BAB 6 RAWATAN AIR

BAB 2 b. Biogas
Biogas ialah gas yang terhasil daripada proses rawatan enap cemar. Contohnya gas metana yang
juga dikenali sebagai gas rumah hijau.
Proses penstabilan enap cemar melibatkan proses pertukaran bahan pepejal organik
kepada bahan yang lebih lengai melalui proses pencernaan atau pengoksidaan kimia. Proses ini
menghasilkan biogas yang boleh mencemarkan alam sekitar.
Rawatan pencernaan anaerob akan menghasilkan gas metana atau biogas yang digunakan
bagi menjana tenaga elektrik untuk menyalakan lampu di sekitar kawasan loji dan dijadikan
bahan bakar industri.
Rawatan ini boleh mengolah kuantiti enap cemar yang besar dan berlaku di dalam tangki
pencernaan anaerobik. Enap cemar yang telah stabil boleh melalui proses penyahairan bagi
menghasilkan biopepejal. Foto 2.34 menunjukkan tangki biogas.

Foto 2.34 Tangki biogas
c. Sisa Bioefluen
Bioefluen merupakan air terawat hasil daripada proses rawatan air sisa kumbahan di loji rawatan.

Bioefluen mempunyai pelbagai kegunaan bagi menggantikan sumber air bersih yang semakin
berkurangan untuk pencucian, landskap dan pembinaan. Kebanyakan air sisa kumbahan yang
telah dirawat akan disalirkan kembali ke sistem pengairan sebagai sumber air mentah.

Penggunaan 580 juta liter air kumbahan terawat ataupun bioefluen sebagai air bukan minuman oleh Indah
Water Konsortium Sdn. Bhd. mampu mengurangkan 70 peratus penggunaan bekalan air bersih di Malaysia.

Sumber: Berita Harian Online

164

Antara penggunaan bioefluen yang boleh dipraktikkan di Malaysia adalah seperti:

Foto 2.35 menunjukkan penggunaan bioefluen BAB 2
dalam pertanian. Kos bioefluen rendah dan
mempunyai kandungan nutrien yang tinggi.
Pertambahan jumlah air sisa kumbahan yang
semakin meningkat menyebabkan bioefluen juga
akan bertambah.

Foto 2.35 Bioefluen dalam pertanian

Foto 2.36 menunjukkan penggunaan bioefluen
dalam perindustrian seperti membasuh
kenderaan berat, penggunaan untuk pam
tandas, pengairan kawasan taman dan kegunaan
memadamkan api.

Foto 2.36 Bioefluen di sekitar bandar

Foto 2.37 menunjukkan penggunaan bioefluen
untuk tujuan penyejukan, penghasilan stim dan
juga untuk tujuan pembinaan seperti bancuhan
konkrit dan pembersihan tapak pembinaan.

Foto 2.37 Bioefluen dalam industri

165

BAB 2 Latihan 2.3

1. Terdapat beberapa jenis sistem rawatan air sisa kumbahan yang digunakan di Malaysia sebelum
dilepaskan ke dalam sistem pengairan seperti sungai dan tasik. Nyatakan empat jenis rawatan
air sisa kumbahan yang biasa digunakan di Malaysia.



2. Enap cemar teraktif ialah kaedah rawatan air sisa kumbahan secara biologi dengan menglibatkan

mikroorganisma dalam menyingkirkan bahan pencemar organik daripada air sisa kumbahan.
Nyatakan proses yang terlibat dalam sistem rawatan tersebut.

3. Turas cucur dan penyentuh biologi berputar menggunakan mikroorganisma yang tumbuh
di atas permukaan medium dan membentuk lapisan biologis. Nyatakan perbezaan yang terdapat
dalam kedua-dua sistem tersebut.

4. Labelkan nama-nama keratan di dalam tangki septik berikut:

166

5. Sifat-sifat kimia air sisa kumbahan merupakan faktor yang penting dalam pemilihan kaedah BAB 2
rawatan air sisa kumbahan. Nyatakan dan jelaskan sifat-sifat tersebut.

6. Proses penyahairan ialah proses di mana air akan disingkirkan daripada enap cemar bagi
menghasilkan enap cemar yang kering. Nyatakan empat kaedah yang boleh digunakan bagi
mencapai tujuan tersebut.

7. Labelkan rajah lagun berudara yang berikut:

Lagun 1 Lagun 2 Lagun 3

8. Bioefluen merupakan hasil air terawat dari loji air sisa kumbahan dan sebahagian besarnya akan
dilepaskan ke dalam air permukaan seperti sungai dan tasik. Bincangkan masalah-masalah
yang akan dihadapi sekiranya air sisa kumbahan tidak dirawat dengan baik sebelum dilepaskan
ke dalam air permukaan.

167

9. Terangkan proses yang berlaku dalam penyentuh biologi berputar yang berikut:

Pengenapan utama Pengenapan sekunder

BAB 2

Enap cemar

10. Sistem rawatan air sisa kumbahan memerlukan mikroorganisma atau bakteria bagi
menguraikan bahan organik yang terdapat dalam air sisa kumbahan tersebut. Nyatakan dua
jenis mikroorganisma atau bakteria di dalam air sisa kumbahan dan keadaan yang sesuai bagi
kedua-duanya untuk merawat air sisa kumbahan dengan baik.

168

RUMUSAN

1. Air perlu dirawat untuk memastikan bekalan yang diagihkan tidak memudaratkan
kesihatan pengguna.

2. Aktiviti-aktiviti yang tidak sihat seperti pembuangan sampah atau bahan kimia
di merata-rata tempat perlu dielakkan supaya kebersihan alam sekitar dapat dipelihara.
BAB 2

Tujuan
Mengumpul, menghantar dan
merawat air sisa kumbahan

Jenis air sisa Sistem Jenis sistem
kumbahan Pembetungan pembetungan yang
i. Air sisa kumbahan diuruskan oleh IWK
domestik
ii. Air sisa kumbahan i. Jenis tangki septik
industri ii. Sistem bersambung

ke loji rawatan

Kaedah saliran
i. Kaedah gabungan
ii. Kaedah berasingan

169

Susunan Kaedah Rawatan Air Sisa Kumbahan di Loji Rawatan

BAB 2 Pengaliran Rawatan permulaan
masuk air sisa i. Penyaringan

kumbahan. bahan pepejal.
ii. Penyingkiran

kersik.

Pelepasan Efluen Rawatan utama
i. Penyingkiran

bahan-bahan
termendap di dalam
tangki pemendapan
pertama.

Rawatan sekunder
i. Rawatan biologi untuk penyingkiran

bahan organik.
ii. Rawatan biologi (enap cemar teraktif,

turas cucur, penyentuh biologi
berputar dan pemendakan kedua.

170

LATIHAN PENGUKUHAN BAB 2

1. Air merupakan keperluan manusia yang penting dalam menjalankan kehidupan seharian.
Senaraikan keperluan air bagi penggunaan industri dan komersial serta nyatakan contoh bagi
penggunaan tersebut.

2. Pencemaran sumber air mentah seperti air permukaan dan air bawah tanah menyebabkan
proses rawatan air memerlukan lebih perhatian berbanding rawatan air bagi sumber air mentah
yang tidak tercemar. Nyatakan pencemaran yang sering dilakukan oleh manusia terhadap
sumber air mentah dan bincangkan cara penyelesaian yang perlu diambil oleh kerajaan bagi
mengurangkan pencemaran tersebut.

3. Rawatan permulaan iaitu proses penyaringan merupakan proses yang penting bagi memastikan
alatan yang terdapat di dalam loji rawatan air seperti pam dan paip tidak tersumbat atau rosak.
Terangkan kegunaan dua jenis penyaring yang terdapat di dalam loji rawatan air.

4. Klorin sering digunakan dalam proses pembasmian kuman bagi menghapuskan kuman atau
mikroorganisma yang terdapat di dalam air yang telah menjalani proses penapisan. Nyatakan
kelebihan penggunaan klorin berbanding bahan lain serta keburukannya sekiranya digunakan
dalam kuantiti yang tidak berlebihan.

5. Sistem penapis air boleh digunakan bagi merawat air hujan untuk kegunaan harian seperti
membasuh kereta, mencuci rumah atau menyiram pokok. Senaraikan bahan-bahan yang
boleh digunakan bagi tujuan penapisan air berserta fungsinya.

6. Proses flokulasi melibatkan proses pembauran lembut zarah yang mula bergabung untuk
membentuk bahan tidak mendap kepada bahan mendap. Huraikan aktiviti yang berlaku dalam
proses flokulasi dan senaraikan bahan kimia yang digunakan bagi merangsang proses tersebut.

7. Air sisa kumbahan industri ialah air sisa kumbahan yang dihasilkan daripada kawasan industri
dan lebih berbahaya berbanding air sisa domestik. Nyatakan perbezaan isi kandungan air sisa
kumbahan dari kawasan industri dan kawasan domestik.

8. Kaedah saliran sistem pembetungan terbahagi kepada dua iaitu kaedah berasingan dan kaedah
gabungan. Nyatakan perbezaan antara kaedah berasingan dengan kaedah gabungan dari segi
kelebihan dan kekurangan masing-masing.

9. Kaedah rawatan air sisa kumbahan di loji rawatan akan melalui beberapa susunan sebelum
dilepaskan ke dalam air permukaan. Terangkan secara ringkas susunan rawatan air sisa
kumbahan yang berlaku di dalam loji rawatan.

10. Pengurusan air sisa kumbahan telah dipertanggungjawabkan kepada IWK Sdn. Bhd. Walau
bagaimanapun, masyarakat kurang prihatin terhadap kepentingan rawatan air sisa kumbahan
terhadap alam sekitar dan manusia. Nyatakan kesan-kesan yang akan dihadapi oleh negara
sekiranya air sisa kumbahan tidak dirawat dengan baik.

171

BAB 2 11. Sistem ini memerlukan pembiakan mikroorganisma yang tumbuh di atas media yang bergerak
untuk menguraikan bahan pencemar organik untuk merawat air sisa kumbahan. Nyatakan
kelebihan dan kekurangan sistem ini berbanding dengan sistem yang lain.

12. Sumber air mentah perlu dirawat terlebih dahulu sebelum digunakan oleh manusia. Terdapat
beberapa sumber air mentah yang terdapat di negara kita. Nyatakan dan huraikan sumber-
sumber tersebut.

13. Rawatan air amat penting bagi tujuan minuman dan lain-lain keperluan. Ia melibatkan beberapa
proses tertentu mengikut susunan yang telah ditetapkan. Nyatakan keperluan rawatan air bagi
kawasan bandar dan senaraikan proses rawatan air mengikut susunan yang tepat.

14. Lengkapkan label rajah dalam proses pengudaraan yang berikut:

15. Lengkapkan label rajah yang berikut:

172

BAB 2

16. Air bawah tanah ialah air hujan yang diserap oleh tanah ke dasar bumi. Kebanyakan air bawah
tanah sangat bersih kerana telah disaring dan ditapis oleh lapisan tanah. Walau bagaimanapun,
terdapat beberapa faktor yang boleh mengakibatkan air bawah tanah tercemar. Nyatakan dan
bincangkan faktor-faktor tersebut.

17. Proses pengudaraan adalah bertujuan untuk menambahkan jumlah oksigen di dalam air.
Terdapat empat jenis pengudaraan yang biasa digunakan. Nyatakan dan lakarkan jenis-jenis
tersebut serta proses bagi penambahan oksigen masing-masing.

18. Pembasmian kuman merupakan salah satu proses penting dalam rawatan air mentah. Salah
satu bahan yang sering digunakan di Malaysia ialah klorin. Nyatakan kelebihan dan kekurangan
penggunaan klorin dalam proses pembasmian kuman.

19. Nyatakan definisi proses anaerob secara terperinci.
20. Terangkan secara terperinici perkembangan sistem pembetungan di Malaysia. Nyatakan sistem

pembetungan terkini yang digunakan di Malaysia.

173