15. การเปลี่ยนแปลงแทนที่ของระบบนิเวศ

การเปล่ยี นแปลงแทนท่ีของระบบนิเวศ

รายวิชาชีววิทยาพ้ืนฐาน
ครูวิชุดา พรหมคงบุญ

จดุ ประสงค์การเรยี นรู้

ด้านความรู้ (K)

สืบค้นข้อมูล อภิปรายสาเหตุ และยกตัวอยา่ งการเปล่ยี นแปลง
แทนท่ีของระบบนิ เวศ

จดุ ประสงค์การเรียนรู้

ทกั ษะกระบวนการ (P)
นั กเรียนสามารถทางานเป็นกลุ่มร่วมกับผู้อ่ืนได้

ดา้ นคุณลักษณะอันพึงประสงค์ (A)
1. นั กเรยี นมีวนิ ั ย
2. นั กเรยี นใฝ่เรยี นรู้
3. นั กเรยี นม่งุ มนั่ ในการทางาน

ขั้นสร้างความสนใจ

การเปล่ยี นแปลงแทนที่ทางนิเวศวทิ ยา

จากภาพเป็นเหตกุ ารณ์ทีเ่ กดิ ข้ึนเองตามธรรมชาตหิ รอื มีสาเหตจุ ากมนษุ ย์

หลังจากเหตกุ ารณ์ในภาพ องค์ประกอบทางกายภาพและองค์ประกอบทาง
ชวี ภาพในบรเิ วณนั้ นจะเป็นอยา่ งไร

ขั้นสารวจและค้นหา

นั กเรยี นสืบค้นข้อมูลเกย่ี วกบั การเปลี่ยนแปลงแทนทท่ี างนิ เวศวทิ ยา

ขั้นอธบิ ายและลงข้อสรุป

องค์ประกอบของระบบนิ เวศ

ในระบบนิ เวศหน่ึง ๆ จะประกอบไปดว้ ยองค์ประกอบทเี่ ป็นส่ิงมีชวี ติ
และส่ิงไม่มชี ีวติ ซ่งึ ล้วนแลว้ แตม่ คี วามสัมพันธซ์ ่งึ กนั และกนั
โดยองค์ประกอบของระบบนิเวศ แบง่ ออกเป็น 2 ประเภท คือ

องค์ประกอบทางกายภาพ องค์ประกอบทางชีวภาพ
(องค์ประกอบทไ่ี มม่ ีชวี ติ ) (องค์ประกอบทม่ี ชี วี ิต)

ขั้นอธบิ ายและลงข้อสรุป

องค์ประกอบทางกายภาพ

1. อุณหภมู ิ (Temperature)
อ เป็นปัจจยั ควบคุมการเจรญิ เติบโต
การสืบพันธุแ์ ละการแพรก่ ระจายของส่ิงมชี วี ิต

ส่ิงมชี วี ติ ต้องปรบั ตวั ทางโครงสรา้ งให้
เหมาะสมกบั การดารงชวี ติ ในอุณหภมู ิตามแหลง่
ทอ่ี ยอู่ าศั ย

ขั้นอธิบายและลงข้ อสรุ ป

องค์ประกอบทางกายภาพ

2. แสง (Light)
อ เป็นปัจจัยหลกั ในกระบวนการสังเคราะห์ดว้ ย

แสงของพืช
มีผลตอ่ การเจรญิ เตบิ โตของพืชนาใ้ นระดบั
ความลึกตา่ ง ๆ
มีผลตอ่ การดารงชีวติ ของพืชและสัตวห์ ลาย
ชนิ ด

ขั้นอธบิ ายและลงข้อสรุป

องค์ประกอบทางกายภาพ

3. นาแ้ ละความชน้ื (Water & Moisture)
อ เป็นปัจจัยกาหนดสภาพแวดลอ้ มและลกั ษณะ

ของระบบนิ เวศ
มีผลตอ่ การปรบั ตวั ของส่ิงมีชวี ติ หลายชนิ ด
ทงั้ พืชและสัตว์

ขั้นอธิบายและลงข้ อสรุ ป

องค์ประกอบทางกายภาพ

4. แรธ่ าตุ (Mineral)
อ เป็นส่ิงทจี่ าเป็นตอ่ การดารงชวี ติ ของส่ิงมีชีวติ

ทกุ ชนิ ด
เป็นองค์ประกอบพ้ืนฐานของสารทจ่ี าเป็น
ต่าง ๆ ในรา่ งกาย
ยกตวั อยา่ งเชน่ คารบ์ อน ไฮโดรเจน
ออกซเิ จน ไนโตรเจน แคลเซยี ม

ขั้นอธบิ ายและลงข้อสรุป

องค์ประกอบทางกายภาพ

5. ความเป็นกรด-เบสของนาแ้ ละดนิ
อ หากค่าความเป็นกรด-เบสของดนิ และนา้

เปล่ียนแปลงจะทาให้ส่ิงมชี ีวิตไม่สามารถ
ดารงชีวติ อยไู่ ด้
หากมกี ารยอ่ ยสลายของสารอนิ ทรยี ส์ งู จะทา
ให้ดนิ บรเิ วณนั้นเป็นกรด

ขั้นอธิบายและลงข้ อสรุ ป

องค์ประกอบทางกายภาพ

6. แกส๊ ตา่ ง ๆ (Gas)
อ สัตวใ์ ช้แกส๊ ออกซเิ จนในกระบวนการหายใจ

พืชใชแ้ กส๊ คารบ์ อนไดออกไซดใ์ น
กระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสง

ขั้นอธบิ ายและลงข้อสรุป

องค์ประกอบทางชวี ภาพ

1. ผผู้ ลิต (Producer)
อ เป็นกลุ่มส่ิงมชี วี ิตทส่ี ามารถสรา้ งอาหารเองได้

มบี ทบาทในการเปลี่ยนพลงั งานแสงเป็น
พลงั งานเคมีในรูปของอาหาร เรยี กวา่
“กระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสง”
เชน่ พืช สาหรา่ ย แบคทเี รยี บางชนิ ด

ขั้นอธิบายและลงข้ อสรุ ป

องค์ประกอบทางชวี ภาพ

2. ผบู้ รโิ ภค (Consumer)
อ ผบู้ รโิ ภคพืช: วัว กวาง ม้า

ผบู้ รโิ ภคสัตว์: หมี เสือ หมาป่า
ผบู้ รโิ ภคทงั้ พืชและสัตว์: มนษุ ย์
ผบู้ รโิ ภคซาก: แรง้ หนอน

ขั้นอธิบายและลงข้ อสรุ ป

องค์ประกอบทางชวี ภาพ

3. ผยู้ อ่ ยสลาย (Decomposer)
อ เป็นส่ิงมีชวี ติ ทไี่ มส่ ามารถสรา้ งอาหารเองได้

ดารงชวี ิตดว้ ยการยอ่ ยสลายซากของส่ิงมชี ีวิต
ต่าง ๆ
ชว่ ยในการหมนุ เวียนสารในระบบนิเวศ
ยกตวั อยา่ งเช่น เห็ด รา แบคทเี รยี

ขั้นอธิบายและลงข้ อสรุ ป

การเปล่ียนแปลงแทนทีใ่ นระบบนิเวศ

เป็นการเปล่ยี นแปลงของส่ิงมชี ีวติ ในระบบนิเวศอย่างเป็น
ลาดับขั้นโดยมปี ัจจยั ทางกายภาพและชีวภาพเข้ามาเกยี่ วข้อง
จนกลายเป็นกล่มุ ส่ิงมีชีวติ ท่ีไม่เปลี่ยนแปลงอกี แบง่ ออกเป็น

2 รูปแบบ คือ

การเปลย่ี นแปลงแทนที่ การเปลยี่ นแปลงแทนท่ี
แบบปฐมภมู ิ แบบทตุ ยิ ภมู ิ

ขั้นอธบิ ายและลงข้อสรุป

การเปลยี่ นแปลงแทนท่ี
แบบปฐมภมู ิ

เร่มิ จากบรเิ วณท่ีปราศจากส่ิงมชี วี ิต เชน่
บนกอ้ นหินหรอื หน้าดนิ ซ่งึ กลมุ่ ส่ิงมชี วี ติ

จะมีการเปล่ียนแปลงตามลาดบั ดังนี้



ขั้นอธิบายและลงข้ อสรุ ป

การเปลี่ยนแปลงแทนท่ี เกิดจากกล่มุ ส่ิงมชี ีวิตเดิมถูกทาลายแตย่ ังคงมี
แบบทตุ ยิ ภมู ิ ส่ิงมชี ีวติ บางชนิด และสารอินทรยี ์ท่ีส่ิงมชี วี ติ
ต้องการเหลืออยู่ เช่น บรเิ วณท่ถี ูกไฟไหม้ กลุ่ม
ส่ิงมชี วี ติ จะเกดิ การเปล่ียนแปลงตามลาดับ



ขั้นอธบิ ายและลงข้อสรุป

การเปลี่ยนแปลงแทนท่ใี น
บรเิ วณทถ่ี ูกท้งิ รา้ งหลังจากการ

ทาไรเ่ ลื่อนลอย และใน
บรเิ วณท่เี กดิ จากการระเบิดของ
ภเู ขาไฟเหมอื นหรอื แตกตา่ งกนั

อยา่ งไร

ขั้นขยายความรู ้

ให้นั กเรยี นยกตวั อยา่ งการ
กระทาของมนษุ ยท์ ่สี ่งผลให้เกดิ

การเปลย่ี นแปลงแทนท่ใี น
ระบบนิ เวศ คนละ 2 ตัวอยา่ ง

สรุ ป