[T1] TAJUK 1 PERKEMBANGAN SENI VISUAL DI MALAYSIA

1TAJUK PERKEMBANGAN SENI
VISUAL DI MALAYSIA

Perkembangan seni visual di Malaysia Selepas mempelajari tajuk ini, anda akan:

berlaku secara berperingkat-peringkat ‡ memaKami 3erkemEanJan Seni 9isual di 0ala\sia
dan berkait rapat dengan seni halus, ‡ menJeksplRrasi maklumat daripada pelEaJai
seni reka dan seni kraf. Kita harus
mengenali tokoh pelukis, pereka dan sumber bagi mengukuhkan pemahaman terhadap
tokoh kraf hebat tanah air supaya dapat 3erkembangan Seni 9isual di 0ala\sia
menghargai sumbangan mereka dalam ‡ men]ahirkan idea dan kRnsep melalui pelbagai
bentuk hasil seni visual, rekaan produk sumber dan teknologi dalam penjanaan tugasan
dan kraf. Pengetahuan kita terhadap ‡ mengha\ati hasil kar\a Seni 9isual
seni visual akan dapat menerapkan jati
diri dan kecintaan kita terhadap karya
seni visual dan kraf yang dihasilkan oleh
tokoh-tokoh tempatan.

Koleksi LPSVN Sumber: LPSVN
Sumber: LPSVN
2

Persepsi Seni Standard Pembelajaran

Seni Halus Selepas mempelajari subtajuk ini,
murid dapat:
Sejarah dan Perkembangan t Menggalurkan Perkembangan Seni

Sejarah seni visual negara kita bermula pada tahun Visual di Malaysia:
1920-an dengan penubuhan Penang Impressionist Society. Y Seni Halus
Ahlinya ialah isteri-isteri golongan ekspatriat. Puan Lim
Cheng Kung sebagai penaja dan Abdullah Ariff sebagai x Sejarah dan perkembangan
guru seni lukis. Pada tahun 1930-an, muncul sekumpulan x Tokoh dan karya
pelukis yang dikenali sebagai 12 pelukis perintis di Pulau x Pertubuhan dan persatuan
Pinang, antaranya ialah Abdullah Ariff dan Yong Mun x Institusi Seni
Sen. Mereka menjadikan landskap sebagai tema karya cat Y Seni Reka
air mereka. x Sejarah dan perkembangan
x Tokoh dan karya
Pada tahun 1950-an, muncul pula pelukis seperti x Pertubuhan dan persatuan
Chuah Thean Teng dan Khalil Ibrahim yang menggunakan x Institusi Seni
subjek tempatan sebagai tema dalam karya catan mereka. Y Seni Kraf
Penubuhan Wednesday Art Group melahirkan para pelukis x Bidang
yang menampilkan karya catan gaya naturalisme. Karya x Adiguru dan produk
mereka bertemakan subjek yang mencerminkan warisan x Institusi:
sosiobudaya masyarakat Malaysia. ď /VEJXERKER 1EPE]WME
ď -RWXMXYX /VEJ 2IKEVE

Selepas merdeka, landskap seni visual negara terus berubah. Kepulangan pelukis-pelukis
seperti Jolly Koh dan Ibrahim Hussein ke tanah air telah menampilkan catan gaya ekspresionisme
dan ekspresionisme abstrak hasil pengaruh gaya seni Barat. Perkembangan seni visual semakin
rancak dengan penubuhan Angkatan Pelukis SeMalaysia dan Persatuan Pelukis Malaysia.
Penubuhan institusi seperti Institut Teknologi MARA dan institusi seni swasta yang menawarkan
pelbagai kursus seni menyemarakkan bidang seni visual ini di negara kita.

Tokoh dan Karya

Sepanjang perkembangan seni visual, terdapat tokoh-tokoh yang lahir dan bertanggungjawab
kepada perkembangan seni visual tanah air. Contoh tokoh-tokoh terkemuka tanah air adalah
seperti yang berikut:

Seni Halus

Lukisan/Catan Arca Cetakan

‡ Abdullah Ariff ‡ Anthony Lau ‡ Long Thien Shih
‡ Yong Mun Sen ‡ Zakaria Awang ‡ Ahmad Khalid Yusof
‡ Mohamed Hoessein Enas ‡ Ramlan Abdullah ‡ Chew Teng Beng
‡ Ibrahim Hussein ‡ Raja Shahriman Raja ‡ ,smail Zain
‡ Dzulkifli Buyong ‡ Ponirin Amin
‡ Chuah Thean Teng A]iddin ‡ Lee Joor For
‡ Syed Ahmad Jamal ‡ 0ad Anuar ,smail ‡ Juhari Said
‡ Abdul Latiff Mohidin ‡ Zulkifli Yusoff ‡ ,lse 1oor
‡ Rosli Zakaria

Rajah 1.1 Tokoh-tokoh seni halus tempatan

3

Jadual 1.1 Tokoh-tokoh seni halus

Tokoh Karya Tokoh Karya

Abdullah Ariff Bumi Yang Bahagia-Lombong Chuah Thean Teng Mother and Child,
‡ Lahir pada tahun 1905 Bijih Malaya, 1960, Cat air ‡ Lahir pada tahun 1912 1991, Batik
Koleksi LPSVN
di Pulau Pinang. di China.
‡ Pelukis didikan sendiri Coconut Plantation, ‡ Pelopor kepada catan
1950, Cat air
atau self-taught artist batik.
‡ Catan batiknya
aliran impresionisme.
‡ Menjadi guru seni merupakan suatu

kepada kumpulan medium pengucapan

ekspatriat Eropah dan seni yang baharu dan

Penang Impressionist unik di persada seni

Society di Pulau Pinang. antarabangsa.
‡ Karyanya lebih
Tell You a Secret,
keeropahan dari segi 1989, Batik

komposisi, pendekatan

dan lebih terperinci.

Sebelum Merdeka (1930 ࣓ 1950-an)

Tokoh Karya Tokoh Karya

Mohamed Hoessein Enas Self-Potrait, 1954, Pastel Anthony Lau Rimba, 1967, Besi
‡ Lahir pada tahun 1924 ‡ Lahir pada tahun 1933 Koleksi LPSVN
Koleksi LPSVN
di Indonesia. Koleksi LPSVN di Johor. Ayam Jantan, 1963,
‡ Pelukis aliran realisme ‡ Bekas pensyarah Besi
Koleksi LPSVN
dan khusus dalam seni Specialist Teacher's

potret. Training Institute,
‡ Mengasaskan Angkatan
Kuala Lumpur.
Pelukis Semenanjung ‡ Menggunakan bahan

(APS) pada tahun 1956. besi, logam dan kayu.
‡ Dianugerahkan gelaran ‡ Meminati tema figuratif

‘Pelukis Potret Diraja’ dan representasi.

oleh Sultan Selangor

pada Mac 1990.

Pengantin Perempuan
Iban, 1963, Cat minyak
Koleksi LPSVN

4

Tokoh Karya Tokoh Karya

Redza Piyadasa The Haji Family, 1990, Zulkifli Yusoff Bunga Raya, 2010,
‡ Lahir pada tahun 1939 Bahan campuran ‡ Dilahirkan pada tahun Gurisan asid dan
dakwat cetak
di Pahang. Entry Points, 1978, 1962 di Kedah. atas besi
‡ Pelukis aliran Media campuran ‡ Pengarca prolifik
Koleksi LPSVN The Power II, 1991,
konstruktivisme dan dengan tema politik Media campuran
minimalis. dan kemasyarakatan
‡ Pelukis dan pengkritik seperti The Power II,
seni. 1991.
‡ 0enghasilkan karya ‡ Memenangi banyak
terkenal, iaitu Entry anugerah, antaranya
Points dan The Haji Hadiah Utama, Bakat
Family. Muda Sezaman
‡ Pameran penting beliau 1988 dan Anugerah
seperti New Scene Akademik Negara
1969, Experimentasi 2007 bagi kategori
1970, “Dokumentasi” Anugerah Seni dan
1972 dan Toward A Kreativiti.
Mystical Reality pada
tahun 1974.

Pasca-Merdeka 1960-an ࣓ kini

Tokoh Karya Tokoh Karya

Ibrahim Hussein My Father and The Juhari Said Baju Kurung dan
‡ Dilahirkan pada tahun Astronaut, 1969, ‡ Dilahirkan pada tahun Secawan Kopi, 1991,
Bahan campuran Cetakan lino
1939 di Kedah. 1961 di Perak.
‡ Karya awal bertemakan Paul, 1968, Cat akrilik ‡ Pelukis cetak prolifik Katak Nak Jadi
dan printage atas kanvas Lembu II, 1999,
figura realistik dalam teknik cetakan Cetakan potongan
menerusi karya seperti kayu
My Father and The kayu, lino dan gurisan Koleksi LPSVN
Astronaut, 1969 di
samping pengaruh asid dengan pelbagai gaya
aliran ekspresionisme
abstrak menerusi karya seperti ekspresionisme
siri Dance of Life, 1982.
‡ Mempelopori dan surelisme.
teknik Printage yang ‡ Antara karya terkenal
menggabungkan teknik
percetakan dengan ialah Baju Kurung dan
kolaj.
Secawan Kopi dan Katak

Nak Jadi Lembu.
‡ Pernah menerima

biasiswa Japan Foundation

untuk mempelajari

cetakan kayu tradisional.

5

Pertubuhan dan Persatuan

Perkembangan seni visual disemarakkan lagi dengan penubuhan beberapa pertubuhan dan
persatuan. Walaupun pertubuhan dan persatuan ini ditubuhkan pada era yang berbeza serta
dianggotai oleh individu yang berlainan, namun pertubuhan dan persatuan ini menjadi faktor
perkembangan seni visual di Malaysia.

Jadual 1.2 Pertubuhan dan persatuan seni sebelum dan selepas merdeka

Sebelum merdeka Selepas merdeka

Abdullah Ariff Zakariah Noor

Peter Harris Dzulkifli Buyong Syed Ahmad Jamal Ahmad Khalid Yusof

6

Institusi Seni

Usaha memperkembangkan seni visual dilakukan dengan penubuhan beberapa institusi yang
menawarkan pelbagai kursus dalam bidang kesenian. Antaranya ialah Sultan Idris Training College,
Specialist Teacher's Training Institute, Institut Teknologi MARA, Universiti Sains Malaysia dan
institusi seni swasta.

‡ Institusi: Sultan Idris Training College ‡ Institusi: Specialist Teacher’s Training

(SITC) Institute (STTI)
‡ Tahun penubuhan: 29 November 1922 ‡ Tahun penubuhan: 1960
‡ Tujuan: Melatih guru-guru Melayu ‡ Tujuan: Melatih guru-guru dalam mata
‡ Kursus: Seni Lukis dan Pertukangan
pelajaran seni
Tangan seperti anyaman dan ‡ Kursus: Sejarah dan Apresiasi Seni,

kerja kayu Idea Moden dalam Pendidikan

Moden dan Rekaan Kreatif

‡ Institusi: Institut Teknologi ‡ Universiti Sains Malaysia ‡ Institusi: Institusi seni swasta
MARA (ITM) kini ‡ Tujuan: Membantu dalam
dikenali sebagai (USM)
Universiti Teknologi ‡ Tahun penubuhan: 1972 perkembangan seni
MARA (UiTM)
(Jabatan Seni) visual dan pendidikan
‡ Tahun penubuhan: 1967 ‡ Kursus: Pengajian Seni ‡ Contoh: Kuala Lumpur
‡ Kursus: Pengajian Seni seperti
Halus seperti Catan, Institute of Graphic,
Seni Halus, Seni Reka
Grafik dan Seni Reka Seni Reka Grafik, Limkokwing
Perindustrian
Seni Foto dan University of Creative

Cetakan Technology

Rajah 1.2 Institusi yang menggalakkan perkembangan seni visual

Seni Reka

Sejarah dan Perkembangan

Sejarah perkembangan seni reka negara kita agak muda berbanding dengan perkembangan seni
halus dan seni kraf. Seni reka terbahagi kepada komunikasi visual, reka bentuk teknologi dan
reka bentuk persekitaran. Kewujudan kursus seni reka secara formal menerusi Institut Teknologi
MARA (kini UiTM), Universiti Sains Malaysia, Universiti Malaysia Sarawak dan institusi swasta
misalnya, merupakan titik tolak transformasi terhadap bentuk-bentuk rekaan dua dimensi (2D)
dan tiga dimensi (3D) sejajar dengan perkembangan sains dan teknologi.

Bidang seni reka di negara ini terus berkembang dengan penubuhan Majlis Rekabentuk
Malaysia dan Majlis Inovasi Negara. Beberapa buah institusi seperti Institut Teknologi MARA dan
institusi swasta telah berjaya melahirkan ramai pereka yang berkaliber.

7

Tokoh dan Karya

Perkembangan seni reka telah melahirkan ramai tokoh dalam pelbagai bidang. Jadual 1.3
menyenaraikan tokoh-tokoh seni reka terkenal.

Jadual 1.3 Tokoh seni reka terkenal di Malaysia

Tokoh Maklumat

Tokoh reka bentuk teknologi: Zulkifli Haron
‡ Lahir pada tahun 1959 di Kelantan.
‡ Mendapat pendidikan di Institut Kemahiran MARA Johor Bahru.
‡ Pereka cipta peralatan berteknologi dalam pelbagai sektor.
‡ Pernah menerima anugerah Guinness Effort Award 1989 dan Anugerah Belia

Selangor Darul Ehsan 1996.

Tokoh seni reka grafik: Haji Hashim Hassan
‡ Lahir pada tahun 1938 di Johor.
‡ Mendapat pendidikan di Canterbury College of Art, England dan University

Ohio, USA.
‡ Memenangi pertandingan mencipta logo Hari Kebangsaan, iaitu pada tahun

1980, 1981, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987 dan 1991.
‡ Dikenali sebagai ‘Bapa Logo Hari Kebangsaan’.

Tokoh reka bentuk fesyen: Jimmy Choo
‡ Lahir pada tahun 1961 di Pulau Pinang.
‡ Mendapat pendidikan di London College of Fashion.
‡ Menerima anugerah gelaran ‘Profesor’ dari University of the Arts, London atas

sumbangannya dalam bidang fesyen.
‡ Mendapat anugerah Order of the British Empire (Knighthood) daripada Queen

Elizabeth II, England pada tahun 2002.

Tokoh seni reka animasi: Hassan Abdul Muthalib
‡ Lahir pada tahun 1945 di Kedah.
‡ Mendapat pendidikan sehingga SPM tetapi meminati bidang animasi.
‡ Pengerusi Persatuan Animasi Malaysia.
‡ Dianugerahkan ‘Anugerah Sri Angkasa’ bagi kategori ‘Idea Terbaik’ dan ‘Treler

Terbaik’ untuk animasi pendek, iaitu ‘Sang Kancil dan Buaya’ dan ‘Sang Kancil
dan Monyet’.

Tokoh komunikasi visual: Ahmad Haji Zainuddin
‡ Lahir pada tahun 1950 di Pahang.
‡ Mendapat Ijazah Kedoktoran dari Manchester Metropolitan University, England.
‡ Profesor di UCSI University, Malaysia.
‡ Pengerusi Majlis Rekabentuk Malaysia (MRM), Ahli Majlis Profesor Negara dan

pakar seni grafik dalam kluster industri dan inovasi.
‡ Tokoh yang mempelopori kepimpinan reka bentuk.

Tokoh reka bentuk teknologi kreatif: Lim Kok Wing
‡ Lahir pada tahun 1946 di Kuala Lumpur.
‡ Pelopor dan juga presiden Limkokwing University of Creative Technology.
‡ Menerima banyak penghargaan seperti anugerah Father of Innovation in Africa

dalam The Bizz Awards 2014 di Texas, USA.

8

Pertubuhan dan Persatuan Layari laman sesawang
berikut untuk maklumat
Perkembangan seni reka digiatkan dengan penubuhan Majlis lanjut tentang Majlis
Rekabentuk Malaysia (MRM) dan Majlis Inovasi Negara. Rekabentuk Malaysia:

Pertubuhan http://www.mrm.
gov.my/
Majlis Rekabentuk Malaysia Majlis Inovasi Negara
Hijjaz Kasturi adalah
‡ Ditubuhkan pada tahun 1993. ‡ Ditubuhkan pada tahun 2007. pengarah Hijjaz Kasturi
‡ Terletak bawah pengawasan Association yang telah
‡ Terletak bawah pengawasan membangunkan Rimbun
Kementerian Sains, Teknologi Kementerian Sains, Teknologi Dahan sebagai residensi
dan Inovasi. dan Inovasi. pelukis dan penulis. Sila
‡ Tujuannya untuk membuka layari laman sesawang
masa depan inovasi dan reka ‡ Tujuannya untuk membentuk berikut untuk maklumat
bentuk di Malaysia. dan melaksanakan agenda lanjut.
inovasi negara yang lebih http://www.rimbundahan.
mantap. org

Rajah 1.3 Majlis Rekabentuk Malaysia dan Majlis Inovasi Negara

Institusi Seni

Institusi awam dan swasta juga bertanggungjawab dalam
mengembangkan bidang seni reka di Malaysia. Institusi berikut
memberikan pendidikan formal dalam bidang seni reka:

t *OTUJUVU 5FLOPMPHJ ."3" TFLBSBOH EJLFOBMJ EM K
sebagai Universiti Teknologi MARA (UiTM)) Keusahawanan
dengan kewujudan Jabatan Seni Lukis dan Seni
Reka pada tahun 1967. Tokoh reka bentuk industri,
>YPOM¾M ,EVSR XIPEL
t 6OJWFSTJUJ BXBN MBJO TFQFSUJ 6OJWFSTJUJ 4BJOT mencipta banyak produk
Malaysia, Universiti Malaysia Kelantan, Universiti untuk kemudahan Industri
Putra Malaysia, Universiti Tun Hussein Onn dan Kecil dan Sederhana (IKS)
Universiti Malaysia Sarawak. seperti mesin membuat
pau, mesin menggaul
t *OTUJUVTJ 1FOEJEJLBO 5JOHHJ 4XBTUB TFQFSUJ Centre tepung untuk membuat
for Advanced Design, Malaysian Institute of Art mi dan pelbagai mesin
dan Limkokwing University of Creative Technology. untuk menghasilkan kuih
tradisional.

9

Seni Kraf

Sejarah dan Perkembangan
Sejarah seni kraf Malaysia boleh dikaitkan dengan kerja tangan yang diusahakan oleh masyarakat
Melayu di Kelantan, Terengganu dan Pahang sekitar tahun 1780-an. Contoh hasil rekaan
mereka ialah keris, perahu payang, wau dan gasing. Seni kraf tradisi mengandungi unsur-unsur
kebudayaan penciptanya yang berupa hiasan. Kedatangan imigrasi luar seperti kaum Cina dan
India telah mempengaruhi rekaan tempatan. Proses asimilasi budaya ini terlihat pada rekaan
seperti ukiran kayu, sulaman dan barang kemas.

Bidang
Seni kraf merupakan bidang yang memerlukan daya cipta dan kemahiran menggunakan tangan.
Bidang kraf ini boleh dibahagikan kepada dua, iaitu seni kraf tradisional dan seni kraf moden.

Seni Kraf

Tradisional Moden

‡ batik ‡ tenunan ‡ seni kertas ‡ kraf lilin
‡ tembikar ‡ anyaman ‡ kraf sabun ‡ kraf tali
‡ ukiran kayu ‡ tekatan ‡ kraf manik

Tekatan Quilling

Rajah 1.4 Jenis-jenis seni kraf Anda boleh mengetahui
tokoh-tokoh adiguru kraf
Adiguru dan Produk dengan melayari laman
sesawang berikut:
Seseorang yang pakar dan mahir dalam menghasilkan sesuatu
kraf dikenali sebagai adiguru. Sumbangan mereka sangat penting https://goo.gl/
bagi mempertahankan seni warisan negara. Justeru, sebagai 7hjlkf
menghargai sumbangan mereka, kerajaan telah mewujudkan
anugerah Tokoh Kraf Negara dan Adiguru Kraf. Dalam bidang
kraf, terdapat beberapa orang adiguru yang terkenal, antaranya
ialah tokoh-tokoh seperti yang berikut:

Jadual 1.4 Tokoh-tokoh kraf tempatan

Batik Tembikar

‡ Tokoh: Yusoff Haji Abdullah ‡ Tokoh: Zamari @ Zamri Pandak
‡ Lahir pada tahun 1928 di Kelantan. ‡ Lahir pada tahun 1942 di Perak.
‡ Pernah mengikuti kursus seni kreatif (Seni Halus) ‡ Memperoleh kemahiran daripada datuknya.
‡ Berpengetahuan luas dalam teknik penghasilan tembikar.
di Universiti Sains Malaysia. ‡ Menjadi pakar rujuk dan khidmat nasihat kepada pelajar
‡ Rekaannya menampilkan budaya masyarakat
dan orang perseorangan.
Pantai Timur. ‡ Menerima anugerah Seal of Excellence
‡ Mengadakan Pameran Lukisan Batik
daripada UNESCO-AHPADA 2002.
di Moscow pada tahun 1978. ‡ Dianugerahi sebagai Adiguru
‡ Menjadi penceramah di pusat
Kraf Labu Sayong pada
pengajian tinggi di dalam dan
tahun 2007.
luar negara.

10

Ukiran kayu

t Tokoh: Haji Abd. Rahman Long t 5PLPI /PSIBJ[B /PPSEJO
t Lahir pada tahun 1943 di Terengganu. t -BIJS QBEB UBIVO EJ 5FSFOHHBOV
t Mewarisi kemahiran seni ukiran daripada ayah t .FOHJLVUJ MBUJIBO VLJSBO LBZV EFOHBO FNQBU PSBOH

dan datuknya. tokoh pengukir tersohor negara seperti Wan Su
t Pakar dalam ukiran kayu tradisional dan penghasilan Othman dan Tengku Ibrahim Tengku Wok.
t .FOKBEJ BIMJ QBOFM EBO QFODFSBNBI ZBOH
sarung serta hulu untuk senjata Melayu seperti keris. dikendalikan oleh jabatan kerajaan dan swasta.
t Hasil karyanya menghiasi Bank t 1FSOBI NFOFSJNB "OVHFSBI 4FOJ
Negeri Terengganu pada tahun 2005
Negara dan Istana Negara. dan Anugerah Usahawan Kraf 2010.
t Dianugerahi Pingat Jasa t %JBOVHFSBIJ TFCBHBJ "EJHVSV ,SBG
Ukiran Seni Halus pada tahun 2011.
Kebaktian (PJK) oleh Sultan
Perlis pada tahun 1986.

Tenunan

t 5PLPI )BKBI )BCJCBI ;JLSJ t 5PLPI )BKBI /BUJQBI ! /PSUJQBI "CE ,BEJS
t -BIJS QBEB UBIVO EJ ,FEBI t -BIJS QBEB UBIVO EJ 1BIBOH
t .FOEBQBU QFOEJEJLBO EJ *OTUJUVU 5FLOPMPHJ ."3" t .FXBSJTJ LFNBIJSBO NFOFOVO EBSJQBEB LFMVBSHBOZB
t .FNCBOHVOLBO EBO NFNBKVLBO LFHJBUBO NFOFOVO
dalam Jurusan Tekstil.
t .FNCFSJ OBGBT CBIBSV LFQBEB LBJO TPOHLFU BHBS CPMFI dalam kalangan masyarakat tempatan.
t .BIJS EBMBN NFOFOVO LBJO
dimiliki dan diterima pakai oleh semua masyarakat.
t .FMBUJI EBO NFNCJNCJOH QFOFOVO NVEB TFIJOHHB limar dan seni tekat gubah.
t %JBOVHFSBIJ TFCBHBJ "EJHVSV
menjadi penenun yang mahir.
t ,BSZB LSFBUJGOZB EJKBEJLBO Kraf Tenun Pahang Diraja
pada tahun 2006.
hiasan di Istana Negara,
Istana Johor, hotel dan resort.
t %JBOVHFSBIJ TFCBHBJ "EJHVSV
Kraf Songket dan juga
dinobatkan sebagai
Tokoh Kraf Negara
pada tahun 2007.

Anyaman

t 5PLPI "NJOBI )BKJ "NBU t 5PLPI *TIBL ,BTTJN
t -BIJS QBEB UBIVO EJ .FMBLB t %JMBIJSLBO QBEB UBIVO EJ .FMBLB
t .FXBSJTJ LFNBIJSBO NFOHBOZBN EBSJQBEB LFMVBSHBOZB t .FOHJLVUJ MBUJIBO KBOHLB QFOEFL BOZBNBO SPUBO
t .FOHBKBS PSBOH QFSTFPSBOHBO EBO QFMBKBS TFLJUBS
anjuran Kraftangan Malaysia.
Melaka tentang anyaman rombong. t Menjadi tenaga pengajar dalam
t .FOHIBTJMLBO UFLOJL QFNQSPTFTBO
latihan industri yang dikelolakan
bahan mentah dan anyaman oleh jabatan kerajaan.
yang lebih mudah. t Menjadi Naib Johan Kategori
t %JBOVHFSBIJ TFCBHBJ "EJHVSV Bidang Kraf Rotan anjuran
Kraf Anyaman Rombong UNESCO pada tahun 2003.
pada tahun 1988. t Dianugerahi sebagai
Adiguru Kraf Anyaman
Rotan pada tahun 2011.

11

Tekatan

t 5PLPI )BKBI "[J[BI .PIE :VTPG t 5PLPI "JOBUJTIBI #JMBM %JO
t -BIJS QBEB UBIVO EJ 1FSBL t %JMBIJSLBO QBEB UBIVO EJ 1FSBL
t .FXBSJTJ LFNBIJSBO EBSJQBEB JCVOZB t .FNQFMBKBSJ TFOJ UFLBU EBSJQBEB JCV EBO OFOFLOZB
t .FNBKVLBO LFHJBUBO NFOFLBU EFOHBO NFNCVLB t 1SPEVL LSFBUJGOZB NFOEBQBU UFNQBIBO

bengkel dan ruang pameran. daripada masyarakat setempat, kerabat
t ,SFBUJG NFNJMJI EBO NFOHVCBI SFLB DPSBL
diraja dan pembesar istana.
berunsurkan motif flora. t %JBOVHFSBIJ TFCBHBJ "EJHVSV ,SBG
t 4FSJOH EJVOEBOH NFOKBEJ QFOHBKBS
Tekatan pada tahun 1987.
dalam pelbagai program yang
diadakan di dalam dan luar negara.
t %JBOVHFSBIJ TFCBHBJ
Adiguru Kraf Tekatan
pada tahun 1995.

Institusi

Kepelbagaian bidang kraf di Malaysia turut menggalakkan penubuhan beberapa institusi bagi
mengembangkan industri kraf ini. Antara institusi tersebut ialah Perbadanan Kemajuan Kraftangan
Malaysia dan Institut Kraf Negara.

Gambar foto 1.1 Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia Seni Peribumi merujuk
kepada seni kraf
Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia (PKKM) yang dihasilkan oleh
Ditubuhkan pada 1 Oktober 1979. masyarakat Orang Asli.
Hasil kraf mereka
Peranan: memperlihatkan aspek
Memelihara dan melindungi warisan kraf negara sebagai satu budaya, estetik dan
industri yang berdaya maju dan mantap dalam pasaran tempatan fungsinya.
dan antarabangsa.

Gambar foto 1.2 Institut Kraf Negara Layari laman sesawang
berikut untuk maklumat
Institut Kraf Negara (IKN) lanjut tentang PKKM.
Ditubuhkan pada bulan Ogos 2001.
http://www.
Peranan: kraftangan.gov.my
Bertanggungjawab melahirkan modal insan yang berkemahiran, berilmu
pengetahuan, menguasai teknologi dan peka terhadap warisan kraf.

12

Lakukan aktiviti berikut untuk mencari maklumat berkaitan sejarah perkembangan seni visual
di negara kita.

Aktiviti

Tujuan:

1. Mengidentifikasikan sejarah perkembangan, tokoh dan sumbangan serta peranan Institusi
Seni Visual di Malaysia.

2. Menginterpretasikan sejarah perkembangan, tokoh dan sumbangan serta peranan Institusi
Seni Visual di Malaysia.

Langkah:
1. Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.
2. Setiap perbincangan, anda boleh menggunakan pilihan strategi berikut:

% Foto % Video % Tayangan slaid % Lembaran kerja

3. Perbincangan anda mencakupi perkara-perkara berikut:
% Sejarah dan perkembangan seni halus atau seni reka
% Sumbangan tokoh seni halus, seni reka atau seni kraf
% Peranan pertubuhan, persatuan dan institusi seni halus, seni reka atau seni kraf

4. Dapatkan maklumat daripada bahan bacaan atau carian di laman sesawang dan catatkan
dalam buku nota anda.

Jadual 1.5 Contoh hasil perbincangan

Perkembangan Pelukis/Tokoh Persatuan Institusi

5. Persembahkan hasil perbincangan menggunakan kertas mahjung atau membuat
persembahan multimedia di hadapan kelas anda.

Latihan Formatif

1. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.

(a) Mohamed Hoessein Enas ialah pelukis khusus dalam seni .

(b) Komunikasi visual merupakan satu bidang yang terdapat dalam .

(c) Tokoh digelar “Bapa Logo Hari Kebangsaan”.

2. Berikan tiga bidang seni kraf tradisional.

3. Apakah tujuan penubuhan Persatuan Pelukis Malaysia pada tahun 1978?

4. Apakah peranan adiguru dalam seni kraf Malaysia?

5. Namakan dua tokoh dalam kraf anyaman yang anda tahu.

13

Eksplorasi Seni Standard Pembelajaran

Maklumat tentang tokoh dan karya boleh diperoleh menerusi Selepas mempelajari subtajuk ini,
kajian secara inkuiri penemuan menggunakan nota catatan. murid dapat:
Anda perlu membina pengetahuan sendiri berasaskan ˆ 1IRKIREP TEWXM XSOSL HER
pengetahuan semasa yang diperoleh. Dalam aktiviti ini, anda
dikehendaki mengumpulkan maklumat daripada sumber yang karya
terdapat di sekeliling anda. Y Seni Halus
Y Seni Reka
Y Seni Kraf

Aktiviti

Tujuan: Mengaplikasikan pengetahuan dan kefahaman untuk membuat eksperimentasi
serta penerokaan menghasilkan dokumentasi perkembangan seni visual di Malaysia
melalui penggunaan media, proses dan teknik.

Langkah:

1. Bahagikan murid kepada tiga kumpulan. Kaedah stesen atau
stesen pembelajaran
2. Melalui pendekatan kaedah stesen: ialah sudut atau kawasan
t ,VNQVMLBO TVNCFS NBLMVNBU EBMBN CFOUVL NFEJB DFUBL di dalam bilik darjah.
seperti buku teks, buku rujukan, majalah, ensiklopedia, Murid perlu bergerak
brosur pameran seni, keratan akhbar, kamus, bahan dari satu stesen ke
cetakan dari sumber Internet dan sebagainya. stesen lain mengikut
t -FUBLLBO TFDBSB CFSBTJOHBO CBIBO CBIBO UBEJ NFOHJLVU jadual yang telah
bidang, iaitu bidang seni halus, seni reka dan seni kraf ditetapkan. Sekumpulan
di satu sudut atau kawasan di dalam bilik darjah anda. murid akan melakukan
t 4FUJBQ LVNQVMBO BLBO CFSHFSBL EBSJ TBUV TUFTFO LF TUFTFO tugas tertentu mengikut
berikutnya mengikut masa yang ditetapkan. Catatkan masa yang telah
pemerhatian anda. ditetapkan.
t %BQBULBO NBLMVNBU CFSLBJUBO EFOHBO UPLPI EBO LBSZB

3. Tuliskan hasil perbincangan anda dalam buku nota seperti
contoh di bawah.

Jadual 1.6 Contoh hasil perbincangan

Bidang Subbidang Tokoh dan karya Persatuan/Pertubuhan Institusi

Seni Catan Contoh: t 8FEOFTEBZ "SU (SPVQ Syed Ahmad Jamal
Halus Syed Ahmad Jamal – di Kuala Lumpur pada menjadi tenaga
Umpan, 1958, tahun 1952. pengajar di STTI
Cat minyak bersama-sama Yeoh
t 1SFTJEFO 1FSTBUVBO Jin Ling. Tujuan asal
Pelukis Malaysia tahun STTI (1960) untuk
1979. melatih guru-guru
dalam mata pelajaran
seni seperti sejarah
dan apresiasi seni.

14

Ekspresi Seni Standard Pembelajaran

Dalam Persepsi Seni dan Eksplorasi Seni, anda telah memahami Selepas mempelajari subtajuk ini,
sejarah dan perkembangan seni visual di Malaysia. Berdasarkan murid dapat:
kefahaman itu, hasilkan sebuah karya atau produk seni dan ˆ 1IRNERE MHIE HEPEQ XYKEWER
diiringi penerangan tentang hasil kreatif anda itu.
perkembangan seni visual di
Malaysia

Aktiviti

Tujuan:

1. Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi daripada dokumentasi perkembangan seni
visual di Malaysia melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam penghasilan karya.

2. Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan penerokaan
dokumentasi perkembangan seni visual di Malaysia dalam penghasilan karya.

Alat/Bahan: Pilihan dokumentasi seperti berikut: % Peta pemikiran
% Artist Book
% Lembaran kerja
% Persembahan multimedia

% Poster
Langkah:

1. Lakukan aktiviti ini secara berpasangan.

2. Pemilihan tajuk adalah bebas tetapi bertemakan sejarah perkembangan seni visual
di Malaysia. Contoh tajuk ialah “Karya dan Tokoh” dan “Pereka Terkenal di Malaysia”.

3. Buat laporan hasil projek dokumentasi mengikut strategi yang anda pilih.

Berikut adalah beberapa contoh dokumentasi yang boleh dijadikan panduan oleh murid
dalam aktiviti Ekspresi Seni.

Lembaran kerja menggunakan Pendekatan Kritikan Seni

Karya Tokoh Penerangan

Penerangan: Pendekatan Kritikan
Pelukis Wednesday Art Group Seni merupakan proses
yang mengangkat tema penelitian sesuatu
kebudayaan negeri Kelantan karya berdasarkan
khususnya wayang kulit empat komponen,
sebagai hal benda karya. iaitu deskripsi, analisis,
interpretasi dan
Contoh: pertimbangan. Misalnya
Nik Zainal Abidin Nik Salleh, Pendekatan Feldman.
Puja Pantai, 1958, Cat air
Koleksi LPSVN

Rajah 1.5 Contoh lembaran kerja kritikan seni

15

Artist Book Persembahan Multimedia

SEJARAH DAN
APRESIASI SENI VISUAL

Perkembangan Seni
Visual di Malaysia

Gambar foto 1.3 Artist Book Gambar foto 1.4 Multimedia

Poster

Gambar foto 1.5 Poster

Peta Pemikiran

Tokoh dan Karya

Mohamed Hoessein Enas Zakariah Noor

Gadis Korea, 1960, Admonition, 1959, Flower Stall in Kampung, Kapal Korek Bijih Timah,
Cat minyak Cat minyak 1993, Cat minyak 1959, Cat air
Koleksi LPSVN Ihsan: Keluarga Zakariah
Noor

Rajah 1.6 Contoh dokumentasi menggunakan peta pemikiran

16

Aktiviti

Tujuan:
1. Menganalisis dan memanipulasi hasil eksperimentasi daripada dokumentasi perkembangan seni
visual di Malaysia melalui penerokaan media, proses dan teknik dalam penghasilan karya.
2. Menzahirkan idea secara kreatif dan inovatif hasil daripada eksperimentasi dan
penerokaan dokumentasi perkembangan seni visual di Malaysia dalam penghasilan karya.

Pendekatan Imitasi

Langkah:
1. Pilih satu sahaja karya tokoh terkenal. Murid-murid dibahagikan kepada tiga kumpulan
mengikut kategori seni visual, iaitu seni halus, seni reka atau seni kraf.
2. Aplikasikan asas seni reka untuk ketiga-tiga kategori seni visual tersebut. Misalnya,
imitasi terhadap karya tokoh terkenal menggunakan pelbagai media seperti pensel warna,
krayon, cat air dan pastel.
3. Berikut ialah contoh pendekatan imitasi seperti yang disarankan.

Karya Asal

Yong Mun Sen, Pendekatan Imitasi
Kampung di Tepi Laut, merupakan peniruan
1952, Cat air menerusi tanggapan
dan pengamatan pelukis
terhadap objek-objek
yang wujud di dunia ini,
contohnya Pendekatan
Mimesis (Peniruan).

Hasil Lakaran Karya Siap

Rajah 1.7 Contoh hasil meniru karya tokoh menggunakan Pendekatan Imitasi

17

Apresiasi Seni Standard Pembelajaran

Menerusi sesi Apresiasi Seni ini, setiap hasil perbincangan Selepas mempelajari subtajuk ini,
dan aktiviti anda dalam Ekspresi Seni akan dipamer dan murid dapat:
diperjelaskan melalui Tumpu Galeri. Gunakan kaedah tiga ˆ 1IQTEQIVOER LEWMP OEV]E
stesen untuk melakukan apresiasi karya ini. ˆ 1IRKLE]EXM LEWMP OEV]E

Dalam Tumpu Galeri ini, hanya karya-karya terbaik yang sendiri dan rakan dengan
akan dipamer dan dibincangkan. Bahan-bahan tersebut perlu menumpukan pada aspek
diletakkan di atas meja berasingan mengikut kategori. Bahasa Seni Visual
ˆ 1IRNIPEWOER TIRKEPEQER
sendiri dalam penghasilan
karya

Tumpu Galeri

Tujuan: Membuat apresiasi karya seni visual berpandukan unsur seni dan prinsip rekaan.
Langkah:

1. Guru memilih tiga karya terbaik untuk setiap kategori.
2. Susun karya di atas meja mengikut tiga stesen seperti dalam rajah berikut.

Himpunan hasil
perbincangan dan
projek seni kraf

Himpunan hasil Himpunan hasil
perbincangan dan perbincangan dan
projek seni halus projek seni reka

Rajah 1.8 Contoh stesen berdasarkan kategori

3. Murid dan guru akan bergerak dari satu karya ke satu karya.
4. Wakil kumpulan akan diberikan masa dua hingga tiga minit untuk membuat apresiasi

tentang hasil karya.
5. Ulangi proses seterusnya sehingga ke semua stesen selesai dilawati.
6. Catatkan perbincangan dalam buku nota anda.

18

Rumusan

t Tokoh ࣓ Abdullah Ariff, Chuah Thean Teng, Anthony Lau,

Redza Piyadasa, Mad Anuar Ismail, Ismail Zain

t Pertubuhan/Persatuan ௅ Penang Impressionist Society,

Seni Halus Wednesday Art Group, Angkatan Pelukis Se0alaysia, Angkatan
Pelukis 0alaysia

t Institusi ௅ Sultan Idris Training College, Specialist Teacher's
Training Institute, ,nstitut Teknologi 0ARA, 8niversiti

Sains 0alaysia

Perkembangan Seni Reka t Tokoh ࣓ Zulkifli Haron, Jimmy Choo, Haji Hashim Hassan,
Seni Visual
di Malaysia Hassan Abdul Muthalib, Ahmad Haji Zainuddin
t Pertubuhan ௅ 0ajlis Rekabentuk 0alaysia,

0ajlis ,novasi 1egara
t Institusi ௅ ,nstitut Teknologi 0ARA, 8niversiti Sains 0alaysia

t Tokoh ࣓ Azizah Ismail, Aminah Haji Amat, Norhaiza Noordin,
Seni Kraf Haji Abd. Rahman Long, Ishak Kassim, Ainatishah Bilal Din

t Institusi ௅ Perbadanan Kraftangan 0alaysia, ,nstitut Kraf 1egara

Sudut Kriteria Kejayaan ¾ Contoh tokoh bidang seni reka adalah
Zulkifli Haron, Haji Hashim Hassan,
Dalam tajuk ini, saya telah memahami: Jimmy Choo dan Hassan Abdul Muthalib.

¾ Bidang seni halus merujuk kepada ¾ Majlis Rekabentuk Malaysia dan Majlis
lukisan, catan, cetakan dan arca. Inovasi Negara bertanggungjawab
memperkembangkan seni reka negara.
¾ Sejarah seni visual bermula dari tahun
1920-an dan terus berkembang hingga ¾ Seni kraf merangkumi kraf tradisional dan
ke hari ini. kraf moden.

¾ Contoh tokoh terkenal bidang seni ¾ Adiguru ialah orang yang mahir dan pakar
halus adalah Abdullah Ariff, Mohamed dalam penghasilan sesuatu kraf.
Hoessein Enas, Chuah Thean Teng,
Anthony Lau dan Zakaria Awang. ¾ Contoh adiguru terkenal negara ialah
Yusoff Haji Abdullah, Haji Abd. Rahman
¾ Pertubuhan yang menyemarakkan Long, Hajah Habibah Zikri, Aminah Haji
bidang seni ialah Penang Impressionist Amat dan Ishak Kassim.
Society, Wednesday Art Group, Angkatan
Pelukis SeMalaysia dan Persatuan Pelukis ¾ Dua institusi yang bertanggungjawab
Malaysia. memperkembangkan bidang kraf ialah
Perbadanan Kemajuan Kraftangan
¾ Institusi yang menawarkan kursus seni Malaysia dan Institut Kraf Negara.
pula ialah Sultan Idris Training College
dan Institut Teknologi MARA.

19

Latihan Sumatif

Soalan Objektif 5. Siapakah yang diberi gelaran sebagai
“Bapa Logo Hari Kebangsaan”?
1. Abdullah Ariff, Abdul Latiff Mohidin A Anthony Lau
B Zulkifli Haron
dan Dzulkifli Buyong terkenal dalam C Haji Hashim Hassan
D Ahmad Haji Zainuddin
bidang .

A arca

B catan

C cetakan 6. Jimmy Choo terkenal dalam bidang reka

D seni reka bentuk .

A grafik

2. Mohamed Hoessein Enas ialah pelukis B fesyen

aliran . C animasi

A realisme D komunikasi visual

B naturalisme Soalan Subjektif

C ekspresionisme

D impresionisme 1. Puan Aminah Haji Amat terkenal dalam

3. Namakan tokoh seperti dalam gambar penghasilan kraf .
foto di bawah.
2. Hajah Habibah Zikri pernah dianugerahi
sebagai Adiguru Kraf
pada tahun 2007.

3. Apakah peranan penubuhan Majlis
Inovasi Negara?

4. Nyatakan tiga contoh kraf tradisional
dan kraf moden.

5. Apakah peranan Institut Kraf Negara?

Gambar foto 1 6. Namakan tokoh yang menghasilkan
karya seperti dalam gambar foto berikut:
A Abdullah Ariff
B Redza Piyadasa Ayam Jantan, 1963, Besi,
C Syed Ahmad Jamal Koleksi LPSVN
D Mohamed Hoessein Enas
Gambar foto 2
4. Siapakah antara berikut adalah pengasas
Angkatan Pelukis SeMalaysia?
A Peter Harris
B Zakariah Noor
C Syed Ahmad Jamal
D Mohamed Hoessein Enas

20