หลักสูตรการเพาะเห็ดฟางในตะกร้า

หลักสูตรท้องถิน่

เร่ือง การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า

ศนู ยเ์ รียนรู้ “เศรษฐกจิ พอเพียง” ในชุมชน
Sufficiency Economy Community Learning Centre (SECLC)

หมู่ท่ี 3 ตาบลบา้ นกรา่ ง อาเภอกงไกรลาศ จงั หวดั สุโขทยั

การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยตาบลบา้ นกร่าง
ศูนย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาเภอกงไกรลาศ
สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยจังหวดั สุโขทัย

คำนำ

การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยตาบลบ้านกร่าง ได้ดาเนินการจัดทาหลักสูตร
ท้องถิ่น เร่ือง การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า เพื่อใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ด้านการเกษตรของศูนย์เรียนรู้
“เศรษฐกิจพอเพียง” ในชุมชน Sufficiency Economy Community Learning Centre (SECLC) หมู่ที่ 3
ตาบลบ้านกร่าง อาเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย โดยมีวัตถุประสงค์ในการพัฒนาผู้เรียนให้มีความรู้ตามหลัก
ปรชั ญาของ เศรษฐกิจพอเพยี ง และสามารถนาความรู้ไปปรับใช้ในวิถีชีวิตที่เหมาะสมกับตนเองและครอบครัวได้
อย่างดยี ิง่

หวังเป็นอย่างยิ่งว่าหลักสูตรท้องถิ่นเล่มน้ี จะเป็นประโยชน์ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ของศูนย์
เรียนรู้ “เศรษฐกิจพอเพียง”ในชุมชนด้านการเกษตร และหากมีข้อเสนอแนะประการใด ในเอกสารหลักสูตร
ท้องถนิ่ เล่มนี้ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั ตาบลบ้านกร่าง จะนาไปพฒั นาต่อไป

กศน.ตาบลบา้ นกรา่ ง
ศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อาเภอกงไกรลาศ

สารบญั หน้า

คานา 1
สารบัญ 2
คาแนะนาการใช้หลักสตู รทอ้ งถ่ิน 2
โครงสรา้ งหลกั สตู รท้องถนิ่ 2
2
- สาระสาคญั 2
- ผลการเรยี นรทู้ คี่ าดหวงั 3
- ขอบข่ายเนื้อหา 3
- กจิ กรรมการเรียนรู้ 3
- โครงสรา้ งเนอ้ื หาหลกั สตู ร 6
- การจดั ประสบการณ์การเรยี นรู้
- การวดั และประเมนิ ผล
- เน้อื หาหลักสตู ร
บรรณานกุ รม
ภาคผนวก
คณะผู้จัดทา

1

คำแนะนำกำรใช้หลกั สูตรท้องถ่นิ

หลักสูตรท้องถ่ิน เร่ือง การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า ของศูนย์เรียนรู้ “เศรษฐกิจพอเพียง” ในชุมชนหมู่ที่ 3
ตาบลบ้านกร่าง อาเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย เป็นหลักสูตรที่สอดคล้องกับการดาเนินชีวิตจริงและมุ่งเน้นการ
เรยี นรอู้ ย่างบูรณาการ ไมแ่ ยกส่วนของกระบวนการเรียนรู้ โดยผู้เรียนเป็นผู้ร่วมกระบวนการเรียนรู้ด้วยตนเอง และ
เกษตรกรตน้ แบบ (Master Trainer) จะเป็นผถู้ ่ายทอดความรู้ ใหค้ าแนะนาให้คาปรึกษา และช่วยเหลืออานวยความ
สะดวกในการเรียนรู้ให้แก่ผู้เรียน อันจะนาไปสู่การคิดเป็น ทาเป็น และสามารถนาไปปรับใช้ในวิถีชีวิตประจาวัน
ตามหลักปรชั ญาของ “เศรษฐกจิ พอเพียง” รายละเอยี ดดงั น้ี

1. หลักสตู รท้องถิน่ เร่ือง กำรเพำะเห็ดฟำงในตะกรำ้ ประกอบดว้ ย
เรื่องที่ 1 ความรพู้ ืน้ ฐานของการเพาะเห็ดฟางในตระกร้า
เรือ่ งท่ี 2 การเพาะเห็ดฟางในตะกรา้
เรือ่ งที่ 3 ชอ่ งทางการจัดจาหนา่ ย/การตลาด

2. ระยะเวลำในกำรศกึ ษำ จำนวน 6 ช่วั โมง
3. วธิ ีกำรศึกษำ

3.1 ทาแบบทดสอบก่อนเรียน – หลังเรียน เพ่ือตรวจสอบความรู้ ความเข้าใจในหลักสูตรท้องถิ่น
เร่ือง การเพาะเหด็ ฟางในตะกรา้ น้เี พยี งใด

3.2 ผู้เรียนเป็นผู้ร่วมกระบวนการเรียนรู้ด้วยตนเอง และเกษตรกรต้นแบบ (Master Trainer) จะ
เป็นผถู้ า่ ยทอดความรู้ ให้คาแนะนาให้คาปรึกษา และช่วยเหลืออานวยความสะดวกในการเรียนรูใ้ หแ้ กผ่ ้เู รียน

3.3 นอกจากศึกษาจากหลักสูตรท้องถิ่นแล้วผู้เรียนควรหาความรู้เพิ่มเติมจากแหล่งการเรียนรู้อื่น
ๆ เชน่ แหล่งเรยี นรู้ทม่ี อี ยู่ในอาเภอ เวป๊ ไซต์ตา่ ง ๆ หรือห้องสมดุ ประชาชน

2

โครงสร้ำงหลกั สูตรท้องถ่นิ

สำระสำคัญ
การจัดกิจกรรมการเรียนรู้เร่ือง การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า เป็นการจัดกิจกรรมท่ีเปิดโอกาสให้ผู้เรียน

ไดบ้ ูรณาการทกั ษะต่าง ๆ ไปพรอ้ มกบั การสรา้ งสถานการณ์ในการเรียนรู้ โดยมี เกษตรกรต้นแบบ (Master Trainer)
เป็นผถู้ า่ ยทอดความรู้ โดยใหผ้ ้เู รยี นไดฝ้ กึ ปฏบิ ตั ดิ ้วยตนเองจนสาเรจ็ และสามารถนาความรู้ที่ได้ไปปรับใช้ในวิถีชีวิตท่ี
เหมาะสมกบั ตนเองและครอบครวั ได้ ตามหลกั ปรชั ญาของ“เศรษฐกิจพอเพยี ง”

ผลกำรเรยี นรู้ทคี่ ำดหวงั
1. ผเู้ รยี นมีความรู้ ความเขา้ ใจการเพาะเห็ดฟางในตะกร้า
2. ผู้เรยี นสามารถเพาะเหด็ ฟางในตะกรา้ ได้
3. ผู้เรยี นเห็นช่องทาง การจัดจาหน่าย/การตลาด

ขอบข่ำยเนอื้ หำ
เรือ่ งที่ 1 ความรพู้ ืน้ ฐานของการเพาะเห็ดฟางในตระกรา้
เรอื่ งที่ 2 การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า
2.1 การเตรียมวัสดอุ ุปกรณ์
2.2 วธิ ีการทา
2.3 การดูแลรักษา
เรื่องท่ี 3 ชอ่ งทางการจัดจาหนา่ ย/การตลาด

กจิ กรรมกำรเรียนรู้
ผู้เรียนเป็นผู้ร่วมกระบวนการเรียนรู้ด้วยตนเอง และเกษตรกรต้นแบบ (Master Trainer) จะเป็นผู้ถ่ายทอด

ความรู้ ให้คาแนะนาให้คาปรึกษา และช่วยเหลอื อานวยความสะดวกในการเรียนรู้ให้แก่ผู้เรียน อันจะนาไปสู่การ

คิดเป็น ทาเปน็ และสามารถนาไปปรบั ใช้ในวถิ ชี ีวติ ประจาวันตามหลกั ปรัชญาของ “เศรษฐกิจพอเพยี ง”

3

โครงสร้ำงเนือ้ หำหลักสตู ร
ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจเก่ียวกับ ความรู้พื้นฐานการเพาะเห็ดฟางในตะกร้า,การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า

และช่องทางการจดั จาหน่าย/การตลาด

ที่ เรอ่ื ง ตัวช้ีวัด เน้ือหำ จำนวน
ชัว่ โมง

1 ความรู้พ้ืนฐานของการ ผู้เรยี นมคี วามรู้ ความเข้าใจการ 1.ความรู้พืน้ ฐานของการเพาะเหด็ ฟางใน 1 ชว่ั โมง

เพาะเห็ดฟางในตระกรา้ เพาะเห็ดฟางในตะกร้า ตระกร้า

2 การเพาะเหด็ ฟางในตะกร้า ผเู้ รียนสามารถเพาะเห็ดฟางใน 2.การเพาะเห็ดฟางในตะกรา้ 4 ช่วั โมง

ตะกรา้ ได้ 2.1 การเตรยี มวสั ดอุ ุปกรณ์

2.2 วิธีการทา

2.3 การดแู ลรกั ษา

3 ช่องทางการจัดจาหนา่ ย/ ผเู้ รียนเหน็ ช่องทาง การจดั 3. ชอ่ งทางการจัดจาหนา่ ย 1 ชวั่ โมง

การตลาด จาหนา่ ย/การตลาด

กำรจดั ประสบกำรณก์ ำรเรยี นรู้
ควรจดั ในลักษณะของการบรู ณาการทกั ษะตา่ ง ๆ ไปพรอ้ มกับการสร้างสถานการณ์ในการเรียนรู้ เพ่ือฝึกให้

ผู้เรียนได้ศึกษาคุณธรรมเพื่อพัฒนาสังคมไทยและมีเจตคติที่ดีต่อการเรียนรู้ด้วยตนเองที่ทาให้การเรียนรู้ด้วยตนเอง
ประสบความสาเร็จ และนาความรู้ไปใช้ในวิถีชีวิตให้เหมาะสมกับตนเอง และชุมชน สังคม หลักปรัชญาของ
“เศรษฐกจิ พอเพียง”

กำรวดั และประเมนิ ผล
ใช้การประเมินจากการทาแบบทดสอบ สังเกตจากการปฏิบัติ และสภาพจรงิ ของผเู้ รียนที่แสดงออก

4

แบบทดสอบกอ่ นเรียน -หลงั เรียน กำรเพำะเห็ดฟำงในตะกร้ำ

คำช้แี จง : โปรดทำเครอ่ื งหมำย × หน้ำคำตอบที่ถูกต้อง

1.ขอ้ ใดคอื ขอ้ ดี ของกำรเพำะเห็ดฟำงในโรงเรือน

ก. ตอ้ งจัดซ้ือหม้อตม้ ไอนา้ ข. ตอ้ งจดั ซ้ือเครือ่ งตปี ่นไฟฟ้า

ค. ตอ้ งลงทุนจดั สร้างโรงเรอื นสาหรับเพาะ ง. สามารถผลิตเหด็ ฟางไดใ้ นปรมิ าณตามทเี่ ราต้องการ

2. ขอ้ ใด ไม่ใช่ อำหำรเสรมิ ธรรมชำตทิ นี่ ำมำเปน็ อำหำรเสริมเหด็ ฟำงได้

ก. บูดู ข. ไสน้ นุ่ ค. ต้นกล้วย ง. ผักตบชวา

3. ข้อใด ไม่ใช่ วัสดเุ พำะที่นยิ มเพำะเห็ดฟำง

ก. ฟางข้าว ข. ชานออ้ ย ค. หญา้ แห้ง ง. เปลือกถัว่ เหลอื ง

4. เห็ดฟำงใหค้ ณุ คำ่ ทำงอำหำรใดมำกท่ีสุด

ก. ไขมนั ข. โปรตีน

ค. เกลอื แร่ ง. คาร์โบไฮเดรต

5. มูลของสตั วใ์ นข้อใดเหมำะเป็นปยุ๋ ทค่ี วรใชใ้ นกำรเพำะเหด็ ฟำง

ก. วัวนม ข. เป็ด

ค. หมู ง. ไก่

6. สปอรเ์ ห็ดฟำงจะงอกในใยอ่อนในอุณหภมู เิ ท่ำใด ?

ก. 30 c ข. 20 c

ค. 50 c ง. 40 c

7. กำรตรวจดคู วำมรอ้ นในกองเห็ดฟำง โดยปกตเิ รำจะรักษำอณุ หภมู ิในกองเห็ดฟำงโดยเปดิ ตำกลม ประมำณกี่

นำที

ก. 10-15 นาที ข. 20-50 นาที

ค. 5-10 นาที ง. 1-5 นาที

8. กำรปอ้ งกนั เหด็ ฟำงไม่ให้เกดิ โรค ทำไดโ้ ดยวิธีในขอ้ ใดเหมำะสมทส่ี ุด
ก. ไมค่ วรให้ฟางเปยี กนา้ หา้ มไม่ใหม้ เี ช้ือราขน้ึ ข. นาฟางมาคลมุ ทบั เห็ดไว้

ค. รักษาอุณหภูมิหนาวเย็น ง. โรยยาฆ่าแมลง

9. กำรเพำะเห็ดฟำงโดยปกติควรเตรียมดนิ ประมำณก่ีวัน

ก. 2-3 วนั ข. 6-7 วนั

ค. 4-5 วนั ง. 8-9 วนั

10. ลักษณะของก้ำนดอกของเหด็ ฟำงควรยำวเทำ่ ไรถงึ จะเกบ็ ขำยได้ ง. 7-8 เซนตเิ มตร
ก. 1-2 เซนติเมตร ข. 3-4 เซนตเิ มตร ค. 5-6 เซนติเมตร

5

เฉลย แบบทดสอบก่อนเรียน –หลงั เรยี น

1.ง. 2.ก. 3.ค. 4.ข. 5.ง.
6.ง. 7.ก. 8.ค. 9.ข. 10.ข.

6

เน้อื หำหลักสูตร
เรื่องท่ี 1 ควำมรูพ้ น้ื ฐำนของกำรเพำะเหด็ ฟำงในตระกรำ้
เหด็ ฟาง เป็นเหด็ ที่ขึ้นไดด้ ีในธรรมชาติ เปน็ เหด็ ทค่ี นไทยรู้จักกันเป็นอยา่ งดี ขนึ้ ไดด้ ใี นวัสดทุ ่เี ป็นผลผลิตจาก

ไรน่ า สวนผลไม้ วัชพชื ตา่ ง ๆ ไดแ้ ก่ ฟางข้าว เปลือกถ่ัวเหลือง เปลือกถัว่ เขียว ต้นกลว้ ย ผักตบชวา จอกหหู นู
ต้นข้าวโพด เปลือกฝักข้าวโพด ระแงข้ ้าวฟา่ ง ตลอดจนเศษหญ้าแหง้ ท่ัวไป และผลผลติ ที่เป็นส่วนเหลอื จากโรงงาน
อุตสาหกรรมบางชนดิ เชน่ ขี้ฝา้ ย กากเปลือกมนั สาปะหลงั และชานอ้อย คนไทยมีความคุ้นเคย การประกอบอาหาร
ดว้ ยเหด็ ฟางอย่างมากมายหลายชนิด ไดแ้ ก่ ตม้ ยาเห็ดฟาง ผัดเหด็ ฟาง แกงเผ็ดเหด็ ฟาง และใช้เป็นส่วนประกอบกบั
อาหารประเภทอืน่ ๆ ได้อยา่ งลงตัว นอกจากน้ีเห็ดฟางยงั แปรรูปเปน็ อตุ สาหกรรมได้ดีมาก ตัวอย่างท่เี หน็ ชดั เจนคือ
เห็ดฟางแชน่ า้ เกลืออัดกระป๋อง และเหด็ ฟางแห้ง เป็นต้น

เหด็ ฟาง ยังเปน็ สมุนไพรรักษาและปอ้ งกันโรคไดห้ ลายชนดิ เช่น ช่วยเพม่ิ ภูมปิ อ้ งกนั โรคติดตอ่ ชว่ ยสมานแผล
รกั ษาโรคลักปดิ ลักเปดิ บรรเทาอาการเส้นเลือดฝอยแตกใต้ผวิ หนัง รกั ษาโรคเหงอื ก มีสาร Volvatioxin ซงึ่ ขัดขวาง
กระบวนการสันดาปของเซลล์มะเรง็ บางชนดิ ปกติการบริโภคเหด็ ฟางควรทาให้สกุ มาก ๆ เพื่อร่างกายจะย่อยไดง้ ่าย
และดูดซึมไปใชป้ ระโยชน์ไดด้ ีข้นึ

เร่อื งท่ี 2 กำรเพำะเหด็ ฟำงในตะกร้ำ
การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า เป็นนวัตกรรมใหมใ่ นการพัฒนาวธิ เี พาะเห็ดฟางที่ง่ายต่อการปฏิบัติ ใช้เทคโนโลยี
ที่ไม่ยุ่งยาก สะอาดปลอดภัย ต้นทุนการผลิตต่า ให้ผลตอบแทนสูงมาก ใช้วัสดุเพาะท่ีหาได้ง่ายในท้องถิ่น ปลอดจาก
สารเคมที ่ีเปน็ อนั ตรายทั้งผู้เพาะเห็ดฟางและผู้บริโภคเห็ดฟาง สามารถเพาะได้ในระดับครอบครัวจนถึงทาเป็นการค้า
ได้ และสามารถเพาะได้ตลอดทงั้ ปี ท่สี าคญั ผลผลิตเหด็ ฟางตอ้ งมปี รมิ าณและคุณภาพตามทต่ี ลาดต้องการทุกประการ

2.1 วิธีกำรเตรียมวสั ดุอุปกรณ์
1. ตะกรา้ พลาสตกิ (ตะกร้าใส่ผลไม้ เป็นตะกรา้ ทรงสูง เส้นผา่ ศูนยก์ ลาง 1 ½ ฟุต สงู 1 ½ ฟตุ ตาหา่ ง 1 ½
นวิ้ กน้ ตะกรา้ ไม่ทึบ เพ่ือใหร้ ะบายนา้ ได้
2. วสั ดเุ พาะ ได้แก่ ฟางขา้ ว เปลือกถั่วเหลอื ง ชานออ้ ย และก้อนเชื้อเห็ดที่เพาะจากขเี้ ล่ือยยางพาราท่ีท้ิงแลว้
(เหด็ นางรม เห็ดนางฟ้า เห็ดเป๋าฮ้อื หรือเหด็ หูหน)ู โดยคดั เลอื กก้อนเชื้อทหี่ มดสภาพหรือหมดอายแุ ลว้ ไม่มเี ช้ือราและ
ศัตรูเหด็ ทาลาย
3. เชื้อเหด็ ฟางที่ดี โดยเลือกเชื้อเหด็ ที่ไม่อ่อนหรอื แก่เกนิ ไป เปน็ เชอ้ื เห็ดท่ีเชือ่ ถือได้ จะเป็นแบบหวั เชื้อถงุ
(spown) 1 ถงุ ทาได้ 3 ตะกร้า หรอื เช้ือถงุ (อีแปะ) 1 ถุงทาได้ 1 ตะกร้าก็ได้
4. พลาสตกิ คลมุ เหด็ ฟาง เปน็ พลาสติกผนื ใหญ่ ชนดิ ใสหรอื สีก็ได้ ขนาดกวา้ ง 4×4 เมตร หรอื ใชถ้ งุ ปุ๋ยชาแห
ระเยบ็ ติดต่อกนั เปน็ ผนื ใหญ่ก็ได้ หรือเป็นพลาสตกิ ใสกว้าง 2 เมตร ยาว 4 เมตร (มขี ายเปน็ ม้วน)
5. ในกรณีทาเปน็ โรงเรือน (โรงเรือนขนาดเล็ก ๆ) ควรทาดว้ ยเหล็กแป๊บขนาด 4 หุน หลังคาโคง้ มนหรือหน้า
จั่ว ขนาดหน้ากว้าง 1x2x2 เมตร ทาชัน้ สูงจากพ้นื ดนิ 20 ซม. สาหรับวางตะกร้าซ้อนกันได้ 3-5 ชน้ั คลุมด้วย
พลาสตกิ ถึงพนื้ ดนิ เจาะรูระบายความร้อนตรงหนา้ จัว่ 2 ร(ู ปิดเปดิ ได้)
6. อาหารเสริม เป็นวัสดุท่ีย่อยงา่ ย สะอาด เกบ็ ความช้ืนได้ดี เป็นแหล่งอาหารและพลังงาน อาหารเสริมที่หา
ได้ง่าย และให้ผลผลิตสงู คอื ผักตบชวาสดหน่ั (ควรหั่นเฉยี งเป็นปากฉลาม) ขนาด 1-2 ซม. ใช้ท้ังต้นใบและราก จะให้
ผลผลิตสูงมาก หรือไส้นุ่นชุบน้าหมาด ๆ เป็นอาหารเสริมก็ได้ นอกจากน้ีอาจใช้แป้งข้าวสาลี ราละเอียดหรือ

7

อาหารเสรมิ เห็ดฟางสาเรจ็ รปู ทม่ี ขี ายในท้องตลาดนามาคลุกเชื้อเห็ดฟางก่อนเพาะก็ได้ วัสดุ-อุปกรณ์ อานวยความ
สะดวกอ่ืน ๆ เช่น บัวรดน้า เกรียงไม้(สาหรับอัดวัสดุเพาะ) ไม้ทุบก้อนเชื้อเห็ด มีด ไม้ไผ่แฝก หญ้าคาหรือกระสอบ
ป่านพรางแสง

2.2 วิธกี ำรทำ
1. ทุบก้อนเช้อื เห็ดฟางในถงุ ใหแ้ ตกพอประมาณแตไ่ มต่ ้องให้ถึงกบั ละเอียด นามาผสมกบั แปง้ สาลี 1ช้อน
ชา จากน้นั แบง่ ก้อนเชือ้ เห็ดฟางออกเป็น 2กอง กองละเท่าๆกัน เชื้อเห็ดฟาง 1 ถงุ สามารถแบ่งออกเปน็ 2กอง
สามารถและเพาะเห็ดฟางได้ ประมาณ 2 ตะกรา้

2. ใหใ้ ส่ฟางขา้ วทผ่ี ่านการแช่น้าไว้แล้ว 1 คืน ลงไปในตะกร้า ให้ฟางข้าวมีความสูงประมาณ 2-3 นิ้ว กดให้พอ
แนน่

8

3.โรยอาหารเสรมิ ลงไป จะเป็นผกั ตบชวาทห่ี ่นั ไวห้ รอื ราละเอียดก็ได้ โรยลงไปรอบๆบนฟางข้าว แตอ่ ย่าใส่
อาหารเสริมมากจนเกินไป เพราะจะทาให้เกิดการเน่าเสยี ได้

4.นาเชื้อเห็ดฟางมาโรยรอบๆทับไปบนอาหารเสรมิ โดยเน้นโรยทช่ี ่องของตะกรา้ ถึงตอนนเ้ี ราจะได้เป็น ช้นั ท่ี
1 เรียบรอ้ ย (1ตะกร้าจะต้องทา 3 ชัน้ )

5.นาตะกร้าเหด็ ฟางไปวางไวบ้ นพืน้ ทท่ี ่เี ราเตรยี มไว้ วางไว้บนเหนือพนื้ ดนิ ประมาณ 3-4นว้ิ (นากอ้ นอฐิ มาวาง
รองเปน็ ฐานอย่าใหต้ ดิ พืน้ )

9

6.นาโครงไม้ไผ่หรอื ส่มุ ไก่มาครอบตะกร้า

7.นาพลาสติกมาคลมุ โครงหรือสมุ่ จากด้านบนถึงพนื้ ให้มิดชดิ จากน้นั ก็คุมด้วยวัสดุพลางอีกที

2.3 กำรดูแลรักษำ
การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า โดยใชว้ ัสดชุ นิดตา่ ง ๆ เช่น กอ้ นเชื้อเห็ดทีท่ งิ้ แลว้ ตอซงั ข้าว และชานอ้อย ไม่ต้อง
ดูแลมากนัก เพยี งแต่ต้องหมั่นสังเกตและควบคุมอุณหภูมิให้ใกล้เคียงตามท่ีกาหนด แต่ถ้าเปน็ วสั ดบุ างชนดิ ตอ้ งดแู ล
เป็นพิเศษ ได้แก่ เปลอื กและซงั ข้าวโพด เปลือกถว่ั เขียว เปลอื กถ่วั เหลือง ต้องแชน่ ้าก่อนนามาเพาะ 1 คืน และต้องรด
น้าตดั เสน้ ใยในวนั ท่ี 4 ของการเพาะ เนื่องจากวสั ดุดงั กลา่ วเกบ็ รักษาความชนื้ ได้ไมด่ ี การปฏิบตั ิอน่ื ๆจะเหมือนกนั
ดงั นี้
1. หลังจากคลุมพลาสตกิ หรอื นาตะกรา้ ไปบ่มเส้นใยในโรงเรอื น แล้ว 3-4 วันแรก เสน้ ใยเห็ดฟางจะเรม่ิ
เจริญเติบโตต้องรักษาระดบั อุณหภูมิภายในใหอ้ ยูร่ ะหว่าง 37-40 องศาเซลเซียส ถ้าร้อนเกนิ ไปใหร้ ะบายความร้อน
เพราะจะทาใหเ้ สน้ ใยฟูมากและเหด็ ฟางจะไม่สรา้ งจดุ กาเนิดดอก จะต้องเปิดหรอื เจาะพลาสตกิ ระบายอากาศเล็กน้อย
ถา้ อุณหภมู ติ ่ามาก ๆ เสน้ ใยจะเจริญเติบโตช้าหรือไม่เจรญิ เลย
2. การเจรญิ เตบิ โตในระยะเส้นใยของเห็ดฟางไม่ต้องการแสงควรปดิ ดว้ ยวสั ดุพรางแสงหรอื พลาสตกิ ทมี่ ีสขี ุ่น
หรือทึบแสง ไดจ้ ะทาใหเ้ ส้นใยเจรญิ ได้ดียง่ิ ขึน้
3. ในวันที่ 4-5 (ในฤดูร้อน) และวันท่ี 8-9 (ในฤดูหนาว) ให้สังเกตเส้นใยจะเจริญเห็นได้ชัดเจน มีลักษณะฟู
คล้ายใยแมลงมุมเต็มพื้นท่ีในตะกร้า ให้เปิดโรงเรือนหรือพลาสติกท่ีคลุมออกเพื่อให้ออกซิเจนถ่ายเทอย่างน้อย 2-3
ช่ัวโมง การปฏิบัติดังกล่าวเป็นการกระตุ้นให้เส้นใยรวมตัวเป็นดอกเห็ดให้มากข้ึน ถ้าอากาศไม่ถ่ายเทหรือขาด
ออกซเิ จน เส้นใยจะไม่รวมตวั เป็นดอกเห็ด ควรเปดิ พลาสตกิ ตอนเย็นจะดที ส่ี ดุ อย่าใหถ้ กู แดดจดั

10

4. ในกรณีทีว่ สั ดุในตะกร้าแห้งให้ใช้บัวชนดิ ฝอยรดนา้ ได้เล็กนอ้ ย เพื่อเพิม่ ความช้นื และตัดเส้นใย อย่ารดน้า
แฉะเกนิ ไปจะทาใหเ้ ส้นใยตาย และไม่ควรใช้น้าทีผ่ สมคลอรีน เพราะคลอรนี จะไปฆา่ เสน้ ใยของเชื้อเห็ด แต่ถา้ สภาพใน
ตะกรา้ อยใู่ นลักษณะพอดี ไม่จาเป็นต้องรดนา้ เลย

5. เม่ือเปิดพลาสติกหรอื โรงเรือน จนไดก้ าหนดเวลาแลว้ ให้ปดิ พลาสติกหรือโรงเรอื นให้เหมอื นเดิม พรางแสง
บ้างเลก็ น้อย

6. ตอ้ งควบคุมระดับอุณหภมู ิให้อย่ใู นระดบั 28-32 องศาเซลเซยี ส ถา้ อุณหภูมสิ ูงกว่าที่กาหนดจะทาใหเ้ หด็
ไม่ค่อยออกดอก และดอกจะฝ่อ ใหเ้ ปิดช่องระบายอากาศ ใช้วัสดพุ รางแสงมากขึ้นและรดน้ารอบ ๆ กระโจมหรือ
โรงเรือนเพื่อเพ่ิมความชน้ื และลดอณุ หภูมิ

7. ในวันท่ี 6-7 (ในฤดูร้อน) และวันที่ 12-13 (ในฤดหู นาว) จะเกิดการรวมตวั ของเส้นใยเปน็ จดุ ขาว ๆ นั้นคือ
ดอกเห็ดขนาดเลก็ ๆ จานวนมากมาย ขอ้ ควรระวงั คือ อย่าใหอ้ ณุ หภูมสิ ูงจัด ดอกเหด็ จะฝ่อ หา้ มรดน้าในตะกร้าขณะ
เหด็ ออกดอกโดยเดด็ ขาด และอยา่ เปิดโรงเรือนหรือเปิดพลาสตกิ

8. ประมาณวันที่ 8 (ในฤดูร้อน) และวนั ท่ี 14 หรือ 15 (ในฤดหู นาว) ดอกเหด็ จะมีขนาดใหญ่ข้ึน มตี ั้งแต่
ขนาดเล็กจนถึงขนาดใหญ่ ให้เลอื กเก็บเฉพาะดอกทเี่ กบ็ ได้ ถา้ ดอกเกดิ เป็นกลุม่ ใหเ้ กบ็ ท้ังกลุ่ม เกบ็ อยา่ งประณีต อย่า
ให้กระทบกระเทือนดอกอ่นื ๆ จะเกบ็ ผลผลติ ได้ 2-6 ครัง้ หรือมากกวา่

9. เม่ือเก็บผลผลิตแลว้ ให้ปดิ โรงเรอื นหรือพลาสติกไว้อย่างเดิม จะเกบ็ ผลผลติ ได้อกี ในวนั รุ่งข้ึน ข้อควรระวัง
อย่าเกบ็ ด้วยความรุนแรง อย่าใหถ้ กู ดอกอ่ืนที่ยงั ไม่เก็บ จะทาใหด้ อกเหด็ ฝ่อได้ และหา้ มรดน้าโดยเดด็ ขาด
10.เมอื่ เกบ็ ผลผลิตหมดแล้ว ให้นาวัสดุท่ีเพาะเห็ดฟางไปทาปุ๋ยหมักหรือนาไปผสมกับขเ้ี ล่ือยยางพาราอีก 1 ส่วน เพาะ
เหด็ เป๋าฮ้ือได้ ทาความสะอาดตะกรา้ ตากแดดใหแ้ ห้ง สามารถเพาะเหด็ ฟางใหม่ได้ทนั ที โดยใชพ้ ้นื ท่แี ละโรงเรอื นเดมิ
ได้เลย

เรื่องท่ี 3 ชอ่ งทำงกำรจดั จำหน่ำย/กำรตลำด
การส่งเสรมิ การเพาะเหด็ ฟางในประเทศไทยมีความเหมาะสมอย่างยิ่ง เนื่องจากเห็ดฟางเพาะได้งา่ ย มวี ัสดุ
เหลอื จากการเกษตรสามารถใชเ้ พาะเหด็ ฟางได้อย่างมากมาย นอกจากการทาเพื่อบรโิ ภคในครวั เรือน ยงั สามารถจัด
จาหน่ายไดใ้ นตลาดทอ้ งถิ่น ตลาดสดใกล้บา้ น รา้ นอาาหร
3.1ช่องทำงกำรจัดจำหนำ่ ย

แบ่งออกได้เป็น 4 ชอ่ งทางหลกั ๆ คือ
3.1.1 ตลำดทัว่ ไป (General Market Channel) แบ่งออกเปน็ 4 กล่มุ
1.1 ตลาดคา้ สง่ ขนาดใหญ่ เช่น ตลาดไท ตลาดสี่มุมเมือง
1.2 ตลาดท้องถิน่ เชน่ ตลาดสดใกล้บา้ น รา้ นอาหาร
1.3 พ่อค้าคนกลาง
1.4 ตลาด Modern Trade
3.1.2 ตลำดสถำบนั (Institutional Market Channel)
ช่องทางน้หี ลายคนมองขา้ ม แต่ถือเปน็ Promising Market ทเี ดียว เช่น รา้ นอาหารสขุ ภาพ

รา้ นอาหารติดแบรนด์ตา่ งๆ เชน่ MK โรงพยาบาล โรงเจ บรษิ ัทแปรรูปอาหาร หน่วยงานราชการ เปน็ ต้น

11

3.1.3 ตลำดค้ำปลกี | แสดงสินคำ้
การค้าขายสนิ ค้าหรือบริการแก่ผบู้ รโิ ภคผา่ นทางช่องทางตา่ ง ๆ เพื่อแสวงหากาไร ความ

ตอ้ งการของสินค้าสรา้ งผา่ นการพัฒนาการตลาดและการส่งเสรมิ การขาย เพือ่ ตอบโจทยค์ วามต้องการของผบู้ ริโภค
3.1.4 กำรขำยออนไลน์
การนาสินค้าไปประกาศขายตามเว็บไซต์ท่ีเป็นทาเล หรือ Maketplace ท่ีผู้ซื้อกับผู้ขายออนไลน์

พบกัน ไม่ว่าจะเป็นเว็บไซต์ในไทย หรือ ในต่างประเทศเช่นTrade.com และweloveshopping.com หรือ
ในต่างประเทศ เช่น amazon.comและ ebaly.com ซึ่งเป็นเว็บไซต์สาเร็จรูปและนาไปประกาศชายออนไลน์ ตาม
Facebook หรือ เวป็ ไซตส์ าเร็จรูปทสี่ ามารถประกาศขายได้ทนั ทีมบี คุ คลเข้ามาดสู ินค้า

บรรณานุกรม

-การเพาะเห็ดฟางในตะกรา้ - ตามรอยพอ่ อย่างพอเพยี ง – เกษตรอนิ ทรี
https://www.kasetorganic.com/การเพาะเหด็ ฟางในตะกรา้

-http://www.thaismescenter.com

ภาคผนวก





องคค์ วามรู้ด้านการเกษตร เรือ่ ง การเพาะเห็ดฟางในตะกรา้ ของ เกษตรกรตน้ แบบ Master Trainer
ศูนย์เรียนรู้ “เศรษฐกิจพอเพียง”ในชุมชน Sufficiency Economy Community Learning Centre (SECLC)

หมู่ท่ี 3 ตาบล บ้านกรา่ ง อาเภอกงไกรลาศ จงั หวดั สโุ ขทยั
กศน.ตาบลบ้านกร่าง: ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อาเภอกงไกรลาศ

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ รายละเอียดเนื้อหา วธิ ีการให้ความรู้ ส่ือการเรยี นรู้ การวัดและประเมนิ ผล จำนวนช่วั โมง
กำรสงั เกตจำกสภำพจริง. ทฤษฎี ปฏิบัติ
1.เพ่อื ให้ ผู้เรยี นมีควำมรู้ 1.ควำมรู้พ้ืนฐำนของกำรเพำะเหด็ ฟำงใน - บรรยำย ชุดนิทรรศกำร 1 ชวั่ โมง -
ควำมเขำ้ ใจกำรเพำะเหด็ ฟำง ตระกรำ้ แผน่ พบั
ในตระกร้ำ พื้นที่ปฏบิ ตั ิจริง - 4 ชั่วโมง

2.เพอื่ ให้ผู้เรียนมี 2.กำรเพำะเห็ดฟำงในตะกร้ำ -บรรยำย พน้ื ทปี่ ฏบิ ัตจิ รงิ กำรสังเกตจำกสภำพจรงิ . 1 ช่ัวโมง
ควำมสำมำรถในรเพำะเห็ด 2.1กำรเตรยี มวัสดุอุปกรณ์ -สำธติ กำรมสี ว่ นรว่ ม
ฟำงในตะกร้ำ 2.2.วธิ กี ำรทำ -ปฏบิ ัติ
2.3.กำรดแู ลรกั ษำ
3.เพื่อให้ผ้เู รียนมีช่องทำงกำร 1.ชอ่ งทำงกำรจัดจำหนำ่ ย/กำรตลำด บรรยำย สถำนทีจ่ ริง กำรสงั เกตจำกสภำพจริง.
จัดจำหน่ำย/กำรตลำด

รปู แบบ ศนู ยเ์ รยี นรู้ “เศรษฐกจิ พอเพียง”ในชมุ ชน Sufficiency Economy Community Learning Centre (SECLC)
หมู่ท่ี 3 ตาบลบ้านกรา่ ง อาเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย เรื่อง การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า
กศน.ตาบลบ้านกรา่ ง : ศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั อาเภอกงไกรลาศ

อาคาร/สถานที่ พืน้ ทปี่ ฏบิ ตั งิ าน สอ่ื การเรียนรู้ วสั ดุ/อปุ กรณ์ ผู้ถ่ายทอด หมายเหตุ
(Master Trainer)
หอ้ งประชมุ รักร้ธู รรมวดั ใหม่ วดั ใหม่ หนองเงนิ 1. แผน่ พับ วัสดุสำหรบั ทำกำรเกษตร “เกษตรกรตน้ แบบ” ของบประมำณสนบั สนุน
หนองเงนิ 2. ชดุ นิทรรศกำร - เช้ือเห็ดฟำง นำยเอกรำช นกสี จำกภำคีเครือขำ่ ย
- พ้ืนทสี่ ำหรบั รับฟงั กำร 3. สถำนท่ีจริง - ฟำง
บรรยำย รองรบั ผู้เขำ้ ร่วม - ตะกรำ้
อบรม จำนวน 50-100 คน

แผนที่ศนู ยเ์ รียนรู้ “เศรษฐกิจพอเพยี ง”ในชุมชน Sufficiency Economy Community Learning Centre (SECLC)
หมู่ท่ี 3 ตาบลบา้ นกร่าง อาเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย เร่อื ง การเพาะเห็ดฟางในตะกร้า
กศน.ตาบลบ้านกรา่ ง : ศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั อาเภอกงไกรลาศ

กศน.ตำบล
บ้ำนกรำ่ ง

ศนู ยเ์ รียนรู้ “เศรษฐกิจพอเพยี ง”ในชุมชน
หมูท่ ่ี 3 ต.บ้ำนกรำ่ ง อ.กงไกรลำศ
จังหวัดสโุ ขทยั

คณะผ้จู ดั ทำ

ท่ปี รึกษำ ผู้อานวยการ สานักงาน กศน. จงั หวดั สุโขทยั
1. นางสาวเรณู ลสี วุ รรณ์

2. นายพงค์แสนชัย อิสระไพจติ ร์ ผอู้ านวยการ กศน. อาเภอกงไกรลาศ

3. ดร.ศรีโสภา มเี จริญ ผู้ทรงคุณวฒุ ิภาคประชาสงั คม

ผู้เรยี บเรยี ง

1. นางสาวกญั ฐณา สรุ ยิ ะแก้ว ครู กศน.ตาบลบา้ นกร่าง

2. นายเอกราช นกสี เกษตรกรตน้ แบบ (Master Trainer)

3. นางสาวอนุสรา พดุ พว่ ง ผชู้ ว่ ยเกษตรกรตน้ แบบ (Master Trainer)

การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยตาบลบ้านกรา่ ง
ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาเภอกงไกรลาศ
สานักงานสง่ เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยจังหวัดสุโขทยั

เอกสารทางวชิ าการเลขท่ี 02/2562