อิเหนา

อิอิ อิ เ อิ เหนา ตอน ศึศึศึ กกะหมังกุหนิง ศึ กกะหมังกุหนิง

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) นี้ จัดทำ ขึ้น เพื่อให้ผู้อ่านได้ความรู้และเกิดความสนใจในวรรณคดี ไทย ผู้จัดทำ ได้รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งเรียนรู้ ต่างๆ ทั้งในห้องสมุดโรงเรียนและสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ผู้ จัดทำ ได้นำ ความรู้นี้มาเสนอในรูปแบบ อิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งเป็นสื่อการเรียนรู้ที่เข้าถึงง่ายและ สะดวกสบายต่อการอ่าน ผู้จัดทำ หวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ อ่านทุกๆคนไม่มากก็น้อย ผู้จัดทำ อชิระ บุญฟองมณี คำ นำ

สารบัญ เนื้อหา หน้า ประวัติความเป็นมา 1 แนะนำ ตัวละคร เนื้อเรื่องย่อ 2 3 7 ลักษณะคำ ประพันธ์ คุณค่าของวรรณกรรม ข้อคิดที่ได้ 9 13

อิเหนาเป็นป็นิทนิานที่เล่าแพร่หร่ลายกันมากในชวา เชื่อชื่กันว่าว่เป็นป็ นิยนิายอิงประวัติวั ติศาสตร์ขร์องชวา ในสมัยมัพุทธศตวรรษที่ 16 ปรุง แต่งมาจากพงศาวดารชวา อิทธิพธิลของเรื่อรื่งอิเหนาเข้าข้มาใน ประเทศไทยครั้งรั้แรกในสมัยมัอยุธยา จากการที่เจ้าจ้ฟ้าฟ้หญิงญิกุณกุฑล และเจ้าจ้ฟ้าฟ้หญิงญิมงกุฎกุได้ฟังฟัเรื่อรื่งราวจากข้าข้หลวงชาวชวา เมื่อมื่ เห็นว่าว่เนื้อนื้เรื่อรื่งสนุกนุจึงจึนำ มาแต่งเป็นป็บทละคร โดยเจ้าจ้ฟ้าฟ้หญิงญิ มงกุฎกุทรงนิพนินธ์เธ์รื่อรื่งอิเหนาเล็ก ประวัติความเป็นมา พระบาทสมเด็จพระพุทธ เลิศหล้านภาลัย อิเหนา เป็นบทละครรำ พระ ราชนิพนธ์ในพระบาท สมเด็จ พระพุทธเลิศหล้า นภาลัย แห่งพระบรม ราชวงศ์จักรี ตลอดระยะ เวลาที่พระองค์ทรงครอง ราชย์ เป็นสมัยที่วรรณคดี เจริญที่สุดในสมัยนั้นหลาย เรื่องได้รับ การยกย่องว่า เป็นยอดของวรรณคดี จน มีคำ เรียกยุคสมัยนั้น ว่า “ยุคทองแห่งวรรณคดี ไทย”

ลักษณะคำ ประพันธ์ กลอนบทละคร กลอนบทละคร เป็นกลอนสุภาพประเภท หนึ่งจัดอยู่ในหมวดกลอนขับร้อง เช่นเดียว กับกลอนดอกสร้อย สักวา กลอนเสภา และ เพลงไทยเดิม ลักษณะบังคับ กลอนบท ละคร เช่นเดียวกับกลอน สุภาพ แต่จะมี คำ นำ ในบางบท เพื่อบอกถึงการกระทำ หรือเหตุการณ์ สำ คัญ ที่กำ ลังดำ เนินไป ซึ่ง จะมีอยู่ ๒ คำ คือ "เมื่อนั้น" กับ "บัดนั้น" คำ ขึ้นต้นที่ปรากฏในกลอนบทละคร เมื่อ นั้น ใช้กับ ตัวละครที่สำ คัญ ตัวละครเอก กษัตริย์ บัดนั้น ใช้กับ ตัวละครรอง เช่น เสนา อำ มาตย์ หรือตัวละครธรรมดา มา จะกล่าวบทไป ใช้ขึ้นต้นเมื่อเริ่มบทใหม่

อิเหนา เป็นโอรสของท้าวกุเรปัน และประไหมสุหรีนิหลาอระตา แห่ง กรุงกุเรปัน อิเหนาเป็นชายรูปงามมี เสน่ห์ เจรจาอ่อนหวาน นิสัยเจ้าชู้ มีความเชี่ยวชาญในการใช้กริชและ กระบี่เป็นอาวุธ ท้าวกุเรปันได้สู่ขอ บุษบาเป็นคู่ตุนาหงันของอิเหนา ตั้งแต่เด็ก แนะนำ ตัวละคร อิอิอิอิเหนา บุษบา บุษบา เป็นธิดาของท้าวดาหาและประ ไหมสุหรีดาหราวาตี แห่งกรุงดาหาเมื่อ ตอนประสูติมีเหตุอัศจรรย์คือ มีกลิ่น หอมตลบอบอวลไปทั่วทั้ง วั ง ดนตรี แตร สังข์ก็ดังขึ้นเอง โดยไม่มีผู้บรรเลง ประสูติได้ไม่นาน ท้าวกุเรปันก็ขอ ตุนาหงันให้กับอิเหนา บุษบาเป็นหญิงที่ งามล้ำ เลิศกว่านาง ใด ในแผ่นดินชวา กิริยามารยาทเรียบร้อย คารมคมคาย เฉลียวฉลาดทันคนใจกว้างและมีเหตุผล

ท้าวกะหมังกุหนิง ผู้ครองเมืองกะห มังกุหนิง มีน้องชาย 2 คนคือ ระตู ปาหยังกับระตูประหมัน และมีโอรส ชื่อวิหยาสะกำ ซึ่งพระองค์และมเหสี รักราวกับแก้วตา ท้ท้ ท้ท้ าวกะหมัมังมัมักุกุหกุกุนินิงนินิ ระเด่นวิหยาสะกำ เป็นโอรสของ ท้าวกะหมังกุหนิง ซึ่งเกิดจากประ ไหมสุหรี เป็นหนุ่มรูปงาม ผิว พรรณผุดผ่อง มีฝีมือในการใช้ ทวนเป็นอาวุธ จึงเป็นที่สุดสวาท ของพระบิดา พระมารดายิ่งนัก แต่ วิหยาสะกำ มีจิตใจอ่อนไหวมาก ระเด่ด่ ด่ด่ นวิวิหวิวิยาสะกำกำกำกำกำกำ สังคามาระตา โอรสของระตูปรักมาหงัน และเป็นน้องของมาห ยารัศมี สังคามาระตาเป็นหนุ่มรูปงาม มีความเฉลียวฉลาด รอบคอบ แก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าได้ เก่ง และกล้าหาญ ทั้งยังมี ความซื่อสัตย์ และชำ นาญในการใช้ทวนเป็นอาวุธ เป็นคู่คิดคู่ ปรึกษาและช่วยเตือนสติอิเหนาได้หลายครั้งใหม่ สัสังสัสัคามาระตา

ระตูหมันหยาเป็นโอรสระตูมังกัน ต่อมาได้อภิเษกกับนางจินดาส่าหรี ซึ่งเป็นขนิษฐาสุดท้องของประไหม สุหรีกุเรปันและประไหมสุหรีดาหา พระองค์มีจิตใจอ่อนแอ ไม่มีความ เป็นนักสู้ ระตูตูหตูตูมัมันมัมัหยา ท้าวดาหา เป็นกษัตริย์ผู้ครองกรุง ดาหา มีมเหสีครบตามตำ แหน่ง 5 องค์ ตำ แหน่งประไหมสุหรีซึ่งเป็น มเหสีเอกชื่อดาหราวาตี เป็นน้อง สาวของ ประไหมสุหรีแห่งกรุง กุเรปัน ท้าวดาหามีโอรสและธิดากับ ประไหมสุหรี 2 องค์คือ บุษบาหนึ่งห รัดกับสียะตรา ท้ท้ ท้ท้ าวดาหา

ระตูจรกาเป็นตัวละครในบทละคร เรื่องอิเหนา เป็นระตูครองเมืองจร กา มีรูปร่างอัปลักษณ์และเสียงแหบ สั่น แต่ต้องการหญิงงามเป็นคู่ครอง ดังคำ ประพันธ์ที่ว่า ระตูรำ พึงถึงองค์ ด้วยรูปทรงอัปลักษณ์หนักหนา ดู ไหนมิได้งามทั้งกายา ลักขณาผม หยักพักตร์เพรียง จมูกใหญ่ไม่สง่า ราศี จะพาทีแห้งแหบแสบเสียง คิด จะหากัลยาเป็นคู่เคียง ที่งามเพียง สาวสวรรค์ให้เกื้อองค์ ระตูตูจตูตูรกา ท้าวกุเรปัน กษัตริย์ผู้ครองกรุง กุเรปัน มีมเหสี 5 องค์ตามประเพณี ของงกษัตริย์วงศ์อสัญแดหวา ประ ไหมสุหรีซึ่งเป็นตำ แหน่งมเหสีเอก ชื่อนิหลาอะระตา คือธิดาของระตู หมันหยาองค์เก่า ท้าวกุเรปันมีโอรส องค์แรกกับลิกู มเหสีองค์ที่ 4 คือ กะ หรัดตะปาตี และมีโอรสธิดากับประ ไหมสุหรีในเวลาต่อมาคือ อิเหนากับ วิยะดา ท้ท้ ท้ท้ าวกุกุเกุกุรปัปันปัปั

แผนผังตัวละคร

เนื้อเรื่องย่อ ท้าวกะหมังกุหนิงกับประไหมสุ หรีมีโอรสชื่อ วิหยาสะกำ ในคราวที่ วิหยาสะกำ ออกประพาสป่า องค์ปะ ตาระกาหลา ได้แปลงร่างเป็นกวาง ทองเพื่อล่อวิหยาสะกำ มายัง ต้นไทรที่พระองค์ซ่อนรูปวาด บุษบา ไว้ เมื่อวิหยาสะกำ เห็นรูปวาด ของบุษบาก็หลงรักนางจนคลั่ง ท้าวกะหมังกุหนิงสืบทราบว่านาง คือบุษบา ธิดาท้าวดาหาที่ตอนนี้ เป็นคู่หมั้นของจรกาแล้ว แต่ด้วย ความรักและสงสารลูกจึงส่งทูตไป สู่ขอบุษบา ให้วิหยาสะกำ แต่เมื่อ ท้าวดาหาปฏิเสธท้าวกะหมังกุหนิง จึงสั่งยกทัพมา เมืองดาหา เพื่อจะ ชิงตัวบุษบา ท้าวดาหาส่งพระราชสาส์นไปขอความช่วยเหลือจาก ท้าวกุเรปัน ท้าวกาหลังและท้าวสิงหัดส่าหรี และจรกา ให้ยกทัพมาช่วยกันรบป้องกันเมืองดาหา

เมื่อท้าวกุเรปันได้รับข่าวแล้วจึงให้ทหารนำ จดหมาย ไปให้อิเหนาที่อยู่เมืองหมันหยา อิเหนา ไม่อยากไปแต่ กลัวพ่อโกรธเลยต้องไป ในที่สุดอิเหนาก็ยกทัพมากับ กะหรัดตะปาตี ทำ ให้ท้าวดาหาดีใจมากเพรา ะเชื่อมั่นว่า อิเหนาต้องรบชนะแต่ด้วยความที่อิเหนา เคยทำ ให้ท้าว ดาหา โกรธเรื่องปฏิเสธการแต่งงานกับบุษบาจนทำ ให้ เกิดเรื่องขึ้นมาอิเหนาจึงตัดสินใจสู้รบให้ชนะก่อนแล้ว ค่อยเข้า ไปเฝ้าท้าวดาหา ในที่สุดเมื่อท้าวกะหมังกุหนิงยกทัพมา ใกล้ดาหาทำ ให้ เกิดการต่อสู้กับกองทัพของอิเหนา ในที่สุดสังคามาระ ตาก็เป็นผู้ฆ่าวิหยาสะกำ ส่วนอิเหนา เป็นผู้ฆ่าท้าวกะห มังกุหนิงตายในสนามรบด้วยกริชเทวา หลังจากนั้นท้าวปาหยันกับท้าวประหมัน ก็ยอม อ่อนน้อมต่ออิเหนา อิเหนาจึงอนุญาตให้ระตูนำ พระศพ ของทั้งสองกลับไปทำ พิธีตามพระราชประเพณี

คุณค่าด้านเนื้อหา เรื่องอิเหนา ตอนศึกกะหมังกุหนิง เป็นเรื่องที่แสดงให้ เห็นถึงความรักของพ่อที่มีต่อลูก รักและตามใจทุก อย่าง แม้นกระทั่วตัวตายก็ยอม ฉาก ตอนศึกกะหมังกุหนิงจะปรากฎฉากรบที่ชัดเจน ปม ขัดแย้ง ตอนศึกกะหมังกุหนิง มีหลายข้อแย้ง แต่ละ ปมปัญหา เป็นเรื่องที่อาจเกิดได้ในชีวิตจริง และสมเหตุ สมผล เช่น ตอนที่ท้าวกะหมังกุหนิงไม่ฟังคำ ทัดทาน เพรา ะรักลูกมากจนไม่อาจทนเห็นลูกทุกข์ทรมารได้ แม้ จะรู้ว่าอาจสู้ศึกไม่ได้ แต่ก็ตัดสินใจทำ สงครามด้วย เหตุผลที่บอกแก่อนุชาทั้งสองว่า แม้วิหยาสะกำ มอดม้วย พี่ก็คงตายด้วยโอรสา ไหนไหนจะตายวายชีวา ถึงเร็วถึงช้าก็เหมือนกัน ผิดก็ทำ สงครามดูตามที เครา ะห์ดีก็จะได้ดังใฝ่ฝัน พี่ดังพฤกษาพนาวัน จะอาสัญเพรา ะลูกเหมือนกล่าวมา

คุณค่าด้านวรรณศิลป์ การใช้คำ และโวหาร เรื่องอิเหนา ตอนศึกกะหมังกุ หนิง มีการใช้ภาษาที่สละสลวยให้อารมณ์อันลึกซึ้ง กินใจ อีกทั้งมีโวหารเปรียบเทียบให้เห็นภาพพจน์ ให้เกิดความรู้สึกสะเทือนอารมณ์ ที่สำ คัญยังแฝง ด้วยข้อคิดที่มีคุณค่ายิ่งอีกมากมาย การใช้ภาษาสละสลวยงดงาม มีการเล่นคำ เล่น สัมผัสพยัญชนะเพื่อให้เกิดความไพเรา ะ เช่น ว่าพลางทางชมคณานก โผนผกจับไม้อึงมี่ เบญจวรรณจับวัลย์ชาลี เหมือนวันพี่ไกลสามสุดามา นางนวลจับนางนวลนอน เหมือนพี่แนบนวลสมรจินตะหรา จากพรากจับจากจำ นรรจา เหมือนจากนางสการะวาตี กรุงกษัตริย์ขอขึ้นก็นับร้อย เรา เป็นเมืองน้อยกระจิหริด ดังหิ่งห้อยจะแข่งแสงอาทิตย์ เห็นผิดระบอบบุราณมา การใช้โวหารเปรียบเทียบ คือ โวหารอุปมา เป็นการสร้างอารมณ์ให้กับผู้อ่าน กวีเปรียบได้ ชัดเจน เช่น

คุณค่าด้านสังคม ประเพณีและความเชื่อ แม้บทละครเรื่องอิเหนาจะมีที่มาจาก ชวา แต่รัชกาลที่ 2 ทรงดัดแปลงแก้ไขให้เข้ากับธรรมเนียม ประเพณีของบ้านเมืองของไทย เราจึงสามารถหาความรู้ เรื่องเหล่านี้จากวรรณคดีเรื่องอิเหนา ได้อย่างถูกต้อง ซึ่ง ปรากฏอยู่หลายตอน เช่น ตอนท้าวดาหา เสด็จออกรับทูต เมืองกะหมังกุหนิง เมื่อนั้น พระองค์ทรงพิภพดาหา ครั้นสุริย์ฉายบ่ายสามนาฬิกา ก็โสรจสรงคงคาอ่าองค์ ทรงเครื่องประดับสรรเสร็จ แล้วเสด็จย่างเยื้องยูรหงส์ ออกยังพระโรงคัลบรรจง นั่งลงบนบัลลังก์รูจี ยาสาบังคมบรมนาถ เบิกทูตถือราชสารศรี จึงดำ รัสตรัสสั่งไปทันที ให้เสนีนำ แขกเมืองมา นอกจากนี้ยังสะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อเรื่องโชคชะตา การ เชื่อเรื่องคำ ทำ นาย ดังที่ท้าวกะหมังกุหนิงให้โหรมาทำ นาย ก่อนจะยกทัพไปเมืองดาหา โหรก็ทำ นายว่า บัดนั้น พระโหราราชครูผู้ใหญ่ รับรสพจนารถภูวไนย คลี่ตำ รับขับไล่ไปมา เทียบดูดวงชะตาพระทรงยศ กับโอรสถึงฆาตชันษา ทั้งชั้นโชคโยคยามยาตรา พระเครา ะห์ขัดฤกษ์พาสารพัน

คุณค่าด้านแนวคิดและคติชีวิต สะท้อนภาพชีวิตของบรรพบุรุษ การแบ่งชนชั้นวรรณะ เช่น การไม่ยอมไป เกลือกกลั้วกับวงศ์ตระกูลอื่นนอกจากวงศ์เท วาด้วยกัน ทำ ให้เกิดการแต่งงานระหว่างพี่ น้องสายเลือดเดียวกัน ไม่มีสิทธิ์เลือกคู่ครองด้วยตนเอง ต้องปฏิบัต ตามความพอใจของผู้ใหญ่ สภาพความเป็นอยู่ร่มเย็นเป็นสุข มีการละ เล่นต่าง ๆ มากมาย มีความเชื่อทางไสยศาสตร์ เช่น การแก้บน การใช้เครื่องรางของขลัง การดูฤกษ์ยาม ด้านกุศโลบายการเมือง มีการรวบรวมเมือง ที่อ่อนแอกว่า เข้ามา เป็นเมืองบริวาร ความเข้า ใจธรรมชาติมนุษย์ ธรรมชาติในเรื่องความรักของคนวัยหนุ่ม สาว มักขาดความยั้งคิด เอาแต่ใจตนเอง เป็นใหญ่ ไม่คำ นึงถึงความทุกข์ใจของพ่อแม่ ธรรมชาติของอารมณ์โกรธ มักทำ ให้วู่วาม ตัดสินใจผิดพลาดอันจะก่อให้เกิดปัญหาตาม มาภายหลังได้

ข้อคิดที่ได้จาก เรื่องอิเหนา ๑. การเอาแต่ใจตนเอง อยากได้อะไรเป็นต้องได้ การไม่รู้จักระงับความอยากของตน หรือพอใจในสิ่งที่ตนมีแล้ว ซึ่ง การกระทำ เช่นนี้ทำ ให้เกิดปัญหามากมายตามมา และคนอื่นๆ ก็ พลอยเดือดร้อนไปด้วย ดังเช่นในตอนที่อิเหนา ได้เห็นนางบุษบา แล้วเกิดหลงรัก อยากได้มา เป็นมเหสีของตน กระนั้นแล้ว อิเหนา จึงหาอุบายแย่งชิงนางบุษบา แม้ว่านางจะถูกยกให้จรกาแล้วก็ตาม ๒. การใช้อารมณ์ ในชีวิตของมนุษย์ทุกคนนั้น ย่อมต้อง ประสบพบกับเรื่องที่ทำ ให้เรา โมโห หรือ ทำ ให้อารมณ์ไม่ดี ซึ่งเมื่อเป็นดังนั้น เรา ควรจะต้องรู้จักควบคุมตนเอง เพรา ะเมื่อ เวลา เรา โมโห เราจะขาดสติยั้งคิด เราอาจ ทำ อะไรตามใจตัวเองซึ่งอาจผิดพลาด และ พลอยทำ ให้เกิดปัญหาตามมาอีก ๓. การใช้กำ ลังในการแก้ปัญหา เวลาที่เรามีปัญหา เราควรจะใช้เหตุผลในการแก้การปัญหานั้น ซึ่งถ้า เรา ใช้กำ ลังในการแก้ปัญหา นั้นเป็นการกระทำ ที่ไม่ถูกต้อง ซึ่งอาจจะทำ ให้เกิดผลเสียตามมา และอาจเป็นการทำ ให้ผู้อื่น เดือดร้อนไปด้วย

๔. การไม่รู้จักประมาณตนเอง เราควรรู้จักประมาณตนเองบ้าง พอใจ ในสิ่งที่ตนมี เราควรเอา ใจเขามา ใส่ใจ เรา คำ นึงถึงความรู้สึกของคนอื่นด้วย ถ้า เรารู้จักประมาณตนเองก็จะทำ ให้เรา สามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีความสุข ซึ่งถ้า เรา ไม่รู้จักประมาณตนเอง ก็อาจทำ ให้ เรา ไม่มีความสุข เพรา ะไม่เคยสมหวังใน ชีวิต ๕. การทำ อะไรโดยไม่ยั้งคิด การจะทำ อะไรลงไป เราควรจะคิด ทบทวนหรือ ชั่งใจเสียก่อนว่า เป็นการ กระทำ ที่ถูกต้องหรือไม่ ทำ แล้วเกิดผล อะไรบ้าง เมื่อเรารู้จักคิดทบทวนก่อน จะกระทำ อะไรนั้น จะทำ ให้เราสามารถ ลดการเกิดปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้น หรือ สามารถแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นได้ทัน ท่วงที

บรรณานุกรม รัสมี โทอุตทา . (2554) . อิเหนา ตอน ศึกกะหมังกะ หนิง. สืบค้น 12 ธันวาคม 2566, จาก https ://www.gotoknow.org/pos t s /4307 11 ศรีสวาสดิ์ บุนนาคและวิมลลักษณ์ ทองพยงค์. (2553) . ตัวละครเรื่องอิเหนา ตอนศึกกะหมังกุหนิง. สืบค้น 12 ธันวาคม 2566, จาก https ://www.thaigoodview.com/knowledge /2663 สุภัค มหาวรากร. (มปป) . บทละครเรื่อง อิเหนา 2. สืบค้น 12 ธันวาคม 2566, จาก https ://www. sac.or .th/databases /thailitdi r สุภาวดี สุขแก้ว. (มปป) . วิเครา ะห์คุณค่าจากบท ละคร. สืบค้น 13 มกราคม 2567 , จาก http:// supawadee127222560.blogspot.com