Sains Tingkatan 5

CONTOHKhas untuk guru sahaja

Dengan setiap pembelian buku, guru boleh
dapatkan salinan lembut (softcopy) dalam
bentuk PDF untuk memudahkan proses
pengajaran dan pembelajaran di rumah (home-
based learning).

Sekiranya guru memerlukan PDF, sila
hubungi Bahagian Penjualan dan Pemasaran
Cemerlang Publications Sdn. Bhd. di talian:

03-89592001
03-89593001
016-3324137

Panduan Penggunaan Buku

Bab Bab disusun mengikut topik dan unit di dalam buku teks.
Tema disusun mengikut bidang pembelajaran.
1
Bab disusun mengikut subtopik di dalam buku teks.
Tema Petunjuk rujukan muka surat untuk memudahkan guru dan
murid membuat rujukan.
1.1
CONTOH
Standard pembelajaran disediakan berdasarkan Dokumen
Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) Sains Tingkatan 5 bagi
membantu guru membuat rujukan dan merekodkan butiran pengajaran.

TP1

Tahap penguasaan murid dilabelkan dari TP1 hingga TP6.

Soalan yang menguji kemahiran berfikir murid bagi
menyelesaikan masalah, membuat keputusan dan mencipta sesuatu.

• Eksperimen wajib yang perlu dilakukan oleh murid secara berkumpulan.
• Eksperimen tambahan boleh diakses melalui kod QR yang disediakan.

Disediakan pada akhir setiap bab dan menepati format SPM terkini.

Disediakan bagi menyediakan murid untuk menghadapi peperiksaan Nota
dan diolah berdasarkan format SPM terkini. Padat

• Soalan KBAT tambahan yang boleh menguji dan merangsang kemahiran
berfikir murid.

• Boleh diakses melalui kod QR yang disediakan.

• Menekankan pembelajaran berpusatkan murid dan berteraskan
elemen komunikasi, kolaboratif, pemikiran kritis dan kreatif serta
nilai murni dan etika.

• Boleh diakses melalui kod QR yang disediakan.

• Nota yang dapat membantu murid untuk mengulang kaji pelajaran sebelum
menghadapi peperiksaan.

• Boleh diakses melalui kod QR yang disediakan.

ii
ii

Kandungan
Nota

Jadual Rekod Pentaksiran Murid..........................................................................................iv

Format Instrumen Peperiksaan SPM Mulai ....................................................................vi
Tahun 2021 Sains (1511)

Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup

Maintenance and Continuity of Life
CONTOHTema 1

Bab 1 Mikroorganisma..........................................................................................................................1
Microorganisms

Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan ........................................................................................... 19
Nutrition and Food Technology

Bab 3 Kelestarian Alam Sekitar....................................................................................................... 40
Sustainability of the Environment

Tema 2 Penerokaan Unsur dalam Alam

Exploration of Elements in Nature

Bab 4 Kadar Tindak Balas.................................................................................................................. 51
Rate of Reaction

Bab 5 Sebatian Karbon ..................................................................................................................... 65
Carbon Compounds

Bab 6 Elektrokimia............................................................................................................................. 80
Electrochemistry

Tema 3 Tenaga dan Kelestarian Hidup

Energy and Sustainability of Life

Bab 7 Cahaya dan Optik..................................................................................................................... 92
Light and Optics

Bab 8 Daya dan Tekanan.................................................................................................................. 105
Force and Pressure

Tema 4 Penerokaan Bumi dan Angkasa Lepas

Earth and Space Exploration

Bab 9 Teknologi Angkasa Lepas..................................................................................................... 118
Space Technology

Penilaian Akhir Tahun...............................................................................................................128

Jawapan Semua laman sesawang dalam

buku ini boleh dicapai pada QR

iii September 2021

Jadual Rekod Pentaksiran
Murid Sains Tingkatan 5

Nota: (3) Menguasai/ (7) Belum menguasai

Bab TP Tafsiran ()/ () Tandatangan
Guru & Tarikh

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai mikroorganisma.

2 Memahami mikroorganisma dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai mikroorganisma dan dapat melaksanakan tugasan
mudah.
CONTOH
1 4 Menganalisis pengetahuan mengenai mikroorganisma dalam konteks penyelesaian masalah
mengenai kejadian atau fenomena alam.

5 Menilai pengetahuan mengenai mikroorganisma dalam konteks penyelesaian masalah dan
membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains mengenai mikroorganisma

6 dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan satu
tugasan dalam situasi baru secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/

ekonomi/ budaya masyarakat.

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai nutrisi dan teknologi
makanan.

2 Memahami nutrisi dan teknologi makanan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai nutrisi dan teknologi makanan dan dapat melaksanakan
tugasan mudah.

2 4 Menganalisis pengetahuan mengenai nutrisi dan teknologi makanan dalam konteks penyelesaian
masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.

5 Menilai pengetahuan mengenai nutrisi dan teknologi makanan dalam konteks penyelesaian
masalah dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains mengenai nutrisi dan

6 teknologi makanan dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam
melaksanakan satu tugasan dalam situasi baru secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira

nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai kelestarian alam.

2 Memahami kelestarian alam dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai kelestarian alam dan dapat melaksanakan tugasan
mudah.

3 4 Menganalisis pengetahuan mengenai kelestarian alam dalam konteks penyelesaian masalah
mengenai kejadian atau fenomena alam.

5 Menilai pengetahuan mengenai kelestarian alam dalam konteks penyelesaian masalah dan
membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains mengenai kelestarian

6 alam dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan
satu tugasan dalam situasi baru secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/

ekonomi/ budaya masyarakat.

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai kadar tindak balas.

2 Memahami kadar tindak balas dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai kadar tindak balas dan dapat melaksanakan tugasan
mudah.

4 4 Menganalisis pengetahuan mengenai kadar tindak balas dalam konteks penyelesaian masalah
mengenai kejadian atau fenomena alam.

5 Menilai pengetahuan mengenai kadar tindak balas dalam konteks penyelesaian masalah dan
membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains berkaitan kadar tindak

6 balas dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan
satu tugasan dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/

ekonomi/ budaya masyarakat.

iv

Sains Tingkatan 5 Jadual Rekod Pentaksiran Murid

Bab TP Tafsiran ()/ () Tandatangan
Guru & Tarikh

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai sebatian karbon.

2 Memahami sebatian karbon dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai sebatian karbon dan dapat melaksanakan tugasan
mudah.

5 4 Menganalisis pengetahuan mengenai sebatian karbon dalam konteks penyelesaian masalah
mengenai kejadian atau fenomena alam.

5 Menilai pengetahuan mengenai sebatian karbon dalam konteks penyelesaian masalah dan
membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains mengenai sebatian

6 karbon dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan
satu tugasan dalam situasi baru secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/
CONTOH
ekonomi/ budaya masyarakat.

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai elektrokimia.

2 Memahami elektrokimia dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai elektrokimia dan dapat melaksanakan tugasan mudah.

4 Menganalisis pengetahuan mengenai elektrokimia dalam konteks penyelesaian masalah
mengenai kejadian atau fenomena alam.
6
5 Menilai pengetahuan mengenai elektrokimia dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat
keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains mengenai elektrokimia

6 dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan satu
tugasan dalam situasi baru secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/

ekonomi/ budaya masyarakat.

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai cahaya dan optik.

2 Memahami cahaya dan optik dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai cahaya dan optik dan dapat melaksanakan tugasan
mudah.

7 4 Menganalisis pengetahuan mengenai cahaya dan optik dalam konteks penyelesaian masalah
mengenai kejadian atau fenomena alam.

5 Menilai pengetahuan mengenai cahaya dan optik dalam konteks penyelesaian masalah dan
membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains mengenai cahaya dan

6 optik dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan
satu tugasan dalam situasi baru secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/

ekonomi/ budaya masyarakat.

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai daya dan tekanan.

2 Memahami daya dan tekanan dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai daya dan tekanan dan dapat melaksanakan tugasan
mudah.

8 4 Menganalisis pengetahuan mengenai daya dan tekanan dalam konteks penyelesaian masalah
mengenai kejadian atau fenomena alam.

5 Menilai pengetahuan mengenai daya dan tekanan dalam konteks penyelesaian masalah dan
membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains mengenai daya dan

6 tekanan dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan
satu tugasan dalam situasi baru secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/

ekonomi/ budaya masyarakat.

1 Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran saintifik mengenai teknologi angkasa lepas.

2 Memahami teknologi angkasa lepas dan dapat menjelaskan kefahaman tersebut.

3 Mengaplikasikan pengetahuan mengenai teknologi angkasa lepas dan dapat melaksanakan
tugasan mudah.

9 4 Menganalisis pengetahuan mengenai teknologi angkasa lepas dalam konteks penyelesaian
masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.

5 Menilai pengetahuan mengenai teknologi angkasa lepas dalam konteks penyelesaian masalah
dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran sains mengenai teknologi

6 angkasa lepas dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam
melaksanakan satu tugasan dalam situasi baru secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira

nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.

v

Format Instrumen Peperiksaan SPM
Mulai Tahun 2021

Mata Pelajaran Sains (1511)

Bil. Perkara Kertas 1 (1511/1) Kertas 2 (1511/2)
1 Jenis Instrumen Ujian Bertulis Ujian Bertulis
2 Jenis ItemCONTOH
• Objektif Aneka Pilihan • Subjektif Berstruktur
3 Bilangan Soalan • Objektif Aneka Gabungan • Subjektif Respons Terhad dan Terbuka

4 Jumlah Markah 40 soalan Bahagian A:
(Jawab semua soalan) • 4 soalan
5 Konstruk (Jawab semua soalan)

6 Tempoh Ujian Bahagian B:
7 Cakupan Konteks • 6 soalan
8 Aras Kesukaran (Jawab semua soalan)
9 Kaedah Penskoran
10 Alat Tambahan Bahagian C:
• 1 soalan 10 markah
• 2 soalan 12 markah
(Jawab satu soalan)

40 markah Bahagian A – 20 markah
Bahagian B – 38 markah
Bahagian C – 22 markah
Jumlah: 80 markah

• Mengingat • Kemahiran saintifik
• Memahami • Mengingat
• Mengaplikasi • Memahami
• Menganalisis • Mengaplikasi
• Menganalisis
• Menilai
• Mencipta

1 jam 15 minit 2 jam 30 minit

Standard kandungan dan standard pembelajaran dalam Dokumen Standard
Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) KSSM
(Tingkatan 4 dan 5)

Rendah : Sederhana : Tinggi
5:3:2

Dikotomus Analitik

Kalkulator saintifik

vi

Bab 1 Mikroorganisma

Microorganisms

Tema 1 Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup

1.1 Dunia Mikroorganisma Buku Teks m/s 4 – 27
World of Microorganisms Pengelasan

S.P: 1.1.1 – 1.1.3 Info Digital Info Digital mikroorganisma
1.1 (Bhgn 1) 1.1 (Bhgn 2)

1 Rajah berikut menunjukkan mikroorganisma yang terdapat di persekitaran kita.
The following diagrams show the microorganisms found in our environment.
CONTOH
PAK-21
PQRS

(a) Namakan kumpulan mikroorganisma tersebut. TP1
Name the group of the microorganisms.
P: Fungi/ Fungi
Q: Alga/ Algae
R: Bakteria/ Bacteria
S: Virus/ Viruses

(b) Padankan mikroorganisma berikut dengan cara pembiakannya. TP3
Match the following microorganisms with their methods of reproduction.

Mikroorganisma Cara pembiakan
Microorganism Method of reproduction
P
Q Pembentukan spora
R Spore formation
S
Menjangkiti sel perumah
Infecting the cells of its host

Belahan dedua
Binary fission

Konjugasi
Conjugation

(c) Tandakan () pada pernyataan yang betul dan () pada pernyataan yang salah. TP2
Mark (✓) for the correct statements and (7) for the incorrect statements.

(i) Mikroorganisma P boleh melakukan proses fotosintesis 
Microorganism P can carry out photosynthesis process 

(ii) Mikroorganisma Q boleh membuat makanannya sendiri 
Microorganism Q can make its own food

(iii) Mikroorganisma R merupakan mikroorganisma yang paling seni
Microorganism R is the tinest microorganism

(iv) Mikroorganisma S hanya boleh membiak di dalam sel perumah
Microorganism S can only reproduce in the host cells

1

Sains Tingkatan 5 Bab 1

Eksperimen 1.1 TP4

Eksperimen 1.1 Tajuk/ Title: Zon KBAT
Kewujudan mikroorganisma dalam alam sekitar.
The presence of microorganisms in the environment.

Tujuan/ Aim:
Membandingkan pertumbuhan bakteria pada agar-agar nutrien steril yang dicoret dengan:
To compare the growth of bacteria on sterile nutrient agar that has been streaked with:
(a) jari tangan yang tidak dibasuh
unwashed fingers
(b) jari tangan setelah dibasuh dengan air sahaja
fingers that have been washed with water only
(c) jari tangan setelah dibasuh dengan sabun dan air
fingers that have been washed with soap and water
CONTOH
Pernyataan masalah/ Problem statement:

Bagaimanakah tahap kebersihan jari tangan yang mencoret permukaan agar-agar nutrien steril

mempengaruhi kadar pertumbuhan bakteria pada permukaan agar-agar nutrien steril tersebut?
How does the cleanliness level of the fingers which streak the surface of the sterile nutrient agar affect the rate of
bacterial growth on the surface of the sterile nutrient agar?

Hipotesis/ Hypothesis:
Apabila tahap kebersihan jari tangan yang mencoret permukaan agar-agar nutrien steril bertambah,

pertumbuhan bakteria pada permukaan agar-agar nutrien steril itu akan berkurang.

Pemboleh ubah/ Variables:
(a) Pemboleh ubah dimanipulasikan/ Manipulated variable:

Kebersihan jari tangan yang mencoret permukaan agar-agar nutrien steril

(b) Pemboleh ubah bergerak balas/ Responding variable:
Bilangan koloni bakteria pada agar-agar nutrien steril

(c) Pemboleh ubah dimalarkan/ Constant variables:
Suhu persekitaran/ Isi padu agar-agar nutrien/ Jenis agar-agar nutrien

Bahan dan radas/ Materials and apparatus:

Agar-agar nutrien steril, piring Petri steril bersama penutup, picagari, pen penanda dan pita selofan.
Sterile nutrient agar, sterile Petri dishes with lids, syringe, marker pen and cellophane tape.

Prosedur/ Procedure:

Agar-agar nutrien steril
Sterile nutrient agar

A BC
Jari tangan yang tidak dibasuh Jari tangan yang dibasuh dengan air sahaja Jari tangan yang dibasuh dengan sabun dan air
Unwashed fingers
Fingers that have been washed with water only Fingers that have been washed with soap and water

2

Sains Tingkatan 5 Bab 1

1 Sediakan susunan radas seperti yang ditunjukkan dalam rajah.
Set up the apparatus as shown in the diagrams.

2 Buka sedikit penutup piring Petri A dan sentuhnya dengan menggunakan jari tangan yang tidak dibasuh.
Slightly open the lid of Petri dish A and touch it with unwashed fingers.

3 Buka sedikit penutup piring Petri B dan sentuhnya dengan menggunakan jari tangan yang telah dibasuh
dengan air.
Slightly open the lid of Petri dish B and touch it with fingers that have been washed with water.

4 Buka sedikit penutup piring Petri C dan sentuhnya dengan menggunakan jari tangan yang telah dibasuh
dengan sabun dan air.
Slightly open the lid of petri dish C and touch it with fingers that have been washed with soap and water.

5 Tutup kesemua piring Petri tersebut dan lekatkannya dengan menggunakan pita selofan. Telangkupkan
setiap piring Petri tersebut.

Cover all the Petri dishes and seal them with the cellophane tape. Invert each of the Petri dishes.

6 Simpan ketiga-tiga piring Petri pada suhu bilik selama tiga hari di dalam almari gelap.
Keep all the three Petri dishes at room temperature for three days in a dark cupboard.

7 Perhatikan pertumbuhan bakteria di dalam setiap piring Petri pada akhir eksperimen.
Observe the bacterial growth in each Petri dish at the end of the experiment.
CONTOH
Pemerhatian/ Observation:

Piring Petri Keadaan tangan Pertumbuhan bakteria
Petri dish Hand condition Bacterial growth

(a) Terdapat tompok-tompok hitam terbentuk pada

A Jari tangan yang tidak dibasuh permukaan agar-agar nutrien
Unwashed fingers There are black spots formed on the surface of agar

nutrient

Jari tangan yang dibasuh (b) Terdapat tompok-tompok hitam terbentuk pada

B dengan air sahaja permukaan agar-agar nutrien
Fingers that have been washed There are black spots formed on the surface of agar

with water only nutrient

Jari tangan yang dibasuh dengan (c) Tiada tompok-tompok hitam terbentuk pada

C sabun dan air permukaan agar-agar nutrien
Fingers that have been washed There are no black spots formed on the surface of agar

with soap and water nutrient

Analisis/ Analysis:
1 Mengapakah agar-agar nutrien dan piring Petri disteril? TP3
Why are the nutrient agar and Petri dishes sterilised?

Membunuh bakteria di dalam agar-agar nutrien dan piring Petri/ Kills bacteria in the nutrient agar and Petri dishes

2 Piring Petri yang manakah mempunyai bilangan koloni bakteria yang paling banyak? TP4
Which Petri dish has the highest number of bacterial colonies?

Piring Petri A/ Petri dish A

3

Sains Tingkatan 5 Bab 1

3 Piring Petri yang manakah mempunyai bilangan koloni bakteria yang paling sedikit? TP4
Which Petri dish has the lowest number of bacterial colonies?

Piring Petri C/ Petri dish C

4 Mengapakah piring Petri tersebut ditutup dan penutupnya dilekatkan dengan pita selofan? TP2
Why are the Petri dishes covered and the lids are sealed with cellophane tape?

Menghalang mikroorganisma lain daripada masuk/ Prevents other microorganisms from entering

5 Mengapakah piring Petri tersebut ditelangkupkan? TP2
Why are the Petri dishes inverted?

Mengelakkan air yang terkondensasi daripada jatuh ke permukaan agar-agar nutrien yang akan
mempengaruhi pertumbuhan bakteria pada permukaan agar-agar nutrien./ Prevents condensed water

from dripping onto the surface of nutrient agar which will affect the growth of bacteria on the surface of nutrient agar.

6 Apakah tujuan meletakkan piring Petri tersebut di dalam almari gelap? TP2
What is the purpose of placing the Petri dishes in a dark cupboard?

Mengelakkan cahaya terutama cahaya matahari yang akan merencatkan pertumbuhan bakteria.
To keep out light especially sunlight which retards the growth of bacteria.

Kesimpulan/ Conclusion:
Jari tangan yang dibasuh dengan sabun dapat merencatkan pertumbuhan mikroorganisma manakala jari
tangan yang tidak dibasuh akan menggalakkan pertumbuhan mikroorganisma./ Fingers that have been washed
with soap can inhibit the growth of microorganisms, while unwashed fingers will promote the growth of
microorganisms.
CONTOH
2 Satu eksperimen telah dijalankan untuk mengkaji pertumbuhan bakteria pada agar-agar nutrien steril
dengan menggunakan sampel yang diambil daripada sumber yang berbeza.

An experiment was conducted to study the growth of bacteria on the sterile nutrient agar using the samples taken
from different sources.

Tulis YA sekiranya terdapat pertumbuhan bakteria dan TIDAK sekiranya tiada pertumbuhan bakteria.
Write YES if there is bacterial growth and NO if there is no bacterial growth. TP2

Sampel Pertumbuhan bakteria
Sample Growth of bacteria

(a) Jari tangan yang telah dicuci dengan air sahaja YA/ YES
Fingers that have been washed with water only

(b) Jari tangan yang telah dicuci dengan sabun dan air TIDAK/ NO
Fingers that have been washed with soap and water

(c) Jari tangan yang tidak dibasuh YA/ YES
Unwashed fingers

(d) Rod kaca yang telah dicuci dengan alkohol TIDAK/ NO
Glass rod which has been washed with alcohol

(e) Picagari yang telah disteril dengan menggunakan autoklaf TIDAK/ NO
Syringe which has been sterilised using autoclave

4

Sains Tingkatan 5 Bab 1

Eksperimen 1.2 TP4

Tajuk/ Title:
Kesan cahaya terhadap pertumbuhan mikroorganisma.
The effect of light on the growth of microorganisms.

Tujuan/ Aim:
Mengkaji kesan cahaya terhadap pertumbuhan Bacillus sp.
To study the effect of light on the growth of Bacillus sp.

Pernyataan masalah/ Problem statement:
Apakah kesan cahaya terhadap pertumbuhan Bacillus sp.?
What is the effect of light on the growth of Bacillus sp.?

Hipotesis/ Hypothesis:
Cahaya merencatkan pertumbuhan Bacillus sp../ Light retards the growth of Bacillus sp..
CONTOH Zon KBAT
Eksperimen 1.2
Pemboleh ubah/ Variables:
(a) Pemboleh ubah dimanipulasikan/ Manipulated variable:

Kehadiran cahaya/ Presence of light

(b) Pemboleh ubah bergerak balas/ Responding variable:
Bilangan koloni Bacillus sp./ Pertumbuhan bakteria/ Number of colonies of Bacillus sp./ The growth of bacteria

(c) Pemboleh ubah dimalarkan/ Constant variables:
Isi padu larutan kultur Bacillus sp. dan suhu persekitaran/ Volume of Bacillus sp. culture solution and surrounding
temperature

Bahan dan radas/ Materials and apparatus:
Agar-agar nutrien steril, larutan kultur bakteria Bacillus sp., piring Petri steril bersama penutup, picagari,
pita selofan dan lampu.
Sterile nutrient agar, Bacillus sp. culture solution, sterile Petri dishes with lids, syringe, cellophane tape and lamp.

Prosedur/ Procedure:

Almari gelap
Dark cupboard

Lampu
Lamp

Piring Petri steril
Sterile Petri dish

Agar-agar nutrien steril + Larutan B
A kultur bakteria Bacillus sp.

Sterile nutrient agar + Bacillus sp. culture solution

1 Sediakan susunan radas seperti yang ditunjukkan dalam rajah di atas.
Set up the apparatus as shown in the above diagrams.

2 Masukkan 6 cm3 agar-agar nutrien steril dan 1 cm3 larutan kultur bakteria Bacillus sp. ke dalam dua
piring Petri.

Put 6 cm3 of sterile nutrient agar and 1 cm3 of Bacillus sp. culture solution into two Petri dishes.

3 Tutup kedua-dua piring Petri dan lekatkan penutupnya dengan menggunakan pita selofan.
Cover both Petri dishes and seal the lids with the cellophane tape.

5

Sains Tingkatan 5 Bab 1

4 Telangkupkan piring Petri A dan letakkannya di dalam almari gelap.
Invert Petri dish A and place it in a dark cupboard.

5 Telangkupkan piring Petri B dan letakkannya di bawah cahaya lampu.
Invert Petri dish B and place it under the light of a lamp.

6 Biarkan piring Petri A dan B selama tiga hari.
Leave the Petri dishes A and B for three days.

7 Perhatikan pertumbuhan bakteria di dalam setiap piring Petri pada akhir eksperimen.
Observe the bacterial growth in each Petri dish at the end of the experiment.

Pemerhatian/ Observation:
CONTOH
Piring Petri Kehadiran cahaya Pertumbuhan bakteria
Petri dish Presence of light Bacterial growth

(a) Terdapat tompok-tompok hitam terbentuk pada

A Tiada permukaan agar-agar nutrien
Absent There are black spots formed on the surface of nutrient

agar

(b) Tiada tompok-tompok hitam terbentuk pada

B Hadir permukaan agar-agar nutrien
Present There are no black spots formed on the surface of

nutrient agar

Analisis/ Analysis:

1 Mengapakah piring Petri B tidak diletakkan di bawah cahaya matahari? TP3
Why is Petri dish B not placed under direct sunlight?

Haba daripada cahaya matahari akan membunuh Bacillus sp. dan mempengaruhi keputusan eksperimen.

Heat from sunlight will kill Bacillus sp. and affect the result of the experiment.

Kesimpulan/ Conclusion:
Cahaya merencatkan pertumbuhan Bacillus sp..

Light retards the growth of Bacillus sp..

3 (a) Nyatakan keadaan yang membolehkan pertumbuhan bakteria berlaku dengan cepat dalam jadual
di bawah berdasarkan faktor yang diberi. TP4

State the conditions that allow the bacterial growth to occur rapidly in the table below based on the given

factors.

Faktor Keadaan yang mempercepatkan pertumbuhan bakteria
Factor Condition that speeds up the growth of bacteria

(i) Suhu 37°C
Temperature
Keadaan gelap
(ii) Cahaya Dark condition
Light Kehadiran nutrien yang mencukupi
Presence of sufficient nutrients
(iii) Nutrien
Nutrient pH 7

(iv) Nilai pH
pH value

6

Sains Tingkatan 5 Bab 1

(b) Satu eksperimen dijalankan untuk mengkaji faktor-faktor yang mempengaruhi pertumbuhan

bakteria. Bubur nutrien dan kultur bakteria dimasukkan ke dalam keempat-empat tabung uji.
An experiment was conducted to study the factors that affect the growth of bacteria. The nutrient broth and

bacterial culture were added into the four test tubes.
Tandakan (✓) untuk rajah yang menunjukkan pertumbuhan bakteria yang pesat. TP4
Mark (✓) for the diagrams that show rapid growth of bacteria.

(i) (ii) (iii) (iv)

CONTOHDitambah dengan Ditambah dengan asid Diletakkan pada Diletakkan pada
air suling Added with acid suhu 37°C
suhu 100°C
Added with distilled Placed at 37°C Placed at 100°C
water



1.2 Mikroorganisma Berfaedah Buku Teks m/s 28 – 32
Useful Microorganisms

S.P: 1.2.1 – 1.2.2 Info Digital 1.2

1 (a) Padankan mikroorganisma berikut dengan peranannya dalam pelbagai bidang. TP3
Match the following microorganisms with their roles in various fields.

Mikroorganisma Peranan
Microorganism Role

Nitrobacter sp. Digunakan sebagai vaksin untuk mencegah
cirit-birit dan muntah dalam kalangan kanak-
Yis kanak
Yeast Used as vaccine to prevent diarrhoea and vomit
among young children

Digunakan untuk membuat penisilin
Used to make penicillin

Rotavirus Digunakan untuk menghasilkan insulin
Rotavirus manusia melalui teknologi rekombinan DNA
Used to produce human insulin from recombinant
Penicillium DNA technology
chrysogenum
Menukarkan nitrit kepada nitrat
Converts nitrites to nitrates

Bifidobacterium Digunakan dalam penghasilan alkohol dan
animalis
pembuatan roti
Used in the production of alcohol and making of
bread

E. coli Bertindak ke atas susu untuk menghasilkan

yogurt
Acts on milk to produce yoghurt

7

Sains Tingkatan 5 Bab 1

(b) Gariskan jawapan yang betul. TP2
Underline the correct answer.

(i) (Protozoa / Alga) terdapat dalam usus anai-anai untuk menghasilkan enzim selulase bagi

mencernakan selulosa kepada glukosa.
(Protozoa / Algae) are found in the intestines of termites to produce cellulase enzyme to digest cellulose
into glucose.

(ii) (Fungi / Bakteria) menyingkirkan lemak dan tisu daripada kulit haiwan untuk pembuatan

barangan kulit.
(Fungi / Bacteria) remove fats and tissues from the skin of animals for manufacture of leather goods.

2 (a) Tulis kegunaan mikroorganisma dalam melestarikan alam sekitar dengan menggunakan maklumat
yang diberi di bawah. TP2
Write down the uses of microorganisms in sustaining the environment using the information given below.
CONTOH
• Bakteria pengurai digunakan untuk menguraikan organisma mati Ekoenzim
Decomposing bacteria are used to decompose dead organisms

• Bakteria pengikat nitrogen menukarkan nitrogen kepada nitrat
Nitrogen-fixing bacteria convert nitrogen into nitrates

• Menguraikan sisa organik kepada gas metana
Decomposes organic waste into methane gas

• Bakteria digunakan untuk mengawal pembiakan kumbang perosak
Bacteria are used to control the reproduction of beetles

Bidang/ Proses Kegunaan mikroorganisma
Field/ Process Uses of microorganisms

Pertanian (i) Bakteria pengikat nitrogen menukarkan nitrogen kepada nitrat
Agriculture Nitrogen-fixing bacteria convert nitrogen into nitrates

Pereputan (ii) Bakteria digunakan untuk mengawal pembiakan kumbang perosak
Decomposition Bacteria are used to control the reproduction of beetles

(iii) Bakteria pengurai digunakan untuk menguraikan organisma mati
Decomposing bacteria are used to decompose dead organisms

(iv) Menguraikan sisa organik kepada gas metana
Decomposes organic waste into methane gas

(b) Tandakan () bagi pernyataan yang menerangkan faedah dan kegunaan mikroorganisma dalam
bidang bioteknologi. TP3

Mark (✓) for the statements that describe the benefits and uses of microorganisms in the biotechnology field.

Pernyataan
Statement

(i) Bakteria digunakan untuk menghasilkan makanan seperti keju dan yogurt 
Bacteria are used to produce foods such as cheese and yoghurt

(ii) Virus merupakan parasit yang boleh membiak di dalam sel perumah
Viruses are parasites that can multiply in the host cells

(iii) Bakteria boleh digunakan untuk merawat dan membersihkan tumpahan 
minyak di lautan
Bacteria can be used to treat and clean up oil spills in the ocean

(iv) Fungi boleh menjangkiti manusia dan menyebabkan tompok-tompok putih
pada badan manusia
Fungi can infect humans and cause white spots on the human body

8

Sains Tingkatan 5 Bab 1

3 Rajah berikut menunjukkan sejenis bakteria.
The following diagram shows a type of bacterium.

CONTOH (a) Namakan jenis bakteria ini. TP1
Name this type of bacterium.
Lactobacillus sp./ Lactobacillus sp.

(b) Berikan tiga kegunaan serum yang dihasilkan menggunakan bakteria yang dinamakan di 3(a).
Give three uses of serum derived from the bacterium named in 3(a). TP2
1 Menyingkirkan bau busuk/ Removes foul odour
2 Merawat sisa kumbahan/ Treats sewage
3 Menghasilkan enzim/ Produces enzymes

1.3 Pencegahan dan Rawatan Penyakit yang Disebabkan oleh Mikroorganisma Buku Teks m/s 33 – 41
Prevention and Treatment of Diseases Caused by Microorganisms

S.P: 1.3.1 – 1.3.4 Info Digital 1.3

1 (a) Padankan teknik aseptik berikut dengan penerangannya. TP3
Match the following aseptic techniques with their explanations.

Teknik aseptik Penerangan
Aseptic technique Explanation

Pendidihan Menghalang pertumbuhan bakteria tanpa
Boiling
merosakkan tisu badan.
Prevents the growth of bacteria without damaging the
body tissues.

Disinfektan Mensteril udara di dalam bilik pembedahan
Disinfectant
dengan memusnahkan semua bakteria termasuk

spora pada peralatan pembedahan.
Sterilises the air in the operating theatres by destroying
all bacteria including the spores on surgical instruments.

Antiseptik Bahan disteril di dalam air didih selama 20 minit
Antiseptic
untuk membunuh mikroorganisma kecuali spora

bakteria.
Substances are sterilised in boiling water for 20 minutes
to kill microorganisms except bacterial spores.

Sinaran Memusnahkan mikroorganisma dan juga tisu
Radiation
badan manusia.
Destroys microorganisms and also human body tissues.

9

Sains Tingkatan 5 Bab 1

(b) Namakan teknik aseptik yang sesuai berdasarkan rajah menggunakan perkataan yang diberi. TP2
Name the suitable aseptic technique based on the diagrams using the given words.

Pendidihan Disinfektan
Boiling Disinfectant

Antiseptik Sinaran
Antiseptic Radiation

CONTOHEksperimen 1.3(i) Antiseptik/ Antiseptic (ii) Sinaran/ Radiation

(iii) Disinfektan/ Disinfectant (iv) Pendidihan/ Boiling

Eksperimen 1.3 TP5

Tajuk/ Title:
Kesan antibiotik terhadap pertumbuhan bakteria.
The effect of antibiotic on the growth of bacteria.

Tujuan/ Aim:
Mengkaji kesan kepekatan antibiotik terhadap pertumbuhan bakteria.
To study the effect of concentration of antibiotic on the growth of bacteria.

Pernyataan masalah/ Problem statement:
Apakah kesan kepekatan antibiotik terhadap pertumbuhan bakteria?
What is the effect of concentration of antibiotic on the growth of bacteria?

Hipotesis/ Hypothesis:
Semakin tinggi kepekatan antibiotik, semakin rendah pertumbuhan bakteria.
The higher the concentration of antibiotic, the lower the growth of bacteria.

Pemboleh ubah/ Variables:
(a) Pemboleh ubah dimanipulasikan/ Manipulated variable:

Kepekatan antibiotik/ Concentration of antibiotic

(b) Pemboleh ubah bergerak balas/ Responding variable:
Luas kawasan jernih/ Area of clear region

10

Sains Tingkatan 5 Bab 1

(c) Pemboleh ubah dimalarkan/ Constant variables:
Isi padu agar-agar nutrien/ Isi padu bakteria Bacillus sp./ Jenis bakteria

Bahan dan radas/ Materials and apparatus:

Agar-agar nutrien steril, larutan kultur bakteria Bacillus sp., piring Petri, cakera penisilin berkepekatan

tinggi, cakera penisilin berkepekatan rendah, picagari dan pita selofan.
Sterile nutrient agar, Bacillus sp. culture solution, Petri dish, penicillin disc with high concentration, penicillin disc with
low concentration, syringe and cellophane tape.

Prosedur/ Procedure: Piring Petri
Petri dish
CONTOH
Cakera penisilin Cakera penisilin

berkepekatan tinggi berkepekatan rendah
Penicillin disc with Penicillin disc with
high concentration low concentration

Agar-agar nutrien steril + Kultur Bacillus sp.
Sterile nutrient agar + Bacillus sp. culture

1 Sediakan susunan radas seperti yang ditunjukkan dalam rajah di atas.
Set up the apparatus as shown in the above diagram.

2 Masukkan 6 cm3 agar-agar nutrien steril dan 1 cm3 larutan kultur bakteria Bacillus sp. ke dalam sebuah
piring Petri.

Put 6 cm3 of sterile nutrient agar and 1 cm3 of Bacillus sp.culture solution into a Petri dish.

3 Letakkan cakera penisilin berkepekatan tinggi dan cakera penisilin berkepekatan rendah di atas
permukaan agar-agar nutrien.
Place a penicillin disc with high concentration and a penicillin disc with low concentration on the surface of the

nutrient agar.

4 Tutup piring Petri tersebut dan lekatkannya dengan menggunakan pita selofan.
Cover the Petri dish and seal it with the cellophane tape.

5 Telangkupkan piring Petri tersebut dan biarkannya selama tiga hari.
Invert the Petri dish and leave it aside for three days.

6 Perhatikan kawasan jernih di sekeliling cakera penisilin.
Observe the clear regions around the penicillin discs.

Pemerhatian/ Observation:

Kepekatan antibiotik Saiz kawasan jernih
Concentration of antibiotic Size of clear region

Cakera penisilin berkepekatan tinggi (a) Diamater kawasan jernih yang terbentuk di sekeliling cakera
Penicillin disc with high concentration
penisilin adalah lebih besar.
The diameter of clear region formed around the penicillin disc is larger.

Cakera penisilin berkepekatan rendah (b) Diamater kawasan jernih yang terbentuk di sekeliling cakera
Penicillin disc with low concentration
penisilin adalah lebih kecil.
The diameter of clear region formed around the penicillin disc is smaller.

11

Sains Tingkatan 5 Bab 1

Analisis/ Analysis:
1 Bagaimanakah keluasan kawasan jernih pada permukaan agar-agar nutrien dapat menunjukkan

tindakan penisilin terhadap pertumbuhan bakteria? TP3
How does the clear region on the surface of the nutrient agar show the action of penicillin on bacterial growth?

Kawasan jernih pada permukaan agar-agar nutrien ialah kawasan tanpa bakteria atau kawasan
pertumbuhan bakteria direncatkan. Oleh itu, kawasan jernih yang terbentuk di sekeliling cakera yang
mengandungi penisilin menunjukkan tindakan penisilin yang merencatkan pertumbuhan bakteria.

Kesimpulan/ Conclusion:
Semakin tinggi kepekatan antibiotik, semakin rendah pertumbuhan bakteria.
The higher the concentration of antibiotic, the lower the growth of bacteria.
CONTOH
2 Padankan kaedah rawatan untuk penyakit berikut. TP3 Kaedah rawatan
Match the treatment methods for the following diseases. Treatment method

Penyakit Antibiotik
Disease Antibiotic

Athlete’s foot Antifungal
Athlete’s foot Antifungal

Kayap Antiviral
Shingles Antiviral

Pneumonia
Pneumonia

Kurap
Ringworm

Selesema
Influenza

Jangkitan telinga
Ear infections

12

Praktis ke Arah S P M Sains Tingkatan 5 Bab 1

Kertas 1 Q
Virus
Jawab semua soalan. Viruses
Answer all questions. Protozoa
Protozoa
1 Antara mikroorganisma berikut, yang P Bakteria
Bacteria
manakah adalah virus? Fungi Alga
Which of the following microorganisms is a virus? Fungi Algae
A
A C
CONTOH
B Bakteria
Bacteria

C Alga
Algae

B D D Virus
Viruses

4 Antara mikroorganisma berikut, yang manakah
tidak membiak melalui belahan dedua?
2 Keadaan di dalam piring Petri yang manakah
Which of the following microorganisms does not
sesuai untuk pertumbuhan koloni bakteria? reproduce by binary fission?
Which conditions in Petri dishes are suitable for the
A Mukor
growth of bacterial colonies? Mucor

Nilai pH Nutrien B Paramecium sp.
pH value Nutrient C Streptococcus sp.
A1 D Chlamydomonas sp.
B3 Tiada
C7 Absent 5 Maklumat berikut menerangkan tentang suhu,
D9
Tiada P dan Q, bagi pertumbuhan mikroorganisma.
Absent The following information describes about the
temperatures, P and Q, for the growth of
Hadir
Present microorganisms.

Hadir P Q
Present
Memusnahkan Mikroorganisma
3 Rajah 1 menunjukkan dua jenis mikroorganisma tumbuh dan
mikroorganisma. membiak
dan sporanya dengan cepat
Diagram 1 shows two types of microorganisms. Destroys
Microorganisms grow
microorganisms and and reproduce rapidly
its spores

Apakah suhu P dan Q?
What are the temperatures P and Q?

PQ

A 0°C 50°C

PQ B 37°C 100°C
Rajah 1/ Diagram 1
C 100°C 121°C
Dalam kumpulan manakah mikroorganisma
ini berada? D 121°C 37°C

Which groups do these microorganisms belong to?

13

Sains Tingkatan 5 Bab 1

6 Antara pernyataan berikut, yang manakah 9 Satu eksperimen telah dijalankan untuk
membandingkan pertumbuhan bakteria pada
benar tentang kegunaan mikroorganisma?
Which of the following statements is true about the agar-agar nutrien dalam keadaan tangan
yang berbeza. Keadaan yang manakah
use of microorganisms?
dapat mengurangkan pertumbuhan
A Protozoa digunakan dalam pembuatan roti
Protozoa are used in making bread mikroorganisma?
An experiment was conducted to compare the
B Virus digunakan untuk menghasilkan
antibiotik growth of bacteria on nutrient agar in different
hand conditions. Which condition can reduce the
Viruses are used to produce antibiotics growth of microorganisms?

C Bakteria digunakan untuk mengikat gas A Jari tangan yang tidak dibasuh
nitrogen menjadi nitrat Unwashed fingers

Bacteria are used to fix nitrogen gas into nitrates B Jari tangan setelah dibasuh dengan sabun
Fingers after being washed with soap
D Fungi digunakan untuk mencernakan
selulosa di dalam usus haiwan herbivor C Jari tangan setelah dibasuh dengan air
sahaja
Fungi are used to digest cellulose in the
Fingers after being washed with water only
intestines of herbivores
D Jari tangan yang tidak disembur dengan
alkohol

Fingers which are not sprayed with alcohol
CONTOH 7 Antara yang berikut, yang manakah kegunaan
mikroorganisma yang betul dalam bidang 10 Antara yang berikut, yang manakah aplikasi
konsep ‘mencegah lebih baik daripada
bioteknologi? merawat’ bagi penyakit COVID-19?
Which of the following is the correct use of
Which of the following is an application of the
microorganisms in the field of biotechnology? concept of ‘prevention is better than cure’ for
COVID-19 disease?
A Mikroorganisma digunakan untuk merawat
sisa kumbahan A Menggunakan sarung tangan semasa

Microorganisms are used to treat sewage makan
Wear gloves when eating
B Mikroorganisma digunakan untuk
membuat plastik terbiodegradasi B Mencuci tangan dengan alkohol selepas

Microorganisms are used to make biodegradable dijangkiti
plastics Wash hands with alcohol after being infected

C Mikroorganisma digunakan untuk C Memakai pelitup muka semasa berada di
menghasilkan disinfektan
dalam kereta sahaja
Microorganisms are used to produce Wear a face mask while being in the car only
disinfectants
D Menjarakkan diri sekurang-kurangnya 1 m
D Mikroorganisma digunakan untuk
mencernakan makanan di dalam usus daripada orang lain
Stay at least 1 m away from others
manusia
Microorganisms are used to digest food in the

human intestine

8 Antara faktor berikut, yang manakah 11 Antara yang berikut, yang manakah merupakan
membolehkan mikroorganisma membiak
teknik aseptik?
dengan cepat? Which of the following are aseptic techniques?
Which of the following factors allow microorganisms
I Pendidihan
to multiply rapidly? Boiling

Faktor Nilai/ Keadaan II Penggunaan antibiotik
Factor Value/ Condition Use of antibiotics

A Suhu 50°C III Penggunaan antiseptik
Temperature Use of antiseptics
2
B pH Gelap IV Penggunaan disinfektan
pH Dark Use of disinfectants
3%
A I, II dan III C I, III dan IV
I, II and III I, III and IV
Cahaya
C Light B I, II dan IV D II, III dan IV
I, II and IV II, III and IV

D Kelembapan
Humidity

14

Sains Tingkatan 5 Bab 1

Kertas 2

Bahagian/ Section A

Jawab semua soalan./ Answer all questions.

1 Jadual 1 menunjukkan satu eksperimen yang dijalankan untuk mengkaji kesan cahaya terhadap
pertumbuhan mikroorganisma. Satu piring Petri diletakkan di dalam almari gelap manakala satu lagi
piring Petri diletakkan di bawah cahaya lampu yang terang. Kedua-dua piring Petri diperhatikan selepas
dua hari.

Table 1 shows an experiment conducted to study the effect of light on the growth of microorganisms. One Petri
dish is placed in a dark cupboard while another Petri dish is placed under bright light. Both Petri dishes are observed
after two days.
CONTOH
Keadaan cahaya Gelap Cahaya terang
Condition of light Dark Bright light

Awal eksperimen
Beginning of the experiment

Akhir eksperimen
End of the experiment

Pemerhatian Terdapat tompok-tompok hitam Tiada tompok-tompok hitam pada
Observation
pada permukaan agar-agar permukaan agar-agar nutrien.
There are no black spots on the
nutrien. surface of nutrient agar.
There are black spots on the surface
of nutrient agar.

Jadual 1/ Table 1

(a) Berdasarkan keputusan akhir eksperimen, tulis pemerhatian anda dalam Jadual 1.
Based on the result at the end of the experiment, write your observations in Table 1.

[2 markah/ marks]

(b) Nyatakan satu inferens pada agar-agar nutrien yang telah disimpan dalam keadaan gelap selama
dua hari.

State one inference on the nutrient agar which has been kept in the dark for two days.

Terdapat pertumbuhan mikroorganisma di atas permukaan agar-agar nutrien./ There is the growth

of microorganisms on the surface of nutrient agar. [1 markah/ mark]

(c) Nyatakan satu hipotesis untuk eksperimen ini.
State one hypothesis for this experiment.

Jika piring Petri diletakkan dalam keadaan gelap, maka pertumbuhan mikroorganisma akan

berlaku./ Cahaya merencatkan pertumbuhan mikroorganisma. [1 markah/ mark]

(d) Ramalkan mikroorganisma yang ditemui di dalam piring Petri yang diletakkan dalam keadaan

gelap. Tandakan () jawapan anda dalam petak yang disediakan.
Predict the microorganisms found in the Petri dish placed in the dark. Mark (✓) for your answer in the box

provided.

Alga Protozoa Bakteria
Algae Protozoa Bacteria



[1 markah/ mark]

15

Sains Tingkatan 5 Bab 1

2 Rajah 2.1 menunjukkan keadaan roti yang disimpan dalam keadaan gelap selama seminggu. Rajah 2.2
menunjukkan keadaan roti yang dititiskan dengan antibiotik dan disimpan dalam keadaan gelap selama
seminggu.

Diagram 2.1 shows the condition of bread which was kept in the dark for a week. Diagram 2.2 shows the condition
of bread which was added with a drop of antibiotic and kept in the dark for a week.

Kawasan jernih
Clear region
CONTOH
Mukor
Mucor

Rajah 2.1/ Diagram 2.1 Rajah 2.2/ Diagram 2.2

(a) Nyatakan hipotesis untuk eksperimen ini.
State the hypothesis for this experiment.

Kehadiran antibiotik merencatkan pertumbuhan mikroorganisma.
The presence of antibiotics inhibits the growth of microorganisms.

[1 markah/ mark]

(b) Berdasarkan pemerhatian pada Rajah 2.2, apakah inferens anda?
Based on the observation in Diagram 2.2, what is your inference?

Pertumbuhan mikroorganisma telah direncatkan oleh antibiotik.
The growth of microorganisms has been inhibited by antibiotics.

[1 markah/ mark]

(c) Nyatakan pemboleh ubah dimanipulasikan dalam eksperimen ini. [1 markah/ mark]
State the manipulated variable in this experiment. [1 markah/ mark]
Kehadiran antibiotik/ Presence of antibiotics

(d) Nyatakan definisi secara operasi bagi antibiotik.
State the operational definition for antibiotics.
Antibiotik ialah bahan yang menyebabkan terbentuknya kawasan jernih.
Antibiotics are substances that cause a clear region to form.

(e) Tandakan () bagi penyakit yang boleh dirawat dengan menggunakan antibiotik.
Mark (✓) for a disease that can be treated using antibiotics.

Pneumonia Athlete’s foot Kayap
Pneumonia Athlete’s foot Shingles



[1 markah/ mark]

16

Sains Tingkatan 5 Bab 1

Bahagian/ Section B

Jawab semua soalan./ Answer all questions.
3 Rajah 3 menunjukkan empat jenis mikroorganisma, P, Q, R dan S.
Diagram 3 shows four types of microorganisms, P, Q, R and S.

CONTOH P QR S

Rajah 3/ Diagram 3

(a) Kelaskan mikroorganisma P, Q, R dan S dalam jadual berikut.
Classify microorganisms P, Q, R and S into the following table.

Membiak di dalam sel hidup Melakukan belahan dedua
Reproduces in living cell Undergoes binary fission

P dan R Q dan S
P and R Q and S

[2 markah/ marks]

(b) (i) Berdasarkan Rajah 3, mikroorganisma manakah yang menjadikan bakteria sebagai sel

perumah?
Based on Diagram 3, which microorganism makes bacteria as its host cell?

R

[1 markah/ mark]

(ii) Namakan mikroorganisma yang dinyatakan di 3(b)(i).
Name the microorganism mentioned in 3(b)(i).
Bakteriofaj/ Bacteriophage

[1 markah/ mark]

(c) Mikroorganisma manakah yang hanya boleh diperhatikan dengan menggunakan mikroskop

elektron?
Which microorganisms can only be seen by using an electron microscope?

P dan R/ P and R
[1 markah/ mark]

(d) Mikroorganisma manakah yang menyebabkan penyakit COVID-19?
Which microorganism causes COVID-19 disease?
P

[1 markah/ mark]

17

Sains Tingkatan 5 Bab 1

Bahagian/ Section C

Jawab semua soalan./ Answer all questions.

4 Kaji pernyataan berikut. Merujuk kepada jawapan – J3 – J4
KB A T Study the following statement.

Bakteria tumbuh dengan lebih baik pada suhu bilik berbanding dengan suhu lain.
Bacteria grow better at room temperature compared to other temperatures.



(a) Nyatakan satu pernyataan masalah daripada maklumat di atas.
State one problem statement from the above information.

CONTOH [1 markah/ mark]

(b) Cadangkan satu hipotesis untuk menyiasat pernyataan di atas. [1 markah/ mark]
Suggest one hypothesis to investigate the above statement.


(c) Berdasarkan pernyataan yang diberi, reka bentuk satu eksperimen makmal untuk menguji

hipotesis anda dengan menggunakan tiga piring Petri steril dengan penutup berlabel P, Q dan R,

dawai gelung, peti sejuk, inkubator, termometer, larutan kultur bakteria Bacillus sp., agar-agar

nutrien steril dan pita selofan.
Based on the given statement, design a laboratory experiment to test your hypothesis by using three sterile

Petri dishes with lids labelled P, Q and R, wire loop, refrigerator, incubator, thermometer, Bacillus sp. culture
solution, sterile nutrient agar and cellophane tape.

Huraian anda haruslah mengandungi aspek berikut:
Your description should include the following aspects:

(i) Tujuan eksperimen [1 markah/ mark]
Aim of the experiment [2 markah/ marks]
[4 markah/ marks]
[1 markah/ mark]

(ii) Mengenal pasti pemboleh ubah
Identification of variables



(iii) Prosedur atau kaedah
Procedure or method



(iv) Penjadualan data
Tabulation of data



18

2Bab Nutrisi dan Teknologi Makanan

Nutrition and Food Technology

Tema 1 Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup

2.1 Gizi Seimbang dan Nilai Kalori Buku Teks m/s 48 – 56
Balanced Diet and Calorific Value
PAK-21
S.P: 2.1.1 – 2.1.3 Info Digital 2.1
Kekurangan nutrien
1 Padankan penyakit berikut dengan kekurangan nutriennya. TP3 Deficiency of nutrient
Match the following diseases with their deficiency of nutrients.
CONTOH Protein
Penyakit Protein
Disease
Vitamin C
Riket Vitamin C
Rickets
Iodin
Anemia Iodine
Anaemia
Kalsium
Skurvi Calcium
Scurvy
Ferum
Goiter Iron
Goitre

Kwasyiorkor
Kwashiorkor

2 Rajah berikut menunjukkan konsep Pinggan Sihat Malaysia yang dicadangkan oleh Kementerian

Kesihatan Malaysia (KKM).
The following diagram shows the concept of Pinggan Sihat Malaysia recommended by the Ministry of Health
Malaysia (MOH).

P: Protein
Protein
Buah-buahan dan

R: sayur-sayuran
Fruits and vegetables

Q: Karbohidrat
Carbohydrate

(a) Labelkan P, Q dan R dengan kelas makanan yang betul dengan menggunakan perkataan yang diberi.
Label P, Q and R with the correct class of food using the given words. TP1

Protein Karbohidrat Buah-buahan dan sayur-sayuran
Protein Carbohydrate Fruits and vegetables

19

Sains Tingkatan 5 Bab 2

(b) Apakah konsep yang diterapkan oleh Pinggan Sihat Malaysia? Terangkan konsep tersebut. TP3
What is the concept presented by Pinggan Sihat Malaysia? Explain the concept.

Konsep Pinggan Sihat Malaysia bermaksud suku bahagian pinggan diisi dengan sumber karbohidrat,

suku pinggan diisi dengan sumber protein dan separuh pinggan lagi diisi dengan buah-buahan dan
sayur-sayuran./ The concept of Pinggan Sihat Malaysia means a quarter of the plate is filled with carbohydrate

sources, another quarter of the plate is filled with protein sources and half of the plate is filled with fruits and vegetables.

(c) Nyatakan kepentingan konsep yang dinyatakan di 2(b). TP2
State the importance of the concept mentioned in 2(b).

Membantu pengambilan gizi seimbang yang diperlukan oleh individu untuk mengelakkan
masalah obesiti yang akan membawa pelbagai penyakit tidak berjangkit seperti kencing manis.
CONTOH
3 Jadual berikut menunjukkan faktor-faktor yang mempengaruhi keperluan kalori seorang individu.

Tandakan () individu yang memerlukan lebih banyak tenaga dalam kehidupan harian. Kemudian,

nyatakan sebab bagi jawapan anda dalam ruang yang disediakan. TP4
The following table shows the factors that affect total calories required by an individual. Mark () for the individual
who needs more energy in daily life. Then, state the reason for your answer in the space provided.

Faktor Individu yang memerlukan Sebab
Factor Reason
lebih banyak tenaga
Individual who needs

more energy

(a) Jantina Lelaki  Lelaki lebih aktif dan mempunyai saiz badan
Gender Males
yang lebih besar daripada perempuan.
Perempuan Males are more active and have larger body size
Females than females.

(b) Umur Kanak-kanak Kadar pertumbuhan kanak-kanak lebih tinggi
Age Children  daripada orang dewasa./ Kadar metabolisme

(c) Saiz badan Orang dewasa kanak-kanak lebih tinggi kerana mereka lebih
Body size Adults aktif.
The growth rate in children is higher than adults./
Berbadan kecil The metabolic rate of children is higher because
Smaller body size they are more active.

Berbadan besar Individu yang berbadan besar mempunyai
Bigger body size kadar metabolisme yang lebih tinggi untuk
menampung jumlah sel yang banyak daripada
individu berbadan kecil./ A person with a bigger
body size has a higher metabolic rate to support
 more body cells than a person with a smaller body
size.

(d) Aktiviti fizikal Kerja ringan Lebih banyak tenaga digunakan untuk
Physical activity Light work
pengecutan otot.
Kerja berat A lot of energy is used up for muscular contraction.
Heavy work 

20

Jawapan Ulasan Jawapan
Bahagian A

(Untuk Edisi Guru,
rujuk J21 – J27)

Bab 1 Prevents condensed water from dripping onto the surface of
nutrient agar which will affect the growth of bacteria on the
1.1 Dunia Mikroorganisma surface of nutrient agar.

World of Microorganisms 6 Mengelakkan cahaya terutama cahaya matahari yang
akan merencatkan pertumbuhan bakteria.
1 (a) P: Fungi/ Fungi
Q: Alga/ Algae To keep out light especially sunlight which retards the growth of
R: Bakteria/ Bacteria bacteria.
S: Virus/ Viruses
Kesimpulan/ Conclusion:
Jari tangan yang dibasuh dengan sabun dapat merencatkan

pertumbuhan mikroorganisma manakala jari tangan

yang tidak dibasuh akan menggalakkan pertumbuhan

mikroorganisma.
Fingers that have been washed with soap can inhibit the growth of
microorganisms, while unwashed fingers will promote the growth of
microorganisms.
CONTOH (b)


(c) (i)  (iii) 
(ii) ✓ (iv) ✓

Eksperimen 1.1 2 (a) YA/ YES
(b) TIDAK/ NO
H ipotesis/ Hypothesis: (c) YA/ YES
A pabila tahap kebersihan jari tangan yang mencoret (d) TIDAK/ NO
permukaan agar-agar nutrien steril bertambah, pertumbuhan (e) TIDAK/ NO
bakteria pada permukaan agar-agar nutrien steril itu akan
berkurang. Eksperimen 1.2
When the cleanliness level of the fingers which streak the surface of
the sterile nutrient agar increases, the bacterial growth on the surface Hipotesis/ Hypothesis:
of the sterile nutrient agar will decrease. C ahaya merencatkan pertumbuhan Bacillus sp..
P emboleh ubah/ Variables: Light retards the growth of Bacillus sp..
(a) Kebersihan jari tangan yang mencoret permukaan agar- P emboleh ubah/ Variables:
agar nutrien steril ( a) Kehadiran cahaya/ Presence of light
Cleanliness of the fingers which streak the sterile nutrient agar (b) Bilangan koloni Bacillus sp./ Pertumbuhan bakteria
( b) Bilangan koloni bakteria pada agar-agar nutrien steril Number of colonies of Bacillus sp./ The growth of bacteria
Number of bacterial colonies on the sterile nutrient agar (c) Isi padu larutan kultur Bacillus sp. dan suhu persekitaran
(c) Suhu persekitaran/ Isi padu agar-agar nutrien/ Jenis Volume of Bacillus sp. culture solution and surrounding
agar-agar nutrien temperature
Surrounding temperature/ Volume of nutrient agar/ Type of P emerhatian/ Observation:
nutrient agar ( a) Terdapat tompok-tompok hitam terbentuk pada
Pemerhatian/ Observation: permukaan agar-agar nutrien.
(a) Terdapat tompok-tompok hitam terbentuk pada There are black spots formed on the surface of nutrient agar.
permukaan agar-agar nutrien. ( b) Tiada tompok-tompok hitam terbentuk pada permukaan
There are black spots formed on the surface of agar nutrient. agar-agar nutrien.
( b) Terdapat tompok-tompok hitam terbentuk pada There are no black spots formed on the surface of nutrient agar.
permukaan agar-agar nutrien. Analisis/ Analysis:
There are black spots formed on the surface of agar nutrient. 1 Haba daripada cahaya matahari akan membunuh
(c) Tiada tompok-tompok hitam terbentuk pada permukaan
agar-agar nutrien. Bacillus sp. dan mempengaruhi keputusan eksperimen.
There are no black spots formed on the surface of agar nutrient. Heat from sunlight will kill Bacillus sp. and affect the result of the
Analisis/ Analysis:
1 Membunuh bakteria di dalam agar-agar nutrien dan experiment.

piring Petri Kesimpulan/ Conclusion:
Kills bacteria in the nutrient agar and Petri dishes Cahaya merencatkan pertumbuhan Bacillus sp..
Light retards the growth of Bacillus sp..
2 Piring Petri A/ Petri dish A

3 Piring Petri C/ Petri dish C
4 Menghalang mikroorganisma lain daripada masuk
Prevents other microorganisms from entering

5 Mengelakkan air yang terkondensasi daripada jatuh ke
permukaan agar-agar nutrien yang akan mempengaruhi
pertumbuhan bakteria pada permukaan agar-agar
nutrien.

J1

Sains Tingkatan 5 Jawapan

3 (a) (i) 37°C P emboleh ubah/ Variables:
(ii) Keadaan gelap/ Dark condition ( a) Kepekatan antibiotik/ Concentration of antibiotic
(iii) Kehadiran nutrien yang mencukupi ( b) Luas kawasan jernih/ Area of clear region
Presence of sufficient nutrients (c) Isi padu agar-agar nutrien/ Isi padu bakteria Bacillus sp./
(iv) pH 7 Jenis bakteria
(b) (i) ✓ (iii) ✓ Volume of nutrient agar/ Volume of Bacillus sp. bacteria/ Type of
bacteria
1.2 Mikroorganisma Berfaedah P emerhatian/ Observation:
( a) Diamater kawasan jernih yang terbentuk di sekeliling
Useful Microorganisms cakera penisilin adalah lebih besar.
The diameter of clear region formed around the penicillin disc is
1 (a) larger.
(b) Diamater kawasan jernih yang terbentuk di sekeliling
(b) (i) Protozoa/ ProtozoaCONTOH cakera penisilin adalah lebih kecil.
(ii) Bakteria/ Bacteria The diameter of clear region formed around the penicillin disc is
2 (a) (i) Bakteria pengikat nitrogen menukarkan nitrogen smaller.
Analisis/ Analysis:
kepada nitrat 1 Kawasan jernih pada permukaan agar-agar nutrien ialah
Nitrogen-fixing bacteria convert nitrogen into nitrates
(ii) Bakteria digunakan untuk mengawal pembiakan kawasan tanpa bakteria atau kawasan pertumbuhan
bakteria direncatkan. Oleh itu, kawasan jernih yang
kumbang perosak terbentuk di sekeliling cakera yang mengandungi
Bacteria are used to control the reproduction of beetles penisilin menunjukkan tindakan penisilin yang
(iii) Bakteria pengurai digunakan untuk menguraikan merencatkan pertumbuhan bakteria.
The clear region on the surface of nutrient agar is the region
organisma mati without bacteria or the region where the bacterial growth is
Decomposing bacteria are used to decompose dead inhibited. Therefore, the clear region formed around the disc
containing penicillin shows the action of penicillin which inhibits
organisms the growth of bacteria.
(iv) Menguraikan sisa organik kepada gas metana Kesimpulan/ Conclusion:
Decomposes organic waste into methane gas Semakin tinggi kepekatan antibiotik, semakin rendah
(b) (i) ✓ (iii) ✓ pertumbuhan bakteria.
3 (a) Lactobacillus sp./ Lactobacillus sp. The higher the concentration of antibiotic, the lower the growth of
bacteria.
(b) 1 Menyingkirkan bau busuk/ Removes foul odour
2 Merawat sisa kumbahan/ Treats sewage 2
3 Menghasilkan enzim/ Produces enzymes
4 Membuat kompos/ Makes compost Praktis ke Arah S P M
5 Membantu pencernaan haiwan ternakan
Facilitates animal digestion Kertas 1 2 C 3 C 4 A 5 D
6 Memajukan industri perikanan 7 A 8 C 9 B 10 D
1 A
Improves the fishing industry 6 C
(Mana-mana tiga jawapan/ Any three answers) 11 C

Pencegahan dan Rawatan Penyakit yang Kertas 2
1.3 Disebabkan oleh Mikroorganisma Bahagian/ Section A

Prevention and Treatment of Diseases Caused by 1 (a) Diletakkan di bawah
Microorganisms cahaya lampu yang
Diletakkan di dalam
1 (a) terang
almari gelap Placed under the
(b) (i) Antiseptik/ Antiseptic Placed in the dark
(ii) Sinaran/ Radiation bright light
(iii) Disinfektan/ Disinfectant cupboard
(iv) Pendidihan/ Boiling Tiada tompok-tompok
Terdapat tompok- hitam pada permukaan
Eksperimen 1.3 agar-agar nutrien.
tompok hitam pada There are no black spots
Hipotesis/ Hypothesis: on the surface of nutrient
Semakin tinggi kepekatan antibiotik, semakin rendah permukaan agar-agar agar.
pertumbuhan bakteria.
The higher the concentration of antibiotic, the lower the growth of nutrien.
bacteria. There are black spots on
the surface of nutrient
agar.

J2

(b) Terdapat pertumbuhan mikroorganisma di atas Sains Tingkatan 5 Jawapan

permukaan agar-agar nutrien. (iii) Prosedur atau kaedah
There is the growth of microorganisms on the surface of Procedure or method
nutrient agar.
Agar-agar nutrien steril
Sterile nutrient agar

(c) Jika piring Petri diletakkan dalam keadaan gelap,

maka pertumbuhan mikroorganisma akan berlaku./

Cahaya merencatkan pertumbuhan mikroorganisma.
If the Petri dish is placed in the dark, then the growth of
microorganisms will occur./ Light retards the growth of ABC
microorganisms.

(d) Bakteria/ Bacteria

2 (a) Kehadiran antibiotik merencatkan pertumbuhan 1 Sediakan tiga buah piring Petri yang

mikroorganisma. mengandungi 10 cm3 agar-agar nutrien steril
The presence of antibiotics inhibits the growth of
dan labelkannya sebagai A, B dan C.
microorganisms. Prepare three Petri dishes that contain 10 cm3 of sterile

nutrient agar and label them as A, B and C.
CONTOH (b) Pertumbuhan mikroorganisma telah direncatkan
2 Steril hujung dawai gelung dengan
oleh antibiotik.
The growth of microorganisms has been inhibited by memanaskannya dalam nyalaan penunu Bunsen
antibiotics.
sehingga dawai gelung membara.
(c) Kehadiran antibiotik/ Presence of antibiotics Sterile the end of the wire loop by heating it over the
(d) Antibiotik ialah bahan yang menyebabkan
Bunsen burner flame until the wire loop is glowing.

terbentuknya kawasan jernih. 3 Alihkan hujung dawai gelung daripada nyalaan
Antibiotics are substances that cause a clear region to form.
(e) Pneumonia/ Pneumonia penunu Bunsen selepas disterilkan dan biarkan

Bahagian/ Section B dawai gelung menyejuk pada suhu bilik.
Remove the end of the wire loop from the Bunsen

burner flame after sterilisation and leave the sterile loop
to cool at room temperature.

3 (a) 4 Celupkan hujung dawai gelung ke dalam larutan
Membiak di dalam sel
hidup Melakukan belahan kultur bakteria Bacillus sp.
Reproduces in living cell Dip the end of the wire loop into the Bacillus sp.
dedua
Undergoes binary bacterial culture solution.

fission 5 Gunakan hujung dawai gelung tersebut untuk

P dan R Q dan S melumurkan kultur bakteria secara zigzag ke
P and R Q and S
atas agar-agar nutrien steril di dalam piring Petri

(b) (i) R A.
(ii) Bakteriofaj/ Bacteriophage Use the end of the wire loop to smear the bacterial
(c) P dan R/ P and R
culture in zigzag pattern on the sterile nutrient agar in
(d) P Petri dish A.

6 Ulang langkah 2 hingga 5 untuk piring Petri B

Bahagian/ Section C dan C.
Repeat steps 2 to 5 for Petri dishes B and C.

7 Tutup piring Petri A, B dan C dan lekatkan

4 (a) Apakah kesan suhu terhadap pertumbuhan bakteria penutupnya dengan pita selofan.
Cover Petri dishes A, B and C and seal their lids with
Bacillus sp.?
What is the effect of temperature on the growth of Bacillus cellophane tape.

sp.? [1] 8 Simpan piring Petri A (secara terbalik) di dalam

(b) Pertumbuhan bakteria Bacillus sp. adalah paling almari yang gelap pada suhu bilik, piring Petri B

tinggi pada suhu bilik. (secara terbalik) di dalam peti sejuk pada suhu
The growth of Bacillus sp. is the highest at room
5°C dan piring Petri C (secara terbalik) di dalam

temperature. [1] inkubator pada suhu 70°C selama tiga hari.
Keep Petri dish A (inverted) in a dark cupboard at room
(c) (i) Tujuan eksperimen/ Aim of the experiment:
temperature, Petri dish B (inverted) in a refrigerator at
Mengkaji kesan suhu terhadap pertumbuhan 5°C and Petri dish C (inverted) in an incubator at 70°C
for three days.
bakteria Bacillus sp.
To study the effect of temperature on the growth of 9 Selepas tiga hari, keluarkan piring Petri A dari

Bacillus sp. [1] almari yang gelap, piring Petri B dari peti sejuk

(ii) Pemboleh ubah/ Variables: dan piring Petri C dari inkubator.
After three days, remove Petri dish A from the dark
• Pemboleh ubah dimanipulasikan: Suhu
cupboard, Petri dish B from the refrigerator and Petri
Manipulated variable: Temperature
dish C from the incubator.
• Pemboleh ubah bergerak balas: Bilangan
10 Perhatikan koloni bakteria di dalam setiap piring
koloni bakteria Bacillus sp.
Petri. Rekodkan pemerhatian anda dalam jadual.
Responding variable: Number of colonies of Bacillus
Catat sama ada tiada koloni, koloni yang sedikit
sp.
• Pemboleh ubah dimalarkan: Isi padu larutan atau koloni yang banyak.
Observe the number of bacterial colonies in each Petri
kultur bakteria Bacillus sp.
dish. Record your observations in a table. State in the
Constant variable: Volume of Bacillus sp. culture table whether there are no colonies, a few colonies or

solution [2] many colonies in each Petri dish. [4]

J3

Sains Tingkatan 5 Jawapan

(iv) Penjadualan data/ Tabulation of data: Eksperimen 2.1

Piring Suhu (°C) Bilangan koloni bakteria Hipotesis/ Hypothesis:
Petri Temperature (°C) Number of bacterial N ilai kalori kacang tanah adalah lebih tinggi daripada kacang
Petri dish colonies
gajus dan kacang hijau.
A Suhu bilik The calorific value of groundnuts is higher than that of cashew nuts
Room temperature and green beans.
Pemboleh ubah/ Variables:
B5 (a) Jenis sampel makanan/ Type of food sample
C 70 (b) Perubahan suhu/ Nilai kalori makanan
Change in temperature/ Calorific value of food
[1] (c) Jisim air/ Mass of water

Bab 2 Keputusan/ Result:
CONTOH
2.1 Gizi Seimbang dan Nilai Kalori Sampel makanan Kacang Kacang Kacang
Food sample tanah
Balanced Diet and Calorific Value gajus hijau Groundnuts
Cashew Green
1 beans
nuts

Suhu atewmapl,eTra1t(u°rCe), 28 28 28
Initial 82 46 90
54 18 62
T1 (°C)

2 (a) P: Protein/ Protein SFiunhalutaemkhpierr,aTt2ur(e°C, )
T2 (°C)

Q: Karbohidrat/ Carbohydrate Perubahan suhu,

R: Buah-buahan dan sayur-sayuran TCh2 a–nTg1e(i°nC)
temperature,
Fruits and vegetables T2 – T1 (°C)

(b) Konsep Pinggan Sihat Malaysia bermaksud suku

bahagian pinggan diisi dengan sumber karbohidrat,

suku pinggan diisi dengan sumber protein dan

separuh pinggan lagi diisi dengan buah-buahan dan Analisis data/ Data analysis:

sayur-sayuran. Kacang Kacang Kacang
The concept of Pinggan Sihat Malaysia means a quarter of tanah
the plate is filled with carbohydrate sources, another quarter Sampel makanan gajus hijau Groundnuts
Food sample Cashew Green
of the plate is filled with protein sources and half of the beans
nuts
plate is filled with fruits and vegetables.

(c) Membantu pengambilan gizi seimbang yang

diperlukan oleh individu untuk mengelakkan Nilai kalori (kJ g–1) 2.268 0.756 2.604
Calorific value (kJ g–1)
masalah obesiti yang akan membawa pelbagai

penyakit tidak berjangkit seperti kencing manis. Analisis/ Analysis:
Helps in the consumption of balanced nutrition to prevent 1 Apabila sampel makanan dibakar, tidak semua tenaga
obesity which can cause various non-infectious diseases
yang terbebas digunakan untuk memanaskan air.
such as diabetes.
Sebahagian digunakan untuk memanaskan air hilang
3 (a) – Lelaki/ Males
ke persekitaran dalam bentuk cahaya dan haba dan
– Lelaki lebih aktif dan mempunyai saiz badan yang
sebahagian lagi diserap oleh tabung didih.
lebih besar daripada perempuan. When food samples are burnt, not all of the energy released
Males are more active and have larger body size than
is used to heat water. Some are used to heat water, lost to
females. the environment in the form of light and heat and some are
absorbed by boiling tubes.
(b) – Kanak-kanak/ Children
2 Penghadang merupakan penebat yang digunakan untuk
– Kadar pertumbuhan kanak-kanak lebih tinggi menghadang radas dan mengurangkan kehilangan haba

daripada orang dewasa./ Kadar metabolisme ke persekitaran.
Shield is an insulator used to block apparatus and reduce heat
kanak-kanak lebih tinggi kerana mereka lebih
loss to the environment.
aktif.
The growth rate in children is higher than adults./ The Kesimpulan/ Conclusion:
Kacang tanah mempunyai nilai kalori yang paling tinggi
metabolic rate of children is higher because they are more
berbanding dengan kacang gajus dan kacang hijau.
active. Groundnuts have the highest calorific value compared to cashew nuts
and green beans.
(c) – Berbadan besar/ Bigger body size

– Individu yang berbadan besar mempunyai kadar

metabolisme yang lebih tinggi untuk menampung

jumlah sel yang banyak daripada individu

berbadan kecil. 4 (a) J: Tekanan darah tinggi/ High blood pressure
A person with a bigger body size has a higher metabolic K: Diabetes melitus/ Diabetes mellitus
(b) J: Meningkatkan risiko penyakit jantung dan strok
rate to support more body cells than a person with a Increases the risk of heart disease and stroke

smaller body size. J4

(d) – Kerja berat/ Heavy work

– Lebih banyak tenaga digunakan untuk pengecutan

otot.
A lot of energy is used up for muscular contraction.

Sains Tingkatan 5 Jawapan

K: Menjejaskan penglihatan, kesihatan ginjal dan Kesimpulan/ Conclusion:
sistem saraf Kekurangan makronutrien (nitrogen, fosforus dan kalium)
merencatkan pertumbuhan tumbuhan.
Affects vision, kidney and the nervous system Deficiency of macronutrients (nitrogen, phosphorus and potassium)
(c) (i) Arterioskeloris/ Arteriosclerosis stunts plant growth.
(ii) Kolesterol yang berlebihan menyebabkan salur
2.3 Kitar Nitrogen
darah (arteri) menjadi sempit. Pengenapan
Nitrogen Cycle
kolesterol telah menyebabkan salur darah
1 (a) P: Bakteria pendenitritan/ Denitrifying bacteria
tersumbat lalu menghalang aliran darah. Q: Bakteria pengikat nitrogen
Excessive cholesterol causes the blood vessels (artery) to Nitrogen-fixing bacteria
R: Bakteria penitritan/ Nitrifying bacteria
become narrower. Deposition of cholesterol will clot the S: Bakteria dan kulat pengurai
blood vessels and prevents the blood flow. Decomposing bacteria and fungi

2.2 Keperluan Nutrien oleh Tumbuhan (b) P: Pendenitritan/ Denitrification
Q: Pengikatan nitrogen/ Nitrogen fixation
Nutrient Requirements in Plants R: Penitritan/ Nitrification
CONTOH S: Penguraian/ Decomposition
1 (a) Makronutrien/ Macronutrients (c) Pokok kekacang/ Legume plant
(b) Mikronutrien/ Micronutrients (d) 1 Mengekalkan kesuburan tanah
2 (a) (i) Kalium/ Potassium Maintains fertility of soil
(ii) Sulfur/ Sulphur
(iii) Magnesium/ Magnesium 2 Mengekalkan kandungan gas nitrogen dalam
udara
(iv) Fosforus/ Phosphorus
Maintains nitrogen content in the air
(b) (i) Zink/ Zinc
(ii) Molibdenum/ Molybdenum 3 Mengurangkan pencemaran alam sekitar
(iii) Kuprum/ Copper Reduces environmental pollution

(iv) Mangan/ Manganese 4 Membantu pembekalan berterusan protein
tumbuhan dan protein haiwan
3 (a) kalium/ potassium
(b) fosforus/ phosphorus Maintains a continuous supply of plant proteins and
(c) nitrogen/ nitrogen animal proteins

4 (Mana-mana dua jawapan/ Any two answers)
(e) Kilat/ Letusan gunung berapi
Eksperimen 2.2 Lightning/ Volcanic eruption
(Mana-mana satu jawapan/ Any one answer)
H ipotesis/ Hypothesis: (f) Proses pendenitritan/ Proses penyerapan ion nitrat
K ekurangan makronutrien (nitrogen, fosforus dan kalium)
merencatkan pertumbuhan tumbuhan. daripada tanah/ Proses melarut resap nitrat
Deficiency of macronutrients (nitrogen, phosphorus and potassium) Denitrification/ Process of absorbing nitrate ions from the
stunts plant growth.
P emboleh ubah/ Variables: soil/ Nitrate leaching
(a) Jenis larutan kultur/ Type of culture solution
( b) Pertumbuhan tumbuhan/ Growth of plant (Mana-mana satu jawapan/ Any one answer)
(c) Isi padu larutan kultur, saiz dan jenis anak benih, cahaya
dan suhu 2.4 Teknologi Pengeluaran Makanan
Volume of culture solution, size and type of seedlings, light and
temperature Food Production Technology
Pemerhatian/ Observation:
Jawapan murid/ Student’s answer 1 (a) Penyelidikan dan pembangunan
Research and development
Analisis/ Analysis: (b) Pendidikan dan bimbingan untuk petani
1 Menghalang cahaya daripada memasuki larutan kultur Education and guidance for farmers
(c) Pengurusan tanah yang cekap
di dalam tabung didih. Efficient land management
Prevents light from entering the culture solution in the boiling (d) Penggunaan teknologi moden
Use of modern technology
tubes. (e) Penggunaan baka yang bermutu
2 Membekalkan oksigen untuk respirasi akar. Use of quality breeds
Supplies oxygen for the respiration of roots. (f) Penggunaan tanah dan kawasan perairan secara
3 Menggantikan makronutrien yang telah diserap oleh
optimum
anak benih. Optimal use of land and water resources
To replace the macronutrients which have been absorbed by the
2.5 Teknologi Pemprosesan Makanan
seedlings.
4 Suhu sekeliling/ Kelembapan udara/ Keamatan cahaya Food Processing Technology
Surrounding temperature/ Air humidity/ Light intensity
(Mana-mana satu jawapan/ Any one answer) 1 (a) ✓ (c) ✓
2

J5

Sains Tingkatan 5 Jawapan

3 (a) Perisa/ Flavouring Bahagian/ Section C
(b) Antioksidan/ Antioxidant
(c) Pengawet/ Preservative 4 (a) 1 Dapat membunuh mikroorganisma dan
(d) Penstabil/ Stabiliser
(e) Pewarna/ Colouring menjadikan makanan tahan lebih lama.
(f) Pengemulsi/ Emulsifier Can kill microorganisms and makes food lasts longer.
(g) Pemanis/ Sweetener
2 Menjadikan makanan lebih enak, menarik dan

mudah dicernakan.
Makes food more delicious, more attractive and easy to

2.6 Makanan Kesihatan dan Suplemen Kesihatan be digested. [2]

Health Foods and Health Supplements (b) (i) Maklumat/ Information:

1 (a) Makanan kesihatan/ Health foods Pembungkusan vakum, pengetinan dan
(b) Suplemen kesihatan/ Health supplements
pempasteuran merupakan kaedah pemprosesan
2 (a) Akta Makanan 1983
Food Act 1983 makanan.
Vacuum packaging, canning and pasteurisation are
CONTOH
(b) Dasar Keselamatan Makanan Kebangsaan food processing methods. [1]
National Food Safety Policy
(c) Peraturan-Peraturan Makanan 1985 (ii) Ciri sepunya/ Common characteristics:
Food Regulations 1985
1 Menghalang pembiakan mikroorganisma
Inhibits the reproduction of microorganisms

(d) Pihak Berkuasa Kawalan Dadah (PBKD) 2 Menjadikan makanan tahan lebih lama
Drug Control Authority (DCA) Makes food lasts longer

3 Memastikan bekalan makanan sentiasa

Praktis ke Arah S P M berterusan

Ensures continuous food supply [3]

Kertas 1 (iii) Contoh lain/ Other example:

1 C 2 C 3 B 4 C 5 A Penyinaran/ Pendehidratan
6 C 7 D 8 B 9 A 10 A Irradiation/ Dehydration
11 D 12 D 13 A 14 B 15 B
1 6 D 17 C (Mana-mana satu jawapan/ Any one answer) [1]

(iv) Konsep sebenar/ Actual concept:

Kaedah pemprosesan makanan ialah

Kertas 2 kaedah yang dapat menghalang pembiakan
Bahagian/ Section A
mikroorganisma, menjadikan makanan tahan

lebih lama dan memastikan bekalan makanan

1 (a) Daun anak pokok Q mempunyai bintik merah/ Anak sentiasa berterusan.
Food processing methods are methods that can inhibit
pokok P tumbuh dengan subur
The leaves of seedling Q have red spots/ Seedling P grows the reproduction of microorganisms, make food lasts
well
longer and ensure continuous food supply. [1]

(Mana-mana satu jawapan/ Any one answer) (c) – Tidak/ No [1]

(b) Fosforus/ Phosphorus – Pesakit itu tidak mengamalkan pemakanan yang

(c) Jika anak pokok kekurangan fosforus, maka daun sihat kerana dia masih mengambil makanan yang

akan menunjukkan bintik merah. mempunyai kandungan gula yang tinggi, iaitu
If the seedling is lack of phosphorus, then the leaves will
show red spots. minuman berkarbonat dan nanas. Dia sebenarnya

masih boleh memakan nanas tetapi dalam kuantiti

(d) Jenis anak pokok/ Masa yang sedikit.
Type of seedling/ Time
The patient does not practice a healthy diet because
(Mana-mana satu jawapan/ Any one answer) he still consumes food with high sugar content, which
are carbonated drink and pineapple. He still can eat the
(e) Kalium/ Potassium
pineapple but in small quantity. [1]

Bahagian/ Section B – Dia juga harus mengurangkan pengambilan nasi

2 (a) (i) Bakteria pendenitritan/ Denitrifying bacteria kerana pengambilan nasi dalam kuantiti yang
(ii) Bakteria penitritan/ Nitrifying bacteria
(b) Tumbuhan kekacang/ Legume plant banyak boleh meningkatkan aras gula dalam
(c) Penguraian/ Decomposition
(d) Kilat/ Lightning darah.
(e) Mengekalkan kesuburan tanah dan menyuburkan
He needs to reduce the intake of rice because eating rice
tumbuhan.
Maintains the soil fertility and fertilises the plants. in large quantity may increase the blood sugar level. [1]
3 (a) (i) Pempasteuran/ Pasteurisation
(ii) Jus nanas dipanaskan pada suhu 72°C selama – Ayam goreng juga harus diambil dalam kuantiti
15 saat atau pada suhu 63°C selama 30 minit
yang sedikit kerana pengambilan lemak yang
diikuti dengan penyejukan segera.
Pineapple juice is heated at 72°C for 15 seconds or at berlebihan akan menyebabkan peningkatan berat

63°C for 30 minutes followed by instant cooling. badan dan menyukarkan pengawalan gula dalam
(iii) Susu/ Milk
(b) Tiada tarikh luput pada label darah.
There is no expiry date on the label
(c) Asid benzoik/ Benzoic acid Fried chicken has to be taken in small quantity because
(d) Tidak/ No excessive intake of fat will increase body weight and

causes the blood sugar to be difficult to control. [1]

– Amalkan pemakanan menggunakan konsep

Pinggan Sihat Malaysia, iaitu suku suku separuh.
Practice diet using Pinggan Sihat Malaysia concept,

namely quarter quarter half. [1]

Maks/ Max : 4

J6

CONTOH