การแปรรูปผลผลิตการเกษตร

การแปรรปู ผลผลิตทางการเกษตร

พิมพค์ ร้งั ที่ 1 ปี พ.ศ. 2556
โดย ศูนย์ศึกษาการพฒั นาอา่ วคงุ้ กระเบน อันเนื่องมาจากพระราชดาริ

อาเภอทา่ ใหม่ จงั หวดั จันทบุรี
รว่ มกบั สานกั งานคณะกรรมการพเิ ศษเพ่อื ประสานงานโครงการอนั เนอ่ื ง

มาจากพระราชดาริ (สานักงาน กปร.)

คานา

การแปรรปู ผลผลิตทางการเกษตร เป็นการนาผลผลติ ทางการเกษตรทอ่ี ยูใ่ นพน้ื ท่ีนามา
แปรรปู เพอ่ื เพิม่ มูลค่าของผลผลิต ชว่ ยเกบ็ รกั ษาผลผลติ ทางการเกษตรไว้บรโิ ภคในครวั เรอื นเปน็
เวลานานโดยไมเ่ นา่ เสยี ทาให้เกิดผลิตภณั ฑใ์ หม่ๆ ที่มีรปู แบบและรสชาติแตกต่างจากเดมิ ชว่ ย
เพิ่มความหลากหลายใหแ้ กผ่ ลผลติ ทางการเกษตร ทาใหบ้ ริโภคสะดวกและง่ายข้นึ นอกจากน้ยี ัง
ช่วยเพิ่มช่องทางของตลาดใหม้ ากข้นึ ตลอดจนชว่ ยกระจายปรมิ าณสินคา้ เกษตรออกสู่ตลาดใน
ปรมิ าณที่สมดลุ งานวชิ าการเกษตร ศูนยศ์ ึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนฯ รบั ผดิ ชอบโดย
สานักวจิ ยั และพฒั นาการเกษตรเขตท่ี 6 กรมวิชาการเกษตร จึงได้จัดทาหนงั สือองคค์ วามรเู้ รอ่ื ง
การแปรรปู ผลผลิตทางการเกษตร เพ่ือใหเ้ กษตรกรและผ้สู นใจสามารถนาไปปฏบิ ตั ใิ หถ้ กู ตอ้ งและ
แพรห่ ลายตอ่ ไป

งานวชิ าการเกษตร
ศูนยศ์ ึกษาการพัฒนาอา่ วคงุ้ กระเบน อนั เนือ่ งมาจากพระราชดาริ

สารบัญ

หนา้ 1
1. บทนา 2
2. หลกั สาคญั ในการแปรรปู อาหาร 2
4
การเตรียมสถานท่ี 4
การเตรียมอปุ กรณ์ 5
การเลอื กใชว้ ัตถุดบิ 5
การบรรจภุ ัณฑ์
การเกบ็ รกั ษา 6
3. วธิ ีการแปรรปู ผลติ ภัณฑ์ตา่ งๆ 6 8
ขา้ วเกรียบเหด็ นางฟา้ 10
ข้าวเกรียบกยุ๋ ชา่ ย 12
ขา้ วเกรยี บผกั หวานบา้ น 14
แยมลกู หมอ่ น 15
ขา้ วกลอ้ งงอกหอมมะลิแดง 17
นา้ ขา้ วกล้องงอกผสมธัญพชื 18
หนอ่ ไม้บรรจุถุงสุญญากาศ 20
ไอศกรมี 21
มังคุดแช่แขง็ 23
นา้ มังคุด
แยมมงั คดุ
มังคุดกวน 24
เอกสารอา้ งองิ 28



“...การกสกิ รรมและอาชพี ในดา้ นเกษตรทุกทกุ อยา่ งย่อมต้องอาศัยปัจจัยสาคญั หลายด้าน ดา้ น
หนึง่ กค็ อื หลักวิชาของการเพาะปลูก เป็นต้น และอกี ดา้ นหนึ่งกเ็ ปน็ การชว่ ยใหเ้ พิม่ หลกั วิชา
เหล่านน้ั และเมือ่ ได้ปฏิบัติแล้วได้ผลิตผลแล้วกจ็ ะตอ้ งสามารถดัดแปลงและขายจาหน่ายผลติ ผล
ทตี่ นได้ทา ฉะน้นั ทุกอยา่ งต้องสอดคลอ้ งกัน ความขยันหม่นั เพียรในการผลิต ความรใู้ นวชิ าการ
ผลิตและความรู้ในการเปน็ อยู่ ท้ังความรู้ในดา้ นจาหน่าย ล้วนเป็นความรทู้ จ่ี ะต้องประสานกัน
หมด...”

พระราชดารัส พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว
เม่ือวนั ที่ 8 พฤษภาคม 2530

ณ โครงการส่วนพระองคส์ วนจติ รลดา

1

บทนา

อาหารเป็นปัจจัยหนง่ึ ทีม่ คี วามสาคญั ในการดารงชวี ิต ชว่ ยในการเจรญิ เตบิ โตของ
ร่างกาย ซอ่ มแซมส่วนที่สึกหรอ และชว่ ยให้ร่างกายสามารถดาเนนิ กิจกรรมตา่ งๆไปไดต้ ามปกติ
การทจี่ ะให้ได้มาซง่ึ อาหารที่มคี ุณภาพดนี ัน้ นอกจากวตั ถดุ บิ ท่ีมคี ุณภาพดี ได้มาตรฐานแลว้
กรรมวิธกี ารแปรรูป การเกบ็ รักษา ตลอดจนการควบคมุ คุณภาพทถ่ี ูกต้อง ในระหวา่ งกรรมวธิ ีการ
แปรรูปหรอื การเกบ็ รกั ษาผลิตภัณฑน์ น้ั ต้องถูกตอ้ งตามหลักเกณฑ์ทดี่ ีดว้ ย

2

หลกั สาคญั ในการแปรรูปอาหาร
การเตรียมสถานที่
สถานทีใ่ นการผลติ ควรสะอาด และมกี ารจดั แบง่ บรเิ วณให้เป็นสัดส่วนตามลาดบั
ข้นั ตอนการผลติ มพี นื้ ทีเ่ พียงพอท่ีจะตดิ ตั้งเครอื่ งมือและอุปกรณ์ที่ใช้ในการผลติ โดยการจดั แบง่
พนื้ ที่ภายในสถานทีผ่ ลติ อยา่ งนอ้ ยท่ีสุดควรมีบริเวณตา่ งๆ ดงั นี้

1. บริเวณรับและทาความสะอาดวัตถุดิบ
2. บริเวณจดั เก็บวตั ถุดิบภาชนะบรรจุ และสารเคมี

3. บริเวณเตรยี มภาชนะบรรจุ
4. บริเวณผลิต

5. บรเิ วณบรรจุ
6. บรเิ วณฆา่ เช้ือ
7. บรเิ วณจัดเก็บผลติ ภณั ฑ์

ท้งั น้ีการจัดลาดบั บรเิ วณให้เป็นไปตามลาดับขนั้ ตอนของสายการผลติ ในแต่ละ
ผลติ ภัณฑ์ เช่น ผลติ ภัณฑ์ที่ตอ้ งผา่ นการฆา่ เชอ้ื หลงั บรรจตุ อ้ งจัดใหบ้ ริเวณฆา่ เช้อื ผลิตภัณฑแ์ ยก
ออกจากบรเิ วณผลติ และบรรจุ และจัดให้อยใู่ นลาดับหลงั ขน้ั ตอนการบรรจุ เปน็ ต้น นอกจากน้ี
ยังต้องมกี ารดูแลทาความสะอาดอย่างสมา่ เสมอ นอกจากนสี้ ถานทผี่ ลติ ต้องเป็นไปตามหลักการ
ดงั ต่อไปน้ีดว้ ย

3

1. อาคารทตี่ ัง้ อยู่ในสถานการณท์ หี่ ่างไกลจากสง่ิ รบกวน เช่น ควัน ฝุน่ หรอื กองขยะ มกี าร
ระบายนา้ ทดี่ ี

2. ตวั อาคารตอ้ งมีสภาพท่ดี ี แขง็ แรงมีพืน้ ท่ีพอเพียงสาหรบั ปฏบิ ตั งิ าน
3. ตัวอาคารต้องมกี ารระบายอากาศทดี่ แี ละสามารถปอ้ งกนั มิให้เป็นทอี่ ยูอ่ าศัยของสัตว์
และแมลงต่างๆ
4. ตวั อาคารผลติ จะตอ้ งจดั การปฏิบตั งิ านให้เป็นสดั สว่ น
5. อาคารตงั้ อยู่ในสถานที่เหมาะสมและไม่ใกล้เคยี งกับสถานที่รงั เกียจ เชน่ คอกปศุสตั ว์
หรอื สถานท่ีเลยี้ งสตั ว์ เมรเุ ผาศพ สถานทผี่ ลิตวตั ถมุ พี ิษ
6. ตวั อาคารออกแบบสร้างในลกั ษณะงา่ ยแก่การทะนบุ ารงุ และรกั ษาความสะอาดใน
กระบวนการผลิตอาหาร คือ

6.1 แยกทีอ่ ยอู่ าศัยออกเปน็ สัดส่วน
ไม่ปะปนกบั บรเิ วณการผลิตอาหาร

6.2 จัดใหม้ ีแสงสว่างและการระบาย
อากาศทีเ่ หมาะสม พอเพยี งสาหรบั การปฏิบตั งิ าน

6.3 หลอดไฟมฝี าครอบ ป้องกนั ฝ่นุ
ละอองปนเป้ือนและเพอื่ ความปลอดภัยของผปู้ ฏิบัติงาน

7. พ้นื ที่และผนังของอาคารผลติ ควรใหส้ ีออ่ น ทาดว้ ยวสั ดทุ ี่ไมเ่ ปน็ พษิ ไม่มีรอยแตกอยู่ ใน
สภาพกันน้าได้ไมด่ ดู ซบั

7.1 ตามมมุ ระหวา่ งผนังกบั พ้นื และหลงั คาตอ้ งปดิ สนทิ
7.2 พนื้ อาคารผลิตควรมีความลาดเอียงทีจ่ ะให้น้าไหลลงสู่ท่อระบายน้าได้
7.3 หลงั คาต้องไม่เป็นท่สี ะสมฝุ่นได้ง่าย ราข้นึ ไมไ่ ด้ ไมม่ รี อยแตกและไม่มไี อ
นา้ เกาะงา่ ย
7.4 หน้าต่างและประตู ต้องเรียบผวิ หนา้ ไม่ดดู ซมึ จะตอ้ งอยใู่ นสภาพที่
ปอ้ งกันการปนเปือ้ นจากภายนอก ไมม่ ีการเขา้ ออกของนกและแมลง
8. จะตอ้ งติดตัง้ อ่างล้างมอื และปา้ ยเตือนใหล้ า้ งมือ ซึ่งอา่ งลา้ งมือจะต้องตัง้ อย่บู รเิ วณ
ทางเขา้ และมีจานวนมากพอทใี่ ห้เจ้าหนา้ ท่ีไดล้ ้างมอื กอ่ นจะเขา้ บริเวณแปรรูป
9. จดุ ท่ีตอ่ สายฉีดนา้ จะต้องมีไว้ในทท่ี ีเ่ หมาะสม สะดวกต่อการใช้งาน

4

การเตรียมอปุ กรณ์
เรม่ิ ด้วยขนั้ ตอนการลา้ ง ทาความสะอาดอุปกรณ์ตา่ งๆใหส้ ะอาด แลว้ เช็ดหรือตากแดด
ให้แห้งสนิททุกครั้ง ทั้งกอ่ นและหลังการแปรรปู โดยเคร่ืองมือ อุปกรณ์ต่างๆตอ้ งถูกต้องตาม
หลักการต่อไปนี้

1. เครื่องมือและเครอ่ื งใชต้ า่ งๆ จะตอ้ งออกแบบ และติดตง้ั ใหส้ ะดวกต่อการใชง้ านและ
บารุงรักษา เพ่อื ให้ถูกสุขลักษณะและทาความสะอาดไดท้ ่วั ถึง
2. ขาตง้ั สาหรับเครอื่ งมือ โต๊ะ อา่ ง ต้องทาดว้ ยวสั ดทุ ึบเรียบ เพ่ือป้องกันไม่ให้แมลงหรอื
สง่ิ ปนเป้ือนอน่ื ๆ เขา้ ไปอยไู่ ด้
3. เครือ่ งมอื ตัง้ อยบู่ นพนื้ จะต้องมกี ารติดต้ังให้แนบสนิทกับพนื้ หรือต้ังบนขาสงู อย่าง
นอ้ ยสดุ 30 เซนติเมตร ระหว่างใต้เคร่อื งมือและพ้นื
4. ภาชนะหรือถงั ทใี่ ช้ใส่ของกนิ ไมไ่ ด้ จะตอ้ งทาเคร่อื งหมายให้เหน็ ชดั

การเลือกใชว้ ตั ถุดบิ

การเลือกใชว้ ตั ถุดิบนั้นตอ้ งคานึงถึ งแหลง่ ท่ีมา ชนดิ ปริมาณ คุณภาพ การเสื่อมเสยี

ตลอดจนการเกบ็ รกั ษาวตั ถดุ บิ ก่อนเขา้ ส่กู ระบวนการแปรรปู เพอ่ื ใหไ้ ดว้ ัตถดุ บิ เข้าสกู่ ระบวนการ

ผลติ มคี ุณภาพ สม่าเสมอ และมีปรมิ าณ สอดคลอ้ งกับความต้องการ ต้องเลอื กวตั ถดุ ิบทสี่ ด

สะอาด มีคณุ ภาพมาใชใ้ นการผลติ

1. แยกวตั ถุดบิ ที่มีการเนา่ เสยี หรอื ปนเป้ือนสารพิษออกทันที

2. อุปกรณ์ทใี่ ช้ขนส่งวตั ถุดบิ ตอ้ งรกั ษาความสะอาดให้สม่าเสมอ

3. บริเวณที่ใชเ้ กบ็ วัตถุดิบ จะต้องรกั ษาให้มีความสะอาดอยู่เสมอ

5

การบรรจุภัณฑ์
การบรรจภุ ัณฑ์น้ันมีความสาคัญเปน็ อย่างย่ิงต่อผลผลิตซง่ึ มปี ระโยชน์ตอ่ ผลผลติ
มากมาย เชน่

1.ช่วยรกั ษาคณุ ภาพและปกป้องตวั สินคา้ ไม่ใหเ้ สยี หายจากการปนเปอ้ื นจากฝุ่นละออง
แมลง คน ความชน้ื ความร้อน แสงแดด และการปลอมปน เป็นตน้

2.ใหค้ วามสะดวกในเรอื่ งการขนส่ง การจดั เกบ็ มคี วามรวดเร็วและสะดวกในการขนส่ง
3.ส่งเสริมทางด้านการตลาด บรรจภุ ณั ฑ์ เป็นส่งิ แรกที่ผู้บรโิ ภคเห็น ดงั นั้นบรรจภุ ณั ฑ์
จะตอ้ งทาหน้าทีบ่ อกกล่าวสิ่งตา่ งๆของตัวผลิตภณั ฑโ์ ดยการบอกขอ้ มลู ที่เป็นจาเปน็ ท้ังหมดของ
ตัวสินคา้ และนอกจากน้ีจะตอ้ งมรี ปู ลกั ษณท์ ี่สวยงามสะดดุ สายตาเชิญชวนใหเ้ กดิ การตดั สินใจใน
การซอื้

การเก็บรกั ษา
ในกระบวนการการเก็บรกั ษานนั้ ควรเก็บรักษาในสถานท่ีท่แี ห้ง สะอาด และอุณหภูมทิ ี่
เหมาะสมนั้นเปน็ ปจั จยั ทส่ี าคญั ทส่ี ดุ เน่ืองจากอุณหภูมมิ ีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของอาหาร โดย
วิธกี ารเก็บรักษามีดงั นี้

1.ผลิตภณั ฑ์ต้องเกบ็ ในลักษณะทไ่ี ม่ก่อใหเ้ กดิ การปนเปอ้ื น หรอื ที่มจี ุลนิ ทรยี ป์ ริมาณท่ี
สูง

2.ป้องกันการเนา่ เสยี หรือการเสียหายของภาชนะบรรจุ
3.มกี ารตรวจสอบเปน็ คร้งั คราว เพ่ือใหแ้ นใ่ จว่าอาหารน้ันยงั เหมาะในการบริโภคและ
เป็นไปตามข้อกาหนด

6

วธิ กี ารแปรรูปผลติ ภณั ฑต์ ่างๆ

ขา้ วเกรียบเห็ดนางฟา้

ส่วนผสม (ข้าวเกรียบ 1 กิโลกรัม) 400 กรมั
1. เห็ดนางฟา้ 1 กิโลกรมั
2. แปง้ มนั สาปะหลงั 2 ชอ้ นโต๊ะ
3. แปง้ สาลี 6 ช้อนโตะ๊
4. น้าตาลทรายขาว 4 ช้อนชา
5. เกลือปน่ 1 ช้อนชา
6. พรกิ ไทยปน่ 7 เม็ด
7. พรกิ ขหี้ นตู าละเอยี ด กรัม
8. กระเทียมสับละเอยี ด 100 ถ้วยตวง
9. นา้ สะอาด 3-4

7

วิธที า
1. นาเหด็ นางฟา้ มาหน่ั ให้ละเอยี ด แลว้ นงึ่ ใหส้ กุ บีบเอานา้

ออกให้หมด นามาผสมคลกุ เคล้ากบั นา้ ตาล เกลือ พริกไทยปน่
พรกิ ขห้ี นูตาละเอยี ดและกระเทยี มสบั ละเอียด ตามอัตราสว่ น
ใส่แป้งมันสาปะหลัง และแปง้ สาลี นวดสว่ นผสมท้ังหมดใหเ้ ข้า
กนั ดี

2. ปน้ั แปง้ เปน็ แทง่ ยาวประมาณ 5 - 6 นวิ้ เส้นผ่าน
ศนู ย์กลางประมาณ 1 1/2 น้วิ ห่อด้วยพลาสติกทนความร้อน
นาไปนึ่งไฟแรง ประมาณ 2 ช่ัวโมง ยกลงพักใหเ้ ย็น และเก็บใน
ตเู้ ย็น 1 คนื ใหแ้ ปง้ อยูต่ ัว

3. นามาหั่นเป็นแผ่นบางๆตากแดดให้แห้ง
สนิท พร้อมบรรจุถุงจาหนา่ ยหรือนาไปทอด

4. ทอดข้าวเกรียบใชน้ ้ามันพืชทีต่ ้งั ไฟปาน
กลาง โดยใส่ข้าวเกรียบทลี ะน้อย คอยชอ้ น
ตลอดเวลาให้พองสกุ เสมอกนั และตกั ขน้ึ พักไวใ้ ห้
สะเด็ดนา้ มัน

5. นาไปอบในตอู้ บลมร้อนเพ่ือไลน่ ้ามันท่ี
อณุ หภูมิ 150 องศาเซลเซียส เปน็ เวลา 10 นาที พักไว้ให้เย็นแล้วนาไปบรรจุถุงจาหน่ายตอ่ ไป

ต้นทุนและผลตอบแทน

ชนดิ ผลิตภณั ฑ์ ตน้ ทนุ /หน่วย ราคาขาย/หน่วย รายได้สุทธิ/หน่วย

ขา้ วเกรยี บเห็ดนางฟ้าทอด 15 บาท 25 บาท 10 บาท
(บรรจุ 100 กรมั )

ข้าวเกรียบเหด็ นางฟ้าแบบไม่ 24 บาท 35 บาท 11 บาท
ทอด (บรรจุ 200 กรัม)

8

ข้าวเกรยี บกุ๋ยชา่ ย

สว่ นผสม (ขา้ วเกรียบ 1 กโิ ลกรัม) 120 กรมั
1. กุ๋ยชา่ ย 1 กิโลกรมั
2. แป้งมนั สาปะหลัง 2 ชอ้ นโตะ๊
3. แปง้ สาลี 7 ชอ้ นโต๊ะ
4. น้าตาลทรายขาว 3 ชอ้ นชา
5. เกลอื ปน่ 1 ช้อนชา
6. พรกิ ไทยป่น 3 เมด็
7. พรกิ ขห้ี นตู าละเอียด 100 กรัม
8. กระเทยี มสับละเอยี ด 3-4 ถ้วยตวง
9. นา้ สะอาด

9

วธิ ีทา
1. ล้างก๋ยุ ช่ายใหส้ ะอาด แลว้ ห่ันให้ละเอียด นามาผสมคลกุ เคลา้ กับนา้ ตาล เกลือ

พริกไทยป่น พริกขี้หนตู าละเอยี ดและกระเทยี มสับละเอยี ด ตามอัตราส่วนใส่แป้งมนั สาปะหลัง
และแป้งสาลี นวดให้สว่ นผสมทัง้ หมดเข้ากันดี

2. ปน้ั แปง้ เปน็ แทง่ ยาวประมาณ 5 - 6
น้ิว เส้นผา่ ศนู ย์กลางประมาณ 1 1/2 นิ้ว หอ่ ดว้ ย
พลาสติกทนความร้อน นาไปนง่ึ ไฟแรง ประมาณ
2 ช่ัวโมง ยกลงพักให้เย็น และเกบ็ ในต้เู ย็น 1 คืน
ให้แปง้ อยูต่ ัว

3. นามาหน่ั เปน็ แผ่นบางๆตากแดดให้
แหง้ สนิท พรอ้ มบรรจถุ ุงจาหนา่ ยหรือนาไปทอด

4. ทอดขา้ วเกรยี บใช้นา้ มันพืชทต่ี ง้ั ไฟ
ปานกลาง โดยใสข่ า้ วเกรยี บทีละน้อย คอยช้อนตลอดเวลาใหพ้ องสุกเสมอกันและตกั ข้นึ พกั ไวใ้ ห้
สะเดด็ นา้ มัน

5. นาไปอบในตอู้ บลมร้อนเพอ่ื ไล่น้ามนั ทีอ่ ณุ หภมู ิ 150 องศาเซลเซียส เปน็ เวลา 10
นาที พกั ไว้ใหเ้ ย็นแลว้ นาไปบรรจุถุงจาหน่ายต่อไป

ต้นทุนและผลตอบแทน

ชนิดผลติ ภณั ฑ์ ต้นทนุ /หน่วย ราคาขาย/หน่วย รายไดส้ ุทธิ/หน่วย

ข้าวเกรยี บกยุ๋ ชา่ ยทอด 14 บาท 25 บาท 11 บาท
(บรรจุ 100 กรมั )
21 บาท 35 บาท 14 บาท
ข้าวเกรียบก๋ยุ ช่ายแบบไมท่ อด
(บรรจุ 200 กรมั )

10

ขา้ วเกรยี บผกั หวานบ้าน

ส่วนผสม (ขา้ วเกรยี บ 1 กโิ ลกรัม)

1. ผักหวานบา้ น 100 กรมั

2. แป้งมันสาปะหลัง 1 กิโลกรัม

3. แป้งสาลี 2 ช้อนโตะ๊

4. นา้ ตาลทรายขาว 7 ช้อนโต๊ะ

5. เกลอื ปน่ 3 ช้อนชา

6. พริกไทยป่น 1 ช้อนชา

7. พรกิ ขี้หนูตาละเอยี ด 3 เม็ด

8. กระเทยี มสบั ละเอยี ด 100 กรมั

9. นา้ สะอาด 3-4 ถ้วยตวง

11

วิธีทา
1. ล้างผักหวานบา้ นให้สะอาด แลว้ หน่ั ใหล้ ะเอยี ด นามาผสมคลุกเคล้ากับนา้ ตาล ทรายขาว

เกลอื ปน่ พริกไทยปน่ พริกข้หี นตู าละเอียดและกระเทยี มสบั ละเอียด ตามอตั ราส่วนใส่แป้งมนั
สาปะหลัง และแป้งสาลี นวดให้ส่วนผสมทั้งหมดเข้ากันดี

2. ปน้ั แปง้ เปน็ แทง่ ยาวประมาณ 5 - 6 น้วิ เส้นผ่าศนู ย์กลางประมาณ 1 1/2 น้ิว ห่อด้วย
พลาสติกทนความร้อน นาไปนึ่งไฟแรง ประมาณ 2 ชัว่ โมง ยกลงพักให้เย็น และเก็บในตเู้ ย็น 1
คืน ให้แปง้ อยูต่ ัว

3. นามาห่ันเปน็ แผน่ บางๆตากแดดให้แหง้ สนิท
พร้อมบรรจุถุงจาหน่ายหรอื นาไปทอด

4. ทอดขา้ วเกรียบใช้นา้ มนั พืชทต่ี ง้ั ไฟปานกลาง
โดยใสข่ ้าวเกรยี บทลี ะนอ้ ย คอยช้อนตลอดเวลาใหพ้ อง
สุกเสมอกนั และตักขน้ึ พกั ไว้ให้สะเดด็ นา้ มนั

5. นาไปอบในตู้อบลมรอ้ นเพื่อไล่นา้ มนั ทอ่ี ุณหภูมิ
150 องศาเซลเซียส เปน็ เวลา 10 นาที พกั ไวใ้ หเ้ ยน็ แล้ว
นาไปบรรจถุ ุงจาหน่ายต่อไป

ตน้ ทนุ และผลตอบแทน

ชนิดผลิตภณั ฑ์ ต้นทนุ /หนว่ ย ราคาขาย/หนว่ ย รายได้สุทธิ/หน่วย

ขา้ วเกรยี บผักหวานบ้านทอด 14 บาท 25 บาท 11 บาท
(บรรจุ 100 กรมั )

ข้าวเกรยี บผกั หวานบ้านแบบไมท่ อด 21 บาท 35 บาท 14 บาท
(บรรจุ 200 กรัม)

12

แยมลูกหม่อน

ส่วนผสม (แยม 900 กรมั )

1. ลูกหม่อน 460 กรมั

2. นา้ ตาลทรายขาว 400 กรัม

3. แป้งทา้ วยายมอ่ ม 4 ชอ้ นชา

4. นา้ สะอาด 200 มิลลลิ ิตร

วธิ ที า
1. ล้างลูกหม่อนให้สะอาด แลว้ สับหรอื ป่นั ให้ละเอยี ด
2. ใส่ลงในกระทะ เติมนา้ สะอาด ต้มดว้ ยไฟออ่ นๆ ประมาณ 10 นาที
3. เตมิ แปง้ ท้าวยายม่อมและนา้ ตาลสว่ นหนึ่ง (ประมาณ 100 กรมั ) เพื่อให้แปง้

ทา้ วยายม่อมกระจายตัวและละลายได้ดี
4. เตมิ น้าตาลทรายขาวส่วนทีเ่ หลือกวนต่อประมาณ 15 นาที เม่ือแยมมลี กั ษณะขน้ ไดท้ ี่

เร่งไฟใหเ้ ดอื ด หรอื ใหแ้ ยมมอี ณุ หภมู สิ งู ถงึ 105 องศาเซลเซยี ส
5. บรรจขุ วดแกว้ ทสี่ ะอาดขณะรอ้ น และปดิ ฝาให้สนทิ

13

หมายเหตุ การสงั เกตวา่ แยมขน้ ได้ที่ คือ เมื่อยกพายไม้ทีใ่ ช้กวนขึ้นจะพบว่าลักษณะการไหล
ของแยมมกี ารไหลแบบรวมเป็นแผ่น หรือเม่ือตักแยมปริมาณเลก็ นอ้ ยใส่จานกระเบื้องทงิ้ ไว้สักครู่
จะมีลกั ษณะข้นหนืดคลา้ ยแยมผลไม้ทัว่ ไป

ตน้ ทุนและผลตอบแทน

ชนิดผลติ ภัณฑ์ บรรจุ ตน้ ทนุ / ราคาขาย/ รายได/้ รายได้สุทธิ
(ขวด) หน่วย หนว่ ย หน่วย 72 บาท
แยมลูกหม่อน
(บรรจุ 150 กรัม) 6 23 บาท 35 บาท 12 บาท

14

ข้าวกล้องงอกหอมมะลแิ ดง
วิธีการ

1. แช่ขา้ วดว้ ยน้าเปล่า เป็นเวลา 24 ชั่วโมง 2. นาขา้ วที่แชข่ ้ึนจากนา้ พกั ไว้ 1 คืน
โดยการเปลีย่ นนา้ ทุก 12 ช่ัวโมง

3. นาขา้ วเปลอื กทงี่ อกแลว้ มาน่งึ ให้สกุ 4. นาข้าวทนี่ งึ่ แล้วมาตากแดดใหแ้ ห้ง

5. นามาสีดว้ ยเคร่อื งสีขา้ วกลอ้ งงอก 6. บรรจถุ ุงสญุ ญากาศ

15

ต้นทนุ และผลตอบแทน (จากขา้ วเปลือก 30 กก.)

ชนิดผลิตภัณฑ์ บรรจุ ตน้ ทนุ / ราคาขาย/ รายได้/ รายได้
(ถุง) หน่วย หนว่ ย หนว่ ย สุทธิ
ขา้ วกล้องงอกหอมมะลิ
แดง (บรรจุ 1 กก.) 22 37 บาท 70 บาท 33 บาท 726
บาท

น้าข้าวกล้องงอกผสมธัญพืช

สว่ นผสม

ขา้ วกล้องงอก 1,000 กรมั

ถัว่ แดงต้ม 500 กรมั

งาขาวคั่วบด 500 กรัม

นา้ ตาลทราย 1,000 กรัม

น้าสะอาด 1 ลติ ร

เกลือปน่ 1 ชอ้ นชา

วิธที า
1. นาขา้ วกลอ้ งงอกมา แช่นา้ เป็นเวลา 1 ช่ัวโมง จากน้นั นามาปัน่ ให้ละเอยี ดรวมกบั
งาขาวค่ัวบด ถั่วแดงตม้ และนา้ สะอาด
2. นาไปต้มดว้ ยไฟอ่อนๆ นาน 10-15 นาที และนามากรองด้วยผ้าขาวบาง
3. ปรงุ แตง่ รสชาตดิ ้วยเกลือและน้าตาลและนามาตม้ ด้วยไฟอ่อนๆอีกประมาณ 20 นาที
4. ตักใส่ภาชนะพร้อมดืม่ หรือบรรจุขวดพลาสตกิ จาหน่าย

16

สารอาหารและประโยชน์ท่ไี ด้รบั

วติ ามินบี 1 ป้องกนั โรคเหน็บชา
วติ ามินบี 2 ป้องกนั โรคปากนกกระจอก
แคลเซยี ม กระดดู แข็งแรง ป้องกันไมใ่ หเ้ ป็นตะครวิ
โปรตีน ช่วยเสรมิ สรา้ งสว่ นที่สึกหรอ
ธาตเุ หล็ก ปอ้ งกันโรคโลหติ จาง
คารโ์ บไฮเดรต ใหพ้ ลังงานแกร่ า่ งกาย

ต้นทนุ และผลตอบแทน

ชนิดผลิตภัณฑ์ บรรจุ ตน้ ทนุ / ราคาขาย/ รายได/้ รายได้
(ขวด) หน่วย หนว่ ย หน่วย สทุ ธิ
น้าข้าวกลอ้ งงอก
(บรรจุ 180 ซีซ)ี 100 6 บาท 10 บาท 4 บาท 400 บาท

17

หนอ่ ไมบ้ รรจถุ ุงสญุ ญากาศ

วิธที า
1. นาหน่อไมส้ ดมาลา้ งทาความสะอาดแลว้ นาไปตม้ ในนา้ เดอื ดเปน็ เวลา 5 นาที จากน้นั

นามาปอกเปลือก และตดั แตง่ ใหไ้ ด้ขนาดตามต้องการบรรจุลงในถงุ สุญญากาศให้มีนา้ หนัก 350
กรัม

2. ปดิ ผนกึ ถุงดว้ ยเคร่ืองปิดผนึกสญุ ญากาศ นาไปนึง่ ประมาณ 3 ชวั่ โมง เก็บไวใ้ นทอ่ี ากาศ
ถ่ายเทสะดวกเพ่ือบริโภคหรือรอจาหนา่ ยได้ 1 ปี

ตน้ ทนุ และผลตอบแทน

ชนดิ ผลิตภณั ฑ์ บรรจุ (ถุง) ต้นทุน/ ราคาขาย/ รายได้/ รายได้
หน่วย หน่วย หน่วย สทุ ธิ
หน่อไม้บรรจถุ ุงสุญญากาศ 6
(บรรจุ 650 กรัม) 28 บาท 45 บาท 17 บาท 102 บาท

หมายเหตุ จากหน่อไมส้ ด 3 กิโลกรมั

18

ไอศกรมี

สว่ นผสม (สูตร 3 ปนั่ ) 2 กิโลกรัม
1. เผือก 1.5 กิโลกรัม
เห็ดนางฟ้า
แก้วมังกร 3 กโิ ลกรัม
2. ผงเผอื ก 150 กรัม
3. กะทิ
4. แป้งมันสาปะหลงั 6 กโิ ลกรัม
5. น้าตาลทรายขาว 200 กรัม
6. ครีมเทยี มขน้ หวาน
7. ครีมเทยี มพรอ่ งไขมนั 2 กิโลกรมั
8. เกลือปน่ 3 กระป๋อง
9. น้าสะอาด 4 กระปอ๋ ง
1 ชอ้ นชา
0.5 ถ้วยตวง

19

วิธที า
1. นาเผอื ก แก้วมังกร หรือเหด็ มาปอกเปลอื ก แลว้ ลา้ งใหส้ ะอาด หน่ั เป็นชิน้ เล็กๆ

และปั่นรวม กบั หางกะทิ
2. เทใสห่ ม้อ ตั้งไฟหมั่นคน (อย่าใหเ้ ดอื ด) เติมหัวกะทิ น้า น้าตาลทรายขาว ครมี เทียมขน้

หวาน ครมี เทียมพรอ่ งไขมนั เกลือปน่ และผงเผอื กตามอตั ราสว่ น คนจนสว่ นผสมเขา้ กนั ดี
3. ผสมแปง้ มนั กบั น้า 0.5 ถว้ ยตวง คนจนแปง้ ละลายเปน็ เนอ้ื เดยี วกนั
4. เทใสห่ มอ้ คนจนแปง้ สกุ และเขา้ กนั ดี ท้ิงไว้ให้เยน็
5. นามาปน่ั ในเครื่องป่นั ไอศกรีม ประมาณ 20 นาที แลว้ นาไปแชใ่ นถังพร้อมจาหนา่ ย

หมายเหตุ ในกรณีท่ีเป็นไอศกรมี แกว้ มังกร และไอศกรมี เห็ดนางฟ้า ไมต่ อ้ งใสผ่ งเผอื ก

ต้นทนุ และผลตอบแทน

ชนิดผลิตภัณฑ์ ต้นทนุ /1 ถงั ราคาขาย/1 ถัง รายไดส้ ุทธิ/1 ถงั

ไอศกรีมปัน่ (3 ปนั่ หรือ 1 ถงั ) 860 บาท 1,500 บาท 640 บาท

20

มังคดุ แช่แขง็

เปน็ การนามงั คุดแช่แขง็ โดยใช้มังคุดผา่ ครง่ึ ลกู แชแ่ ข็ง หรอื เนือ้ มังคุดแช่แข็ง ท่อี ุณหภมู ิ

-18 องศาเซลเซยี ส สามารถเก็บไว้ในตู้แช่แขง็ ไดน้ านกวา่ 6 เดอื น เกบ็ ไว้บริโภคหรอื นาไปเป็น

วตั ถุดิบตั้งตน้ ในการแปรรปู มังคดุ อืน่ ๆ

วัสดุและอปุ กรณ์

1. เครือ่ งแชแ่ ขง็ แบบพ่นไนโตรเจนเหลว

2. เครื่องแช่แขง็ แบบเปา่ ลมเยน็

วธิ ที า

นาผลมังคดุ แช่ในน้าทผ่ี สมเกลือโซเดยี มไบคารบ์ อเนต 0.5 % คนหรือเขยา่ เปน็ ระยะ

เพือ่ ใหเ้ ศษสิ่งสกปรกหลดุ ออก แลว้ ล้างตอ่ ด้วยนา้ สะอาด นาข้นึ ผง่ึ วางบนตะแกรงใหส้ ะเดด็ นา้

1. การทามังคุดผา่ ครงึ่ ลกู แช่แขง็

-ผา่ มงั คดุ เปิดแนวครึ่งลูก แลว้ ปิดไว้เหมอื นเดมิ แช่เยน็ ระหว่างรอการแชแ่ ขง็

-นาเขา้ เครอ่ื งแชแ่ ข็ง ถ้าใชร้ ะบบไนโตรเจนเหลว (-80 องศาเซลเซียส) ใช้

เวลาแชแ่ ข็งนาน 30 นาที ถ้าใชร้ ะบบลมเยือกแขง็ (-35 องศาเซลเซียส) ใชเ้ วลา 2-3 ชัว่ โมง เสรจ็

แลว้ นาผลมังคุดบรรจุลงกล่องเกบ็ เขา้ หอ้ งเยน็ ทีอ่ ุณหภูมิ 20 องศาเซลเซียส

2 . การทาเนอ้ื มงั คุดแช่แข็ง

-ตัดขั้วและกน้ แลว้ ผา่ มงั คดุ แกะเน้ือออกแยกเป็นกลบี

-รบี นานา้ เนอ้ื มงั คุดแชใ่ นสารละลายทีม่ เี กลอื 0.5 % และกรดซิตริก 0.5 %

นาน 5 นาที ไมค่ วรแชน่ านเกนิ เพราะจะทาใหเ้ นอ้ื มงั คุดดอมน้ามาก

-วางบนตะแกรงใหส้ ะเด็ดนา้ แล้วบรรจใุ นถุงพลาสตกิ ทนความเย็น หากยงั ไม่

แชแ่ ขง็ ทนั ทใี ห้แช่เยน็ ไวท้ ี่ 4 องศาเซลเซียส แตไ่ มค่ วรเกนิ 6 ช่วั โมง

-นาถุงบรรจุเนอื้ มังคดุ แช่แขง็ ท่ีอุณหภูมิ -18 องศาเซลเซียส (สามารถใช้

ระบบการแช่แขง็ แบบไนโตรเจนเหลวหรือลมเยอื กแข็งอยา่ งใดอย่างหนง่ึ ได้)

-เกบ็ ไวใ้ นห้องเย็นอณุ หภูมิ -20 องศาเซลเซยี ส เหมาะสาหรับส่งจาหนา่ ย

ตา่ งประเทศหรือเกบ็ ไว้ใช้นอกฤดู

21

นา้ มงั คดุ
เคร่อื งด่มื นา้ มังคุด เป็นผลติ ภัณฑ์พร้อมด่ืมท่มี เี น้ือมงั คุดผสมปรมิ าณ 10% 20% 25%

50% และเนอ้ื มงั คุด 100% ตามความต้องการของผู้บริโภค
วัสดแุ ละอุปกรณ์
1. เครื่องวัดความหวาน
2. เครือ่ งปดิ ฝาขวด
3. เครือ่ งแยกเมลด็ (Pulper and Finisher)
สว่ นประกอบ (นา้ มงั คุด 25%)
เนอื้ มังคุด 250.00 กรมั
น้า 677.50 กรัม
นา้ ตาล 72.50 กรัม
กรดซิตริก 2.49 กรัม

เกลือ 0.40 กรมั
วิธีทา
1. ล้างผลมังคุดใหส้ ะอาด ผา่ เปลอื กแยกเนื้อไว้ นาเข้าเครื่องแยกเมลด็ ออกจากเน้ือ
2 .ต้มน้า เมือ่ ได้อุณหภมู ิ 55 องศาเซลเซยี ส เทส่วนผสมทผ่ี สมไวแ้ ลว้ (เจลแลนกมั
โซเดียมซิเตรท น้าตาล) คนให้ละลายทนั ที พกั ไว้
3. ผสมแคลเซยี มแลคเตท และกรดซิตริก คนใหเ้ ข้ากนั แล้วเทลงในหม้อต้ม คนให้
ละลายทนั ที
4. ใส่เน้ือมังคุด คนใหเ้ ข้ากนั ต้มตอ่ จนอณุ หภูมิ 90 องศาเซลเซียส ปดิ แก๊ส หยดสผี สม
อาหารสีมว่ งแดง 2 หยด คนให้เข้ากนั
5. บรรจุนา้ มงั คุดลงในขวดแกว้ ทตี่ ม้ หรอื น่งึ แลว้ ให้มพี น้ื ทปี่ ากขวดวา่ ง 1 นิว้ ปดิ ฝาขวด
ตั้งท้งิ ไว้ 7 นาที แล้วแชน่ ้าเยน็ ปกติ จนขวดมีอุณหภมู ิ 40 องศาเซลเซียส
6. ต้ังทิง้ ไว้ 1 คนื เขยา่ ขวดจนเนอ้ื มงั คดุ เข้ากันดี

22

หมายเหตุ : 1. สูตรน้ีจะได้น้ามังคุดเข้มข้น 25% ขนาด 270 มิลลิลติ ร จานวน 3 ขวด
2. สามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดความเขม้ ข้นได้ โดยเพม่ิ หรอื ลดเน้อื มังคุดและ
สว่ นประกอบ
3. การทาน้าเน้ือมังคดุ 100% ใหเ้ ติมเอนไซม์เพคติเนส 1 กรมั /เนอ้ื มงั คุด 100 กรมั
ทง้ิ ไว้ 2 ชว่ั โมง ท่อี ุณหภูมิ 70 องศาเซลเซยี ส แลว้ นาไปต้มตอ่ ที่อณุ หภูมิ 90
องศาเซลเซยี ส จงึ บรรจขุ วด

ต้นทุนและผลตอบแทน

ชนิดผลติ ภัณฑ์ ต้นทนุ /1 ขวด ราคาขาย/1 ขวด รายได้สทุ ธิ/1 ขวด
10 บาท 4 บาท
นา้ มงั คดุ 6 บาท

23

แยมมงั คดุ
เป็นผลติ ภัณฑป์ ระเภทแยมทาจากเนือ้ มังคุดสด และเน้ือมังคดุ แช่อิ่มอบแห้ง ไม่แต่งสี

และกลิ่น รสเปรย้ี วหวาน รับประทานกบั ขนมปังโยเกริ ต์ หรอื ดดั แปลงใช้กบั ผลติ ภัณฑ์อาหารอน่ื ๆ
วสั ดแุ ละอุปกรณ์
1. เครื่องแยกเน้ือและเมล็ด
2. กระทะทองเหลอื ง
3. เครอื่ งวดั ความหวาน
วิธีทา
1. ผสมเนอื้ มงั คุดสด เน้อื มังคุดแช่อ่ิมอบแห้งและนา้ ตาลทราย ทิ้งไว้ 1 ชว่ั โมง (แบ่ง
น้าตาลออกไว้ 10 กรัม)
2. นาสว่ นผสมขอ้ (1)ลงในกระทะทองเหลอื งตง้ั ไฟให้รอ้ น
3. ผสมผงเพคตนิ กบั นา้ ตาลทีแ่ บ่งไว้ ค่อยๆ โรย จนนา้ ตาลละลายแล้วกวนต่อไปเรอ่ื ยๆ
จนขน้ เหนียว วัดความหวานได้ 68 บรกิ ซ์ เติมกรดซติ ริกและเกลอื
4. บรรจลุ งขวดสะอาดทตี่ ม้ ฆา่ เช้อื แลว้ ในขณะทแี่ ยมกาลงั รอ้ นปิดฝา ท้ิงไวใ้ ห้เย็น แยม
จะแขง็ ตวั ข้นึ

ตน้ ทนุ และผลตอบแทน

ชนดิ ผลติ ภณั ฑ์ ตน้ ทุน/1 กระปกุ ราคาขาย/1 กระปุก รายได้สทุ ธิ/1 กระปุก

แยมมงั คดุ 20 บาท 35 บาท 15 บาท

24

มังคดุ กวน

เปน็ ผลติ ภณั ฑ์แปรรปู จากเนอ้ื และเมล็ดมังคดุ มีรสชาตหิ วานอมเปร้ยี ว พรอ้ มความมัน

ทไ่ี ดจ้ ากเมลด็ เหนียว นมุ่ เค้ียว กรบุ เป็นวิธีถนอมอาหารท่ที าง่าย เก็บไว้รบั ประทานได้นาน

วัสดอุ ุปกรณ์

1. เคร่ืองชัง่

2. เครอ่ื งบดสับผสมอาหาร

3. เคร่ืองกวนอตั โนมัติ

4. เครอื่ งวัดความหวาน

สว่ นประกอบ

เน้ือมงั คุด ( Puree) 2,000 กรัม

เมลด็ มงั คดุ 1 ,000 กรมั

น้าตาลทราย 262.50 กรัม

แบะแซ 450 กรมั

มอลโตเดก็ ซ์ตริน 262.50 กรัม

เกลือ 5.7 กรมั

ต้นทนุ และผลตอบแทน

ชนิดผลิตภัณฑ์ ต้นทุน/1 ห่อ ราคาขาย/1 ห่อ รายไดส้ ทุ ธิ/1 ห่อ
น้ามงั คดุ 20 บาท 35 บาท 15 บาท

25

วิธีทา
1. แยกมังคดุ ออกเป็น 2 สว่ น คอื สว่ นเน้อื และสว่ นเมล็ด
2. ลา้ งเมลด็ มังคุด ทาให้สะเดด็ นา้ ป่ันในเคร่อื งบดสับผสมอาหาร
3. นาเมล็ดมังคุดทบี่ ดสับแล้วไปตม้ ในนา้ เดือดนาน 10 นาที กรองเอาแตเ่ น้อื ทาให้เย็น
ด้วยนา้ สะอาด
4. นาเนอ้ื มังคุดและเมลด็ มงั คดุ บดสบั ท่ีต้มสุกแลว้ ใส่ลงเครอื่ งกวนโดยใชค้ วามเร็ว 57
รอบ/นาที อณุ หภมู ิ 85-90 องศาเซลเซยี ส นาน 45 นาที หรือกวนด้วยมอื จนได้ความหวาน 40
บริกซ์
5. เตมิ มอลโตเดก็ ซต์ รินทลี ะน้อยจนหมด ลดอุณหภมู ใิ หค้ งที่ 65-75 องศาเซลเซยี ส
นาน 15 นาที
6. เติมน้าตาลและแบะแซ กวนตอ่ 15 นาที จนไดค้ วามหวาน 60 บรกิ ซ์
7. เตมิ เกลือปน่ แล้วกวนต่ออีก 5 นาที จะไดม้ ังคดุ กวนท่ีมีความหวาน 75 บริกซ์ รวม
ระยะเวลากวนประมาณ 80 นาที
8. ปลอ่ ยใหเ้ ยน็ แลว้ ป้ันเป็นกอ้ น หอ่ ดว้ ยกระดาษใสหรอื ใสบ่ รรจภุ ัณฑ์ตามตอ้ งการ

26

จุดเรยี นรู้ กลุม่ แมบ่ ้านเกษตรกรเสม็ดโพธ์ศิ รี

นางเจรญิ วงศแ์ ก้ว

สภาพปัญหาของพนื้ ท่หี รอื แรงบัลดาลใจ
ผลผลติ ระกาล้นตลาดจงึ มกี ารรวมกล่มุ ระดมความคดิ กัน เพื่อทจ่ี ะแปรรูประกาเปน็

ระกาผง และระกาแกว้ เพื่อจาหนา่ ย
กระบวนการดาเนนิ งาน/กิจกรรม

- แปรรูประกาผง
- แปรรปู ระกาแกว้
เคล็ดลับความสาเรจ็
- ยดึ ถือแนวทางปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งในการดารงชีวติ
ผลทไ่ี ด้รับจากการเขา้ รว่ มโครงการ
- สมาชิกมีรายได้เพ่มิ มากข้ึน

27

จุดเรียนรู้ กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบา้ นท่าศาลา

นางอรชร เพ่ิมพวก
สภาพปญั หาของพ้นื ท่หี รือแรงบลั ดาลใจ

ผลผลิตมังคดุ ล้นตลาดมังคดุ คุณภาพต่า สมาชิกมาร่วมกลมุ่ เพื่อแปรรูปเปน็ น้ามงั คดุ
พร้อมด่ืม
กระบวนการดาเนนิ งาน/กิจกรรม

- แปรรูปมังคดุ (น้ามังคุด)
- แปรรูปนา้ ปลา
- แปรรปู นา้ พรกิ แกงปลาจากสมุนไพร
เคลด็ ลบั ความสาเร็จ
- ยึดถือแนวทางปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการดารงชีวติ
ผลทไ่ี ด้รบั จากการเขา้ ร่วมโครงการ
- สมาชิกมรี ายได้เพิม่ มากขน้ึ

28

เอกสารอา้ งองิ

กรมส่งเสรมิ อุตสาหกรรม.มปป. ธรุ กจิ ข้าวเกรียบผกั และผลไม้.แหลง่ ทีม่ า:
http://boc.dip.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=3
71&Itemid=48, 22 ธันวาคม 2555

สานกั เทคโนโลยีชุมชน กรมวทิ ยาศาสตรบ์ รกิ าร. 2553. เอกสารเผยแพรข่ องกรมวทิ ยาศาสตร์
บริการ. ผลิตภณั ฑ์อาหารแปรรูปจากผลหม่อน.

สพุ ฒั น์ ใต้เวชศาสตร์ และคณะ. 2554. เอกสารประกอบการอบรมเชงิ ปฏบิ ัตกิ ารการทาน้าขา้ ว
กล้องงอก และไอศกรมี ข้าวกลอ้ งงอกในงาน “เทคโนโลยี และนวัตกรรมของไทย
ประจาปี 2554”.