ilovepdf_merged

รEnะdบocบrinตe อ่syมstไeรmท้ อ่

คำนำ

e-book (Electronic Book ) เล่มนจ้ี ัดทำข้นึ เพอ่ื
เปน็ สว่ นหน่ึงของวิชำ ชวี วทิ ยำ5 ช้นั มธั ยมศกึ ษำปี
ที่ 6/1 เพ่อื ใหไ้ ด้ศึกษำหำควำมรใู้ นเรือ่ ง ระบบตอ่ ม
ไร้ท่อ และไดศ้ กึ ษำอยำ่ งเข้ำใจเพอื่ เป็นประโยชน์
กบั กำรเรียน

คณะผ้จู ัดทำหวังว่ำ e-book เลม่ น้จี ะเปน็
ประโยชนก์ บั ผู้อ่ำน หรือนักเรียน นกั ศกึ ษำ ทีก่ ำลงั
หำข้อมูลเร่อื งน้อี ยู่ หำกมีข้อแนะนำหรือขอ้ ผดิ พลำด
ประกำรใด ผจู้ ดั ทำขอนอ้ มรับไวแ้ ละขออภัยมำ ณ
ที่น้ดี ้วย

คณะผู้จัดทำ

สำรบญั หนำ้

• ต่อมมีทอ่ 1-4

-ผิวหนัง 1
-ทำงเดินอำหำร 2-3
-สืบพันธุ์
4
• ต่อมไร้ท่อ
• ฮอรโ์ มน 5-6
• ตอ่ มไร้ทอ่ ทหี่ ลั่งฮอรโ์ มน 7
ภำยในรำ่ งกำย 8-12
• เพม่ิ เติม
13-14

ตอ่ มมที อ่ (exocrine gland)

ลำเลยี งสำรทสี่ รำ้ งขึ้นภำยในทอ่

ผวิ หนงั

ต่อมมที อ่

-ต่อมเหงอื่ หลังเหงือ่ เพ่อื ระบำยควำมรอ้ นออกจำกร่ำงกำย
เม่อื รำ่ งกำยมีอุณหภูมสิ ูง

-ต่อมไขมนั ทำหนำ้ ทใ่ี นกำรหล่งั sebum ออกมำตำมรูขมุ ขน
เพ่อื ให้ควำมชุม่ ช้นื แกผ่ วิ หนงั เพอ่ื กำรกันน้ำ และ ป้องกนั
แบคทีเรยี

1

ทำงเดนิ อำหำร

ตอ่ มนำ้ ลำย ชว่ ยให้ช่องปำกชุม่ ชนื้
คลุกเคลำ้ อำหำร และชว่ ยให้อำหำรทเี่ คีย้ ว
แลว้ รวมกนั เป็นก้อน รกั ษำสภำพควำมเปน็
กรด-ด่ำงภำยในช่องปำก

กระเพำะอำหำร ยอ่ ยสลำยสำรอำหำร
โมเลกุลใหญ่ให้เล็กลงโดยอำศยั กำรทำงำน
ของกรดเกลือ (hydrochloric acid) เพือ่ ให้
ง่ำยตอ่ กำรดดู ซมึ ที่ลำไสเ้ ล็ก ผลิตเอนไซม์ท่ี
ใช้ในกำรยอ่ ยโปรตนี คอื เอนไซมเ์ พปซนิ

ตับ สรำ้ งนำ้ ดเี พ่ือย่อยอำหำรไขมนั สรำ้ ง
โปรตีนอกี หลำยชนดิ ทีส่ ำคัญ คอื Globulin
Albumin และโปรตนี ทชี่ ่วยในกำรแข็งตัว
ของเลือด กำจัดสำรพิษตำ่ งๆ

2

ถงุ นำ้ ดี กักเก็บนำ้ ดใี ห้เข้มข้นเพอื่ ย่อย
ไขมนั

ตับอ่อน ช่วยร่ำงกำยสรำ้ งนำ้ ย่อยอำหำร
โดยเฉพำะไขมันและสรำ้ งฮอรโ์ มนทคี่ วบคุม
ระดับน้ำตำลในเลือด ผลิตสำรอินซูลิน

ลำไส้ กำจดั ของเสยี จำกกำรย่อยอำหำร
ซึ่งทำโดยกำรดูดซึมนำ้ และเปลีย่ นของเสยี
จำกนำ้ ให้กลำยเปน็ อุจจำระ

3

สืบพนั ธุ์

ตอ่ มลกู หมำก

ผลิตของเหลวเป็นตวั หลอ่ ลื่น
และนำส่งเช้ืออสจุ ิในขณะท่ีมี
กำรหลง่ั ของนำ้ อสจุ ิออกมำ

ต่อมนำ้ นม

สร้ำงและหลั่งน้ำนม

4

ตอ่ มไรท้ อ่ (endocrine gland)

ไม่มตี อ่ มทีส่ ร้ำงขึ้น สร้ำงขึ้นที่ hormone

อวยั วะบำงอยำ่ งเป็นทง้ั
ตอ่ มไรท้ อ่ และตอ่ มมที อ่
เชน่ ตบั ออ่ น ดูโอดนิ มั
กระเพำะอำหำร

ตอ่ มไร้ท่อมี 9 ต่อม จำแนกเป็น 2 กลุ่ม ตำมควำมสำคัญ

แตอ่ มไรท้ อ่ จำเป็น ถำ้ ขำดจะทำให้ขำดฮอรโ์ มน
ที่สำคัญต่อรำ่ งกำย

แต่อมไร้ท่อไมจ่ ำเปน็ ถำ้ ขำดอำจจะไม่ไดต้ ำยทนั ที แต่
รำ่ งกำยอำจจะทำงำนผิดปกติ

ไดแ้ ก่ pituitary , thyroid , adrenal medulla , pineal 5
,thymus , gonads

ตอ่ มไรท้ ่อจำเป็น

ตอ่ มพำรำไทรอยด์ : ควบคุมสมดลุ
ของแคลเซยี มและฟอสเฟตในเลอื ด
ถำ้ ขำด : ทำใหเ้ กดิ กล้ำมเนื้อเกรง็

ชักกระตุก เรียกวำ่ อำกำร
“อำกำรของทรูโซ”

ต่อมหมวกไตส่วนนอก : ผลิต
ฮอรโ์ มน aldosterone เพื่อควบคมุ

สมดุลน้ำและแรธ่ ำตุ
ถำ้ ขำด: ทำใหไ้ ตไม่สำมำรถดดู น้ำ
กลับได้ อำจทำให้เกดิ ควำมดนั ตำ่

ต่อมไอส์เลต : ผลิตฮอร์โมน insulin
ทำหนำ้ ที่ควบคมุ ระดับนำ้ ตำลในเลือด
ถ้ำขำด : จะทำใหเ้ กดิ กำรย่อยอำหำร

ผิดปกติ เกดิ ภำวะเลือดเป็นกรด

6

ฮอรโ์ มน (Hormone)

คือ สำรเคมีท่ตี ่อมไรท้ ่อหรอื อวัยวะหล่ังออกมำแลว้ เขำ้ สู่
กระแสเลอื ด เพือ่ ส่งไปยงั อวัยวะเป้ำหมำย

ชนิดของฮอรโ์ มน

Peptide hormone : แหล่งสร้ำง สร้ำงโดย RER และ
mitochondria
Steroid hormone : เปน็ อนพุ นั ธข์ อง “ Cholesterol ”
เช่น ฮอร์โมนเพศ , ฮอรโ์ มนตอ่ มหมวกไตชนั้ นอก
Amine hormone : เป็นส่วนประกอบของฮอร์โมน
thyroxine + adrenaline (epinephrine)

ประเภทของตัวรับฮอรโ์ มน

Membrain receptor : ใช้รับฮอรโ์ มนท่มี ีขนำดใหญ่หรอื
ละลำยน้ำไดด้ ี ทำใหฮ้ อร์โมนผ่ำนเขำ้ เซลลโ์ ดยไม่ได้

Intracellular receptor : ใชร้ ับฮอร์โมนท่มี ีขนำดเล็กและ

7ละลำยในไขมันได้ดี ทำใหแ้ พร่ผำ่ นเยอื่ หุ้มเซลล์ไดโ้ ดยตรง

ตอ่ มไรท้ อ่ ทหี ่ ลง่ั ฮอรโ์ มนภำยในรำ่ งกำย

Anterior pituitary Posterior pituitary gland
(ต่อมใต้สมองส่วนหนำ้ ) (ตอ่ มใต้สมองส่วนหลงั )

สร้ำงฮอรโ์ มนได้เอง ถกู ควบคุมกำร •Vasopressin หรอื ADH : กระตนุ้
หลง่ั ด้วย Releasing hormone จำก กำรดูดกลบั นำ้ จำกทอ่ รวมของ
hypothalamus หน่วยไต
•Oxytocin : กระตุน้ กำรบีบตัวของ
oGonadotropin มดลูกขณะคลอด และกำรหลั่ง
FSH : ชำย สรำ้ งอสจุ ิ. , หญงิ กระตุ้น น้ำนม
กำรเจริญของ follicle(ไข)่
LH : ชำย สรำ้ งฮอร์โมนเพศชำย , หญิง 8
กระต้นุ กำรตกไข่
oCorticotropin : หลงั่ ฮอร์โมน
glucocorticoid (cortisol)
oThyrotropin : หลง่ั thyroxine
oSomatotropin : เพิ่มกลูโคสในเลือด ,
ควบคุมกำรเจริญเติบโต
oProlactin : กระตนุ้ กำรเจรญิ ของเตำ้ นม
และกำรผลิตน้ำนม

อย่สู มองสว่ น Epithalamus

ทำหน้ำทห่ี ลั่งฮอรโ์ มน Melatonin. (ตอบสนองต่อแสง-แสงยับย้ังกำรหล่ัง)

อยู่หลงั ตอ่ มไทรอยด์ขำ้ งละ 2 ต่อม

ทำหนำ้ ที่ผลิตฮอร์โมน parathyroid (PTH) ชว่ ยเพิม่ ระดับ Ca โดยกระตนุ้

กำรสลำย Ca เพิม่ จำกกระดูก และกำรดดู ซมึ Ca เพ่ิมจำกหนว่ ยไต 9
และลำไสเ้ ล็ก

เป็นตอ่ มไรท้ อ่ ทีม่ ขี นำดใหญท่ ่สี ดุ
ในรำ่ งกำย

ผลติ ฮอร์โมน :
Thyroxine (T4) และ Triiodothyronine (T4): กระตนุ้ อัตรำแมทำบอลซิ ึม
ของรำ่ งกำย
Calcitocin (C-cell) : ลดระดบั Ca ในเลือด โดยยบั ยง้ั กำรสลำย Ca จำก
กระดูก และกำรดดู กลบั Ca จำกหน่วยไต

มีหน้ำท่ีหลง่ั ฮอร์โมน 10
thymosin กระต้นุ กำร
เตบิ โตของเม็ดเลือดขำว
T-cell และ B-cell

1 ) Adrenal cortex (ต่อมหมวกไตส่วนนอก)
-Glucocorticoid (cortisol) : เพ่ิมระดบั นำ้ ตำลในเลือด
-Mineralocorticoid (aldosterone) : ควบคุมสมดุล Na และ K
-Cortisol androgen : ควบคุมกำรทำงำนของระบบสบื พันธ์ุ

2.) Adrenal medulla (ตอ่ มหมวกไตสว่ นใน)
- Adrenaline (epinephrine) และ Noradrenaline
(norepinephrine) : เพม่ิ ระดบั นำ้ ตำลในเลอื ด กระตนุ้ ระบบ
ประสำท Symphathetic

11

Ovary Testis

- Testosterone (Androgen) กระตุ้นกำรสร้ำงเซลล์สบื พันธุ์เพศชำย และ
กำรพฒั นำกำรของวัยหนมุ่
- Estrogen (estradiol) กระต้นุ กำรสร้ำงเซลลส์ บื พนั ธเุ์ พศหญงิ
กำรพฒั นำกำรของวัยสำว
- Progesterone กระตุ้นกำรสรำ้ งเนือ้ เยอื่ มดลกู เม่ือเกดิ กำรต้ังครรภ์

Beta-cell Alpha-cell

-Alpha-cell : หลงั่ ฮอร์โมน
glucagon เพือ่ เพมิ่ ระดบั
น้ำตำลในเลอื ด
-Beta-cell : หลัง่ ฮอรืโมน
insulin เพอ่ื ลดระดบั น้ำตำล

12ในเลอื ด

เพิ่มเตมิ ควำมผดิ ปกตขิ องฮอร์โมน เชน่

•ไทรอยดเ์ ป็นพษิ (hyperthyroidism) : เกิดจำก Thyroid
hormone สูงกวำ่ ปกติ -TSH ต่ำกว่ำปกติ อำจมตี ่อมไทรอยดโ์ ต
เรยี กวำ่ คอพอกเปน็ พษิ (toxic goiter)
อำกำร : ขรี้ ้อน ไม่อว้ น เหงอ่ื ออก ตำโปน

Overactive Thyroid

13

•Crushing syndrome เกิดจำก Cortisol สงู และ ACTH ตำ่
(ต่อมหมวกไตชั้นนอกสร้ำงฮอร์โมนเยอะเกนิ ไป)
อำกำร : ใบหนำ้ กลมคลำ้ ยพระจันทร์ กล้ำมเนอื้ อ่อนแรง บวมนำ้
ประจำเดือนขำด

14

จัดทำโดย

1.นำย พงศพัศ คมั ภริ ำนนท์ เลขที่ 3
2.นำย ธติ กิ ร ครนำศรี เลขท่ี 7
3.นำย อภิรกั ษ์ สมั ฤทธิ์ เลขที่ 11
4.น.ส. จีรนนั ท์ มณโี ชติ เลขที่ 14
5.น.ส. ธนญั ญำ เสอื เหลอื ง เลขที่ 15
6.น.ส. พลอยพรรณ คณำสขุ เลขที่ 18

เสนอ
นำย เชิดชำย ฉิมบรุ ษุ

โรงเรยี นแก่งคอย
อ.แกง่ คอย จ.สระบรุ ี 18110