Buku Teks Fizik Tingkatan 4 KSSM

KEMENTERIAN
PENDIDIKAN
MALAYSIA

RUKUN NEGARA

Bahawasanya Negara Kita Malaysia
mendukung cita-cita hendak;

Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan
seluruh masyarakatnya;

Memelihara satu cara hidup demokrasi;

Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara
akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;

Menjamin satu cara yang liberal terhadap
tradisi-tradisi kebudayaannya yang kaya dan pelbagai corak;

Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan
sains dan teknologi moden;

MAKA KAMI, rakyat Malaysia,
berikrar akan menumpukan

seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut
berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut:

KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN
KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA

KELUHURAN PERLEMBAGAAN
KEDAULATAN UNDANG-UNDANG
KESOPANAN DAN KESUSILAAN

(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH

Penulis

Chia Song Choy
Koay Kheng Chuan
Dr. Ooi Hean Beng
Mohd Khairul Anuar bin Md Mustafa
Rema Ragavan

Editor

Kanageaswarry Thangarajan

Pereka Bentuk

Paing Joon Nyong

Ilustrator

Asmadi bin Abdullah

PUSTAKA SARJANA SDN BHD
2019

Pendahuluan v

TEMA 1 ASAS FIZIK 1
Bab 1 Pengukuran
2
1.1 Kuantiti Fizik 4
1.2 Penyiasatan Saintifik 10
Penilaian Prestasi 18

TEMA 2 MEKANIK NEWTON 23

Bab 2 Daya dan Gerakan I 24
26
37
2.1 Gerakan Linear 46
2.2 Graf Gerakan Linear 52
2.3 Gerakan Jatuh Bebas 58
2.4 Inersia 64
2.5 Momentum 67
2.6 Daya 70
2.7 Impuls dan Daya Impuls 73
2.8 Berat
Penilaian Prestasi 76
78
96
103
Bab 3 Kegravitian 112

3.1 Hukum Kegravitian Semesta Newton
3.2 Hukum Kepler
3.3 Satelit Buatan Manusia
Penilaian Prestasi

iii

TEMA 3 HABA 117



Bab 4 Haba 118

120
4.1 Keseimbangan Terma 125
4.2 Muatan Haba Tentu 137
4.3 Haba Pendam Tentu 148
4.4 Hukum Gas 165
Penilaian Prestasi



TEMA 4 GELOMBANG, CAHAYA DAN OPTIK 169


Bab 5 Gelombang 170

172
5.1 Asas Gelombang 184
5.2 Pelembapan dan Resonans 188
5.3 Pantulan Gelombang 194
5.4 Pembiasan Gelombang 202
5.5 Pembelauan Gelombang 210
5.6 Interferens Gelombang 220
5.7 Gelombang Elektromagnet

Penilaian Prestasi 225



Bab 6 Cahaya dan Optik 230


6.1 Pembiasan Cahaya 232
6.2 Pantulan Dalam Penuh 242
6.3 Pembentukan Imej oleh Kanta 251
6.4 Formula Kanta Nipis 259
6.5 Peralatan Optik 263
6.6 Pembentukan Imej oleh Cermin Sfera 270
Penilaian Prestasi 278

Jawapan 283
Glosari 287
Rujukan 289
Indeks 290

iv

Buku Teks Fizik Tingkatan 4 Kurikulum Standard Sekolah Menengah (KSSM) ini ditulis berdasarkan
Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) Fizik Tingkatan 4 yang disediakan oleh
Kementerian Pendidikan Malaysia. Bagi menjayakan pelaksanaan KSSM dan memenuhi keperluan
DSKP, buku ini ditulis berasaskan tiga domain, iaitu pengetahuan, kemahiran dan nilai. Buku
ini dilengkapi dengan pelbagai ciri-ciri istimewa yang memberi penekanan terhadap penerapan
Sains, Teknologi, Kejuruteraan dan Matematik (STEM), kemahiran berfikir, kemahiran saintifik
dan pemikiran komputasional (PK) supaya murid dapat menguasai kemahiran yang diperlukan
pada abad ke-21 dan menjadi individu yang fikrah sains. Ciri-ciri istimewa dalam buku ini adalah
seperti berikut:

Imbas QR code pada kulit buku Aktiviti Pembelajaran Abad ke-21 (PAK-21)
untuk mendapatkan Pelbagai aktiviti yang menekankan pembelajaran
(a) Huraian tema buku berpusatkan murid dan berunsur Kemahiran
(b) Biodata penulis Berfikir Aras Tinggi (KBAT)
(c) Maklumat dan fakta yang
Standard Pembelajaran 1.1.1
dikemaskini (sekiranya ada) Menunjukkan Standard Pembelajaran pada setiap halaman.

STEM STEM Pemikiran Komputasional
Aktiviti yang melibatkan pembelajaran berasaskan projek Aktiviti yang melibatkan:
melalui pendekatan STEM (Sains, Teknologi, Kejuruteraan • Leraian (Decomposition)
dan Matematik). Pendekatan STEM ialah pengajaran • Pengecaman corak (Pattern Recognition)
dan pembelajaran yang mengaplikasikan pengetahuan, • Peniskalaan (Abstraction)
kemahiran dan nilai STEM. • Algoritma (Algorithms)
• Pemikiran Logik (Logical Reasoning)
Kemahiran Abad ke-21 • Penilaian (Evaluation)
Aktiviti yang melibatkan:
• Kemahiran berfikir dan menyelesaikan masalah KBMM Alat berfikir
• Kemahiran interpersonal dan arah kendiri KIAK Penggunaan pelbagai alat berfikir seperti alat lembaran
• Kemahiran maklumat dan komunikasi KMK pengurusan grafik, peta minda dan peta pemikiran adalah
untuk membantu murid menguasai kemahiran berfikir.

Malaysiaku Aktiviti
KEBANGGAANKU Terdiri daripada aktiviti:
Maklumat mengenai elemen patriotik, budaya atau
pencapaian masyarakat Malaysia

Sudut Merentas Kurikulum Perbincangan Projek Kendiri
Maklumat elemen merentas kurikulum yang berkaitan
dengan sesuatu topik

iNtegrasi iNtegrasi Multimedia Perkongsian Penyelesaian
maklumat masalah
BAHASA SEJARAH

iNFO Simulasi Pembacaan Eksperimen
KERJAYA aktif

Maklumat mengenai kerjaya yang berkaitan dengan
bidang fizik

v

INBFOestari Nota ringkas untuk memudahkan
pemahaman murid

Maklumat mengenai aplikasi sains dan teknologi yang Aktiviti ringkas yang boleh dijalankan
memanfaatkan masyarakat oleh murid

Maklumat tambahan yang menarik berkaitan dengan Imbas QR code untuk mendapatkan maklumat
sesuatu topik tambahan daripada laman sesawang.

Rantaian Konsep Latihan Formatif

Rumusan ringkas pada akhir setiap bab dalam bentuk Soalan-soalan untuk menguji kefahaman murid pada
peta konsep akhir setiap subtopik

Imbas QR code untuk menjawab kuiz interaktif yang REFLEKSI KENDIRI
ringkas di akhir setiap bab.
Menilai tahap penguasaan murid mengenai bab yang
Soalan KBAT yang menguji keupayaan murid telah dipelajari
dalam mengaplikasikan pengetahuan, kemahiran
dan nilai dalam membuat penaakulan dan Sudut Pengayaan
refleksi bagi menyelesaikan masalah, Latihan pengayaan dengan soalan-soalan KBAT aras 5
membuat keputusan, berinovasi serta (Menilai) dan aras 6 (Mencipta).
berupaya mencipta sesuatu.
Penilaian Prestasi
Soalan-soalan berbentuk KBAR dan KBAT pelbagai
aras adalah untuk menguji kefahaman murid pada
akhir setiap bab.

Panduan Mengimbas AR (Augmented Reality) Daya Memusat dalam Sistem Gerakan Satelit dan Planet
untuk Animasi Tiga Dimensi yang Interaktif Rajah 3.13 menunjukkan tiga kedudukan bagi sebuah satelit yang sedang mengorbit Bumi
dengan laju seragam. Perhatikan arah halaju satelit di setiap kedudukan satelit itu.
Imbas QR code di
sebelah untuk memuat Arah halaju
turun aplikasi.
Bumi

Arah halaju

Gunakan aplikasi yang dimuat turun dan Arah halaju
imbas QR code di sebelah untuk memuat
turun AR Buku Teks. Rajah 3.13 Satelit membuat gerakan membulat IINNBBFFOOeessttaarrii
Jasad yang sedang membuat gerakan membulat sentiasa
Seterusnya, gunakan aplikasi tersebut untuk mengalami perubahan arah gerakan walaupun lajunya tetap.
mengimbas halaman yang mempunyai ikon Oleh itu, halaju jasad adalah berbeza. Dalam Bab 2, anda telah Apabila suatu jasad bergerak
AR (halaman 88, 91 dan 256).
vi mempelajari bahawa suatu daya diperlukan untuk mengubah dalam bulatan dan laju

arah gerakan jasad. Apakah daya yang bertindak ke atas jasad seragam, jasad tersebut

yang sedang membuat gerakan membulat? dikatakan melakukan gerakan
membulat seragam.

88 3.1.5

Halaman 88

NO SIRI BUKU: 0112 Penerbitan buku teks ini melibatkan kerjasama banyak
KPM 2019 ISBN 978-967-5332-40-1 pihak. Sekalung penghargaan dan terima kasih ditujukan
Cetakan Pertama 2019 kepada semua pihak yang terlibat:
© Kementerian Pendidikan Malaysia
Hak cipta terpelihara. Mana-mana bahan • Jawatankuasa Penambahbaikan Pruf Muka Surat,
dalam buku ini tidak dibenarkan diterbitkan Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan,
semula, disimpan dalam cara yang boleh Kementerian Pendidikan Malaysia.
dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan
dalam sebarang bentuk atau cara, baik • Jawatankuasa Penyemakan Pembetulan Pruf Muka
dengan cara bahan elektronik, mekanik, Surat, Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan,
penggambaran semula mahupun dengan Kementerian Pendidikan Malaysia.
cara perakaman tanpa kebenaran terlebih
dahulu daripada Ketua Pengarah Pelajaran • Jawatankuasa Penyemakan Naskhah Sedia Kamera,
Malaysia, Kementerian Pendidikan Malaysia. Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan,
Perundingan tertakluk kepada perkiraan Kementerian Pendidikan Malaysia.
royalti atau honorarium.
Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan • Pegawai-pegawai Bahagian Sumber dan Teknologi
Malaysia oleh: Pendidikan dan Bahagian Pembangunan Kurikulum
Pustaka Sarjana Sdn. Bhd. (259247–M) Kementerian Pendidikan Malaysia.
No. 22–02, Jalan Molek 1/10,
Taman Molek, • Sekolah Menengah Kebangsaan Tun Fatimah,
81100 Johor Bahru, Johor Bahru.
Johor Darul Takzim. • MEASAT Satellite Systems.
Tel: 07-3510798
Faks: 07-3510798
Laman sesawang: www.pustakasarjanasb.com
Reka letak dan atur huruf oleh:
Pustaka Sarjana Sdn. Bhd. (259247–M)
Muka Taip Teks: Minion Pro
Saiz Taip Teks: 11 poin
Dicetak oleh:
World Line Marketing Sdn. Bhd. (1115599–K)
Lot 12, Jalan CJ 1/16,
Kawasan Perindustrian Cheras Jaya,
43200 Cheras,
Selangor Darul Ehsan.