Bab 6 Asid, Bes dan Garam

Bahan kimia yang mengion dalam air untuk
menghasilkan ion hidrogen, H+

Asid Nitrik , HNO3 Asid Sulfurik, H2SO4

Asid Hidroklorik , HCl Asid Fosforik , H3PO4

Bilangan ion H+ yang
dihasilkan oleh 1 molekul asid

yang mengion dalam air

Kebesan Asid

Asid monoprotik / monobes Asid diprotik / dwibes Asid triprotik / tribes

Menghasilkan 1 ion H+ Menghasilkan 2 ion H+ Menghasilkan 3 ion H+

per molekul asid per molekul asid per molekul asid

HCl H+ + Cl- 1 mol H+ ion
HNO3 H+ + NO3- Asid monoprotik /monobes
H2SO4 2H+ + SO42-
H3PO4 3H+ + PO43- 1 mol H+ ion
Asid monoprotik /monobes

2 mol H+ ion
Asid diprotik /dwibes

3 mol H+ ion
Asid triprotik /tribes

Masam Mengakis Kertas
litmus
Boleh Sifat biru
mengalir Fizik lembap
kan arus Asid ke merah
elektrik
Nilai pH
rendah
dari 7

Bahan yang bertindak balas dengan asid untuk
menghasilkan garam dan air

Contoh Bes yang tidak larut dalam air

Hidroksida logam Oksida logam

Kalsium hidroksida, Ca(OH)2 Magnesium oksida, MgO

Magnesium hidroksida , Mg(OH)2 Aluminium oksida , Al2O3

Plumbum(II) hidroksida , Pb(OH)2 Kuprum(II) oksida, CuO

Zink hidroksida , Zn(OH)2
Bes yang larut dalam air disebut alkali

Bahan kimia yang mengion dalam air untuk
menghasilkan ion hidroksida, OH-

Ammonia, NH3 Kalium hidroksida, KOH

Natrium hidroksida, NaOH

NaOH Na+ + OH-
KOH K+ + OH-
NH3 NH4+ + OH-

Pahit Mengakis Kertas
litmus
Boleh Sifat merah
mengalir Fizik lembap
kan arus Alkali ke biru
elektrik
Nilai pH
tinggi
dari 7

Kegunaan Asid, Bes dan Alkali

Kegunaan Asid Bes dan Alkali
NH3
H2SO4
Pembuatan baja Pembuatan baja
dan diisi dalam
NaOH
bateri kereta Pembuatan

HNO3 sabun
Pembuatan Mg(OH)2
bahan letupan Pembuatan ubat
antasid
H2CO3 , H3PO4
Pembuatan KOH
Pembuatan ubat
minuman ringan
gigi
CH3COOH
Pembuatan cuka

buatan

Peranan Air dalam Menunjukkan Keasidan dan Kealkalian

1. Asid menunjukkan sifat keasidannya dengan kehadiran air.

2. Dalam keadaan kering, asid etanoik glasial wujud dalam molekul dan

tiada ion bergerak bebas Tidak

3. Asid larut dalam pelarut organik membentuk molekul mengalirkan
Contoh : 1. Hidrogen klorida dalam metilbenzena arus elektrik
2. Asid etanoik dalam propanon
- Bukan
elektrolit

4. Dalam air, molekul asid etanoik mengion menghasilkan ion H+ dan
bergerak bebas

5. Hidrogen klorida dalam air membentuk asid hidroklorik dan mengion
menghasilkan ion H+ dan bergerak bebas

Boleh mengalirkan
arus elektrik
- Elektrolit

Peranan Air dalam Menunjukkan Keasidan dan Kealkalian

1. Alkali menunjukkan sifat kealkaliannya dengan kehadiran air.

2. Dalam keadaan kering, natrium hidroksida wujud dalam molekul dan

tiada ion bergerak bebas Tidak

3. Alkali larut dalam pelarut organik membentuk molekul mengalirkan
Contoh : 1. Ammonia dalam metilbenzena arus elektrik
2. Kalium hidroksida dalam propanon
- Bukan
elektrolit

4. Dalam air, kalium hidroksida atau ammonia mengion menghasilkan ion OH-
dan bergerak bebas

Boleh mengalirkan
arus elektrik
- Elektrolit

Perbandingan peranan air dalam menunjukkan sifat Keasidan dan Kealkalian

Contoh : HCl dan NH3

Asid, HCl Asid, HCl
HCl dalam air, mengion
HCl dalam propanon, tidak
Menghasilkan ion H+ mengion
Menunjukkan sifat asid
Kertas litmus biru lembap Tidak menghasilkan ion H+
tukar merah
Tidak menunjukkan sifat asid

Kertas litmus biru lembap
tidak berubah

Alkali, NH3 Alkali, NH3
NH3 dalam air, mengion NH3 dalam propanon, tidak
mengion
Menghasilkan ion OH-
Menunjukkan sifat alkali Tidak menghasilkan ion OH-
Kertas litmus merah lembap
tukar biru Tidak menunjukkan sifat alkali

Kertas litmus merah lembap
tidak berubah

Diukur dengan
pH meter

Asid Neutral Alkali

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Asid kuat Asid lemah Alkali lemah Alkali kuat

pH ??

Suatu pengukuran logaritma ke
atas kepekatan ion hidrogen yang
terkandung di dalam suatu laruan

akueus

pH = - log [H+]

Logaritma asas 10 Kepekatan ion H+ dalam
unit mol dm-3

Contoh 1
Hitung nilai pH bagi asid nitrik dengan kepekatan ion hidrogen, H+ 0.5 mol dm-3.

Penyelesaian :

pH = - log [H+]
= - log [0.5]
= - (-0.301)
= 0.301

Nilai pH HNO3 = 0.3
Contoh 2
Tentukan kemolaran asid hidroklorik, HCl dengan nilai pH 2.0.

Penyelesaian :

pH = - log [H+]
2.0 = - log [H+]
log [H+] = - 2.0

[H+] = 10-2
= 0.01 mol dm-3

Kemolaran HCl = 0.01 mol dm-3

pOH = - log [OH-]

Logaritma asas 10 Kepekatan ion OH- dalam
unit mol dm-3

pH + pOH = 14
pH = 14 - pOH

Contoh 3

Hitung nilai pOH bagi larutan natrium hidroksida, NaOH yang mengandungi
kepekatan ion hidroksida,OH- 0.01 mol dm-3.
.
Penyelesaian :

pOH = - log [OH-]
= - log [0.1]
= - (-1)
=1

Nilai pOH larutan NaOH = 1.0

➢ Semakin rendah kepekatan ion hidrogen, semakin tinggi nilai pH
➢ Semakin tinggi kepekatan ion hidrogen, semakin rendah nilai pH

➢ Semakin rendah kepekatan ion hidroksida, semakin rendah nilai pH
➢ Semakin tinggi kepekatan ion hidroksida, semakin tinggi nilai pH

KEKUATAN ASID DAN ALKALI

Asid Kuat Asid Lemah

Asid yang mengion lengkap Asid yang mengion separa
dalam air menghasilkan lengkap dalam air

kepekatan ion hidogen yang menghasilkan kepekatan ion
tinggi, H+ ion hidogen yang rendah, H+ ion

Asid nitrik , HNO3 Asid etanoik, CH3COOH
Asid hidroklorik, HCl Asidmetanoik, CHOOH
Asid sulfurik, H2SO4 Asid fosforik, H3PO4
Asid karbonik, H2CO3
HCl H+ + Cl-

CH3COOH CH3COO- + H+

KEKUATAN ASID DAN ALKALI

Alkali Kuat Alkali Lemah

Alkali yang mengion lengkap Alkali yang mengion separa
dalam air menghasilkan lengkap dalam air menghasilkan
kepekatan ion hidroksida yang
kepekatan ion hidroksida yang
tinggi, OH- ion rendah, OH- ion

Natrium hidroksida, NaOH Ammonia , NH3
Kalium hidroksida, KOH
Litium hidroksida, LiOH NH3 + H2O NH4+ + OH-

NaOH Na+ + OH-

SIFAT-SIFAT KIMIA ASID DAN ALKALI

Asid bertindak Asid bertindak
balas dengan balas dengan
alkali hasilkan logam oksida
garam dan hasilkan garam

H2O dan H2O

Sifat
Kimia
Asid

Asid bertindak Asid bertindak
balas dengan balas dengan
logam hasilkan logam karbonat
garam dan gas hasilkan garam,
H2O dan gas
H2
CO2

SIFAT-SIFAT KIMIA ASID DAN ALKALI

Asid bertindak balas dengan alkali menghasilkan garam dan air

Asid + Alkali Garam + Air

HCl + NaOH NaCl + H2O
H2SO4 + 2KOH K2SO4 + 2H2O

Asid bertindak balas dengan logam oksida menghasilkan garam dan air

Asid + Logam Oksida Garam + Air

2HCl + CuO CuCl2 + H2O
H2SO4 + PbO PbSO4 + H2O

SIFAT-SIFAT KIMIA ASID DAN ALKALI

Asid bertindak balas dengan logam menghasilkan garam dan hidrogen

Asid + Logam Garam + Hidrogen

2HNO3 + Mg Mg(NO3)2 + H2
H2SO4 + Zn ZnSO4 + H2

Asid bertindak balas dengan logam karbonat menghasilkan garam, air
dan karbon dioksida

Asid + Logam karbonat Garam + Air + Karbon dioksida

2HNO3 + CaCO3 Ca(NO3)2 + H2O + CO2
2HCl + CuCO3 CuCl2 + H2O + CO2

SIFAT-SIFAT KIMIA ASID DAN ALKALI

Alkali bertindak Alkali bertindak
balas dengan asid balas dengan
hasilkan garam garam
ammonium
dan H2O hasilkan garam,
NH3 dan H2O
Sifat
Kimia
Alkali

Alkali bertindak
balas dengan ion
logam hasilkan
hidroksida logam
tak terlarutkan

dan kation
daripada alkali

SIFAT-SIFAT KIMIA ASID DAN ALKALI

Alkali bertindak balas dengan asid menghasilkan garam dan air

Alkali + Asid Garam + Air

KOH + HNO3 KNO3 + H2O
2NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2H2O

Alkali bertindak balas dengan garam ammonium menghasilkan
garam , air dan ammonia

Alkali + Garam ammonium Garam + Air + Ammonia

KOH + NH4NO3 KNO3 + H2O + NH3
2NaOH + (NH4)2SO4 Na2SO4 + H2O + NH3

Alkali bertindak balas dengan ion logam menghasilkan hidroksida
logam tak terlarutkan dan kation daripada alkali

Alkali + Garam ammonium Garam + Air + Ammonia
NaOH + Mg2+ Mg(OH)2 + 2Na+

Kepekatan ialah satu ukuran yang menunjukkan kuantiti zat
terlarut dalam seunit isipadu larutan, 1 dm3 larutan

1 dm3 = 1000 cm3

Unit kepekatan larutan ialah g dm-3 dan mol dm-3

Kepekatan ( g dm-3 ) = jisim zat terlarut (g)
isipadu larutan (dm3)

Kepekatan ( mol dm-3 ) = bilangan mol zat terlarut (mol)
isipadu larutan (dm3)

Kepekatan mol dm-3 dikenali sebagai Kemolaran

Kepekatan ( g dm-3 ) ÷ jisim molar Kepekatan ( mol dm-3 )
x jisim molar

2 g dm-3 larutan KOH = 2 g KOH dilarutkan dalam 1 dm3 air

0.5 mol dm-3 larutan CuSO4 = 0.5 mol CuSO4 dilarutkan dalam 1 dm3 air

Ingat : n = Jisim, m
Jisim Molar,Mr

Kira kepekatan dalam unit g dm-3 untuk 0.5 mol dm-3 larutan NaOH ,
(JAR : H = 1, O = 16, Na = 23)

Jisim = n x Mr
= 0.5 x (23 + 16 + 1)
= 20 g

Kepekatan dalam g dm-3 = jisim zat terlarut (g)
Isipadu larutan (dm3)

= 20 g
1 dm3

= 20 g dm-3

Kemolaran

Kira kepekatan dalam mol dm-3 untuk 5.6 g larutan KOH.
(JAR : H = 1, O = 16, K = 39)

n=m
Mr

= 5.6 g___
(39 + 16 + 1)

= 0.1 mol

Kepekatan dalam mol dm-3 = bilangan mol zat terlarut (g)
isipadu larutan (dm3)

= 0.1 mol
1 dm3

= 0.1 mol dm-3

Hubungan antara bilangan mol dengan kemolaran dan isipadu larutan

n = MV n = bilangan mol
1000 M = kemolaran (mol dm-3)
V = isipadu (cm3)

Kira kemolaran larutan yang menghasilkan 2.8 g larutan kalium hidroksida,
KOH yang dilarutkan dalam 100 cm3 air.
(JAR : H = 1, O = 16, K = 39)

Gunakan : n=m n = MV
Mr 1000

= 2.8 0.05 = M x 100
56 1000

= 0.05 mol M = 0.05 x 10
= 0.5 mol dm-3

Larutan piawai ialah larutan yang kepekatannya diketahui dengnan tepat

Langkah-langkah penyediaan 250 cm3 larutan piawai Na2O3 1.0 mol dm-3 :

1) Kira jisim pepejal Na2O3 yang diperlukan, guna n = MV/1000
2) Timbang jisim bahan guna penimbang elektronik
3) Tambah 100.00 cm3 air suling kepada pepejal Na2O3 dalam bikar
4) Kacau campuran dengan rod kaca
5) Pindahkan larutan Na2O3 ke dalam kelalang volumetrik 250 cm3 melalui

corong turas
6) Bilas bikar dengan air suling dan masukkan dalam kelalang volumetrik
7) Bilas corong turas dengan air suling dan masukkan dalam kelalang

volumetrik
8) Alih corong turas. Tambah air suling sehingga tanda senggatan
9) Tutup dan goncang sambal terlangkupkan kelalang volumerik

Bilangan mol zat terlarut sebelum pencairan =
Bilangan mol zat terlarut selepas pencairan

M1V1 = M2V2

M1 = Kemolaran larutan akueus sebelum dicairkan
V1 = Isipadu larutan akueus sebelum dicairkan dalam cm3
M2 = Kemolaran larutan akueus selepas dicairkan
V2 = Isipadu larutan akueus selepas dicairkan dalam cm3

Kira kemolaran larutan kalium hidroksida, KOH jika 200 cm3 , 2 mol dm-3
larutan KOH ditambah kepada 200 cm3.

M1 = 2 mol dm-3 M1V1 = M2V2

M2 = ? 2 x 200 = M2 x 400
V1 = 200 cm3 M2 = 400
V2 = 400 cm3 400
= 1 mol dm-3

Peneutralan ialah tindak balas antara asid dan alkali / bes
untuk menghasilkan garam dan air

Asid + Alkali / Bes Garam + Air

Persamaan kimia HCl + NaOH NaCl + H2O
Persamaan ion
H+ + OH- H2O
Persamaan kimia
Persamaan ion 2HNO3 + MgO Mg(NO3)2 + H2O

Persamaan kimia 2H+ + OH- H2O
Persamaan ion
H2SO4 + 2NaOH Na2SO4 + 2H2O

2H+ + 2OH- 2H2O

Aplikasi Peneutralan Dalam Kehidupan Harian

Perubatan Kesihatan Kesihatan Pertanian
rambut mulut
Susu Kapur mati,
magnesia Alkali lemah Ubat gigi Ca(OH)2
,Mg(OH)2 dalam syampu mengandungi merawat
meredakan meneutralkan bes yang tanah yang
sakit gastrik asid pada meneutralkan berasid
dengan rambut asid laktik
meneutralkan yang
lebihan HCl dihasilkan
dalam perut oleh bakteria
dalam mulut

Sengatan Sengatan Sengatan
lebah?? penyengat?? tebuan??

Pentitratan ialah satu kaedah analisis kuantitatif untuk menentukan
isipadu asid yang diperlukan secara tepat bagi meneutralkan isipadu
tertentu suatu alkali atau sebaliknya menggunakan penunjuk asid-bes

Fenolftalein Metil jingga
Merah jambu ke tanpa warna Kuning ke jingga

Takat yang mana proses peneutralan berlaku dan penunjuk asid-bes
bertukar warna disebut takat akhir.

PENTITRATAN

Asid

Alkali + penunjuk asid-bes
(fenolftalein atau metil jingga)

Mengesan
kehadiran

ion OH-

Menyelesaikan Masalah Numerikal yang Melibatkan Peneutralan :

Langkah 1 : Tulis persamaan seimbang
Langkah 2 : Tulis maklumat daripada soalan di atas persamaan
Langkah 3 : Tulis maklumat persamaan kimia di bawah persamaan

(bilangan mol bahan terlibat)
Langkah 4 : Kira bilangan mol
Langkah 5 : Guna hubungan antara bilangan mol bahan dalam

langkah 3

Formula that is used when neutralisation by titration

MaVa = a
MbVb b

Ma = Kemolaran asid
Mb = Kemolaran alkali
Va = Isipadu asid
Vb = Isipadu alkali
a = bilangan mol asid dalam persamaan
b = bilangan mol alkali dalam persamaan

Sebatian ion yang terbentuk

Maksud

apabila ion H+ daripada asid
Garam

digantikan dengan ion logam

atau

ion ammonium, NH4+

Anion daripada asid

HCl + NaOH NaCl + H2O

Kation daripada bes

Mempunyai Mempunyai Hablur yang
permukaan bentuk berlainan
rata, sisi lurus geometri mempunyai
dan bucu tertentu bentuk

tajam Ciri geometri yang
Fizikal berbeza
Hablur
Garam Mempunyai
sudut tetap di
Mempunyai
sudut tetap di antara dua
permukaan
antara dua bersebelahan
permukaan
bersebelahan

NH4NO3 –
sebagai baja

NaCl – bahan Contoh CaSO4 –
perisa garam plaster Paris
untuk sokong
dan
kegunaan tulang

C6H5COONa FeSO4 –
dan NaNO3 – dalam pestisid
untuk bunuh
bahan
pengawet serangga

Mengkaji Keterlarutan Garam

Garam Garam Tak
Terlarutkan Terlarutkan

Garam larut Garam tak
dalam air larut dalam

air

Jenis Garam

NO3- Na+

Garam NO ANAK K+

NH4+

Semua Larut

Garam SO4- Garam Cl-

Semua Larut Semua Larut

Kecuali Kecuali

Barium BaCaP Plumbum PAMer Merkuri
Calsium Argentum

Garam CO32-

Semua Tidak Larut

Kecuali

ANaK

Ammonium Kalium
Natrium

Garam Tidak Larut

PbCl2 dan
PbI2

Pepejal

Dipanaskan Disejukkan

PbCl2 – putih Larutan tidak berwarna
PbI2- kuning



Garam Terlarutkan Garam Tak Terlarutkan

ANaK X Tindak balas
ANaK penguraian ganda dua

Tindak balas Tindak balas
peneutralan - Asid + logam reaktif
asid dan alkali - Asid + logam oksida
- Asid + logam karbonat

Penyediaan Garam Terlarutkan Jenis Ammonium, natrium, kalium

Penyediaan Garam Terlarutkan Bukan Jenis Ammonium,
natrium, kalium

Penulenan Garam Terlarutkan melalui Kaedah Penghabluran
semula

Penyediaan Garam Tak Terlarutkan melalui Tindak Balas
Penguraian Ganda Dua atau Pemendakan

Persamaan Kimia : BaSO4 + 2NaCl
BaSO4
BaCl2 + Na2SO4

Persamaan Ion :

Ba2+ + SO42-

Pembinaan Persamaan Ion melalui Kaedah Perubahan
Berterusan

Tindak balas
lengkap

Ujian Gas

Uji gas O2

1. Masukkan 2 spatula pepejal KClO3 ke dalam
tabung uji.

2. Panaskan dengan kuat.
3. Masukkan kayu uji berbara dalam tabung uji.

Uji gas H2

1. Masukkan ketulan Zn dalam tabung uji.
2. Tuang 4.0 cm3 H2SO4 cair.
3. Dekatkan kayu uji menyala ke mulut tabung

uji.

Ujian Gas

Uji gas CO2

1. Masukkan 1 spatula pepejal ZnCO3 dalam
tabung uji.

2. Panaskan pepejal dengan kuat.
3. Salurkan gas yang terakhir.

Uji gas NH3

1. Masukkan 1 spatula NH4Cl dalam tabung uji.
2. Tuang 4.0 cm3 larutan NaOH cair dalam

tabung uji.
3. Panaskan campuran perlahan-lahan.
4. Dekatkan kertas litmus merah lembap ke

mulut tabung uji.

Ujian Gas Uji gas Cl2

1. Masukkan 1 spatula serbuk MnO2 dalam
tabung uji.

2. Tambahkan 2.0 cm3 HCl pekat.

3. Panaskan campuran perlahan-lahan.

4. Dekatkan kertas litmus biru lembap ke mulut

tabung uji.

Uji gas HCl

1. Masukkan 1 spatula NaCl dalam tabung uji.
2. Tambahkan 2.0 cm3 H2SO4 pekat.
3. Panaskan campuran perlahan-lahan .
4. Celupkan rod kaca dengan larutan NH3 pekat.
5. Dekatkan rod kaca ke mulut tabung uji.