โมลสูตรและสมการแคมี

โมล สตู รและ
สมการเคมี

นงสาวจณิ ฏวมิ ล บวั แกว้
แผนกวชิ าสามญั วทิ ยาลยั ประมงตณิ สลู านนท์

มวลอะตอม (Atomic mass)

ในปัจจบุ นั นกั วทิ ยาศาสตรไ์ ดก้ าหนดให้ มวลอะตอมมคี า่ เทา่ กบั มวลของ
1/12 ของมวล C-12 หน่งึ อะตอม เป็นคา่ มาตรฐานในการเทยี บ ดงั นนั้ 1
หน่วยมวลอะตอมมคี า่ เท่ากบั 1/12 มวล
ของ C-12 จานวน 1 อะตอม ซง่ึ มคี า่ เทา่ กบั 1.66 x 10-24 กรมั สามารถ
เขยี นความสมั พนั ธไ์ ดเ้ ป็น

ตวั อยา่ ง

ตวั อยา่ ง

มวลโมเลกุล
(Molecular mass)

อนุภาคเลก็ ทส่ี ดุ ของสาร ซง่ึ สามารถอยเู่ ป็นอสิ ระและแสดงสมบตั เิ ฉพาะตวั ของ
สารนนั้ ๆ ได้ อาจเป็นไดท้ งั้ โมเลกุลของธาตุหรอื สารประกอบกไ็ ด้
การคานวณมวลโมเลกลุ ของสาร

ตัวอย่าง จงหามวลโมเลกุลของ C3H8O กาหนดมวลอะตอมของ
C = 12, O = 16 และ H = 1

วธิ ีทา มวลโมเลกุลของ C3H8O = มวลอะตอมของทุกธาตุใน C3H8O รวมกนั
= (3 x 12) + (8 x1) + (1 x16)

= 36+8+16

ดงั น้นั มวลโมเลกลุ ของ C3H8O = 60 ตอบ

ตวั อย่าง จงหามวลโมเลกลุ ของ CaSO4 . 2H2O
กาหนดมวลอะตอมของ Ca = 40, S = 32, O = 16 และ H = 1

วธิ ีทา มวลโมเลกลุ ของ CaSO4 . 2H2O = มวลอะตอมของทุกธาตุใน CaSO4.2H 2O รวมกนั
= 40+32+(16 x 4)+2(2)+2(16)

= 40+32+64+4+32 = 172

ดงั น้นั มวลโมเลกลุ ของ CaSO4.2H2O = 172 ตอบ

โมล (Mole)

เน่อื งจากสารตา่ ง ๆ ประกอบด้วย อนภุ าคของสารทมี่ ีขนาดเลก็ เป็นจานวนมาก นักเคมีจึงได้

กาหนดหน่วยสาหรับปริมาณสารวา่ โมล (mole) โดยกาหนดวา่

“สาร 1 โมล มจี านวนอนุภาคเท่ากบั 6.02214076 x 1023 อนภุ าค”

และเรียกจานวนอนภุ าคนี้วา่ เลขอาโวกาโดร (Avogadro’s number) หรือ คา่ คงตัวอาโว

กาโดร (Avogadro’s constant)

สาร จานวนอนุภาค

อาร์กอน (Ar) 6.02 x 1023 อะตอม

คารบ์ อนไดออกไซด์ (CO2) CO2 = 6.02 x 1023 โมเลกลุ
C = 6.02 x 1023 อะตอม
O = 2 x 6.02 x 1023 = 1.204 x 1024 อะตอม

โซเดยี มคารบ์ อเนต (Na2CO3) Na+ = 2 x 6.02 x 1023 = 1.204 x 1024 ไอออน
CO32- = 6.02 x 1023 ไอออน

โมล (Mole)

โมล เป็นปริมาณของสารท่ีประกอบไปด้วยหลายหน่วย โดยถ้าสารเป็นของแขง็ มี
มวลเท่ากบั มวลโมเลกลุ ของสาร หรอื มีจานวนอนุภาคเท่ากบั เลขอาโวกาโดร
6.02 x 1023 โมเลกลุ (ในกรณีจานวนอนุภาคมีหน่วยเป็นอะตอมหรือไอออนต้องนา
จานวนอะตอม หรอื จานวนไอออนมาคณู กบั 6.02 x 1023 )และถ้าเป็นแกส๊ จะมี
ปริมาตรเท่ากบั 22.4 dm3 ท่ี STP (22,400 cm3 ที่ STP)

ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งโมล มวล จานวนอนุภาคและปรมิ าตรของแก๊สท่ี STP

ตวั อยา่ ง







ตวั อยา่ ง

ตวั อยา่ ง

ตวั อยา่ ง

รอ้ ยละองคป์ ระกอบของสารประกอบ
(Percent composition

of compounds)

โดยท่วั ไปสารประกอบแตล่ ะชนิดจะประกอบดว้ ยธาตใุ นอตั ราสว่ นแตกตา่ งกนั ไป เช่น นา้
(H2O) มีธาตไุ ฮโดรเจน 2 อะตอม และออกซิเจน 1 อะตอมเป็นองคป์ ระกอบ ในขณะท่ีแก๊ส
คารบ์ อนมอนอกไซด์ (CO) มธี าตคุ ารบ์ อน 1 อะตอม และออกซเิ จน 1 อะตอมเป็นองคป์ ระกอบ แต่
เม่ือคดิ เป็นรอ้ ยละของออกซิเจนท่ีเป็นองคป์ ระกอบทงั้ สองจะมีคา่ ไมเ่ ท่ากนั แมว้ ่าในสตู รเคมีของสาร
ทงั้ สองจะมีออกซิเจนเป็นองคป์ ระกอบ 1 อะตอมเทา่ กนั ก็ตาม ดงั นนั้ รอ้ ยละของธาตุ หรือ รอ้ ยละ
องคป์ ระกอบในสารประกอบสามารถหาความสมั พนั ธไ์ ดเ้ ป็น

ตวั อยา่ ง

หากทราบสตู รเคมี เราสามารถคานวณหารอ้ ยละไดจ้ าก

มวลโมเลกุลของสารประกอบ โดยเราสามารถหารอ้ ยละ
ไดท้ งั้ ธาตุ เชน่ หารอ้ ยละของ H จากโมเลกุล H2O
เป็นตน้ หรอื หารอ้ ยละของสารประกอบทเ่ี ป็น
องคป์ ระกอบในโมเลกุลของสารน้ี เชน่ หารอ้ ยละ H2O
จากโมเลกุลของ CuSO4.5H2O เป็นตน้

ตวั อยา่ ง





ตวั อยา่ ง

สตู รเคมี สตู รโมเลกลุ สตู รเอมพิริคลั สตู รโครงสรา้ ง
(Chemical หรอื สตู รอย่างง่าย

Formular)

สตู รเคมี คอื กลมุ่ ของ
สญั ลกั ษณ์ของธาตุทเ่ี ขยี นขน้ึ
เพอ่ื แสดงองคป์ ระกอบของ
สาร (ธาตุหรอื สารประกอบ)
วา่ ประกอบดว้ ยธาตุใดบา้ ง
อยา่ งละเท่าใด และสตู รเคมี
บางชนิดยงั บอกใหท้ ราบวา่
ในสารตา่ งๆอะตอมจดั เรยี ง
ตวั กนั อยา่ งไร สตู รเคมแี บ่ง
ออกไดเ้ ป็น 3 ชนิด คอื

สตู รโมเลกลุ

(Molecular formula)

คอื สตู รทแ่ี สดงใหท้ ราบวา่ ในสาร 1 โมเลกุล
ประกอบดว้ ยธาตุอะไรบา้ งอยา่ งละกอ่ี ะตอม เช่น
กลโู คสมสี ตู รโมเลกลุ เป็น C6H12O6 แสดงวา่ ใน 1
โมเลกุลของกลโู คสประกอบดว้ ย คารบ์ อน(C) 6
อะตอม ไฮโดรเจน (H) 12 อะตอม ออกซเิ จน (O) 6
อะตอม ตวั อยา่ งดงั ตาราง

สตู รเอมพิริคลั หรอื สตู รอย่างงา่ ย

(Empirical formula)

คอื สตู รทแ่ี สดงอตั ราสว่ นอยา่ งต่าของจานวน
อะตอมของธาตุองคป์ ระกอบในสารประกอบ สงิ่ ท่ี
ทราบไดจ้ ากสตู รเอมพริ คิ ลั จงึ ไดแ้ ก่ ชนิดของธาตุท่ี
เป็นองคป์ ระกอบ และอตั ราสว่ นอยา่ งต่าของธาตุท่ี
เป็นองคป์ ระกอบ เชน่ น้าตาลกลโู คสมสี ตู รเอมพริ ิ
คลั เป็น CH2O แสดงวา่ ในน้าตาลกลโู คสมอี ตั ราสว่ น
อยา่ งต่าของจานวนอะตอมของ C:H:O = 1:2:1

แนวคิดสาหรบั การหาสตู รอย่างงา่ ยและสตู รโมเลกลุ

1. หาจานวนโมลของธาตุหรอื สารประกอบ
2. นาอตั ราสว่ นโดยโมลทน่ี ้อยทส่ี ดุ หารตลอด
3. ทาตวั เลขใหเ้ ป็นจานวนเตม็ โดยถา้ ตวั เลขเป็นจดุ ทศนยิ มทล่ี งทา้ ย
ดว้ ย 1 ใหป้ ัดลง แต่ถา้ ตวั เลขเป็นจุดทศนิยมลงทา้ ยดว้ ย 9 ใหป้ ัดขน้ึ
สว่ นจุดทศนยิ มทเ่ี หลอื 2-8 ตอ้ งหาตวั เลขมาคณู ใหเ้ ป็นจานวนเตม็ เชน่
1.3 ใหค้ ณู ดว้ ยเลข 3 ไดเ้ ป็น 3.9 ปัดเป็น 4 เป็นตน้
4. ถา้ หาสตู รโมเลกุลใหใ้ ชค้ วามสมั พนั ธน์

ตวั อยา่ ง





ตวั อยา่ ง



ตารางแสดงสูตรเอมพริ ิคลั และสูตรโมเลกลุ ของสารบางชนิด

สูตรโครงสร้างของเอทลิ นี สตู รโครงสรา้ ง

(Structural formula)

คอื สตู รทแ่ี สดงใหท้ ราบวา่ 1 โมเลกุลของ
สารประกอบ ประกอบดว้ ยธาตุใดบา้ งอยา่ งละก่ี
อะตอม และอะตอมของธาตุเหล่านนั้ มกี ารจดั เรยี งตวั
หรอื เกาะกนั อยอู่ ยา่ งไร เชน่ สตู รโครงสรา้ งของอทลิ นี
(C2H4) และสตู รโครงสรา้ งของน้า (H2O) เขยี นไดด้ งั น้ี

สูตรโครงสร้างของนา้

สาร สูตรเอมพริ ิคลั สูตรโมเลกลุ สูตรโครงสร้าง
น้า H2O H2O

คาร์บอนไดออกไซด์ CO2 CO2

ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ HO H2O2

Thank you