต้ังแถว
ถวายความเคารพตลอดเวลา
ด. ทหารซงึ่ มไิ ดแ้ ต่งเครอ่ื งแบบ กองรกั ษาการณ์ไมต่ ้องเรยี กแถวท�ำการเคารพ
ต. ส�ำหรับกองรักษาการณ์ภายใน ผู้บังคับหน่วยน้ันอาจมีค�ำส่ังเป็นพิเศษ
ให้กองรักษาการณ์ ต้งั แถวท�ำความเคารพตนเพียงวนั ละครงั้ ก็ได้