แผนบริหารการสอนประจำบทที่-6N 2

แผนบริหารการสอนประจำบทท่ี 6

หวั ข้อเนื้อหา
บทท่ี 6 การปฏิบตั ริ ำมาตรฐาน ชุด เมขลา-รามสรู

1. ประวัติความเป็นมาของการแสดงชดุ เมขลารามสูร
2. องค์ประกอบของการแสดงชุด เมขลา-รามสูร

2.1 ผู้แสดง
2.2 เครื่องแตง่ กาย

2.3 บทร้องและทำนองเพลง
2.4 วงดนตรีทีใ่ ช้ประกอบการแสดง
2.5 โอกาสทีใ่ ช้แสดง
3. นาฏยศัพทท์ ่ีใช้ในการแสดงชุด เมขลา-รามสูร
4. การปฏิบตั ิท่ารำชดุ เมขลารามสูร

วตั ถปุ ระสงค์เชงิ พฤตกิ รรม
1. สามารถอธิบายลักษณะของการรำคู่ได้
2. สามารถอธบิ ายประวัตคิ วามเป็นมาของการแสดงชดุ เมขลา-รามสรู
3. สามารถตอบคำถามเกยี่ วกบั องคป์ ระกอบในการแสดงชดุ เมขลา-รามสูรได้
4. เข้าใจและสามารถปฏบิ ตั นิ าฏยศัพทท์ ใ่ี ชใ้ นการแสดงชดุ เมขลา-รามสูรได้
5. สามารถปฏิบัติการรอ้ งและรำเมขลา-รามสูรไดถ้ กู ตอ้ งตามจังหวะและทำนองเพลง

วธิ สี อนและกิจกรรมการเรยี นการสอน
1. วธิ สี อน
1.1 วิธีสอนแบบบรรยายและสาธติ

1.2 วิธีสอนแบบปฏบิ ัติการ
1.3 วิธสี อนแบบสบื เสาะความรู้

2. กจิ กรรมการเรยี นการสอน
2.1 แนะนำเนือ้ หารายวิชา ร่วมกำหนดขอ้ ตกลงในการเรียน วิธีการเรยี นตลอดจนการ
วดั ผล จากเอกสารแผนบรหิ ารการสอน
2.2 ตั้งคำถามและรว่ มสนทนาพูดคยุ กบั ผเู้ รยี นเพ่ือประเมนิ ความรูผ้ เู้ รียนก่อนดำเนนิ การสอน
2.3 การบรรยายประกอบส่ือนำเสนอในรูปแบบ power point
2.4 ฝึกปฏบิ ัติการรอ้ งและการรำตามผู้สอน โดยผู้สอนจะทำการบรรยายประกอบการสาธิต

63

2.5 ทบทวนและฝึกทกั ษะการแสดงชดุ เมขลารามสรู ให้ถกู ต้องตามมาตรฐาน

สอ่ื การเรยี นการสอน
1. วีดิทัศนก์ ารแสดงชุด เมขลารามสูร
2. ส่อื นำเสนอในรปู แบบ power point
3. อุปกรณใ์ นการฝึกปฏบิ ตั ิ ประกอบด้วยเครอื่ งบันทกึ เสียงและแผ่นบันทึกเสยี ง

การวัดผลและประเมินผล
1. ใช้วธิ ีการสังเกตและบันทึกผล
1.1 สงั เกตจากความสนใจในการเรียนและการตอบคำถาม
1.2 สงั เกตจากการสง่ ผลงานทท่ี ำ
1.3 สงั เกตจากการทำงานเปน็ กลุม่
2. ตรวจแบบฝึกหัดที่กำหนดให้ทำ
3. ประเมินผลดว้ ยการสอบภาคปฏบิ ัติ

บทที่ 8
การปฏบิ ตั ิรำมาตรฐาน ชุด เมขลารามสรู

การรำชุดเมขลารามสูรปรากฏในการแสดงเรื่องสังข์ทอง เป็นการแสดงท่ารำของเงาะป่าและ
รจนา ดงั จะไดอ้ ธบิ ายโดยละเอียดตามหัวข้อต่อไปน้ี

1. ประวัติความเปน็ มาของการแสดงชุด เมขลารามสูร
2. องคป์ ระกอบของการแสดงชุด เมขลารามสรู
2.1 ผู้แสดง
2.2 เครอื่ งแต่งกาย

2.3 บทรอ้ งและทำนองเพลง
2.4 วงดนตรีทใ่ี ชป้ ระกอบการแสดง
2.5 โอกาสทใ่ี ชแ้ สดง
3. นาฏยศัพท์ท่ีใช้ในการแสดงชุด เมขลารามสรู
4. การปฏิบัตทิ า่ รำชดุ เมขลารามสูร

64

1. ประวัติความเป็นมาของการแสดงชุด เมขลารามสูร
เมขลา-รามสูร เปน็ ระบำเรื่อง ของนาฏศลิ ปะไทย มมี าแตโ่ บราณ สำหรับแสดงเบิก

โรงก่อนทีจ่ ะแสดงนาฏศิลปเร่ืองใหญ่ เข้าใจว่าตรงกบั Prelude ของฝรั่ง เมขลา เป็นช่ือของนางฟ้า
ประจำทะเล คอื สมุทรเทวี ส่วนรามสูร เป็นช่ือของยักษ์ถือขวาน เข้าใจว่าเพ้ยี นมาจาก “รามปรศุ”
เรือ่ งทเ่ี ล่ากนั มาแต่โบราณมีวา่

เมื่อถึงฤดูฝน ฝูงเทพบุตรเทพธิดาต่างก็ออกจากวิมานของตนๆ แล้วมาชุมนุมกันเล่นนักษัตร
จับระบำรำฟ้อนกันสนุกสนาน มีเทวดาองค์หนึ่ง ชื่อ อรชุน มีพระขรรค์เป็นอาวุธคู่มือก็ออกจาก
วมิ านของตนมารว่ มสนุก นางเมขลามีดวงแกว้ เปน็ คมู่ อื กม็ าร่วมขับร้องเพลงและโยนแก้วมณีเล่นเป็น
แสงแวววับ ในขณะเดียวกันนั้น รามสูรยักษ์จรจัดไม่มีวิมานอยู่เที่ยวอาศัยอยู่ตามกลบี เมฆ มีขวาน
เป็นอาวุธคู่มือ ก็จะมาร่วมสนุกกับเขาบ้าง แต่พอมาเห็นนางมณีเมขลาโยนแก้วเล่น ก็อยากได้แก้ว
จึงวิ่งตามไล่จับ คิดจะแย้งเอาดื้อๆ นางเมขลาก็เยาะเย้าทำท่าจะให้แก้ว แล้วก็ไม่ให้ ผละหนีไปเสีย
พอรามสูรตามใกล้จะทันก็โยนแก้วฉายแสงเข้าตารามสูรให้ตาฟางตามหานางไม่พบ รามสูรก็โกรธ
พอหายมัวตา ก็ขว้างขวานดัง คร้นื ครนั่

ซึ่งผู้ใหญผ่ ู้เฒ่าแตก่ ่อนมาชอบเลา่ ให้ลกู หลานฟังว่า เวลาเสยี งครื้นครั่นสนั่นหวัน่ ไหวนั้น ว่า
เป็นเสียงขวานของรามสูรที่ขว้างไป ทั้งยังมีเรื่องเกรด็ เล่าต่อไปว่า ที่จริงตัวรามสูรเองน้ันไม่ต้องการ
ดวงแก้วมณี อยากได้แต่ตัวนางมณีเมขลาส่วนดวงแก้วนั้นรามสูรจะเอาไปให้พระอินทร์ เพราะพระ
อินทร์ท่านสั่งไว้ ด้วยแก้วดวงนั้นนางเมขลาไปลักเอาของพระอินทร์ท่านมา เพราะนางเมขลาต้องมี
หนา้ ทเี่ ข้าเวรรับใชพ้ ระอินทร์เป็นครั้งคราว พระอินทร์คงจะไปเท่ียววางทง้ิ เผอเรอไว้ จงึ ให้นางเมขลา
ลักไปได้และจะติดตามกันมาแต่กาลคร้ังไรไมท่ ราบ เข้าใจวา่ ว่าจนบัดน้ี รามสรู ก็ยงั ไม่ได้ตัวนางเมขลา
และพระอินทร์ก็ยังไม่ได้ดวงแก้วมณีคืน เพราะยังเห็นแสงแก้วที่นางเมขลาฉายแสงเป็นฟ้าแลบแวบ
วับ และเสียงขวานของรามสูรเป็นฟ้าร้องเปรี้ยงปร้างอยู่ แสดงว่ายังติดตามกันอยู่จนทุกวันนี้ ยิ่งฤดู
ฝนด้วยแลว้ ดูติดตามกันกระชั้นชิดมาก ในขณะท่ีติดตามกันอย่นู ้ันอรชุนได้เหาะผ่านตัดหน้ารามสูรไป
รามสูรจึงโกรธหาว่าอรชุนดูหมิ่น จึงละจากติดตามนางเมขลา ตรงเข้ารบกับอรชุน ในที่สุดอรชุน
พลาดทา่ ถกู รามสรู จบั ขาฟาดกับเขาพระสุเมรุ อรชุนก็ตาย

เนื้อเรื่องที่เล่ามานี้ แต่เดิมคงเป็นเรื่องของดินฟ้าอากาศ แล้วภายหลังนึกให้ดินฟ้าอากาศ
เหล่านี้เกิดเป็นตัวตนขึ้น เช่น เป็นยักษ์ นางฟ้า เทวดา เป็นต้น เอาเรื่องฟ้าผ่าฟ้าร้องให้มีตัวตน
เปน็ ยักษ์ถือขวาน ขวา้ งขวานไปทีไรกเ็ ป็นเสียงฟา้ ร้องฟา้ ผ่า เอาเรอ่ื งฟา้ แลบใหม้ ีตวั ตนเป็นนางฟ้าถือ
ดวงมณี และเอาเรื่องของฝนฟ้าให้มีตัวตนเป็นเทวดาแล้วเอาชื่อเทวดาทางอินเดียที่มีลักษณะ
คลา้ ยคลึงกบั เรื่องท่กี ลา่ วมานใ้ี หเ้ ปน็ ชื่อของทั้ง 3 นวี้ ่า รามสูร เมขลา และอรชุน ทางนาฏศิลปของ
ไทยโบราณ นำเอามาจัดทำเปน็ ระบำเร่ืองสำหรับเลน่ เบิกโรง บรรจทุ ่ารำในเร่อื งน้ีให้เห็นไดเ้ ดน่ เช่น
ทา่ แสดงความร่นื เรงิ สนุกสนาน

65

ท่ายั่วยวน ท่ารัก ท่าดีใจ ท่าโกรธเคืองขัดแค้น ท่าโลดไล่ติดตามด้วยความรักและความ
โกรธ เหล่านี้เป็นต้น ล้วนมีลีลาอันงดงามแบบนาฏศิลปของไทย และแทรกเพลงขับร้องกับเพลง
ดนตรีเข้าประกอบให้ฟังไพเราะ นิยมกนั วา่ ระบำเรื่องเมขลารามสรู น้เี ป็นนาฏศลิ ปช้ันเย่ยี มชนิดหน่ึง
ของไทย เคยมีบทขับร้องที่ปรับปรุงตัดทอนมาจากพระราชนิพนธ์เรื่องรามเกียรติ์ สำนวนรัชกาลท่ี
1 ส่วนเพลงดนตรีประกอบระบำเป็นเพลงหน้าพาทย์ที่สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงนครราชสีมาทรง
บรรจุไวแ้ ต่เดมิ

2. องค์ประกอบการแสดงชดุ เมขลารามสรู
ในการแสดงชุด เมขลารามสรู มีองค์ประกอบทส่ี ำคัญดังนี้
2.1 ผ้แู สดง
ผแู้ สดงนบั เป็นองค์ประกอบสำคัญประการแรก ซงึ่ ตอ้ งไดร้ บั การคดั เลือกให้มบี ุคลิกลักษณะ

เหมาะสมกับบทบาทของตัวละคร และได้รับการฝึกหัดจนมีความเชี่ยวชาญ สามารถร่ายรำได้งดงาม
แม่นยำ และถูกต้องตามจังหวะดนตรี

การแสดงชุดเมขลา-รามสูร เป็นการรำคู่เพื่ออวดฝีมือ ดังนั้นจึงควรคัดเลือกผู้แสดงที่มี
รูปร่างหน้าตาและความสามารถในการร่ายรำที่งดงามควบคู่กันไปเป็นหลัก นอกจากนี้ผู้แสดงควรมี
ความแม่นยำในท่ารำ จังหวะเพลงร้อง และดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดง รวมทั้งสามารถแสดงออก
ทางอารมณ์ได้อย่างสมบทบาท การแสดงจงึ จะออกมาถกู ต้องสมบรู ณ์ และสวยงามตามแบบแผน

2.2 เครื่องแต่งกาย
เครอ่ื งแต่งกาย
รามสูร แตง่ กายยนื เครื่องยักษ์แบบละครใน สวมศรี ษะรามสูร
นางเมขลา แต่งกายยืนเครื่องนางฟ้าสีน้ำเงิน สวมเสื้อในนางแขนยาวสีน้ำเงิน เพื่อให้ผู้ชม
มองเห็นความแตกตา่ งของตัวละครทเี่ ปน็ นางฟา้ ไมใ่ ช่มนษุ ย์ ศีรษะสวมมงกุฎ

66

อปุ กรณ์
ลกู แกว้ , ขวาน

2.3 บทร้องและทำนองเพลง

จากบทพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลก

เม่ือนั้น นวลนางเมขลามารศรี

เล้ยี วลอ่ รามสูรอสรุ ี กรโยนมณจี นิ ดา

ทำทปี ระหนงึ่ จะให้แก้ว กลอกแสงพราวแพรวบนหัตถา

ครัน้ รามสรู ไล่เล้ยี วมา กัลยารำลอ่ อสรุ ี

นางแกล้งเลี้ยวลัดฉวัดเฉวยี น เวียนไปตามจักราศี

มือหนึ่งชูแก้วมณี ทำทีเยาะเยย้ อสรุ าฯ

2.4 วงดนตรีท่ใี ชป้ ระกอบการแสดง
วงดนตรีไทยประเภทหนึ่งซึ่งประกอบด้วยเครื่องเป่า คือ ปี่ ผสมกับเครื่องตี ได้แก่

ระนาดและฆ้องวงชนิดตา่ ง ๆ เปน็ หลกั และยงั มเี ครื่องกำกับจังหวะ เช่น ฉง่ิ ฉาบ กรบั โหม่ง ตะโพน
กลองทดั กลองแขก และกลองสองหน้า ปี่พาทยน์ ี้บางสมยั เรียกวา่ "พณิ พาทย"์

วงปพ่ี าทย์เคร่ืองหา้
ท่มี า : โน้ตเพลงไทย เลม่ 3 : 13,25.

67

2.5 โอกาสท่ใี ชแ้ สดง
- งานท่ัวไป

3. นาฏยศัพทท์ ี่ใชใ้ นการแสดงชุด
นาฏยศัพท์ท่ใี ชใ้ นการแสดงชดุ ฉยุ ฉายศรู ปนขา ประกอบด้วย
1. กล่อมหน้า เป็นการเคลื่อนที่ของใบหน้าในลักษณะการเอียงแล้วบังคับคางใหเ้ คลื่อนที่ไปใน

ทศิ ทางตรงกนั ขา้ ม โดยไมต่ ้องเคลื่อนไหล่ แล้วเปลี่ยนสลบั ปฏบิ ัติอีกดา้ น
2. ลกั คอ เปน็ การกดไหล่ด้านตรงข้ามกบั ศรี ษะทีเ่ อยี ง
3. ตั้งวง เป็นการตั้งมือในลักษณะเรียงนิ้วทั้งสี่คือ นิ้วชี้ นิ้วกลาง นิ้วนางและนิ้วก้อยให้ชิดกัน

เกบ็ นว้ิ หัวแม่มอื ลำแขนจะอยใู่ นลกั ษณะโคง้ แบง่ เปน็ 3 ระดับ คอื วงบน วงกลาง วงลา่ ง
4. จีบ เป็นลักษณะการใช้นิ้วหัวแม่มือจรดที่ข้อสุดท้ายของปลายนิ้วชี้ นิ้วที่เหลือกรีดออก

แบง่ เป็น จีบหงาย จบี คว่ำ จีบหลัง จีบปรกข้าง เป็นตน้
5. กรายมือ เปน็ การม้วนมือจีบออกตั้งวงบนโดยให้ลำแขนเหยยี ดตงึ แลว้ จึงคอ่ ยๆงอแขนต้งั วง
6. ก้าวเท้า เป็นการเคลื่อนไหวเท้าโดยการก้าวเท้าที่ยกไปด้านใดด้านหนึ่ง แบ่งเป็น ก้าวหน้า

ก้าวขา้ ง
7. จรดเทา้ เป็นการใช้สว่ นของจมูกเทา้ ข้างใดขา้ งหนึง่ แตะพนื้ โดยเปิดส้นเท้าขึน้ เล็กน้อย
8. ซอยเท้า เป็นการย่ำเท้าลงพื้น สลับซ้าย-ขวาในจังหวะสม่ำเสมออย่างถี่ ๆ ปฏิบัติได้ทั้งการ

ซอยเท้าอยูก่ บั ทีห่ รอื การเคลื่อนท่ี

4. การปฏบิ ตั ิทา่ รำชดุ เมขลารามสูร
การปฏบิ ตั ิทา่ รำ เมขลา-รามสูร จัดเรยี งตามลำดับเพลงดงั ตอ่ ไปน้ี

ทา่ ที่ บทร้อง/ทำนอง วิธีปฏบิ ตั ิ 68
ภาพ

1 เพลงฉงิ่ เมขลา

ทศิ : ด้านหนา้

ศีรษะ: เอียงซา้ ย

มือ: มอื ทงั้ สองจบี คว่ำดา้ นหนา้ ระดับอกงอแขน

เท้า: ซอยเท้าว่ิงออก

(มือขวาถือแก้วมณีเสมอ)

2 เพลงฉง่ิ เมขลา
ทศิ : เฉียงด้านหนา้ 45 องศา
ศรี ษะ: เอยี งซา้ ย
มือ: มือทั้งสองตั้งวงด้านหน้าระดับสายตาวาดมือออก
ลงแขนตงึ กดปลายมือลง
เทา้ : ก้าวขา้ งเท้าซา้ ย
(มือขวาถอื แกว้ มณเี สมอ)

3 เพลงฉง่ิ เมขลา
ทิศ: หมุนจากด้านขวามาด้านซา้ ย
ศีรษะ: เอยี งขวา
มือ: มอื ทั้งสองผสานกันระดบั อก
เท้า: หมุนเทา้ เท้าขวาอยูห่ นา้ เท้าซา้ ยอยหู่ ลัง
(มือขวาถอื แก้วมณีเสมอ)

ทา่ ท่ี บทรอ้ ง/ทำนอง วิธีปฏบิ ัติ 69
ภาพ

4 เพลงฉิง่ เมขลา

ทศิ : หมนุ มาด้านหนา้

ศรี ษะ: เอยี งซ้าย

มือ: มือขวาจีบหงายระดับชายพกมือซ้ายจบี ส่งหลัง

เทา้ : เทา้ ซา้ ยก้าวหน้า

(มอื ขวาถอื แก้วมณีเสมอ)

5 เพลงฉงิ่ เมขลา
ทิศ: ดา้ นหน้า
ศรี ษะ: เอียงขวา
มือ: มือขวาจีบส่งหลังมือซ้ายตั้งมืองอแขนด้านหน้า
ระดับอกส่ายมือเล็กนอ้ ย
เทา้ : ก้าวหน้าเท้าขวา
(มือขวาถอื แก้วมณีเสมอ)

6 เพลงฉงิ่ เมขลา
ทิศ: ด้านหนา้
ศรี ษะ: เอียงซ้าย
มือ: มอื ขวาจีบหงายระดับชายพกมือซ้ายจีบทปี่ าก
เท้า: เทา้ ซา้ ยประสมเทา้ เหล่ือม
(มือขวาถอื แก้วมณเี สมอ)

ทา่ ท่ี บทรอ้ ง/ทำนอง วธิ ีปฏบิ ตั ิ 70
ภาพ

7 เพลงฉง่ิ เมขลา

ทศิ : ดา้ นหน้าว่งิ เปน็ วงกลม

ศรี ษะ: เอียงขา้ งเดยี วกลบั มือทจ่ี ีบ

มือ: มือขวาคลายจีบออกเป็นตั้งวงหงายมืองอแขนมือ

ซ้ายต้งั วงกลางทำสลบั มอื ตามจังหวะ

เท้า: ซอยเทา้ ว่งิ

(มอื ขวาถอื แกว้ มณเี สมอ)

8 เพลงฉิ่ง เมขลา
ทศิ : หมนุ มาด้านหนา้
ศีรษะ: เอยี งซ้าย
มอื : มือขวาจีบหงายระดับชายพกมือซ้ายจบี สง่ หลงั
เท้า: เท้าซ้ายก้าวหน้า
(มือขวาถือแกว้ มณเี สมอ)

9 เพลงฉ่งิ เมขลา
ทิศ: ด้านหนา้
ศรี ษะ: เอยี งขวา
มือ: มือขวาจีบส่งหลังมือซ้ายชี้นิ้วด้านหน้าระดับ
สายตา
เท้า: เท้าขวากา้ วหน้า
(มอื ขวาถอื แกว้ มณีเสมอ)

ทา่ ที่ บทรอ้ ง/ทำนอง วธิ ีปฏบิ ัติ 71
ภาพ

10 เพลงฉิ่ง เมขลา

ทิศ: ด้านหนา้

ศรี ษะ: เอียงขวา

มือ: มือขวาจีบส่งหลังมือซ้ายชี้นิ้วด้านหน้าระดับ

สายตา

เทา้ : เทา้ ขวาก้าวหนา้

(มือขวาถือแกว้ มณีเสมอ)

11 เพลงฉง่ิ เมขลา
ทิศ: ด้านหน้า
ศรี ษะ: ลกั คอ
มือ: มือทัง้ สองตง้ั มอื งอแขนระดบั ศีรษะขนานกนั
เทา้ : กา้ วหนา้ เท้าซา้ ย
(มือขวาถือแกว้ มณีเสมอ)

12 เพลงฉ่งิ เมขลา
ทิศ: ด้านหน้า
ศรี ษะ: เอยี งขวา
มอื : มอื ขวาจบี ระดบั ชายพกมือซ้ายจีบที่อก
เทา้ : เทา้ ซ้ายประสมเหลื่อม
(มือขวาถือแกว้ มณเี สมอ)

ทา่ ที่ บทร้อง/ทำนอง วธิ ีปฏิบัติ 72
ภาพ

13 เพลงฉิ่ง เมขลา

ทศิ : ดา้ นหน้า

ศีรษะ: เอียงขวา

มอื : มือขวาจบี ส่งหลงั มือซา้ ยตั้งวงกลาง

เท้า: เท้าขวากา้ วหนา้

(มอื ขวาถอื แก้วมณเี สมอ)

14 เพลงฉิง่ เมขลา
ทศิ : ดา้ นหนา้
ศรี ษะ: เอียงขวา
มอื : มอื ขวาตงั้ วงบน มอื ซ้ายต้งั วงดา้ นหนา้ ระดับปาก
เท้า:เทา้ ซา้ ยประสมเหลือ่
(มอื ขวาถอื แกว้ มณีเสมอ)

15 เพลงฉงิ่ เมขลา
ทศิ : ด้านหน้าเฉียง 45 องศา
ศีรษะ: เอยี งซา้ ย
มอื : มอื ขวาตัง้ วงบน มือซ้ายจบี หงายระดับชายพก
เทา้ : ถอนเท้าขวาก้าวเท้าซา้ ย
(มอื ขวาถือแกว้ มณเี สมอ)

ทา่ ท่ี บทรอ้ ง/ทำนอง วิธปี ฏิบัติ 73
ภาพ

16 เพลงฉ่งิ เมขลา

ทศิ : ด้านหน้ามุมซ้าย

ศรี ษะ: เอยี งขวา

มือ: มือขวาตง้ั วงบน มอื ซ้ายเท้าสะเอว

เทา้ :เท้าซา้ ยประสมเหลื่อ

(มือขวาถือแก้วมณเี สมอ)

รามสรู

ทิศ: ด้านหน้า

ศรี ษะ: เอียงขวา

มือ: มือขวาถือขวานตั้งวงยักษ์ มือซ้ายชี้นิ้วแขนตึงท่ี

เมขลา

เทา้ : ยอ่ เหล่ียมนำ้ หนกั อย่ตู รงกลาง

17 เพลงฉ่ิง เมขลา
ทศิ : ดา้ นหน้ามมุ ซา้ ย
ศีรษะ: เอียงขวา
มือ: มือขวาจบี หงายทีช่ ายพก มอื ซา้ ยจีบสง่ หลงั
เท้า: ซอยเท้า
(มือขวาถอื แกว้ มณีเสมอ)
รามสรู
ทิศ: ด้านหน้า
ศีรษะ: เอยี งขวา
มือ: มือขวาถือขวานตง้ั วงยักษ์ มอื ซา้ ยตง้ั วงยักษ์ระดับ
ปาก
เท้า: ย่อเหลี่ยมนำ้ หนกั อยูต่ รงกลาง

ท่าท่ี บทรอ้ ง/ทำนอง วธิ ปี ฏบิ ัติ 74
ภาพ

18 เพลงฉิ่ง เมขลา

ทิศ: ดา้ นหน้า

ศรี ษะ: เอียงซา้ ย

มือ: มือขวาจบี ส่งหลงั มอื ซ้ายจบี หงายท่ชี ายพก

เท้า: ซอยเท้า

(มือขวาถือแก้วมณเี สมอ)

รามสรู

ทศิ : ด้านหลัง

ศีรษะ: เอียงขวา

มอื : มอื ขวาถอื ขวานตั้งวงยกั ษ์ มือซา้ ยต้งั วงยักษ์ระดับ

ปาก

เท้า: ย่อเหลี่ยมน้ำหนกั อยตู่ รงกลาง วง่ิ ตามเมขลา

19 เมอื่ นน้ั เมขลา
ทศิ : ดา้ นหน้า
ศีรษะ: เอียงขวา
มอื : มอื ขวาถือลูกแก้ว มอื ซา้ ยจบี หงายที่หวั เข็มขัด
เทา้ : ยืนกดไหล่ขวา
รามสูร
ทิศ: หน้าตรง
ศีรษะ: เอยี งทางซา้ ยเปดิ ปลายทาง
มือ: เหน็บขวานไว้ทางซ้ายมือ ในลักษณะ หัวขวาน
ขัดกบั หัวเขม็ ขัดมือ
เท้า: แสดงท่ายืน ขาซ้ายยืดตึง ขาขวาทอดไปขา้ งๆ

ท่าท่ี บทร้อง/ทำนอง วิธปี ฏิบตั ิ 75
ภาพ

20 นวลนางเมขลา เมขลา

ทิศ:ด้านหนา้

ศรี ษะ:เอยี งขวา

มือ: มอื ขวาจีบหงายสง่ ไปดา้ นหลังมือซา้ ยจบี เข้าอก

เทา้ : ก้าวเทา้ ขวา กระดกเทา้ ซา้ ย

รามสรู

ทศิ : ดา้ นหน้า

ศีรษะ: เอยี งขวา

มือ: มือท้งั สองลงวง

เทา้ : น้ำหนกั อยูเ่ ทา้ ขวา

21 มารศรี เมขลา
ทศิ : ดา้ นหน้า
ศรี ษะ:เอยี งซ้าย
มือ:มือซ้ายตั้งมือแตะข้อศอกขวา มือขวาถือดวงแก้ว
หงายมอื แขนตงึ ระดับไหล่
เท้า:กระดกเสี้ยวเท้าซา้ ย
รามสูร
ทศิ ด้านซ้าย
ศีรษะ:เอียงซา้ ย
มือ:ทง้ั สองต้งั วงลง
เท้า:แตะเท้าซ้าย

ท่าท่ี บทร้อง/ทำนอง วิธปี ฏบิ ตั ิ 76
ภาพ

22 เลย้ี วลอ่ เมขลา

ทิศ:ด้านหลงั

ศีรษะ:เอียงขวา มองรามสูร

มือ:มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาถือดวงแก้วหงายมือแขน

ตงึ ระดบั ไหล่

เท้า:กา้ วเทา้ ขวาไขว้

รามสรู

ทศิ :ดา้ นหนา้

ศีรษะ:เอียงซ้าย(ใบหน้าหันทางขวา)

มือ:มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาแสดงท่า "ขอ"ในลักษณะ

หงายฝา่ มอื

เท้า:กา้ วเทา้ ขวาวางเหลย่ี ม น้ำหนกั อยู่ทเี่ ข่าขวา

23 รามสูรอสรุ ี เมขลา
ทิศ:ด้านหลัง
ศรี ษะ:เอยี งซ้ายและเอยี งขวาไปมา
มือ:มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาถือดวงแก้วหงายมือแขน
ตึงระดบั ไหลแ่ ละหมุนขอ้ มอื ออกตามจังหวะ
เทา้ :ว่ิงลอ่ กบั รามสูรเป็นวงกลม แล้วกลบั มาท่ีเดิม
รามสูร
ทศิ :ด้านหนา้
ศรี ษะ: หนา้ มองขวาตลอด ขณะท่ีเกบ็
มือ:มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาแสดงท่า "ขอ"ในลักษณะ
หงายฝา่ มือ
เทา้ : ยดื ยุบ ว่ิงไลเ่ มขลาเป็นวงกลม แล้วกลบั มาที่เดิม

ท่าที่ บทร้อง/ทำนอง วิธีปฏิบตั ิ 77
ภาพ

24 กรโยนมณี เมขลา

(ทำนองเอ้ือน) ทศิ :หันทางซา้ ย

ศีรษะ:เอียงซา้ ย

มือ:มือซ้ายจีบส่งหลัง มือขวาถือดวงแก้วระดับหน้า

แล้วโยนแก้วตรงคำวา่ "กรโยนมณี''

เทา้ :กระดกหลังเท้าขวา

รามสูร

ทศิ :ดา้ นหนา้

ศีรษะ:ตรง

มอื :มอื ขอลูกแก้ว

เทา้ :ก้าวเท้าซา้ ยวางเท้าขวา

25 ทำนองเอื้อน เมขลา

ทิศ:ด้านหลงั

ศีรษะ:เอยี งขวา

มือ:มือซา้ ยแขนตงึ ระดบั ไหล่มอื ขวาสอดสงู

เท้า: กา้ วเทา้ ขวาไปข้างๆและจรดขาซา้ ย

รามสรู

ทิศ:ดา้ นหน้า

ศีรษะ:เอยี งซา้ ย สายตามองนางเมขลา

มือ:มอื ซา้ ยแตะทตี่ า มือขวาต้งั วงลง

เทา้ :ลงเหลยี่ ม

26 ทำนองเอื้อนจินดา เมขลา

ทิศ:ดา้ นหน้า

ศีรษะ:ลกั คอขวาและลักคอซ้ายไปมา

มือ:มือขวาถือดวงแก้วมณีหงายมือระดับเอว

เปล่ยี นเป็นต้งั ข้อมือแขนตึงระดับเอว มือซ้ายมือถือตั้ง

วงระดับชายพกและเปลี่ยนเป็นจีบหงายระดับชายพก

เท้า:ขย่นั เท้าท้งั สองไปมา

ทา่ ท่ี บทรอ้ ง/ทำนอง วิธปี ฏบิ ัติ 78
ภาพ

รามสูร

ทิศ:ด้านหน้า

ศีรษะ:เอียงซ้าย

27 ทำนองเอื้อนจินดา เมขลา

ทศิ :ดา้ นหน้า

ศีรษะ:ลักคอขวาและลักคอซ้ายไปมา

มือ:มือขวาถือดวงแก้วมณีหงายมือระดับเอว

เปลยี่ นเป็นตั้งข้อมือแขนตึงระดับเอว มือซ้ายมือถือต้ัง

วงระดับชายพกและเปลี่ยนเป็นจีบหงายระดับชายพก

เท้า:ขยน่ั เทา้ ท้งั สองไปมา

รามสรู

ทศิ :ดา้ นหน้า

ศรี ษะ:เอยี งซา้ ย

มือ:มอื ซา้ ยและมอื ขวาตงั้ วงลง

เทา้ :เก็บเทา้

28 ทำนองเอื้อน เมขลา
ศีรษะ:เอยี งขวาและเอียงซา้ ย
มอื :มอื ซา้ ยจีบหงายระดับหวั เขม็ ขัด
มือขวาถอื ดวงแก้วตง้ั วงบน
เท้า: จรดเท้าขวา
รามสูร
ทิศ:ดา้ นหนา้
ศีรษะ:เอียงซ้าย
มอื :มอื ซ้ายและมือขวาตั้งวงลง
เทา้ :เก็บเท้า

ทา่ ท่ี บทร้อง/ทำนอง วธิ ปี ฏิบัติ 79
ภาพ

29 ทา่ รับเชดิ ฉิง่ เมขลา

(น้อย นิ นอย น้อย ทศิ :ด้านหนา้

นอย) ศีรษะ:มองรามสูรไปทางซา้ ย

มือ:มือซ้ายหงายมืองอศอกข้างลำตวั ระดับเอว มือขวา

ถอื ดวงแก้วตั้งวงสงู

เทา้ :กระดกเส้ียวเท้าซ้าย

รามสรู

ทศิ :ดา้ นหนา้

ศรี ษะ:ใบหน้ามองไปทางซา้ ย

มือ:มอื ซ้ายตงั้ วงบน มือขวาตง้ั วงหงายมอื งอแขนระดับ

เอว

เทา้ :กา้ วเทา้ ซา้ ยและยกเท้าขวา

30 ท่ารบั เชิดฉ่ิง ปฎิบัตซิ ำ้ ท่า 22-25 ตามจังหวะ
31 ท่ารับเชดิ ฉิ่ง เมขขลา

ทิศ: หนั เข้าหารามสรู
ศรี ษะ: เอยี งซ้ายขวาตามจงั หวะ
มือ: มือทั้งสองแขนตึงระดับไหล่สลับหลับจีบหงาย
และตงั้ มือสลบั กันตามจังหวะ
เทา้ : ก้าวเท้าขวาแตะเท้าซา้ ยทำสลบั เท้าตามจังหวะ
รามสูร
(ทำตรงกนั ขา้ มกบั เมขลา)

32 ทำที เมขลา
ทิศ: หน้า
ศรี ษะ: เอียงซา้ ย
มือ: มือขวาจีบล่อแก้วระดับวงบน มือซ้ายหงายมือ
แขนตงึ
เท้า: กระดกเท้าขวา
รามสูร
ทศิ ดา้ นซา้ ย

ท่าท่ี บทรอ้ ง/ทำนอง วธิ ปี ฏบิ ัติ 80
ภาพ

ศรี ษะ:เอียงซ้าย

มือ:ทงั้ สองตง้ั วงลง

เทา้ :แตะเท้าซ้าย

33 ประหน่งึ เมขลา

ทิศ:ด้านหนา้

ศรี ษะ: เอยี งขวา

มอื : มือซา้ ยตั้งวงระดับวงกลาง มอื ขวาจีบล่อแกว้ สง่ ไป

ด้านหลัง

เทา้ :เทา้ ขวาก้าวหนา้

รามสูร

ทิศ:ดา้ นหนา้

ศรี ษะ: เอยี ฃขวา

มอื :มอื ขวากำมอื แขนตงึ มอื ซ้ายตั้งวงลง

เทา้ :ยกเท้าขวา

34 จะใหแ้ กว้ เมขลา
ทศิ :ดา้ นหน้า
ศรี ษะ:เอียงขวา
มือ: มือขวาจีบล่อแก้วระดับแง่ศีรษะ มือซ้ายช้ไปท่ี
ลูกแกว้
เทา้ : เหล่อื มเท้าขวา
รามสูร
ศรี ษะตรง มองดวงมณี
มอื มอื ทงั้ สองตั้งทำท่าขอแก้ว
เทา้ ขยับเท้าซ้าย ขวาหมนุ ตวั ไปทางขวา ขยับเท้าขวา
ซา้ ย ยกเท้าขวา วางเท้า

ทา่ ที่ บทรอ้ ง/ทำนอง วิธปี ฏิบัติ 81
ภาพ

35 กรอกแสงพราว เมขลา

แพรว ทศิ :หันหนา้ เข้าหารามสรู

ศีรษะ:เอียงขวาซา้ ย

มือ:มือขวาจีบล่อแกว้ ระดบั หน้า มือซา้ ยจบี ส่งหลัง

เท้า:เท้าขวาก้าวหน้า

รามสูร

ทศิ :หน้าหนา้ เขา้ หาเมขลา

ศีรษะ:เอยี งซา้ ยขวามองลูกแกว้

มอื :มือทง้ั สองตั้งวงลง

เท้า:ขยัน่ เท้าทงั้ สอง

36 บนหัตฐา เมขลา

ทศิ :ดา้ นหลงั

ศีรษะ:เอียงซา้ ย

มือ: มือขวาจีบล่อแก้วหงายมือระดับแง่ศีรษะ มือซ้าย

จีบสง่ หลงั

เท้า: กระดกเท้าขวา

รามสูร

ทศิ : หนา้ ตรง

ศีรษะ: หน้ามองไปทางขวา

มอื : มือซา้ ยต้ังวงสงู มอื ขวาตง้ั วงลง

เทา้ : ยอ่ เหลย่ี มน้ำหนักอยูเ่ ขา่ ขวา

37 ครนั้ รามสูร เมขลา

ทศิ :ด้านหน้า

ศีรษะ: เอยี งขวา

มอื : มือขวาจบี ล่อแก้วส่งไปด้านหลงั มอื ซา้ ยจบี ส่งหลงั

เทา้ :เทา้ ขวากา้ วหน้า

รามสูร

ทศิ :หนา้

ศีรษะ: หน้ามองไปทางซ้าย

มอื :มอื ขวาตั้งวงลง มอื ซา้ ยถวู นท่อี ก

ทา่ ที่ บทรอ้ ง/ทำนอง วธิ ีปฏิบัติ 82
ภาพ

เทา้ :กา้ วเท้าขวาวางเหล่ยี ม น้ำหนกั อยู่ที่เข่าซา้ ย

38 ไล่ เมขลา

ทิศ: หันหน้าออกเวที

ศีรษะ: เอียงซ้าย

มือ: มือขวาจีบหงายแขนตึงส่งไปด้านหลัง มือซ้ายจีบ

หงายทีห่ ัวเข็มขัด

เทา้ : ถอนเท้าขวา ยกเท้าซา้ ยแล้วกา้ วลง

รามสรู

ทศิ : หนั หน้าเข้าเวที

ศีรษะ: เอยี งขวา

มือ: มือซ้ายตั้งวงยักษ์ระดับปาก มือขวาจีบระดับแง่

ศรี ษะ

เท้า: ยกเทา้ ขวาวางลงหลงั กา้ วเท้าซ้าย ไปทางซ้าย

39 เลยี้ วมา เมขลา
ทิศ: ว่ิงสลับที่กบั รามสรู
ศรี ษะ: เอียงขวา
มือ: เปลี่ยนมือซ้ายจีบหงายแขนตึงส่งไปด้านหลัง มือ
ขวาถือแกว้ มณีหงายมอื ระดับหวั เขม็ ขัด
เทา้ : ยืดยบุ ว่ิงซอยเทา้
รามสรู
ทิศ: ว่งิ มาดา้ นขวาของเวที แทนท่นี างเมขลา
ศรี ษะ: เอียงซา้ ย
มือ: เปลี่ยนมือซ้ายจีบ มือขวาตั้งวงกลางเยื้องมา
ข้างหนา้
เท้า: ก้าวเท้าขวาไปข้างหนา้ แลว้ หมนุ ตัวทางขวา

ท่าท่ี บทร้อง/ทำนอง วิธปี ฏบิ ัติ 83
ภาพ

40 กลั ยารำล่อ เมขลา

ทิศ: อยทู่ างดา้ นซ้ายของเวที

ศรี ษะ: เอยี งขวา

มือ: มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาถือแก้วมณีหงายแขนตึง

ระดับไหล่

เท้า: กา้ วเทา้ ขวาไขว้หน้าเท้าซา้ ย

รามสรู

ทิศ: มาอยู่ดา้ นขวาของเวที ในลักษณะหันหลัง แล้วว่ิง

เปน็ ครงึ่ วงกลมกลบั ไปอยู่ที่ตำแหนง่ เดมิ

ศีรษะ: ใบหน้าหันทางขวา สายตามองนางเมขลา

มือ: ม้วนมอื จีบออกไปเปน็ ตัง้ วงบน มอื ขวาหงายระดับ

เอวแสดงท่าขอ แล้วมือขวาช้อนมือรับจังหวะล่อแก้ว

ของนางเมขลา

เท้า: กา้ วเทา้ ซา้ ย ยืดยบุ หมุนตวั ทางขวา

41 ทำนองเอื้อน เมขลา
ทิศ: หนั หน้าเข้าเวที
ศีรษะ: เอยี งขวาและเอยี งซ้าย
มือ: มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาถือแก้วมณีหงายแขนตึง
ระดบั ไหล่ ม้วนข้อมอื ตามจังหวะ
เทา้ : วิง่ ซอยเทา้ ตามรามสูร มาดา้ นขวาของเวที
รามสูร
ทิศ: หันหน้าออกเวที
ศีรษะ: เอยี งซา้ ยและเอียงขวา
มือ: มือซ้ายตั้งวงสูง มือขวาหงายทำท่าขอ ขณะเก็บ
พลิกข้อมอื ขวาชอ้ นลกู แกว้ ในมือเมขลา
เท้า: ย่อเหลี่ยมน้ำหนักอยู่ตรงกลาง แล้วเก็บเคลื่อนที่
ไปทางขวาในจังหวะรุก เก็บเคลื่อนที่ไปทางซ้ายใน
จังหวะถอย เก็บเคลื่อนทที่ างขวา ตำแหนง่ กลางเวที

ทา่ ที่ บทร้อง/ทำนอง วิธปี ฏบิ ตั ิ 84
ภาพ

42 อสรุ ี เมขลา

ทศิ : หันหน้าเขา้ เวที

ศรี ษะ: เอียงซ้าย

มือ: มอื ขวาถอื ดวงแก้วมณรี ะดบั หน้า แล้วโยน มือซ้าย

จีบส่งหลัง

เทา้ : กระดกเทา้ ขวา

รามสูร

ทิศ: หนั หนา้ ออกเวที

ศรี ษะ: เอียงซา้ ย

มือ: มือซ้ายตั้งวงสูง มือขวาช้อนมือคว้าดวงแก้วจาก

นางเมขลา

เท้า: กา้ วเทา้ ขวาลงเหล่ยี ม แลว้ ทำทา่ เซถอยหลัง

43 ทำนองเอ้ือน เมขลา
ทศิ : หนั หน้าเข้าเวที
ศีรษะ: เอยี งขวา
มอื : มือขวาสอดสงู หงายมอื มือซ้ายแขนตึงระดบั ไหล่
เทา้ : กา้ วเท้าขวาแตะเท้าซ้าย
รามสรู
ทิศ: หันหนา้ ออกเวที
ศีรษะ: หนา้ มองทางขวา
มือ: มือขวาชี้นิ้วแขนตึงระดับไหล่ แล้วฟาดนิ้วลงตวัด
ข้อมอื เข้าหาลำตวั มอื ซา้ ยตงั้ วงยกั ษ์ระดับวงล่าง
เท้า: กระทืบเท้าขวา น้ำหนักอยู่ที่เท้าขวา แล้วทำท่า
เกบ็

ท่าท่ี บทรอ้ ง/ทำนอง วธิ ปี ฏิบัติ 85
ภาพ

44 ท่ารับ เมขลา

(น้อย นิ น่อย นอย ทศิ : หนา้

นอ่ ย) ศีรษะ: เอียงซ้าย

มือ: มือขวาถือดวงแก้วตั้งวงสูง มือซ้ายหงายมืองอ

ศอกขา้ งลำตวั ระดับเอว

เทา้ : กระดกเสี้ยวเท้าซา้ ย ยดื ยบุ ตามจงั หวะเดยี วกับ

รามสรู

ทศิ : หนั หนา้ ออกเวที

ศรี ษะ: หน้ามองทางซา้ ย

มือ: มือซ้ายจีบม้วนเข้าหาลำตัว หงายมืองอศอกข้าง

ลำตัวระดบั เอว

เท้า: ก้าวเท้าซ้าย ยกเท้าขวาหนีบน่อง ยืด-ยุบ ใน

ทำนอง

45 ทา่ รบั เพลงเชิดฉ่งิ เมขลา
ทิศ: หนั หนา้ เข้าหารามสรู
ศีรษะ: เอียงขวาสลบั เอยี งซา้ ย
มือ: มือซ้ายตั้งวงสงู มือขวาถือดวงแก้วมณีในลกั ษณะ
คว่ำมือแขนตึงระดับไหล่ แล้วทำสลับมือตั้งวงและจีบ
ควำ่
เท้า: ก้าวเท้าขวาแตะเท้าซ้าย แตะเท้าซอยเท้าวิ่งเข้า
หารามสรู
รามสูร
ทิศ: หันหนา้ เข้าหานางเมขลา
ศีรษะ: เอียงขวาสลับเอียงซา้ ย
มือ: มือซ้ายตั้งวงสูง มือขวาจีบคว่ำแขนตึงระดับไหล่
แล้วสลบั มือตั้งวงและจบี คว่ำ
เท้า: เกบ็ เคลื่อนที่ไปทางขวาและซ้าย

ท่าที่ บทรอ้ ง/ทำนอง วิธปี ฏิบัติ 86
ภาพ

46 นางแกล้ง เมขลา

ทิศ: หนั หน้าออกเวที

ศรี ษะ: เอยี งซ้าย

มือ: มือขวาถือแก้วมณีตั้งขึ้นระดับหัวเข็มขัด มือซ้าย

จบี หงายแขนตึงส่งไปด้านหลัง ตไี หลข่ วาออก

เทา้ : เทา้ ซ้ายกา้ วหนา้ เทา้ ขวาวางหลังเปดิ สน้ เทา้

รามสูร

ทิศ: หันหนา้ ออกเวที

ศรี ษะ: หน้าหนั ทางขวา เปดิ ปลายคาง

มือ: มอื ทง้ั สองลงวงยักษ์

เท้า: ขยับเท้าซ้ายยกเท้าขวาวางลงเหลี่ยม น้ำหนักอยู่

ท่เี ข่าขวา

47 เล้ียวลดั เมขลา
ทศิ : หนั หน้าออกเวที
ศีรษะ: เอียงซา้ ย
มือ: มือขวาจีบหงายแขนตึงส่งไปด้านหลัง มือซ้ายจีบ
หงายระดบั หวั เข็มขัด
เท้า: ถอนเท้าขวา ยกเท้าซ้ายวางหน้า วิ่งสลับที่กับ
รามสรู
รามสรู
ทิศ: หนั หน้าเข้าเวที
ศรี ษะ: หน้าหันทางซา้ ย เปดิ ปลายคาง
มือ: มอื ซ้ายตง้ั วงระดบั ปาก มือขวาจบี ระดบั วงบน
เท้า: หันตัวทางขวา ก้าวเทา้ ขวาวางลงเหลีย่ ม น้ำหนัก
อยทู่ ่ีเข่าซา้ ย

ทา่ ท่ี บทร้อง/ทำนอง วิธีปฏิบัติ 87
ภาพ

48 ฉวดั เมขลา

ทิศ: หนั หนา้ เขา้ เวที

ศีรษะ: เอยี งซา้ ย

มือ: มือขวาคว่ำมือลง มือซ้ายหงายมืองอศอกข้าง

ลำตวั ระดบั ไหล่

เทา้ : ยดื ยบุ วิ่งมาแทนทร่ี ามสูร ก้าวเท้าซา้ ยกระดกเท้า

ขวา

รามสรู

ทิศ: หันหน้าออกเวที

ศรี ษะ: หนา้ มองนางเมขลา

มือ: มือขวางอศอกระดับอก มือซ้ายหงายข้อศอก

ระดบั เอว แลว้ มอื ขวาสอดจบี หงายขอ้ สอกระดับศีรษะ

มอื ซ้ายตง้ั มือแขนตึงระดับไหล่

เท้า: แทนที่นางเมขลา ก้าวเท้าขวา ยกเท้าซ้ายหมุน

ตวั ทางขวา ใช้หนา้ เสีย้ วขวา

49 เฉวียน เมขลา
ทศิ : หนั หนา้ เขา้ หารามสูร
ศรี ษะ: เอียงซา้ ย
มือ: มือขวาหงายมือขึ้น มือซ้ายตั้งมือแขนตึงระดับ
ไหล่
เท้า: หมุนตวั ไปทางขวา เจอกับรามสรู กระดกเทา้ ขวา
รามสรู
ทิศ: หันหนา้ เขา้ หานางเมขลาศรี ษะ: เอียงขวา
มือ: มือขวาปล่อยจีบหงายมืองอข้อศอกระดับศีรษะ
มือซา้ ยตง้ั มอื ขน้ึ แขนตงึ ระดับไหล่
เทา้ : ยกเทา้ ซา้ ยหมนุ ตวั ไปทางขวา ใช้หน้าเส้ียว

ท่าท่ี บทร้อง/ทำนอง วธิ ีปฏิบตั ิ 88
ภาพ

50 เวียนไปตามจักร เมขลา

ทิศ: หนั หนา้ เขา้ เวที

ศีรษะ: เอียงขวาแลว้ เอียงซา้ ย

มือ: มือซ้ายจีบคว่ำแล้วสอดขึ้นแบมอื หงาย มือขวาต้ัง

มือแขนตงึ ระดบั ไหล่

เท้า: ถอนเท้าขวาประเท้าซ้าย (ตรงคำว่าจักร) แล้ว

ก้าวเท้าท่ียกลง

รามสรู

ทิศ: หันหน้าออกเวที

ศีรษะ: หนา้ มองทางซา้ ย

มือ: จีบมือขวาม้วนมือตั้งมือแขนตงึ ระดับไหล่ มือซ้าย

แทงมือแล้วหงายมือตง้ั ข้อศอกขน้ึ

เท้า: ถอนเท้าขวาประเท้าซ้าย (ตรงคำว่าจักร) แล้ว

ก้าวเท้าทีย่ กลง

51 ทำนองเอ้ือน เมขลา
ทศิ : หันหนา้ เข้าเวที เดนิ วนค่กู บั รามสรู
ศีรษะ: เอยี งขวาสลบั เอยี งซ้าย
มอื : มือขวาตง้ั มอื แขนตงึ ระดับไหล่ มอื ซา้ ยหงายมือตั้ง
ขอ้ ศอก
เทา้ : กา้ วเทา้ ขวาสลบั กบั เทา้ ซ้ายตามจังหวะ 4 จงั หวะ
ยืด-ยบุ วง่ิ ไปข้างหน้า
รามสูร
ทิศ: หันหน้าออกเวที เดินวนคู่กับนางเมขลาศีรษะ:
เอียงขวาสลับเอียงซา้ ย
มอื : มอื ขวาตั้งมือแขนตงึ ระดับไหล่ มือซา้ ยหงายมือตั้ง
ขอ้ ศอก
เทา้ : กา้ วเทา้ ขวาสลบั กับเทา้ ซ้ายตามจงั หวะ 4 จงั หวะ
ยดื -ยบุ ว่งิ ไปข้างหน้า

ทา่ ที่ บทรอ้ ง/ทำนอง วิธปี ฏบิ ัติ 89
ภาพ

52 ทา่ โคมสามใบ เมขลา

ทิศ: วิ่งเปน็ วงกลม

ศรี ษะ: เอียงขวาสลบั เอียงซา้ ย

มือ: ใช้ท่าสอดสูงและท่าผาลาสลับกัน ท่าสอดสูงมือ

ซ้ายหงายมือต้ังขอ้ ศอก มือขวาต้งั มอื แขนตงึ ระดับไหล่

ท่าผาลา มือขวาตั้งวงสูง มือซ้ายหงายมือลงข้างลำตัว

งอขอ้ ศอก

เทา้ : วิ่งสบื เทา้

รามสูร

ทศิ : วิง่ เป็นวงกลม

ศรี ษะ: เอยี งขวาสลบั เอยี งซา้ ย

มือ: ใช้ท่าสอดสูงและท่าผาลาสลับกัน ท่าสอดสูงมือ

ซา้ ยหงายมอื ต้งั ข้อศอก มือขวาต้ังมือแขนตึงระดับไหล่

ท่าผาลา มือขวาตั้งวงสูง มือซ้ายหงายมือลงข้างลำตัว

งอขอ้ ศอก

เท้า: ว่งิ สืบเท้า

สรุป
คำถามทบทวน
1. จงอธิบายความหมายของคำว่า “รำคู่”
2. จงบอกประเภทของการรำคู่ พร้อมอธบิ ายในลกั ษณะของการรำแต่ละประเภท
3. จงบอกประวตั ิความเปน็ มาของการแสดงชุด เมขลารามสูร
4. จงบอกลักษณะการแตง่ กาย ในการแสดงชุด เมขลารามสูร
5. จงเขยี นบทรอ้ งเพลงเมขลารามสูร
6. เพลงที่ใชใ้ นการรำเมขลารามสรู มีก่ีเพลง ประกอบดว้ ยเพลงอะไรบา้ ง ใหอ้ ธบิ าย
7. จงยกตัวอย่างกระบวนท่ารำในการแสดง ชุด เมขลารามสูรท่ีเป็นท่ารำซึ่งกล่าวถึงการแต่งกาย และ
ทา่ รำทกี่ ล่าวถึงความภาคภมู ใิ จในความงามของตวั ละคร

90

เอกสารอา้ งอิง
นาฏดรุ ยิ างคศลิ ป์, สถาบัน. วพิ ธิ ทัศนา. กรงุ เทพฯ : บริษทั เซเว่น พริ้นต้งิ กร๊ปุ , 2542.
ศลิ ปากร, กรม. ทะเบียนขอ้ มลู : วพิ ธิ ทัศนา ชดุ ระบำ รำ ฟ้อน เลม่ 3. กรุงเทพฯ : บรษิ ัท อมรนิ ทร์

พรนิ้ ตง้ิ แอนด์พบั ลชิ ชิง่ จำกดั (มหาชน), 2551.
ศลิ ปากร, กรม. ศิลปนิ ศลิ ปะ ศลิ ปากร. กรงุ เทพฯ : บรษิ ทั ไทภมู ิ พบั ลิชชง่ิ จำกดั , 2558.
www.reurnthai.com