ทักษะการเรียนรู้ ระดับม.ปลาย

41

วธิ ีคดิ อย่างไร นามาซึ่งความสุข?
คงไม่ใช่วิธีคิดแบบเดียวอย่างแน่นอน แต่วิธีคิดซ่ึงมีอย่หู ลายแบบและนามาซ่ึงความสุขน้นั มกั มี

พ้ืนฐานคลา้ ย ๆ กนั คือ การมองดา้ นบวกหรือคาดหวงั ดา้ นบวก รวมท้งั มองเห็นประโยชน์จากสิ่งต่าง ๆ
(แมว้ า่ จะเป็นเหตุการณ์ที่เลวร้ายก็ตาม)

แต่กวา่ ท่ีคนเราจะ "บรรลุ" ความเขา้ ใจได้ ก็อาจใชเ้ วลาเป็ นสิบ ๆ ปี เลยทีเดียว คริสโตเฟอร์ รีฟ
อดีตดาราในบทบาทของซุปเปอร์แมน ไดป้ ระสบอุบตั ิเหตุตกจากหลงั มา้ เขาเคยให้สัมภาษณ์ในรายการหน่ึง
วา่ เขาตอ้ งปรับตวั อยา่ งมากในช่วงแรก ๆ แลว้ ในที่สุด เขาก็สามารถมีความสุขได้ แมว้ า่ จะไม่สามารถขยบั
แขนขยบั ขาไดด้ งั ใจนึกก็ตาม

ผบู้ ริหารคนหน่ึงของบริษทั ในเครือเย่ือกระดาษสยาม เล่าวา่ เขาโชคดีที่ถูกลูกคา้ ด่าเม่ือสิบกวา่ ปี ท่ี
แลว้ ในเวลาน้นั ลูกคา้ ซ่ึงเป็ นผจู้ ดั การบริษทั แถวถนนสาธุประดิษฐ์ ไม่พอใจเซลล์ขายกระดาษคนก่อนเป็ น
อยา่ งยงิ่ ท่ีปรับราคากระดาษโดยกะทนั หนั จนทาใหบ้ ริษทั ของเขาตอ้ งสูญเสียเงินจานวนมาก เขา (เซลลข์ าย
กระดาษ) ท่านน้ีไดใ้ ชค้ วามพยายามเอาชนะใจลูกคา้ คนน้ีอยู่ 6 เดือนเตม็ ๆ อนั เป็นเวลาท่ีออเดอร์ล๊อตปรากฎ
ข้ึน “ผมขอบคุณวิกฤติการณ์ในคร้ังน้นั มาก มนั ทาใหผ้ มเขา้ ใจในอาชีพนกั ขายและสอนบทเรียนท่ีสาคญั มา
จนถึงปัจจุบนั ”

จากตัวอย่างดงั กล่าว สามารถสรุปได้ว่า
1. ผปู้ ระสบความสาเร็จมกั ผา่ นวกิ ฤติการณ์และไดบ้ ทเรียนมาแลว้ ท้งั สิ้น
2. ผทู้ ่ีจะมีความสุขในการทางานและใชช้ ีวติ ได้ ยอ่ มตอ้ งใชว้ ธิ ีคิดท่ีเป็ นดา้ นบวกซ่ึงไดร้ ับการพิสูจน์
มาแลว้

หากอยากมคี วามสุขต้องเริ่มจากการสร้างความคิดด้านบวก มองเหตุการณ์อย่างได้ประโยชน์
(ที่มา: http://drterd.com/news/view.asp?id=4)

เร่ืองท่ี 3 การทาแผนผงั ความคดิ

แผนผงั ความคดิ (Mind Map)
การเขยี นแผนผงั ความคดิ คอื อะไร

การเขียนแผนผงั ความคิด คือ การเอาความรู้มาสรุปรวมเป็ นหมวดหมู่ เพ่ิมการใชส้ ี และใชร้ ูปภาพ
มาประกอบ ช่วยให้เรามองเห็นภาพรวมไดช้ ดั เจน

แผนผังความคิด (Mind Map) จะช่วยให้เราฝึ กคิดเป็ นรูปภาพ
จาเป็นภาพ เป็ นสี ซึ่งกต็ รงกบั ลกั ษณะการจาตามธรรมชาติของสมอง

42

การทาแผนผงั ความคิด (Mind Map)
กฎของการทาแผนผงั ความคดิ
1. เริ่มตน้ ดว้ ยภาพสีตรงก่ึงกลางหน้ากระดาษ ภาพ ๆ เดียวมีค่ากว่าคาพนั คา ซ้ายงั ช่วยให้

เกิดความคิดสร้างสรรค์ และเพิม่ ความจามากข้ึนดว้ ย ใหว้ างกระดาษตามแนวนอน
2. ใช้ภาพให้มากท่ีสุดในแผนผงั ความคิดของคุณ ตรงไหนท่ีใช้ภาพไดใ้ ห้ใช้ก่อนคาหรือรหัส

เป็นการช่วยการทางานของสมอง ดึงดูดสายตาและช่วยจา
3. ควรเขียนคาบรรจงตวั ใหญ่ ๆ ถา้ เป็ นภาษาองั กฤษใหใ้ ชต้ วั พิมพใ์ หญ่ เพื่อท่ีวา่ เมื่อยอ้ นกลบั มา

อ่านใหม่จะให้ภาพที่ชดั เจน สะดุดตาอ่านง่าย และเกิดผลกระทบต่อความคิดมากกวา่ การใชเ้ วลาเพิ่มอีก
เล็กนอ้ ยในการเขียนตวั ให้ใหญ่อ่านง่ายชดั เจน จะช่วยให้เราสามารถประหยดั เวลาไดเ้ ม่ือยอ้ นกลบั มาอ่าน
ใหมอ่ ีกคร้ัง

4. เขียนคาเหนือเส้นและแต่ละเส้นตอ้ งเช่ือมต่อกบั เส้นอ่ืน ๆ เพ่ือให้แผนผงั ความคิดมีโครงสร้าง
พ้นื ฐานรองรับ

5. คาควรมีลกั ษณะเป็น “หน่วย” เช่น คาละเส้น เพราะจะช่วยใหแ้ ตล่ ะคาเชื่อมโยงกบั คาอื่น ๆ ได้
อยา่ งอิสระเปิ ดทางใหแ้ ผนผงั ความคิดคล่องตวั และยดื หยนุ่ มากข้ึน

6. ใชส้ ีใหท้ วั่ แผนผงั ความคิด เพราะสีช่วยยกระดบั ความจาเพลินตา กระตุน้ สมองซีกขวา
7. เพ่ือให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ใหม่ ๆ ควรปล่อยให้หวั คิดมีอิสระมากที่สุดเท่าท่ีจะเป็ นไปได้
อยา่ มวั แตค่ ิดวา่ จะเขียนลงตรงไหนดี หรือวา่ จะใส่หรือไม่ใส่อะไรลงไป เพราะลว้ นแต่จะทาให้งานล่าชา้ ไป
อยา่ งน่าเสียดาย

หลักของแผนผังความคิด (Mind Map) คือ การฟ้ื นความจาในทุกเรื่องที่หัวคิดนึกออกจาก
ศูนยก์ ลางความคิด สมองของคุณสามารถจะจุดประกายความคิดต่าง ๆ ไดเ้ ร็วกวา่ ท่ีมือคุณเขียนทนั คุณจึง
ตอ้ งเขียนแบบไมห่ ยดุ เลย เพราะถา้ คุณหยดุ คุณจะสังเกตไดว้ า่ ปากกาหรือดินสอของคุณยงั คงขยกุ ขยิกต่อไป
บนหนา้ กระดาษ ในช่วงที่คุณสังเกตเห็นน้ีก็อยา่ ปล่อยใหผ้ ่านไป จงรีบเขียนต่ออยา่ กงั วลถึงลาดบั หรือการ
จดั องคป์ ระกอบใหด้ ูดี เพราะในที่สุดมนั ก็จะลงตวั ไปเอง หรือไม่อยา่ งน้นั ค่อยมาจดั อีกคร้ังในตอนทา้ ยเป็ น
คร้ังสุดทา้ ยก็ยอ่ มได้

43

กจิ กรรมที่ 1 “ตวั ของฉนั ”
ให้ผูเ้ รียนใช้กฎของแผนผงั ความคิด (Mind Map) โดยให้เขียนแผนผงั ความคิด (Mind Map)

ในหัวขอ้ “ตวั ของฉัน”

44

กจิ กรรมที่ 2 “สาระทกั ษะการเรียนรู้”
ให้ผูเ้ รียนใช้กฎของแผนผงั ความคิด (Mind Map) โดยให้เขียนแผนผงั ความคิด (Mind Map)

ในหัวขอ้ “สาระทกั ษะการเรียนรู้” โดยสรุปให้ไดเ้ น้ือหาครอบคลุมรายวิชาสาระทกั ษะการเรียนรู้ตาม
ความเขา้ ใจของท่าน

45

เร่ืองท่ี 4 ปัจจัยทที่ าให้การเรียนรู้ด้วยตนเองประสบความสาเร็จ

ความพร้อมในการเรียนรู้ด้วยตนเอง
ความพร้อมในการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง (Self-Directed Learning Readiness : SDLR) เป็ นส่ิงสาคญั

และจาเป็ นอยา่ งมากสาหรับผทู้ ่ีมีความสนใจ มีความรักจะเรียนรู้ดว้ ยตนเอง วดั ไดจ้ ากความรู้สึก และความ
คิดเห็นที่ผเู้ รียนมีต่อการแสวงหาความรู้ การท่ีบุคคลจะเรียนรู้ดว้ ยตนเองไดน้ ้นั ตอ้ งมีลกั ษณะความพร้อม
ของการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง 8 ประการ ดงั น้ี

1. การเปิ ดโอกาสต่อการเรียนรู้ ไดแ้ ก่ การมีความสนใจในการเรียนรู้มากกวา่ ผอู้ ื่น มีความพึงพอใจ
กบั ความคิดริเร่ิมของบุคคล มีความรักในการเรียนรู้และความคาดหวงั วา่ จะเรียนรู้อยา่ งต่อเนื่อง แหล่งความรู้
มีความดึงดูดใจ มีความอดทนต่อการคน้ หาคาตอบในสิ่งที่สงสัย มีความสามารถในการยอมรับและใช้
ประโยชนจ์ ากคาวจิ ารณ์ได้ การนาความสามารถดา้ นสติปัญญามาใชไ้ ด้ มีความรับผดิ ชอบต่อการเรียนรู้ของ
ตนเอง

2. มีอัตมโนทัศน์ในด้านของการเป็ นผู้เรียนท่มี ีประสิทธิภาพ ไดแ้ ก่ การมีความมนั่ ใจในการเรียนรู้
ดว้ ยตนเอง ความสามารถจดั เวลาในการเรียนรู้ได้ มีระเบียบวินยั ต่อตนเองมีความรู้ในดา้ นความจาเป็ นใน
การเรียนรู้ และแหล่งทรัพยากรการเรียนรู้ มีความคิดเห็นต่อตนเองวา่ เป็นผทู้ ี่มีความอยากรู้อยากเห็น

3. การมีความคิดริเริ่มและเรียนรู้ด้วยตนเอง ไดแ้ ก่ ความสามารถติดตามปัญหายาก ๆ ได้อย่าง
คล่องแคล่ว ความปรารถนาต่อการเรียนรู้อยู่เสมอ ชื่นชอบต่อการมีส่วนร่วมในการจดั ประสบการณ์การ
เรียนรู้ มีความเชื่อมนั่ ในความสามารถท่ีจะทางานดว้ ยตนเองได้ดี ช่ืนชอบในการเรียนรู้ มีความพอใจกบั
ทกั ษะการอ่าน การทาความเขา้ ใจ มีความรู้เกี่ยวกบั แหล่งความรู้ต่าง ๆ มีความสามารถในการวางแผนการ
ทางานของตนเองได้ และมีความคิดริเริ่มในเร่ืองการเริ่มตน้ โครงการใหม่ ๆ

4. การมีความรับผดิ ชอบต่อการเรียนรู้ของตน ไดแ้ ก่ การมีทศั นะต่อตนเองในดา้ นสติปัญญาอยใู่ น
ระดบั ปานกลางหรือสูงกว่า ยินดีต่อการศึกษาในเร่ืองท่ียาก ๆ ในขอบเขตท่ีตนสนใจ มีความเช่ือมน่ั ต่อ
หน้าที่ในการสารวจตรวจสอบเก่ียวกบั การศึกษา ชื่นชอบที่จะมีบทบาทในการจดั ประสบการณ์การเรียนรู้
ดว้ ยตนเอง มีความเชื่อมนั่ ต่อหนา้ ท่ีในการสารวจตรวจสอบเก่ียวกบั การศึกษา ช่ืนชอบที่จะมีบทบาทในการ
จดั ประสบการณ์การเรียนรู้ดว้ ยตนเอง มีความรับผดิ ชอบต่อการเรียนรู้ของตนเอง และมีความสามารถในการ
ตดั สินความกา้ วหนา้ ในการเรียนรู้ของตนเองได้

5. รักการเรียนรู้ ไดแ้ ก่ มีความช่ืนชมในการเรียนรู้ส่ิงใหม่ ๆ อยเู่ สมอ มีความปรารถนาอยา่ งแรงกลา้
ในการเรียนรู้ มีความสนุกสนานกบั การสืบสวนหาความจริง

6. ความคิดสร้างสรรค์ ไดแ้ ก่ มีความคิดท่ีจะทาส่ิงต่าง ๆ ไดด้ ี สามารถคิดคน้ วิธีการ แปลก ๆ ใหม่ ๆ
และความสามารถที่จะคิดวธิ ีตา่ ง ๆ ไดม้ ากมายหลายวธิ ีสาหรับเรื่องน้นั ๆ

7. การมองอนาคตในแง่ดี ไดแ้ ก่ การมีความเขา้ ใจตนเองวา่ เป็ นผทู้ ่ีมีการเรียนรู้ตลอดชีวติ มีความ
สนุกสนานในการคิดถึงเร่ืองในอนาคต มีแนวโนม้ ในการมองปัญหาวา่ เป็ นสิ่งทา้ ทายไม่ใช่สัญญาณใหห้ ยดุ
กระทา

46

8. ความสามารถในการใช้ทกั ษะทางการศึกษาหาความรู้และทกั ษะการแก้ปัญหา คือ มีความสามารถ
ใชท้ กั ษะพ้นื ฐานในการศึกษา ไดแ้ ก่ ทกั ษะการฟัง อา่ น เขียนและจา มีทกั ษะในการแกป้ ัญหา

กจิ กรรมที่ 1 ใหอ้ ธิบายลกั ษณะของ “ความพร้อมในการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง” มาพอสังเขป

กจิ กรรมท่ี 2 “รู้เขา รู้เรา”
วตั ถุประสงค์ เพอ่ื ใหผ้ เู้ รียนแสดงความคิด และความรู้สึกท่ีมีตอ่ ตนเอง และผอู้ ื่น
แนวคิด ส่ิงแวดลอ้ มของการมีเพ่ือนใหม่ คือ การทาความรู้จกั คุน้ เคยกนั บรรยากาศท่ีเป็ นกนั เอง

มารยาททางสงั คมจะเป็นแนวทางการนาไปสู่สมั พนั ธภาพท่ีดีระหวา่ งสมาชิกในกลุ่มซ่ึงจะนาไปสู่การแสดง
ความคิดเห็น การอภิปรายแลกเปล่ียนประสบการณ์ และความร่วมมือในการทางาน

คาชี้แจง
1. ให้ท่านคิดสัญลกั ษณ์แทนตวั เองซ่ึงบ่งบอกถึงลกั ษณะนิสัยใจคอ จานวน 1 ขอ้ วาด/เขียนลงใน
ช่องวา่ งท่ีกาหนดใหข้ า้ งล่าง หลงั จากน้นั ใหท้ ่านเขียนอุดมการณ์ แนวคิด หรือคาขวญั ประจาตวั ลงใตภ้ าพ
2. ให้ท่านไปสัมภาษณ์ พูด คุยกับเพื่อนหรือคนใกล้ชิด โดยการให้เพื่อนหรือคนใกล้ชิดคิด
สัญลกั ษณ์แทนตวั เองซ่ึงบ่งบอกถึงลกั ษณะนิสัยใจคอ จานวน 1 ขอ้ วาด/เขียนลงในช่องวา่ งท่ีกาหนดให้
ขา้ งล่าง หลงั จากน้นั ใหเ้ ขียนอุดมการณ์ แนวคิด หรือคาขวญั ประจาตวั ลงใตภ้ าพ
3. ทา่ นไดข้ อ้ คิดอะไรบา้ งจากกิจกรรมน้ี

กจิ กรรมที่ 3 “คุณค่าของตน”
วตั ถุประสงค์
1. เพ่ือใหผ้ เู้ รียนเกิดความตระหนกั ในคุณค่าของตนเอง และสร้างความภมู ิใจในตนเอง
2. เพื่อให้ผูเ้ รียนสามารถระบุปัจจยั ท่ีมีผลทาให้ตนได้รับความสาเร็จ และความตอ้ งการ

ความสาเร็จ รวมท้งั ความคาดหวงั ที่จะไดร้ ับความสาเร็จอีกในอนาคต
แนวคิด
ทุกคนยอ่ มมีความสามารถอย่ใู นตนเอง การมองเห็นถึงความสาคญั ของตน จะนาไปสู่การรู้จกั คุณค่า

แห่งตน และถ้ามีโอกาสนาเสนอถึงความสามารถและผลสาเร็จในชีวิตให้ผูอ้ ื่นไดร้ ับทราบในโอกาสที่
เหมาะสม จะทาใหค้ นเราเกิดความภาคภูมิใจย่ิงข้ึน การทบทวนความสาเร็จในอดีตจะช่วยสร้างเสริมความ
ภมู ิใจ กาลงั ใจ เจตคติท่ีดี เกิดความเช่ือมนั่ วา่ ตนเองจะเป็นผทู้ ่ีสามารถเรียนรู้ดว้ ยตนเองได้ และความตอ้ งการ
ประสบความสาเร็จต่อไปอีกในอนาคต ความรู้สึกเห็นคุณค่าในตนเองอย่างแทจ้ ริงเป็ นการเห็นคุณค่า
คุณประโยชน์ในตนเอง เขา้ ใจตนเอง รับผดิ ชอบต่อทุกสิ่งท่ีตนเป็ นเจา้ ของ ยอมรับความแตกต่างของบุคคล
เห็นคุณคา่ การยอมรับของผอู้ ่ืน สามารถพฒั นาตนเองท้งั ในดา้ นส่วนตวั ยอมรับ ยกยอ่ ง ศรัทธาในตวั เองและ
ผูอ้ ่ืน ทาให้เกิดความเชื่อมน่ั ในตนเองเป็ นความรู้สึกไวว้ างใจตนเอง สามารถยอมรับในจุดบกพร่อง จุด

47

อ่อนแอของตนและพยายามแกไ้ ข รวมท้งั ยอมรับความสามารถของตนเองในบางคร้ัง และพฒั นาให้ดีข้ึน
เร่ือยไป เม่ือทาอะไรผดิ แลว้ กส็ ามารถยอมรับไดอ้ ยา่ งแทจ้ ริง และแกป้ ัญหาไดอ้ ยา่ งสร้างสรรค์

คาชี้แจง
1. ใหผ้ เู้ รียนเขียนความสาเร็จที่ภาคภูมิใจในชีวติ ในช่วง 5 ปี ที่ผา่ นมา จานวน 1 เรื่อง และตอบ
คาถามในประเดน็ 1) ความรู้สึกเมื่อประสบความสาเร็จ

2) ปัจจยั ที่มีผลทาใหต้ นไดร้ ับความสาเร็จ
2. ใหผ้ เู้ รียนเขียนเรื่องท่ีมีความมุ่งหวงั ท่ีจะใหส้ าเร็จในอนาคตและซ่ึงคาดวา่ ทาไดจ้ ริงจานวน 1 เรื่อง
และตอบคาถามในประเด็น ปัจจยั อะไรบา้ งที่จะทาใหค้ วามคาดหวงั ไดร้ ับความสาเร็จในอนาคต”
แนวการตอบ
ไดเ้ กิดความมน่ั ใจในตนเองวา่ จะเป็นผทู้ ่ีสามารถเรียนรู้ดว้ ยตนเองได้
ความรู้สึกเห็นคุณค่าในตวั เองของบุคคลที่มีต่อตนเองวา่ มีคุณค่า มีความสามารถในการกระทาส่ิง
ต่าง ๆ ให้ประสบความสาเร็จ มีความเชื่อมนั่ และนบั ถือตวั เอง ส่วนการมีอตั มโนทศั น์ในดา้ นของการเป็ น
ผเู้ รียนท่ีมีประสิทธิภาพน้นั หมายถึง การมีความมนั่ ใจในการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง ความสามารถจดั เวลาในการ
เรียนรู้ได้ มีระเบียบวินยั ต่อตนเอง มีความรู้ในดา้ นความจาเป็ นในการเรียนรู้และแหล่งทรัพยากรการเรียนรู้
มีความคิดเห็นต่อตนเองวา่ เป็นผทู้ ี่มีความอยากรู้อยากเห็น

กจิ กรรมท่ี 4 “เวลาของชีวติ ”
วตั ถุประสงค์ เพือ่ ใหผ้ เู้ รียนตระหนกั ถึงการใชเ้ วลาอยา่ งคุม้ ค่า
แนวคดิ
เวลาเป็ นส่ิงมีค่าทุกคนมีเวลาในแต่ละวนั คือ 24 ชัว่ โมงเท่า ๆ กนั เพียงแต่ว่า แต่ละคนจะบริหาร

จดั การเวลาของตนเองใหม้ ีค่าไดอ้ ยา่ งไร
คาชี้แจง
1. ในแต่ละวนั ท่านไดใ้ ชเ้ วลาของทา่ นอยา่ งไรบา้ ง
2. ใหท้ ่านอา่ นเร่ือง “อาคารขยายเวลา” แลว้ ใหเ้ ขียนถึงความรู้สึกของตนต่อการใชเ้ วลาท่ีผา่ น
มาในอดีต และแผนการใชเ้ วลาของตนนบั แต่น้ีไป

48

อาคารขยายเวลา

แด่...ทกุ คนทม่ี ีเวลาวนั ละ 24 ช่ัวโมงเท่ากนั
ในตอนค่า ฉนั โยนหนงั สือสองสามเล่มบนโตะ๊ อยา่ งเบื่อหน่าย เวลาอีกไม่ก่ีเดือนก็จะถึงฤดูสอบท่ี

เขาจะคดั เลือกพวกเราหน่ึงในจานวนผสู้ มคั รเป็นแสน ๆ คน ใหเ้ ขา้ ไปเรียนในที่โก้ ๆ ที่ช่ือมหาวทิ ยาลยั ไม่รู้
เหมือนกนั วา่ เรื่องราวอย่างน้ีมนั เร่ิมตน้ ข้ึนที่ไหน ฉนั เพียงแต่รู้สึกเหมือนวา่ คนเอาร้ัวยาว ๆ สองแถวมาก้นั
ทุ่งกวา้ งใหเ้ ป็นทางเดินแคบ ๆ แลว้ ก็ตอ้ นพวกเราให้เขา้ ไปเบียดเสียดกนั เดินตามทางแคบ ๆ น้นั และเม่ือถึง
ปลายทาง เขาก็เปิ ดประตูรับเราไม่หมดทุกคน คนที่ไดม้ ีโอกาสเขา้ ไปก็เป็ นเรื่องดี ส่วนคนที่ไม่ไดผ้ า่ นไปแน่
หละ.มนั ก็คงจะแยม่ ากทีเดียว จริงอยแู่ มจ้ ะมีทางเลือกอื่นสาหรับบางคนท่ีจะตดั สินใจมุดหรือปี นร้ัวออกไป
ขา้ งนอกเพอื่ หาทางเดินท่ีดีกวา่ ฉนั เองกอ็ ยากเป็นอยา่ งน้นั บา้ ง แตฉ่ นั ไม่กลา้ พอ

ฉนั เอาคางเกยขอบโต๊ะ ไล่ปลายนิ้วไปตามสันหนงั สือท่ีต้งั เรียงรายเป็ นแถวยาวรอใหอ้ ่าน ตอ้ งลอง
สู้ดูสิ...สักคร้ัง แต่อีกใจหน่ึงมนั คอยบอกว่าเดี๋ยว...ยงั ข้ีเกียจอยู่ ขอนอนก่อน ขอดูทีวีก่อน ขอไปเท่ียวก่อน
ฯลฯ เวลาเป็นปี ท่ีเขามีไวใ้ หเ้ ราเตรียมตวั จึงผา่ นไปอยา่ งไมเ่ ป็นชิ้นเป็นอนั เพราะความเฉื่อยชาของฉนั เอง

อากาศกาลังดี ฉันทิ้งตวั ลงบนเตียงนอนที่คลุมด้วยผา้ ห่มขนหนูลายฝูงนกนางนวลสีเขียว เห็น
หนงั สือกองโตที่ยงั คา้ งคาคอยใหฉ้ นั ไปอา่ น พดั ลมคอยาวส่งเสียงครางเบา ๆ แลว้ ฉนั ก็หลบั ไป

พบตวั เองอีกทีท่ีหนา้ อาคารหลงั ใหญ่ ดูเหมือนจะสร้างดว้ ยหินออ่ น ลกั ษณะคลา้ ยธนาคารมีบนั ไดสี
เขียวเป็นมนั วบั เรียงรายเป็นช้นั ๆ สุดบนั ไดข้นั สุดทา้ ยมีประตูกระจกติดฟิ ลม์ กรองแสงสีเขม้ มีป้ ายแผน่ หน่ึง
แขวนไวต้ รงประตมู ีขอ้ ความวา่ “มีเวลาขาย”

ฉนั ไม่แน่ใจว่าเป็ นเพราะความอยากรู้อยากเห็น หรือเพราะอะไรกนั แน่ท่ีทาใหเ้ ทา้ ท้งั สองขา้ งกา้ ว
ข้ึนไปบนอาคารแห่งน้ี เมื่อเอ้ือมมือผลกั ประตกู ระจกเขา้ ไป ไอเยน็ ของเคร่ืองปรับอากาศกป็ ะทะร่างกาย

สถานที่น้นั ดูโอ่โถงและสวยงาม ดูราวกบั หอ้ งรับรองช้นั ดี มีโต๊ะสีเขียวตวั ยาวซ่ึงกองแฟ้ มเอกสาร
เรียงรายอยทู่ ว่ั ไปบนน้นั ชายหนุ่มคนท่ีนง่ั ประจาโตะ๊ เอย่ ทกั ทายฉนั ทา่ ทางเขาอบอุน่ และเป็นมิตร

“สวสั ดีครับ”
“ครับผม” ฉนั ตอบรับคาเขาเบา ๆ
“ผมคิดวา่ คุณคงจะไม่ไดม้ าซ้ือเวลา ทา่ ทางคุณยงั เป็นเด็กอยเู่ ลย อายยุ งั ไม่เกินยสี่ ิบ”
“ผมไม่ไดม้ าซ้ือเวลาหรอกครับ” ฉนั ตอบไปท้งั ๆ ท่ียงั ไม่แน่ใจวา่ สินคา้ หรือบริการอะไรกนั แน่ที่
เขากาลงั ขายอยู่ “เพยี งแต่วา่ ผมอยากดู...ผคู้ น แลว้ ก็การซ้ือขายของคุณเทา่ น้นั ”
“ตามสบายเลยครับ” เขายิ้มอยา่ งมีไมตรี “เชิญนงั่ ” เขาผายมือไปทางโซฟาชุดที่ต้งั อยูช่ ิดผนงั ดา้ น
หน่ึง ฉนั จึงถอยไปทรุดตวั ลงนง่ั
ลูกคา้ คนแรกท่ีฉนั พบในอาคารขายเวลาคือชายชราร่ายกายผอมเกร็งผมขาวโพลน ใบหนา้ ซีดเหลือง เขา
พยงุ ตวั ใหก้ า้ วผา่ นบนั ไดทีละข้นั ๆ อยา่ งลาบากยากเยน็ จนกระทง่ั ผลกั ประตูมาหยดุ ยืนตรงหนา้ ชายขายเวลา

49

“ผมมาขอซ้ือเวลาที่ผา่ นไป...หา้ ปี ” น้าเสียงเขาแหบแหง้ และสนั่ พร่าอยา่ งคนที่ป่ วยหนกั “หมอบอก
วา่ ผมมาหาหมอชา้ ไปหา้ ปี ไม่อยา่ งน้นั แลว้ โรคน้ีก็พอจะมีทางรักษาหายและผมกจ็ ะไม่ตาย”

คนตอ่ มาเป็นชายหนุ่ม หนา้ ตาดี แต่งตวั สะอาดสะอา้ น เพียงแตด่ ูวา่ หมน่ หมองและหมดหวงั ...
“ขอซ้ือเวลาสามเดือน” เขาพูดกบั ชายขายเวลา “คุณรู้ไหม ผหู้ ญิงท่ีผมรัก เธอไปเมืองนอกเม่ือสาม
เดือนก่อน เราคบกนั มาเป็นปี แต่ผมกย็ งั ไม่เคยบอกรักเธอท้งั ๆ ที่รักเธอมาก เธอไปโดยไม่รู้อะไรเลย”
ชายขายเวลามีทีท่าวา่ เห็นใจ ฉนั คิดวา่ เขาเป็ นนกั ขายท่ีมีความอดทนมากทีเดียว ท่ีจะตอ้ งพบลูกคา้ ที่
ลว้ นแต่มีปัญหาต่าง ๆ กนั ไป พร้อม ๆ กบั นึกเสียดายแทนผชู้ ายคนน้ีที่เขา้ ผา่ นเวลาร่วมปี โดยเปล่าประโยชน์
แลว้ เพง่ิ จะเห็นคุณคา่ ของเวลาเหล่าน้นั ...เม่ือมนั ไดผ้ า่ นไปแลว้
ยงั ไม่ทนั ที่ชายหนุ่มคนน้นั จะกา้ วพน้ ประตูออกไป หญิงคนหน่ึงก็เดินสวนเขา้ มา หล่อนสวมชุดไว้
ทุกขส์ ีดา ใบหนา้ ยงั เป้ื อนคราบน้าตา ดวงตายงั มีรอยบอบช้า
“อยากไดเ้ วลาคะ่ สกั สองปี ปี เดียวหรือเพียงคร่ึงปี ก็ได”้ หล่อนพดู ดว้ ยน้าเสียงท่ีโศกเศร้า
“ผมคิดวา่ คุณคงมีปัญหาเก่ียวกบั เวลาในอดีตเหมือนคนอื่น ๆ” ชายขายเวลากล่าวข้ึน
“ค่ะ” หล่อนรับคาเสียงแผว่ “คุณแม่ของดิฉนั เพ่ิงเสียเม่ือสองวนั ก่อน ท่านดีกบั ฉนั มาก เล้ียงดูอยา่ ง
เอาอกเอาใจ แตด่ ิฉนั ยงั ไมท่ นั ท่ีจะทาอะไรใหแ้ มช่ ื่นใจเลย มีแต่ต้งั แง่ต้งั งอน ทา่ นก็มาด่วนจากไป”
“คุณเลยอยากซ้ือเวลาที่ผา่ นไปเพอ่ื ทาดีกบั คุณแม่ของคุณ”
“ค่ะ” หล่อนป้ ายน้าตา
ฉนั นึกเวทนาหล่อน เวทนาท่ีหล่อนมาคิดอะไร ๆ ไดก้ ็เม่ือสายไป ถา้ หากหล่อนไดท้ าอะไรไปต้งั
นานแลว้ กค็ งไมต่ อ้ งมานึกเสียดายตอนน้ี วบู หน่ึงฉนั จึงนึกยอ้ นกลบั มาที่ตวั เอง
คนต่อมาเป็ นเด็กหนุ่ม ใบหนา้ เขายงั อ่อนเยาว์ แต่พกริ้วรอยความกงั วลไวเ้ ต็มเป่ี ยม “ตอ้ งการเวลา
เทา่ ไรดีครับ” ชายขายเวลาถามข้ึนก่อน “สองปี ” เขายิม้ อยา่ งอ่อนเพลีย “ผมอยากกลบั ไปตอนเลือกแผนการ
เรียนใหม่ ผมพลาดไปตอนน้นั บางทีผมอาจจะไดเ้ ริ่มตน้ ใหม่ดว้ ยดีจะไดเ้ รียนวิชาท่ีชอบแทนวิชาที่น่าเบ่ือ
ตอนน้ี”
แลว้ เขาก็จากไป เม่ือไดส้ ่ิงที่ตอ้ งการแลว้ ฉนั เห็นชายขายเวลาหลบั ลงในขณะท่ีกาลงั เวน้ วา่ งลูกคา้
ตอ่ เมื่อฉนั ขยบั ตวั เขาก็ลืมตาข้ึน แลว้ หนั มายมิ้ ใหฉ้ นั ดวงตาเขาอบอุน่ ...
เป็ นเวลานานเท่าไรก็ไม่ทราบที่ฉันนงั่ มองดูผคู้ นเดินผา่ นมา ลว้ นแลว้ แต่มีท่าทีวิตก กงั วล ผิดหวงั
เสียใจ แลว้ ก็มาซ้ือเวลาไป เพราะวา่ พวกเขาไดพ้ ลาดสิ่งท่ีน่าจะไดใ้ นอดีต
แลว้ ชายขายเวลาก็เปิ ดแฟ้ มพร้อมกบั เงยหนา้ ข้ึนมาทางฉนั สักครู่จึงเดินมาทรุดตวั ลงนง่ั เกา้ อ้ีโซฟา
ขา้ ง ๆ
“จะปิ ดร้านแลว้ หรือครับ” ฉนั ถาม
“ครับ...ไดเ้ วลาแลว้ ”

50

“ขอบคุณมากนะครับ สาหรับวนั น้ี ผมเห็นจะกลบั เสียที” ฉนั วา่ แมจ้ ะไม่แน่ใจวา่ ฉนั จะกลบั ไปไหน

อยา่ งไร

“เชิญครับ...ขอใหค้ ุณโชคดี จงใชเ้ วลาของคุณให้มีค่า จงเห็นความสาคญั ของทุกวนิ าทีท่ีผา่ นไป ผม

หวงั วา่ ...คงจะไมไ่ ดเ้ ห็นคุณมาที่น่ีเพือ่ ซ้ือเวลา” เขากล่าวในที่สุด

“ขอบคุณมากครับ ผมจะไม่ลืมคุณ...และที่น่ี” ฉนั ลุกข้ึนยนื ทนั ใดไฟก็ดบั วบู

ฉนั ตื่นข้ึนมาดว้ ยความรู้สึกท่ีแปลกใหม่ เอ้ือมมือไปรูดผา้ ม่านหน้าต่างสีครีม พบวา่ ทอ้ งฟ้ ายงั ไม่

สวา่ งดี และไก่ก็ยงั ไม่ขนั ฉนั ลุกข้ึนมาเก็บท่ีนอนและกระโดดเขา้ ห้องน้าอยา่ งสดช่ืนแลว้ ถึงกลบั เขา้ มานงั่ ท่ี

โต๊ะเขียนหนงั สือตวั เดิมท่ีฉันไม่เคยจริงจงั ด้วยมานานแลว้ คิดอยากจะฮมั เพลงไปด้วยซ้าถ้าไม่ติดว่าจะ

ทาลายสมาธิในการอ่านหนงั สือ

วูบหน่ึง...ฉันรู้สึกดีใจท่ีฉันยงั มีเวลาเหลืออยู่ ยงั ไม่สายเกินไปท่ีจะเริ่มลงมือทาอะไร ๆ อย่างมี

ความหวงั ไม่เหมือนกบั ผคู้ นเหล่าน้นั ...ท่ีฉนั พบที่...อาคารขายเวลา

มหาวทิ ยาลยั คือดินแดนที่ใครใครตา่ งใฝ่ ฝัน

แมเ้ หนื่อยยาก..จะกา้ วไปใหถ้ ึงมนั ดว้ ยถือเป็นสิ่งสาคญั ในชีวติ

ในสนามของการแขง่ ขนั ต่างมุง่ มนั่ ชิงชยั ใหไ้ ดส้ ิทธ์ิ

ใชศ้ รัทธาอนั คมเขม้ เป็นเขม็ ทิศ ถูกหรือผดิ ยงั คงตอ้ งลองทาดู

หวงั เบ้ืองหนา้ มีรุ้งทองงามผอ่ งใส ช่อดอกไมไ้ มตรีคงมีอยู่

มีความรัก ความเริงร่ืนใหช้ ื่นชู ทุกสิ่งสวยเลิศหรูดงั วาดไว้

แลว้ เม่ือการแข่งขนั ถึงจุดจบ ยอ่ มไดพ้ บคนยมิ้ ชื่น คนร้องไห้

ต่างมีความมุ่งหวงั ความต้งั ใจ หากไมไ่ ดด้ งั หมายมาดอาจทอ้ แท้

แตจ่ ะมีใครบา้ งไหมท่ีไดร้ ู้ ความหมายของชีวติ อยทู่ ่ีใดแน่

เท่าน้ีหรือเรียกไดว้ า่ ชนะ-แพ้ อนั เกิดแตม่ ายาค่านิยม

ต่อเม่ือถึงพรุ่งน้ีของชีวติ อาจไดค้ ิดเห็นจริงทุกสิ่งสม

การแขง่ ขนั คร้ังใหมใ่ นสังคม ไดช้ มผชู้ นะอยา่ งแทจ้ ริง

51

เรียน พกั ผ่อน
6 ส่วน 6 ส่วน

ครอบครัว ส่วนตัว/เพอ่ื น
6 ส่วน (3+3) = 6 ส่วน

คนเรามี 24 ชวั่ โมง ใน 1 วนั เทา่ กนั การใชเ้ วลาใหเ้ กิดประโยชน์ จึงเกิดจากการท่ีมนุษยบ์ ริหาร
จดั การเวลาทุกวนิ าทีใหเ้ กินประโยชน์สูงสุด

ตวั อยา่ ง การบริหารเวลา โดยใชส้ ูตร 24 ชวั่ โมง ใน 1 วนั มีงานหลกั 4 อยา่ ง สามารถทาไดด้ งั น้ี
เน่ืองจากมนุษยเ์ ป็นสัตวส์ ังคมท่ีตอ้ งปฏิสมั พนั ธ์กบั บุคคลขา้ ง พร้อมกนั ไปกบั การปฏิบตั ิหนา้ ท่ี
ตามวยั ของตน นกั เรียนจึงควรมีการใชเ้ วลาใหค้ รบท้งั 4 ส่วนอยา่ งสมดุล ซ่ึงเวลาท้งั 4 ส่วน ดงั กล่าวสามารถ
ยดื หยนุ่ สัดส่วนไดข้ ้ึนกบั ความจาเป็นในแตล่ ะช่วงวยั และความรับผดิ ชอบของบุคคลน้นั ๆ

กจิ กรรมที่ 1 “บณั ฑติ สูงวยั ”
วตั ถุประสงค์
1. เพื่อใหผ้ เู้ รียนทราบและเขา้ ใจในแนวคิดการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง และความพร้อมในการเรียนรู้ดว้ ย

ตนเอง
2. เพ่ือนาไปสู่ลกั ษณะการเรียนรู้ดว้ ยตนเองท่ีใฝ่ เรียนรู้ เห็นคุณคา่ ของการเรียนรู้ ความสามารถที่จะ

เรียนรู้ด้วยตนเองความรับผิดชอบในการเรียนรู้ การมองอนาคตในแง่ดี ของสมาชิก รวมท้งั สมาชิกเห็น
ความสาคญั และตระหนกั ในความพร้อมในการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง

แนวคิด
คุณลกั ษณะพิเศษในการที่จะเรียนรู้และพฒั นาตนเองอย่างต่อเน่ืองโดยมิจาเป็ นตอ้ งรอคอยจาก
การศึกษาหรือการเรียนรู้อยา่ งเป็นทางการเพียงอยา่ งเดียว คุณลกั ษณะพิเศษ ดงั กล่าวคือ “ความพร้อมในการ
เรียนรู้โดยการช้ีนาตนเอง” ซ่ึงเป็นความคิดเห็นวา่ ตนเองมีเจตคติ ความรู้ ความสามารถที่จะเรียนรู้โดยมิตอ้ ง
ให้คนอื่นกาหนดหรือส่ังการ พร้อมท่ีจะเรียนรู้วิธีการเรียนรู้และประเมินการเรียนรู้ ท้ังอาจด้วยความ
ช่วยเหลือจากผอู้ ื่นหรือไม่ก็ตาม การที่บุคคลสามารถช้ีนาตนเองท่ีจะเรียนรู้ ยอ่ มเป็ นโอกาสท่ีบุคคลจะเรียนรู้
ที่จะพฒั นาตนเองอย่างต่อเน่ืองและเรียนรู้ตลอดชีวิต การพฒั นาการเรียนรู้โดยการช้ีนาตนเอง ย่อมเป็ น
หนทางท่ีทาใหบ้ ุคคลเรียนรู้อยา่ งไมส่ ิ้นสุด

52
คาช้ีแจง ให้ผูเ้ รียนศึกษาภาพข่าว การสาเร็จการศึกษาจากภาพ ของ บณั ฑิตสูงวยั พร้อมอธิบาย
ในประเด็น

(1) “ความรู้สึกของท่านต่อภาพที่ไดเ้ ห็น”
(2) “ทาไมบุคคลในภาพ ถึงประสบความสาเร็จในการเรียนรู้”
แนวการตอบ
ไดเ้ ห็นคุณคา่ และความสาเร็จท่ีจะมีตอ่ ผมู้ ีใจใฝ่ เรียนรู้
กจิ กรรมท่ี 2 “ทางแห่งความสาเร็จ”
คาชี้แจง
ใหผ้ เู้ รียนอา่ นเรื่อง “ทางแห่งความสาเร็จ” แลว้ ใหส้ รุปเรื่องท่ีอ่านตามความเขา้ ใจ
ผลไมล้ ูกหน่ึงกวา่ จะสุกมีกลิ่นหอม ให้เราไดล้ ิ้มรสฉ่าหวานก็ผา่ นกาลเวลาเพาะบ่มคนเราก็เช่นกนั
กวา่ จะประสบผลสาเร็จใหไ้ ดก้ ็ผา่ นกาลเวลาแห่งการพสิ ูจน์ มิใช่ฉบั พลนั ทนั ใดความสาเร็จน้นั อาศยั หลายสิ่ง
หลายอยา่ ง เฉพาะความมุ่งหวงั ต้งั ใจอยา่ งเดียวยงั ไม่เพียงพอตอ้ งมีความรู้จริง รู้วธิ ีท่ีดาเนินไป รู้เหตุปัจจยั
ที่มาสัมพนั ธ์เกี่ยวข้องและที่สาคญั คือต้องปฏิบตั ิให้ถูกวิธี มีปัญหาคอยตรวจสอบอยู่เสมอ ถ้าประสบ
ผลสาเร็จเพียงเพราะต้งั ความหวงั โดยไม่ตอ้ งทาอะไร ในโลกน้ีคงไม่ตอ้ งมีใครผดิ ดงั ต้งั ความหวงั สักวนั คง
ตอ้ งไดส้ มหวงั ต้งั ใจ
แหล่งที่มา : http://watsunmamout.i.getweb.com

53

ลกั ษณะชีวติ และลกั ษณะนิสัยภายในของคนเป็ นฐานของความสาเร็จเป็ นเหตุให้คนสร้างฐานชีวติ ปรับ
ความสาเร็จท่ียง่ั ยนื ในอนาคตได้

กจิ กรรมท่ี 3 “ แปรงสีฟันมหศั จรรย์ ”
วตั ถุประสงค์
เพ่อื ใหผ้ เู้ รียนตระหนกั ถึงความสาคญั ของการมองโลกในแง่ดี ความคิดสร้างสรรคแ์ ละพฒั นาท้งั

ความคิดในดา้ นบวก และความคิดสร้างสรรคท์ ่ีมีในตนเอง
คาชี้แจง
1. ใหผ้ เู้ รียนเขียนประโยชน์ของแปรงสีฟัน ใหไ้ ดม้ ากท่ีสุด ในเวลา 5 นาที

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

ทา่ นไดเ้ รียนรู้และตระหนกั ถึงความสาคญั ของความคิดสร้างสรรคท์ ี่มีอยใู่ นตนเอง

54

กจิ กรรมท่ี 4 “ บทสะท้อนจากการเรียนรู้ ”
วตั ถุประสงค์

ใหผ้ เู้ รียนสรุปความรู้ท่ีไดจ้ ากการเรียนรู้เก่ียวกบั “ความพร้อมในการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง”
มีความสาคญั ที่ผเู้ รียนสามารถนาไปปรับใชใ้ นการเรียนรู้ของตนเองใหม้ ีคุณภาพไดอ้ ยา่ งไร
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

55

แบบประเมนิ ตนเองหลงั เรียน

แบบสอบถาม เร่ือง ความพร้อมในการเรียนรู้ด้วยตนเองของผู้เรียน

ช่ือ........................................................นามสกุล................................................ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย

คาชี้แจง แบบสอบถามฉบบั น้ี เป็นแบบสอบถามที่วดั ความชอบและเจตคติเก่ียวกบั การเรียนรู้ของท่าน
ใหท้ ่านอา่ นขอ้ ความตา่ ง ๆ ต่อไปน้ี ซ่ึงมีดว้ ยกนั 58 ขอ้ หลงั จากน้นั โปรดทาเครื่องหมาย 
ลงในช่องท่ีตรงกบั ความเป็ นจริง ของตวั ทา่ นมากท่ีสุด

ระดบั ความคดิ เห็น

มากที่สุด หมายถึง ทา่ นรู้สึกวา่ ขอ้ ความน้นั ส่วนใหญเ่ ป็ นเช่นน้ี
มาก หมายถึง ทา่ นรู้สึกวา่ ขอ้ ความเกินคร่ึงมกั เป็นเช่นน้ี
ปานกลาง หมายถึง ท่านรู้สึกวา่ ขอ้ ความจริงบา้ งไม่จริงบา้ งคร่ึงต่อคร่ึง
นอ้ ย หมายถึง ทา่ นรู้สึกวา่ ขอ้ ความเป็นจริงบา้ งแตไ่ ม่บ่อยนกั
นอ้ ยที่สุด หมายถึง ทา่ นรู้สึกวา่ ขอ้ ความไม่จริง ไมเ่ คยเป็นเช่นน้ี

ความคดิ เห็น

รายการคาถาม มาก มาก ปาน น้อย น้อย
ทส่ี ุด กลาง ทส่ี ุด
1. ขา้ พเจา้ ตอ้ งการเรียนรู้อยเู่ สมอตราบชวั่ ชีวติ
2. ขา้ พเจา้ ทราบดีวา่ ขา้ พเจา้ ตอ้ งการเรียนอะไร

3. เมื่อประสบกบั บางสิ่งบางอยา่ งที่ไม่เขา้ ใจ ขา้ พเจา้ จะหลีกเล่ียงไปจาก
ส่ิงน้นั
4. ถา้ ขา้ พเจา้ ตอ้ งการเรียนรู้ส่ิงใด ขา้ พเจา้ จะหาทางเรียนรู้ใหไ้ ด้
5. ขา้ พเจา้ รักท่ีจะเรียนรู้อยเู่ สมอ

6. ขา้ พเจา้ ตอ้ งการใชเ้ วลาพอสมควรในการเริ่มศึกษาเรื่องใหม่ ๆ
7. ในช้นั เรียนขา้ พเจา้ หวงั ท่ีจะใหผ้ สู้ อนบอกผเู้ รียนท้งั หมดอยา่ งชดั เจนวา่
ตอ้ งทาอะไรบา้ งอยตู่ ลอดเวลา

8. ขา้ พเจา้ เชื่อวา่ การคิดเสมอวา่ ตวั เราเป็ นใครและอยทู่ ่ีไหน และจะทา

อะไร เป็นหลกั สาคญั ของการศึกษาของทุกคน

9. ขา้ พเจา้ ทางานดว้ ยตนเองไดไ้ ม่ดีนกั

10. ถา้ ตอ้ งการขอ้ มูลบางอยา่ งท่ียงั ไม่มี ขา้ พเจา้ ทราบดีวา่ จะไปหาไดท้ ี่
ไหน

11. ขา้ พเจา้ สามารถเรียนรู้ส่ิงตา่ ง ๆ ดว้ ยตนเองไดด้ ีกวา่ คนส่วนมาก

56

รายการคาถาม ความคดิ เห็น
12. แมข้ า้ พเจา้ จะมีความคิดที่ดี แต่ดูเหมือนไม่สามารถนามาใชป้ ฏิบตั ิได้
มาก มาก ปาน น้อย น้อย
ทส่ี ุด กลาง ทสี่ ุด

13. ขา้ พเจา้ ตอ้ งการมีส่วนร่วมในการตดั สินใจวา่ ควรเรียนอะไร และจะ
เรียนอยา่ งไร

14. ขา้ พเจา้ ไมเ่ คยทอ้ ถอยตอ่ การเรียนส่ิงท่ียาก ถา้ เป็นเรื่องที่ขา้ พเจา้ สนใจ
15. ไม่มีใครอ่ืนนอกจากตวั ขา้ พเจา้ ที่จะตอ้ งรับผิดชอบในส่ิงที่ขา้ พเจา้
เลือกเรียน
16. ขา้ พเจา้ สามารถบอกไดว้ า่ ขา้ พเจา้ เรียนส่ิงใดไดด้ ีหรือไม่
17. ส่ิงที่ขา้ พเจา้ ตอ้ งการเรียนรู้มีมากมาย จนขา้ พเจา้ อยากใหแ้ ต่ละวนั มี
มากกวา่ 24 ชวั่ โมง
18. ถา้ ตดั สินใจที่จะเรียนรู้อะไรกต็ าม ขา้ พเจา้ สามารถจะจดั เวลาที่จะ
เรียนรู้ส่ิงน้นั ได้ ไมว่ า่ จะมีภารกิจมากมายเพยี งใดก็ตาม
19. ขา้ พเจา้ มีปัญหาในการทาความเขา้ ใจเรื่องท่ีอา่ น
20. ถา้ ขา้ พเจา้ ไม่เรียนกไ็ มใ่ ช่ความผดิ ของขา้ พเจา้
21. ขา้ พเจา้ ทราบดีวา่ เมื่อไรที่ขา้ พเจา้ ตอ้ งการจะเรียนรู้ในเรื่องใด
เร่ือง หน่ึงใหม้ ากข้ึน
22. ขอใหท้ าขอ้ สอบใหไ้ ดค้ ะแนนสูง ๆ กพ็ อใจแลว้ ถึงแมว้ า่ ขา้ พเจา้ ยงั
ไมเ่ ขา้ ใจเร่ืองน้นั อยา่ งถ่องแทก้ ต็ าม
23. ขา้ พเจา้ คิดวา่ หอ้ งสมุดเป็ นสถานท่ีท่ีน่าเบื่อ

24. ขา้ พเจา้ ชื่นชอบผทู้ ่ีเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ อยเู่ สมอ

25. ขา้ พเจา้ สามารถคิดคน้ วธิ ีการต่าง ๆ ไดห้ ลายแบบ สาหรับการเรียนรู้
หวั ขอ้ ใหม่ ๆ

26. ขา้ พเจา้ พยายามเช่ือมโยงสิ่งท่ีกาลงั เรียนกบั เป้ าหมายระยะยาว ท่ีต้งั ไว้

27. ขา้ พเจา้ มีความสามารถเรียนรู้ ในเกือบทุกเรื่อง ที่ขา้ พเจา้ ตอ้ งการจะรู้
28. ขา้ พเจา้ สนุกสนานในการคน้ หาคาตอบสาหรับคาถามต่าง ๆ

29. ขา้ พเจา้ ไมช่ อบคาถามที่มีคาตอบถูกตอ้ งมากกวา่ หน่ึงคาตอบ

30. ขา้ พเจา้ มีความอยากรู้อยากเห็นเกี่ยวกบั สิ่งตา่ ง ๆ มากมาย
31. ขา้ พเจา้ จะดีใจมาก หากการเรียนรู้ของขา้ พเจา้ ไดส้ ิ้นสุดลง

57

ความคดิ เห็น

รายการคาถาม มาก มาก ปาน น้อย น้อย

ทสี่ ุด กลาง ทส่ี ุด

32. ขา้ พเจา้ ไม่ไดส้ นใจการเรียนรู้ เม่ือเปรียบเทียบกบั ผอู้ ื่น

33. ขา้ พเจา้ ไม่มีปัญหาเก่ียวกบั ทกั ษะเบ้ืองตน้ ในการศึกษาคน้ ควา้ ไดแ้ ก่

ทกั ษะการฟัง อา่ น เขียน และจา

34. ขา้ พเจา้ ชอบทดลองส่ิงใหมๆ่ แมไ้ ม่แน่ใจวา่ ผลน้นั จะออกมา อยา่ งไร

35. ขา้ พเจา้ ไม่ชอบ เมื่อมีคนช้ีใหเ้ ห็นถึงขอ้ ผดิ พลาด ในส่ิงที่ขา้ พเจา้ กาลงั

ทาอยู่

36. ขา้ พเจา้ มีความสามารถในการคิดคน้ หาวธิ ีแปลกๆ ท่ีจะทาส่ิงต่าง ๆ

37. ขา้ พเจา้ ชอบคิดถึงอนาคต

38. ขา้ พเจา้ มีความพยายามคน้ หาคาตอบในส่ิงท่ีตอ้ งการรู้ไดด้ ี เม่ือเทียบ

กบั ผอู้ ่ืน

39. ขา้ พเจา้ เห็นวา่ ปัญหาเป็ นส่ิงที่ทา้ ทาย ไมใ่ ช่สัญญาณใหห้ ยดุ ทา

40. ขา้ พเจา้ สามารถบงั คบั ตนเอง ใหก้ ระทาส่ิงที่คิดวา่ ควรกระทา

41. ขา้ พเจา้ ชอบวธิ ีการของขา้ พเจา้ ในการสารวจตรวจสอบปัญหาต่าง ๆ

42. ขา้ พเจา้ มกั เป็นผนู้ ากลุ่มในการเรียนรู้

43. ขา้ พเจา้ สนุกท่ีไดแ้ ลกเปล่ียนความคิดเห็นกบั ผอู้ ื่น

55. ในแตล่ ะปี ขา้ พเจา้ ไดเ้ รียนรู้ส่ิงใหม่ ๆ หลาย ๆ อยา่ งดว้ ยตนเอง

56. การเรียนรู้ไมไ่ ดท้ าใหช้ ีวิตของขา้ พเจา้ แตกตา่ งไปจากเดิม

57. ขา้ พเจา้ เป็นผเู้ รียนท่ีมีประสิทธิภาพ ท้งั ในช้นั เรียน และการเรียนรู้ดว้ ย

ตนเอง

58 ขา้ พเจา้ เห็นดว้ ยกบั ความคิดท่ีวา่ “ผเู้ รียนคือ ผนู้ า”

58

แบบประเมนิ ตนเองหลงั เรียนเรียน

บทสะท้อนทไ่ี ด้จากการเรียนรู้

1. สิ่งที่ท่านประทบั ใจในการเรียนรู้รายวชิ าการเรียนรู้ดว้ ยตนเองตนเอง

................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
2. ปัญหา / อุปสรรค ท่ีพบในการเรียนรู้รายวชิ าการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง

................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
3. ขอ้ เสนอแนะเพม่ิ เติม

................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................

59

แบบวดั ระดบั การเรียนด้วยตนเองของผ้เู รียน

คาชี้แจง แบบวดั น้ีเป็ นแบบวดั ระดบั การเรียนดว้ ยตนเองของผเู้ รียน มีจานวน 7 ขอ้

โปรดกาเครื่องหมาย  ลงในช่อง  ที่ตรงกบั ความสามารถในการเรียนดว้ ยตนเองตามความเป็นจริง

ของท่าน

1. การวนิ ิจฉยั ความตอ้ งการเน้ือหาในการเรียน 4. การดาเนินการเรียน

 นกั ศึกษาไดเ้ รียนเน้ือหา ตามคาอธิบายรายวชิ า  นกั ศึกษาดาเนินการเรียนตามแนวทางที่ครูกาหนด

เทา่ น้นั  นกั ศึกษาดาเนินการเรียน ตามแนวทางที่ครู

 ครู นาเสนอเน้ือหาอื่น นอกเหนือจาก นาเสนอ แลว้ ใหน้ กั ศึกษาปรับ

คาอธิบายรายวชิ า แลว้ ใหน้ กั ศึกษาเลือกเรียน  นกั ศึกษาดาเนินการเรียน ตามแนวทางที่

เพม่ิ เติม นกั ศึกษาร่วมกนั กาหนดกบั ครู

 นกั ศึกษาไดเ้ สนอเน้ือหาอื่นเพ่ือเรียนเพ่มิ เติม  นกั ศึกษาดาเนินการเรียน ตามการกาหนดของ

นอกเหนือจากคาอธิบายรายวชิ าดว้ ย ตนเอง

 นกั ศึกษาเป็นผกู้ าหนดเน้ือหาในการเรียนเอง

5. การแสวงหาแหล่งทรัพยากรการเรียน

2. การวนิ ิจฉยั ความตอ้ งการวิธีการเรียน  ครูเป็นผจู้ ดั หาแหล่งทรัพยากรการเรียนให้

 ครูเป็นผกู้ าหนดวา่ จะจดั การเรียนการสอนวธิ ี นกั ศึกษา

ใด  ครูเป็นผจู้ ดั หาแหล่งทรัพยากรการเรียน แลว้

 ครูนาเสนอวธิ ีการเรียนการสอนแลว้ ใหน้ กั ศึกษา ใหน้ กั ศึกษาเลือก

เลือก  นกั ศึกษาร่วมกบั ครูหาแหล่งทรัพยากรการ

 นกั ศึกษาร่วมกบั ครูกาหนดวธิ ีการเรียนรู้ เรียน ร่วมกนั

 นกั ศึกษาเป็นผกู้ าหนดวธิ ีการเรียนรู้เอง  นกั ศึกษาเป็นผจู้ ดั หาแหล่งทรัพยากรการเรียน

เอง

3. การกาหนดจุดมุง่ หมายในการเรียน

 ครูเป็นผกู้ าหนดจุดมุ่งหมายในการเรียน 6. การประเมินการเรียน

 ครูนาเสนอจุดมุง่ หมายในการเรียนแลว้ ใหน้ กั ศกึ ษา  ครู เป็นผปู้ ระเมินการเรียนของนกั ศึกษา

เลือก  ครู เป็นผปู้ ระเมินการเรียนของนกั ศึกษาเป็น

 นกั ศึกษาร่วมกบั ครูกาหนดจุดมุง่ หมายในการ ส่วนใหญ่ และเปิ ดโอกาสให้นกั ศึกษาไดป้ ระเมิน

เรียน การเรียนของตนเองดว้ ย

 นกั ศึกษาเป็นผกู้ าหนดจุดมุง่ หมายในการเรียน  มีการประเมินการเรียนโดยครู ตวั นกั ศึกษาเอง

เอง และเพือ่ นนกั ศึกษา

 นกั ศึกษาเป็นผปู้ ระเมินการเรียนของตนเอง

7. การวางแผนการเรียน 60
 นกั ศึกษาไม่ไดเ้ ขียนแผนการเรียน
 ครูนาเสนอแผนการเรียนแลว้ ใหน้ กั ศึกษานาไป กระบวนการเรียนรู้ท่ีเป็ นการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง
ปรับแก้ มีความจาเป็นท่ีจะตอ้ งอาศยั ทกั ษะและความรู้
 นกั ศึกษาร่วมกบั ครูวางแผนการเรียน บางอยา่ ง ผเู้ รียนควรไดม้ ีการตรวจสอบพฤติกรรม
 นกั ศึกษาวางแผนการเรียนเอง โดยการเขียน ท่ีจาเป็ นสาหรับผเู้ รียนที่จะเรียนรู้ดว้ ยตนเอง
สัญญาการเรียนที่ระบุจุดมุ่งหมายการเรียน วธิ ีการ
เรียน แหล่งทรัพยากรการเรียน วธิ ีการประเมินการ
เรียน และวนั ที่จะทางานเสร็จ

61

บทที่ 2
การใช้แหล่งการเรียนรู้

สาระสาคญั

แหล่งเรียนรู้มีความสาคญั ในการพฒั นาความรู้ของมนุษยใ์ หส้ มบรู ณ์มากยง่ิ ข้ึน
นอกเหนือการเรียนในช้นั เรียน และเป็นแหล่งท่ีอยใู่ หส้ ังคมมนุษยล์ อ้ มรอบตวั
ผเู้ รียน ที่สามารถเขา้ ไปศึกษาคน้ ควา้ เพ่ือการเรียนรู้ไดต้ ลอดชีวติ

ผลการเรียนรู้ทค่ี าดหวงั

1. ผเู้ รียนมีความรู้ ความเขา้ ใจ เห็นความสาคญั ของแหล่งเรียนรู้
และหอ้ งสมุดประชาชน

2. ผเู้ รียนสามารถใชแ้ หล่งเรียนรู้ หอ้ งสมุดประชาชนได้

ขอบข่ายเนือ้ หา

เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสาคญั ประเภทของแหล่งเรียนรู้
เรื่องท่ี 2 แหล่งเรียนรู้ประเภทห้องสมุด
เรื่องท่ี 3 ทกั ษะการเขา้ ถึงสารสนเทศของหอ้ งสมุดประชาชน
เรื่องที่ 4 การใชแ้ หล่งเรียนรู้สาคญั ๆ ภายในประเทศ
เร่ืองที่ 5 การใชแ้ หล่งเรียนรู้ผา่ นเครือข่ายอินเทอร์เน็ต

62

เรื่องที่ 1 : ความหมาย ความสาคญั ประเภทของแหล่งเรียนรู้

ความรู้หรือขอ้ มูลสารสนเทศเกิดข้ึนและพฒั นาอยา่ งต่อเนื่องตลอดเวลา และมีการเผยแพร่ถึงกนั
โดยใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศภายในไม่กี่วนิ าที ทาใหม้ นุษยต์ อ้ งเรียนรู้กบั ส่ิงที่เปล่ียนแปลงใหม่ ๆ เพื่อให้
สามารถรู้เท่าทนั เหตุการณ์ และนามาใชใ้ หเ้ กิดประโยชน์ต่อการดารงชีวติ ไดอ้ ยา่ งมีความสุข ความรู้หรือ
ขอ้ มูลสารสนเทศต่าง ๆ ดงั กล่าวมีอยใู่ นแหล่งเรียนรู้ลอ้ มรอบตวั เรา ดงั น้นั การเรียนรู้ที่เกิดข้ึนภายใน
หอ้ งเรียนยอ่ มเป็นการไม่เพียงพอในความรู้ท่ีไดร้ ับ

ความหมายของแหล่งเรียนรู้
แหล่งเรียนรู้ หมายถึง บริเวณ ศนู ยร์ วม บอ่ เกิด แห่ง หรือท่ี ที่มีสาระเน้ือหาเป็นขอ้ มูล ความรู้

ความสาคัญของแหล่งเรียนรู้
แหล่งเรียนรู้มีบทบาทสาคญั ในการพฒั นาคุณภาพชีวติ ของประชาชน ดงั น้ี
1. เป็นแหล่งท่ีมีขอ้ มูล/ ความรู้ ตามวตั ถุประสงคข์ องแหล่งเรียนรู้น้นั เช่น สวนสัตว์ ใหค้ วามรู้

เรื่องสตั ว์ พิพธิ ภณั ฑใ์ หค้ วามรู้เรื่องโบราณวตั ถุสมยั ตา่ ง ๆ
2. เป็ นส่ือการเรียนรู้สมยั ใหม่ที่ความรู้ก่อให้เกิดทกั ษะ และช่วยการเรียนรู้สะดวกรวดเร็ว เช่น

อินเทอร์เน็ต
3. เป็ นแหล่งช่วยเสริมการเรียนรู้ของการศึกษาประเภทต่าง ๆ ท้งั การศึกษาในระบบ การศึกษา

นอกระบบ และการศึกษาตามอธั ยาศยั
4. เป็ นแหล่งการเรียนรู้ตลอดชีวิตที่มนุษยเ์ ขา้ ไปหาความรู้ไดด้ ว้ ยตนเองตามความสนใจ และ

ความสามารถ
5. เป็ นแหล่งท่ีมนุษยส์ ามารถเขา้ ไปปฏิบตั ิไดจ้ ริง เช่น การประดิษฐ์เคร่ืองใชต้ ่าง ๆ การซ่อม

เครื่องยนต์ เป็นตน้ ช่วยกระตุน้ ใหเ้ กิดความสนใจ ความใฝ่ รู้
6. เป็ นแหล่งท่ีมนุษยส์ ามารถเขา้ ไปเรียนรู้เก่ียวกบั วิทยาการใหม่ ๆ ที่ยงั ไม่มีของจริงให้เห็น

หรือไม่สามารถเขา้ ไปดูจากของจริงได้ โดยเรียนรู้ การดูภาพยนตร์ วดี ิทศั น์ หรือส่ืออ่ืน ๆ
7. เป็ นแหล่งส่งเสริมความสัมพนั ธ์อนั ดีระหวา่ งคนในทอ้ งถิ่นให้เกิดความตระหนกั และเห็น

คุณค่าของแหล่งเรียนรู้
8. เป็นสิ่งที่ช่วยเปล่ียนแปลงทศั นคติ ค่านิยมใหเ้ กิดการยอมรับสิ่งใหม่ แนวคิดใหม่ เกิดจินตนาการ

และความคิดสร้างสรรคก์ บั ผเู้ รียน
9. เป็นการประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ยและเพม่ิ รายไดใ้ หแ้ หล่งเรียนรู้ของชุมชน

63

ประเภทของแหล่งเรียนรู้
แหล่งเรียนรู้มีการแบง่ แยกตามลกั ษณะได้ 6 ประเภท ดงั น้ี
1. แหล่งเรียนรู้ประเภทบุคคล ไดแ้ ก่ บุคคลท่ีมีความรู้ ความสามารถดา้ นต่าง ๆ ที่สามารถ

ถ่ายทอดความรู้ดว้ ยรูปแบบวธิ ีต่าง ๆ ท่ีตนมีอยใู่ ห้ผสู้ นใจหรือผตู้ อ้ งการเรียนรู้ เช่น ผเู้ ชี่ยวชาญในสาขาวิชา
การต่าง ๆ ผอู้ าวุโสท่ีมีประสบการณ์มามาก หรืออาจจะเป็ นบุคคลที่ไดร้ ับแต่งต้งั เป็ นทางการ มีบทบาท
สถานะทางสงั คม หรืออาจเป็ นบุคคลท่ีเป็ นโดยการงานอาชีพ หรือบุคคลที่เป็ นโดยความสามารถเฉพาะตวั
หรือบุคคลท่ีไดร้ ับแต่งต้งั เป็นภมู ิปัญญา

2. แหล่งเรียนรู้ประเภทธรรมชาติ ไดแ้ ก่ ส่ิงต่าง ๆ ที่เกิดข้ึนโดยธรรมชาติ และให้ประโยชน์ต่อ
มนุษย์ เช่น ดิน น้า อากาศ พืช สัตว์ ตน้ ไม้ แร่ธาตุ ทรัพยากรธรรมชาติ เหล่าน้ีอาจถูกจดั ใหเ้ ป็ นอุทยาน
วนอุทยาน เขตรักษาพนั ธุ์สัตวป์ ่ า สวนพฤกษศาสตร์ ศนู ยศ์ ึกษาธรรมชาติ เป็นตน้

3. แหล่งเรียนรู้ประเภทวสั ดุและสถานท่ี ไดแ้ ก่ อาคาร ส่ิงก่อสร้าง วสั ดุ อุปกรณ์ และสิ่งต่าง ๆ ท่ี
ประชาชนสามารถศึกษาหาความรู้ให้ไดม้ าซ่ึงคาตอบ หรือสิ่งท่ีตอ้ งการจากการเห็น ไดย้ นิ สัมผสั เช่น
ห้องสมุด ศาสนสถาน ศูนยก์ ารเรียน พิพิธภณั ฑ์ สถานประกอบการ ตลาด นิทรรศการ สถานที่ทาง
ประวตั ิศาสตร์ ชุมชนแห่งการเรียนรู้ต่าง ๆ

4. แหล่งเรียนรู้ประเภทส่ือ ไดแ้ ก่ สิ่งท่ีทาหนา้ ที่เป็ นส่ือกลางในการถ่ายทอดเน้ือหา ความรู้
สารสนเทศ ให้ถึงกนั โดยผา่ นประสาทสัมผสั ไดแ้ ก่ หู ตา จมูก ลิ้น กาย และใจ แหล่งเรียนรู้ ประเภทน้ี
ทาให้กระบวนการเรียนรู้เป็ นไปไดอ้ ยา่ งรวดเร็ว มีประสิทธิภาพสูง ท้งั ส่ืออิเล็กทรอนิกส์ ส่ือส่ิงพิมพ์ ส่ือ
โสตทศั น์

5. แหล่งเรียนรู้ประเภทเทคนิค ส่ิงประดิษฐ์คิดคน้ ไดแ้ ก่ ส่ิงท่ีแสดงถึงความกา้ วหนา้ ทาง
นวตั กรรม เทคโนโลยดี า้ นต่าง ๆ ท่ีไดม้ ีการประดิษฐ์คิดคน้ หรือพฒั นาปรับปรุงข้ึนมาให้มนุษยไ์ ด้ เรียนรู้ถึง
ความกา้ วหนา้ เกิดจินตนาการ แรงบนั ดาลใจ

6. แหล่งเรียนรู้ประเภทกิจกรรม ไดแ้ ก่ การปฏิบตั ิการดา้ นประเพณีวฒั นธรรม ตลอดจน การ
ปฏิบตั ิการความเคลื่อนไหวเพื่อแกป้ ัญหา และปรับปรุงพฒั นาสภาพต่าง ๆ ในทอ้ งถ่ิน การที่มนุษยเ์ ขา้ ไปมี
ส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การรณรงคป์ ้ องกนั ยาเสพติด การส่งเสริมการเลือกต้งั ตามระบบ
ประชาธิปไตย การรณรงคค์ วามปลอดภยั ของเดก็ และสตรีในทอ้ งถ่ิน

เรื่องท่ี 2 : แหล่งเรียนรู้ประเภทห้องสมุด

หอ้ งสมุดเป็ นแหล่งเรียนรู้ท่ีสาคญั ประเภทหน่ึง ที่จดั หา รวบรวมสรรพวชิ าการต่าง ๆ ท่ีเกิด ข้ึน
จากทว่ั โลกมาจดั ระบบ และใหบ้ ริการแก่กลุ่มเป้ าหมายศึกษาคน้ ควา้ อยา่ งตอ่ เน่ืองตลอดชีวติ

ปัจจุบนั มีคาอ่ืน ๆ ที่หน่วยงานตา่ ง ๆ ใชใ้ นความหมายของคาวา่ หอ้ งสมุด เช่น หอ้ งสมุด และศนู ย์
สารสนเทศ สานกั บรรณาสารการพฒั นา สานกั บรรณสารสนเทศ สานกั หอสมุด สานกั วทิ ยบริการ เป็นตน้

หอ้ งสมุดโดยทวั่ ไปแบง่ ออกเป็น 5 ประเภท ดงั น้ี

64

1. หอสมุดแห่งชาติ

นบั เป็นหอ้ งสมุดท่ีใหญ่ที่สุดในประเทศ ดาเนินการโดยรัฐบาล ทาหนา้ ที่หลกั คือ รวบรวมหนงั สือ
สิ่งพมิ พ์ และสื่อความรู้ ทุกอยา่ งที่ผลิตข้ึนในประเทศ และ ทุกอยา่ งท่ีเกี่ยวกบั ประเทศ ไมว่ า่ จะจดั พมิ พใ์ น
ประเทศใด ภาษาใด ท้งั น้ีเป็ นการอนุรักษส์ ื่อความรู้ ซ่ึงเป็นทรัพยส์ ินทางปัญญาของชาติมิใหส้ ูญไป และให้
มีไวใ้ ชใ้ นอนาคต นอกจากรวบรวมส่ิงพมิ พใ์ นประเทศแลว้ ก็มีหนา้ ท่ีรวบรวมหนงั สือท่ีมีคุณค่า ซ่ึงพมิ พใ์ น
ประเทศอ่ืนไวเ้ พ่ือการคน้ ควา้ อา้ งอิง ตลอดจนทาหนา้ ที่ เป็นศนู ยร์ วบรวมบรรณานุกรมต่าง ๆ และจดั ทา
บรรณานุกรมแห่งชาติออกเผยแพร่ใหท้ ราบทว่ั กนั วา่ มีหนงั สืออะไรบา้ งที่ผลิตข้ึนในประเทศ หอสมุดแห่งชาติ
จึงเป็นแหล่งใหบ้ ริการทางความรู้แก่คนท้งั ประเทศ ช่วยเหลือการคน้ ควา้ วจิ ยั ตอบคาถาม และใหค้ าแนะนา
ปรึกษาเกี่ยวกบั หนงั สือ

2. ห้องสมุดประชาชน

หอ้ งสมุดประชาชนดาเนินการโดยรัฐ อาจจะ เป็ นรัฐบาลกลาง รัฐบาลทอ้ งถ่ิน หรือเทศบาล
แลว้ แต่ระบบ การปกครอง ตามความหมายเดิม ห้องสมุดประชาชนเป็ น หอ้ งสมุดที่ประชาชนตอ้ งการให้มี
ในชุมชนหรือเมืองท่ีเขาอาศยั อยู่ ประชาชนจะสนบั สนุนโดยยนิ ยอมให้รัฐบาลจ่ายเงิน รายไดจ้ ากภาษีต่าง ๆ
ในการจดั ต้งั และดาเนินการหอ้ งสมุด ประเภทน้ีให้เป็ นบริการของรัฐ จึงมิไดเ้ รียกค่าตอบแทน เช่น ค่าบารุง
ห้องสมุด หรือค่าเช่าหนงั สือ ท้งั น้ีเพราะถือวา่ ประชาชนไดบ้ ารุงแลว้ โดยการเสียภาษีรายไดใ้ ห้แก่ประเทศ
หนา้ ท่ีของหอ้ งสมุด ประชาชนกค็ ือ ใหบ้ ริการหนงั สือและสื่ออ่ืน ๆ เพื่อการศึกษาตลอดชีวติ บริการข่าวและ
เหตุการณ์ต่าง ๆ ท่ีประชาชนควรทราบ ส่งเสริมนิสัยรักการอ่านและการรู้จกั ใชเ้ วลาวา่ งให้เป็ นประโยชน์
ใหข้ ่าวสาร ขอ้ มูลท่ีจาเป็นตอ้ งใชใ้ นการปฏิบตั ิงานและการพฒั นาดา้ นต่าง ๆ

65

3. ห้องสมุดของมหาวทิ ยาลยั และวทิ ยาลยั

เป็นหอ้ งสมุดท่ีต้งั อยใู่ นสถานศึกษาระดบั อุดมศึกษา ทาหนา้ ท่ีส่งเสริมการเรียนการสอนตาม
หลกั สูตร โดยการจดั รวบรวมหนงั สือและส่ือความรู้อื่น ๆ ในหมวดวชิ าต่าง ๆ ตามหลกั สูตรช่วยเหลือใน
การคน้ ควา้ วจิ ยั ของอาจารยแ์ ละนกั ศึกษา ส่งเสริมพฒั นาการทางวชิ าการของอาจารย์ และนกั ศึกษา และช่วย
จดั ทาบรรณานุกรมและดรรชนีสาหรับคน้ หาเร่ืองราวที่ตอ้ งการแนะนานกั ศึกษาในการใชห้ นงั สืออา้ งอิง
บตั รรายการและคูม่ ือสาหรับการคน้ เรื่อง

4. ห้องสมุดโรงเรียน

เป็ นหอ้ งสมุดที่ต้งั อยใู่ นโรงเรียนมธั ยมและโรงเรียนประถมศึกษา มีหน้าท่ีส่งเสริมการเรียน
การสอนตามหลกั สูตร โดยการรวบรวมหนงั สือและส่ือความรู้อ่ืน ๆ ตามรายวิชา แนะนา สอนการใช้
หอ้ งสมุดแก่ นกั เรียน จดั กิจกรรมส่งเสริมนิสยั รักการอ่าน แนะนาใหร้ ู้จกั หนงั สือท่ีควรอ่าน ให้รู้จกั วธิ ีศึกษา
คน้ ควา้ หาความรู้ดว้ ยตนเอง ใหร้ ู้จกั รักและถนอมหนงั สือ และเคารพสิทธิของผอู้ ื่นในการใชห้ ้องสมุดและ
ยมื หนงั สือซ่ึงเป็ นสมบตั ิของทุกคน ร่วมกนั ร่วมมือกบั ครูอาจารยใ์ นการจดั ชวั่ โมงใชห้ อ้ งสมุด จดั หนงั สือ
และสื่อการสอนอื่น ๆ ตามรายวชิ าใหแ้ ก่ครูอาจารย์

5. ห้องสมุดเฉพาะ
เป็ นห้องสมุดซ่ึงรวบรวมหนงั สือในสาขาวิชาบางสาขาโดยเฉพาะ มกั เป็ นส่วนหน่ึงของ

หน่วยราชการ องคก์ าร บริษทั เอกชน หรือธนาคาร ทาหนา้ ท่ีจดั หาหนงั สือและใหบ้ ริการความรู้ ขอ้ มูล และ
ข่าวสารเฉพาะเร่ืองท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การดาเนินงานของหน่วยงานน้นั ๆ ห้องสมุดเฉพาะจะเนน้ การรวบรวม
รายงานการคน้ ควา้ วจิ ยั วารสารทางวิชาการ และเอกสารเฉพาะเรื่องท่ีผลิตเพื่อการใชใ้ นกลุ่มนกั วิชาการ

66

บริการของหอ้ งสมุดเฉพาะ จดั พมิ พข์ า่ วสารเกี่ยวกบั สิ่งพิมพเ์ ฉพาะเรื่องส่งให้ถึงผใู้ ช้ จดั ส่งเอกสารและเรื่อง
ยอ่ ของเอกสารเฉพาะเรื่องใหถ้ ึงผใู้ ชต้ ามความสนใจเป็นรายบุคคล

ในปัจจุบนั น้ี เน่ืองจากการผลิตหนงั สือและส่ิงพิมพอ์ ่ืน ๆ โดยเฉพาะวารสารทางวิชาการ รายงาน
การวิจยั และรายงานการประชุมทางวิชาการมีปริมาณเพิ่มข้ึนมากมาย แต่ละสาขาวิชา แยกย่อยเป็ น
รายละเอียดลึกซ้ึง จึงยากที่ห้องสมุดแห่งใดแห่งหน่ึงจะรวบรวมเอกสารเหล่าน้ีไดห้ มดทุกอย่าง และ
ให้บริการไดท้ ุกอยา่ งครบถว้ น จึงเกิดมีหน่วยงานดาเนินการเฉพาะเร่ือง เช่น รวบรวม หนงั สือและสิ่งพิมพ์
อ่ืน ๆ เฉพาะสาขาวิชายอ่ ย วิเคราะห์เน้ือหา จดั ทาเรื่องยอ่ และดรรชนีคน้ เรื่องน้นั ๆ แลว้ พิมพอ์ อกเผยแพร่
ใหถ้ ึงตวั ผตู้ อ้ งการเร่ืองราวข่าวสารและขอ้ มูล ตลอดจนเอกสารในเรื่องน้นั หน่วยงานที่ทาหนา้ ที่ประเภทน้ี
จะมีช่ือเรียกวา่ ศูนยเ์ อกสาร ศูนยส์ ารสนเทศ ศูนยข์ ่าวสาร หรือศูนยส์ ารนิเทศ เช่น ศูนยเ์ อกสารการวิจยั ทาง
วทิ ยาศาสตร์ ศูนยข์ ่าวสารการประมง เป็ นตน้ ศูนยเ์ หล่าน้ีบางศูนยเ์ ป็ นเอกเทศ บางศูนยก์ ็เป็ นส่วนหน่ึงของ
หอ้ งสมุด บางศูนยก์ ็เป็นส่วนหน่ึงของ หน่วยงานเช่นเดียวกบั หอ้ งสมุดเฉพาะ

ห้องสมุดประชาชน
ในที่น้ีจะกล่าวถึงห้องสมุดประชาชนเป็ นหลกั เน่ืองจากเป็ นหอ้ งสมุดท่ีให้บริการในทุกอาเภอ

และใน กทม.บางเขต หรือใหบ้ ริการประชาชนทวั่ ไป และอยใู่ นชุมชนใกลต้ วั นกั ศึกษามากท่ีสุด
หอ้ งสมุดประชาชน หมายถึง สถานท่ีจดั หา รวบรวมทรัพยากรสารสนเทศ เพ่ือการอ่าน และ

การศึกษาคน้ ควา้ ทุกชนิด ทุกประเภท มีการจดั ระบบหมวดหมู่ตามหลกั สากล เพ่ือการบริการ และจดั บริการ
อยา่ งกวา้ งขวางแก่ประชาชนในชุมชน สังคม โดยไม่จากดั เพศ วยั ความรู้ เช้ือชาติ ศาสนา รวมท้งั การจดั
กิจกรรมส่งเสริมการอา่ น โดยมีบรรณารักษเ์ ป็นผอู้ านวยความสะดวก

ห้องสมุดประชาชนดาเนินการโดยหน่วยงานต่าง ๆ ไดแ้ ก่ สานกั งาน กศน. (หอ้ งสมุด ประชาชน
ทวั่ ประเทศ) กรุงเทพมหานคร (ห้องสมุดประชาชนในเขต กทม.) เทศบาล (หอ้ งสมุด ประชาชนเทศบาล)
เป็ นตน้

ประเภทของห้องสมุดประชาชน (สังกดั สานกั งาน กศน.)
หอ้ งสมุดประชาชน แบง่ ตามขนาดไดเ้ ป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ ดงั น้ี
1. หอ้ งสมุดประชาชนขนาดใหญ่ ไดแ้ ก่ ห้องสมุดประชาชนจงั หวดั ส่วนใหญ่ต้งั อยใู่ นเขต

อาเภอเมือง และหอสมุดรัชมงั คลาภิเษกพระราชวงั ไกลกงั วล หวั หิน ซ่ึงมีลกั ษณะอาคารส่วนใหญ่ เป็ น 2
ช้นั ช้นั บนจดั บริการหนงั สือ เอกสาร และส่ือเก่ียวกบั การศึกษาตามหลกั สูตรระดบั ต่าง ๆ โดยจดั เป็ นห้อง
การศึกษานอกโรงเรียนและห้องโสตทศั นศึกษา ห้องหรือมุมหนงั สือมหาวิทยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช
มหาวิทยาลยั รามคาแหง และหอ้ งหรือมุมศูนยข์ อ้ มูลชุมชนทอ้ งถ่ิน เป็ นตน้ ส่วนช้นั ล่างจดั เป็ นช้นั หนงั สือ
และบริการหนงั สือ เอกสาร ส่ือความรู้ทางวิชาการ สารคดีโดยทว่ั ไป และจดั บริการหนงั สือสาหรับเด็ก ส่ือ
สาหรับเด็ก เยาวชน มุมจดั กิจกรรมสาหรับเด็ก

67

2. หอ้ งสมุดประชาชนขนาดกลาง ไดแ้ ก่ หอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” ลกั ษณะ อาคาร
เป็ น 2 ช้นั มีรูปแบบอาคารเหมือนกนั เกือบทุกแห่ง ช้นั บนจดั เป็ นห้องศูนยข์ อ้ มูลทอ้ งถ่ินบริการ เก่ียวกบั
ขอ้ มูลชุมชน หอ้ งการศึกษานอกโรงเรีย บริการสื่อความรู้หลกั สูตรการศึกษานอกโรงเรียน ทุกหลกั สูตร
ทุกประเภท ตลอดจนห้องโสตทศั นศึกษาและหอ้ งการศึกษาดาวเทียมไทยคม และห้องสาคญั ท่ีสุดห้องหน่ึง
คือ ห้องเฉลิมพระเกียรติฯ จดั บริการขอ้ มูลเกี่ยวกบั พระราชประวตั ิ พระราชกรณียกิจ โครงการใน
พระราชดาริ หนงั สือพระราชนิพนธ์ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และพระ
ราชวงศท์ ี่เก่ียวขอ้ ง เป็นตน้ ‘ช้นั ล่างจดั บริการมุมเด็กซ่ึงประกอบดว้ ยส่ือความรู้สาหรับเด็ก เคร่ืองเล่นพฒั นา
ความพร้อม ส่ือความรู้ทุกประเภท รวมท้งั เป็ นที่จดั กิจกรรมสาหรับเด็ก และจดั ส่ือ เอกสารหนงั สือวิชาการ
สารคดี ความรู้ทว่ั ไปสาหรับผใู้ หญ่ ประชาชนทว่ั ไป

หอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” เป็ นหอ้ งสมุดที่ไดพ้ ระราชทานพระราชานุญาตจาก สมเด็จ
พระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี ในวโรกาสท่ีทรงมีพระชนมายุครบ 36 พรรษา และพระองคท์ รง
เสด็จเปิ ดหอ้ งสมุดประชาชน เฉลิมราชกุมารี” ทุกแห่งดว้ ยพระองคเ์ อง

3. หอ้ งสมุดประชาชนขนาดเลก็ ไดแ้ ก หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอทวั่ ไป จดั บริการหนงั สือ และ
สื่อความรู้ประเภทต่าง ๆ จดั มุมเด็กและครอบครัว มุมวารสารหนงั สือพิมพ์ มุมการศึกษานอก โรงเรียนและ
หนงั สือวชิ าการ สารคดีทวั่ ไ รวมท้งั หนงั สืออา้ งอิง เป็นตน้

ความสาคญั ของห้องสมุดประชาชน
หอ้ งสมุดประชาชนมีความสาคญั เป็นอยา่ งมากต่อการพฒั นาคนในชุมชน และของประเทศ ในทุก

ดา้ น ดงั น้ี
1. เป็ นแหล่งกลางในการจดั หารวบรวม และบริการขอ้ มูลข่าวสารสาคญั ที่ทนั เหตุการณ์ และ

ความเคล่ือนไหวของโลกที่ปรากฏในรูปลกั ษณ์ตา่ ง ๆ มาไวบ้ ริการแก่ประชาชน
2. เป็นแหล่งเรียนรู้การศึกษาตามอธั ยาศยั ที่ใหพ้ ้นื ฐานความคิดของประชาชนโดย ส่วนรวมและ

เป็นพ้นื ฐานความเติบโตทางสติปัญญาและวฒั นธรรมอยา่ งต่อเน่ืองตลอดชีวติ
3 เป็นศนู ยข์ อ้ มูลชุมชนในการส่งเสริมกิจกรรมดา้ นการศึกษาและวฒั นธรรมของชุมชน
4. เป็ นแหล่งกลางที่จะปลูกฝังใหป้ ระชาชนมีนิสัยรักการอ่าน การศึกษาคน้ ควา้ หาความรู้ การ

ศึกษาวจิ ยั
5. เป็ นแหล่งท่ีประชาชนสามารถใชห้ นงั สือ สื่อความรู้ต่าง ๆ ใหเ้ ป็ นประโยชน์อยา่ งเตม็ ที่ ตาม

ความตอ้ งการและสภาพแวดลอ้ มของประชาชน
6. เป็ นแหล่งสนบั สนุนการเผยแพร่ความรู้ ความคิด ทศั นคติ ประสบการณ์ในรูปแบบของสื่อ

ตา่ ง ๆ
7. เป็นแหล่งการเรียนรู้ท่ีเช่ือมโยงการศึกษานอกระบบ การศึกษาในระบบ และเช่ือมโยง แหล่ง

เรียนรู้ต่าง ๆ

68

1. การบริการภายในห้องสมุด
ห้องสมุดประชาช นทุกประเภทจะจัดบริ การภายในห้องสมุดตามความเหมาะสมของแต่ละ
หอ้ งสมุด และการสนองตอบความตอ้ งการของผรู้ ับบริการ ดงั น้ี
1.1 บริการการอ่าน การศึกษาคน้ ควา้ จดั สื่อต่าง ๆ ในพ้ืนที่ท่ีถูกจดั เป็ นสัดส่วน และส่ิงอานวย
ความสะดวกตา่ ง ๆ
1.2 บริการสืบคน้ ดว้ ยคอมพิวเตอร์ เพ่ือการเขา้ ถึงสารสนเทศท่ีตอ้ งการไดอ้ ย่างรวดเร็ว ดว้ ย
โปรแกรม PLS (Public Library Service) โดยจดั บริการเครื่องคอมพิวเตอร์เพอ่ื การสืบคน้ และ แนะนาการใช้
1.3 บริการสืบคน้ ดว้ ยตูบ้ ตั รรายการ โดยสารสนเทศทุกประเภท ทุกชนิด จะถูกจดั ทารายการ คน้
เป็ นบตั รรายการ จดั เรียงไวใ้ นตูบ้ ตั รรายการ แยกประเภทเป็ นบตั รผูแ้ ต่ง บตั รชื่อหนงั สือ และบตั รเรื่อง
รวมท้งั บตั รดรรชนีต่าง ๆ ไวบ้ ริการ
1.4 บริการยมื - คืน หนงั สือ - สื่อความรู้ต่าง ๆ ใหผ้ ใู้ ชบ้ ริการยมื อ่านนอกหอ้ งสมุด โดยแต่ละ
แห่งจะกาหนด กฎ ระเบียบ ขอ้ บงั คบั ฯลฯ ตามความเหมาะสมของแต่ละห้องสมุด และมีการใชร้ ะบบ
เทคโนโลยใี นการบริการท่ีรวดเร็ว
1.5 การบริการแนะแนวการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั แก่นักศึกษา และ
ประชาชนผสู้ นใจทวั่ ไป
1.6 บริการส่ือเอกสารของสถาบนั อุดมศึกษา ท้งั ของมหาวิทยาลยั รามคาแหง มหาวิทยาลยั
สุโขทยั ธรรมาธิราช
1.7 บริการขอ้ มูลสารสนเทศและเอกสารงานวจิ ยั ต่าง ๆ รวมท้งั หนงั สืออา้ งอิง
1.8 บริการการเรียนรู้การใชค้ อมพิวเตอร์โปรแกรมต่าง ๆ อินเทอร์เน็ต สื่ออิเล็กทรอนิกส์ตา่ ง ๆ
1.9 บริการสถานที่จดั กิจกรรมเสริมความรู้ตา่ ง ๆ
1.10บริการแนะนาให้ความรู้แก่นกั เรียน นกั ศึกษา สถาบนั ต่าง ๆ รวมท้งั ประชาชนในการรู้จกั ใช้
หอ้ งสมุดประชาชน
1.11บริการแนะนาทางบรรณารักษศาสตร์แก่บุคลากรเครือข่ายในการจดั ปรับปรุง พฒั นา แหล่ง
เรียนรู้หอ้ งสมุดของทอ้ งถิ่น
1.12บริการฝึกประสบการณ์การปฏิบตั ิงานหอ้ งสมุดแก่นกั เรียน นกั ศึกษา สถาบนั ต่าง ๆ

2. การบริการภายนอกห้องสมุด
2.1 บริการหอ้ งสมุดเคลื่อนท่ีกบั หน่วยงานองคก์ รทอ้ งถ่ิน
2.2 บริการหมุนเวยี นสื่อในรูปแบบตา่ ง ๆ ไปยงั ศูนยก์ ารเรียน แหล่งความรู้ ครอบครัว ฯลฯ
ที่อยหู่ ่างไกลหอ้ งสมุด ในรูปแบบตา่ ง ๆ เช่น เป้ ยา่ ม หีบ กระเป๋ า ฯลฯ
2.3 บริการความรู้ทางสถานีวทิ ยุ โทรทศั น์ หอกระจายขา่ ว เสียงตามสาย แผน่ พบั แผน่ ปลิว ฯลฯ
2.4 บริการสื่อตา่ ง ๆ แก่บุคลากร กศน. ท้งั ครู วทิ ยากร นกั ศึกษากลุ่มการเรียนรู้ตา่ ง ๆ

69

เร่ืองท่ี 3 : ทกั ษะการเข้าถึงสารเทศของห้องสมุดประชาชน

ปัจจุบนั ความกา้ วหนา้ ของเทคโนโลยี ช่วยลดข้นั ตอนการหาขอ้ มูลของหอ้ งสมุดประชาชน ผเู้ รียน
สามารถคน้ หาไดจ้ ากอินเทอร์เน็ตวา่ มีห้องสมุดประชาชนที่ใดบา้ ง สถานท่ีต้งั เวลาเปิ ด - ปิ ด หมายเลข
โทรศพั ท์ กิจกรรมที่ใหบ้ ริการ ช่วยใหผ้ ใู้ ชส้ ะดวกและสามารถเขา้ ถึงหอ้ งสมุดไดง้ ่าย

หอ้ งสมุดทุกประเภททุกชนิดจะมีการจดั ระบบหมวดหมู่ของสารสนเทศ โดยมีวตั ถุประสงคส์ าคญั
เพอ่ื ใหป้ ระชาชนเขา้ ถึงสิ่งท่ีตอ้ งการสนใจไดง้ ่าย สะดวกรวดเร็ว และสะดวกในการบริหารจดั การห้องสมุด
เพอ่ื การบริการกลุ่มเป้ าหมายในระยะยาว

ระบบหมวดหมู่ท่ีห้องสมุดนามาใชจ้ ะเป็ นระบบสากลที่ทวั่ โลกใช้ และเหมาะกบั กลุ่มเป้ าหมาย
เขา้ ถึงไดง้ ่าย ระบบที่นิยมใชใ้ นประเทศไทยเป็ นส่วนใหญ่ มี 2 ระบบ ไดแ้ ก่ ระบบทศนิยม ของดิวอ้ี ซ่ึงใช้
ตวั เลขอารบิกเป็ นสัญลกั ษณ์ แทนหมวดหมู่สารสนเทศ นิยมใชใ้ นหอ้ งสมุดประชาชน กบั อีกระบบหน่ึง
ไดแ้ ก่ ระบบรัฐสภาอเมริกนั ใชอ้ กั ษรโรมนั (A - Z) เป็นสญั ลกั ษณ์ นิยมใชใ้ นหอ้ งสมุดมหาวทิ ยาลยั

ระบบทศนิยมของดิวอ้ี แบ่งความรู้ในโลกออกเป็ นหมวดหมู่จากหมวดใหญ่ไปหาหมวดยอ่ ย จาก
หมวดยอ่ ยแบ่งเป็นหมูย่ อ่ ย และหมยู่ อ่ ยๆ โดยใชเ้ ลขอารบิก 0 - 9 เป็นสญั ลกั ษณ์ ดงั น้ี

000 สารวทิ ยาความรู้เบด็ เตล็ดทวั่ ไป
100 ปรัชญาและวชิ าที่เกี่ยวขอ้ ง
200 ศาสนา
300 สังคมศาสตร์
400 ภาษาศาสตร์
500 วทิ ยาศาสตร์ (วทิ ยาศาสตร์บริสุทธ์ิ)
600 เทคโนโลยี (วทิ ยาศาสตร์ประยกุ ต)์
700 ศิลปกรรมและการบนั เทิง
800 วรรณคดี
900 ภูมิศาสตร์และประวตั ิศาสตร์

ระบบรัฐสภาอเมริกา (Library of Congress Classification)
หอ้ งสมุดมหาวทิ ยาลยั ในประเทศไทยส่วนใหญใ่ ชร้ ะบบหอสมุดรัฐสภาอเมริกนั ซ่ึงปรับปรุง และ
พฒั นาโดย เฮอร์เบิร์ด พทั นมั (Herbirt Putnum) เมื่อปี พ.ศ. 2445
ระบบหอสมุดรัฐสภาอเมริกนั แบ่งหมวดหมู่วชิ าออกเป็ น 20 หมวด ใชอ้ กั ษรโรมนั ตวั ใหญ่
A - Z ยกเวน้ ตวั อกั ษร I, O, W, X, Y เพอ่ื สาหรับการขยายหมวดหมูว่ ชิ าการใหม่ ๆ ในอนาคต
ตารางการแบ่งหมวดหมหู่ นงั สือระบบหอสมุดอเมริกนั แบ่งหมวดหมวู่ ชิ าการเป็น 20 หมวดใหญ่
ดงั น้ี

70

1. หมวด A : ความรู้ทวั่ ไป
2. หมวด B : ปรัชญา ศาสนา
3. หมวด C : ประวตั ิศาสตร์
4. หมวด D : ประวตั ิศาสตร์สากล
5. หมวด E-F : ประวตั ิศาสตร์อเมริกา
6. หมวด G : ภูมิศาสตร์ มานุษยวทิ ยา คติชนวทิ ยา
7. หมวด H : สงั คมศาสตร์
8. หมวด J : รัฐศาสตร์
9. หมวด K : กฎหมาย
10. หมวด L : การศึกษา
11. หมวด M : ดนตรี
12. หมวด N : ศิลปกรรม
13. หมวด P : ภาษาและวรรณคดี
14. หมวด Q : วทิ ยาศาสตร์
15. หมวด R : แพทยศาสตร์
16. หมวด S : เกษตรศาสตร์
17. หมวด T : เทคโนโลยี
18. หมวด U : วชิ าการทหาร
19. หมวด V : นาวกิ ศาสตร์
20. หมวด Z : บรรณารักษศาสตร์

สาหรับหอ้ งสมุดประชาชนซ่ึงผใู้ ชบ้ ริการเป็ นประชาชนทวั่ ไป การจดั หมวดหมู่หนงั สือ นอกจาก
ระบบดงั กล่าวแลว้ ยงั มีชื่อหมวดหนงั สือและส่ือเพ่ือเพ่ิมความสะดวกในการคน้ หา เช่น นวนิยาย เร่ืองส้ัน
สารคดี ประวตั ิศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์ กีฬา นนั ทนาการ เป็นตน้

การเข้าถงึ สารสนเทศห้องสมุดประชาชน
หอ้ งสมุดประชาชนมีหลากหลายสังกดั เช่น สังกดั สานกั งาน กศน. สังกดั กรุงเทพมหานคร สังกดั
เทศบาล การจดั ระบบการสืบคน้ หอ้ งสมุดประชาชนไดอ้ านวยความสะดวกในการสืบคน้ สาร สนเทศ ดงั น้ี
1. การใช้โปรแกรมเพื่อการสืบคน้ ในยุคปัจจุบนั สานกั งาน กศน. ไดพ้ ฒั นาโปรแกรม เพื่อ
บริหารจดั การงานห้องสมุดให้ครบวงจร เช่น ขอ้ มูลหนงั สือ สื่อ ขอ้ มูล สมาชิก ขอ้ มูลอ่ืน ๆ ดงั น้นั หาก
ผ้ใู ช้บริการตอ้ งการรู้วา่ มีหนังสือหรือส่ือท่ีตอ้ งการในห้องสมุดแห่งน้ันหรือไม่ ก็สามารถคน้ หาไดด้ ้วย
โปรแกรมดงั กล่าว ซ่ึงหอ้ งสมุดจะมีคอมพิวเตอร์ให้สืบคน้ ไดด้ ว้ ยตนเอง โดยพิมพค์ าท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั หนงั สือ

71

เช่น ประวตั ิศาสตร์ สัตวเ์ ล้ียงลูกดว้ ยนม การศึกษา โลกร้อน ฯลฯ ส่วนรายละเอียดวธิ ีการใชโ้ ปรแกรม
สามารถศึกษาไดจ้ ากหอ้ งสมุดประชาชนแห่งน้นั

2. การสืบคน้ ขอ้ มูลสารสนเทศดว้ ยบตั รรายการ
หอ้ งสมุดประชาชนบางแห่งอาจยงั จดั บริการสืบคน้ ดว้ ยบตั รรายการ ซ่ึงมีลกั ษณะเป็ นบตั ร

แขง็ เก็บไวใ้ นลิ้นชกั ในตบู้ ตั รรายการ

เลขเรียกหนงั สอื ตวั อย่างลกั ษณะของบตั รรายการ ช่ือหนงั สอื

ช่ือผ้แู ตง่

จงั หวดั / 636.53 วรวทิ ย์ วณิชาภิชาติ สำนกั พมิ พ์/
เมืองที่พมิ พ์ ว 2812 ไขแ่ ละการฟักไข่ วรวทิ ย์ วณิชาภิชาติ โรงพิมพ์

จำนวนหน้ำ พมิ พค์ ร้ังที่ 3. กรุงเทพฯ ร้ัวเขียว 2531. ปี ท่พี มิ พ์
ของหนงั สอื 240 หนา้ ภาพประกอบ : 25 ซ.ม.

“หนงั สือน้ีไดร้ ับทุนอุดหนุนการแต่งตาราและเอกสาร
การสอนของคณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวทิ ยาลยั สงขลา
นครินทร์”

ISBN 974-605-041-9
1. ไข่ 2. ช่ือเรื่อง

เรื่อง/หวั เร่ือง

บตั รรายการหนงั สือที่ปรากฏขา้ งบน จะมีชื่อผแู้ ต่งอยบู่ รรทดั บนสุด มีชื่อเรียกวา่ บตั รผแู้ ต่ง
กจิ กรรม

ให้ครู กศน. รวมกลุ่มผู้เรียน แบ่งเป็ นกลุ่มละประมาณ 10 คน ไปห้อง สมุดประชาชน โดย
ประสานงานกับบรรณารักษ์ให้แนะนาห้องสมดุ การใช้ห้องสมดุ แหล่งสารสนเทศ และให้ผ้เู รียนแข่งขนั การ
หาหนังสือจากโปรแกรมห้องสมุด หรือจากตู้บัตรรายการ ให้ผ้แู ข่งขนั หยิบหนังสือตาม รายการที่ค้นให้ได้
จากช้ันหนังสืออย่างรวดเร็ และให้แต่ละกล่มุ จัดทารายงานส่งครู

72

เรื่องที่ 4 : การใช้แหล่งเรียนรู้สาคญั ๆ ภายในประเทศ

ห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี”
ในโอกาสม่ิงมงคลสมยั ที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเจริญพระชนมายุ
36 พรรษา เมื่อปี พุทธศกั ราช 2534 กระทรวงศึกษาธิการไดร้ ับพระราชทานพระราชานุญาต ให้ดาเนิน
โครงการจดั ต้งั ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” เพ่ือเฉลิมพระเกียรติ และเพ่ือสนอง แนวทาง
พระราชดาริในการส่งเสริมการศึกษาสาหรับประชาชนที่ไดท้ รงแสดงในโอกาสตา่ ง ๆ เช่น
ในโอกาสท่ีทรงมีพระมหากรุณาธิคุณเสด็จเป็ นองคป์ ระธานในการประชุมสมชั ชาสากล วา่ ดว้ ย
การศึกษาผใู้ หญ่ เมื่อวนั ท่ี 12 มกราคม 2533 ไดท้ รงพระราชทานลายพระหตั ถเ์ ชิญชวนให้
“ร่วมกนั ทาใหช้ าวโลกอา่ นออกเขียนได”้
และในบทพระราชนิพนธ์เรื่อง “หอ้ งสมุดในทศั นะของขา้ พเจา้ ” ไดท้ รงกล่าววา่
“...ความรู้ของมนุษยเ์ ป็ นมรดกที่ตกทอดกนั มาแต่โบราณ เมื่อมีการประดิษฐ์คิดคน้ อกั ษรข้ึน ผมู้ ี
ความรู้ก็ไดบ้ นั ทึกความรู้ของตน ส่ิงท่ีตนคน้ พบเป็ นการจารึก หรือเป็ นหนงั สือทาให้บุคคลอ่ืนในสมยั
เดียวกนั หรืออนุชนรุ่นหลงั ไดม้ ีโอกาสศึกษาทราบถึงเรื่องน้นั ๆ และไดใ้ ชค้ วามรู้เก่า ๆ เป็ นพ้ืนฐาน ท่ีจะหา
ประสบการณ์คิดคน้ ส่ิงใหม่ ๆ ที่เป็นความกา้ วหนา้ เป็นความเจริญสืบต่อไป...
ห้องสมุดเป็ นสถานที่เก็บเอกสารต่าง ๆ อนั เป็ นแหล่งความรู้ดงั กล่าว แลว้ จึงเรียกไดว้ า่ เป็ นครู
เป็นผชู้ ้ีนาใหเ้ รามีปัญญาวเิ คราะห์วจิ ารณ์ให้รู้ส่ิงควรรู้อนั ชอบดว้ ยเหตุผลได้
ขา้ พเจา้ อยากใหเ้ รามีหอ้ งสมุดที่ดี มีหนงั สือครบทุกประเภทสาหรับประชาชน...”
ดว้ ยความจงรักภกั ดีและความมุ่งมนั่ ศรัทธาท่ีจะร่วมสนองแนวทางพระราชดาริในการส่งเสริม
โอกาสทางการศึกษา ภายในปี 2533 และ 2534 ไดม้ ีประชาชนในแต่ละพ้ืนที่ หน่วยงาน ภาครัฐและ
ภาคเอกชนใหค้ วามสนบั สนุนกระทรวงศึกษาธิการจดั ต้งั หอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” จานวน 59
แห่ง ในพ้นื ท่ี 47 จงั หวดั เกินเป้ าหมายที่กาหนดไวเ้ ดิม 37 แห่ง และนบั เน่ืองจากน้นั ยงั มีขอ้ เสนอจากจงั หวดั
ต่างๆ ขอเขา้ ร่วมโครงการเพิ่มเติมจวบจนปัจจุบนั มีห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” จานวน 82 แห่ง
(ขอ้ มูลจากสถาบนั พฒั นาวตั กรรมการเรียนรู้ สานกั งาน กศน. พฤศจิกายน 2553)

บทบาทหน้าที่
1. ศูนย์ข่าวสารข้อมูลของชุมชน หมายถึง การจดั หอ้ งสมุดใหเ้ ป็ นแหล่งศึกษาหาความรู้ คน้ ควา้
วจิ ยั โดยมีการจดั บริการหนงั สือ เอกสารส่ิงพิมพ์ สื่อโสตทศั น์ ตลอดจนการจดั ทาทาเนียบ และการแนะแนว
แหล่งความรู้อ่ืนๆ ท่ีผใู้ ชบ้ ริการสามารถไปศึกษาเพม่ิ เติม
2. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้ของชุมชน หมายถึง การเป็ นแหล่งส่งเสริม สนบั สนุน และจดั
กิจกรรมการเรียนรู้ท่ีหลากหลาย โดยห้องสมุดอาจดาเนินการเอง หรือประสานงานอานวยความสะดวก ให้
ชุมชน หรือหน่วยงานภายนอกมาจดั ดาเนินการ

73

กิจกรรมการเรียนรู้ท่ีจดั ข้ึนจะให้ความสาคญั แก่การจดั กิจกรรมส่งเสริมการอ่าน การแนะแนว
การศึกษา และการพฒั นาอาชีพ การสนบั สนุนการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง การจดั การศึกษานอกโรงเรียน
สายสามญั การจดั กลุ่มสนใจและช้นั เรียนวชิ าชีพ การส่งเสริมการศึกษาตามอธั ยาศยั ในรูปของนิทรรศการ
การอภิปรายการเรียนรู้ระหว่างสมาชิกในครอบครัว การถ่ายทอดความรู้จากผูร้ ู้ในชุมชน และการแสดง
ภาพยนตร์และสื่อโสตทศั น์

3. ศูนย์กลางจัดกิจกรรมของชุมชน หมายถึง การให้บริการแก่ชุมชนในการจดั กิจกรรม
การศึกษาและศิลปวฒั นธรรม เช่น การประชุมขององคก์ รทอ้ งถิ่นและชมรมต่าง ๆ การจดั นิทรรศการ
การแสดงผลิตภณั ฑ์ การจดั กิจกรรมวนั สาคญั ตามประเพณี การจดั สวนสุขภาพ สนามเด็กเล่น และ
สวนสาธารณะ เป็นตน้

4. ศูนย์กลางสนับสนุนเครือข่ายการเรียนรู้ในชุมชน หมายถึง การจดั ใหเ้ กิดกระบวนการท่ีจะเช่ือม
ประสานระหว่างห้องสมุดและแหล่งความรู้ในชุมชนอื่นๆ เช่นท่ีอ่านหนงั สือประจาหมู่บา้ น สถานศึกษา
แหล่งประกอบการ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น ดว้ ยการผลิตและเผยแพร่เอกสารสิ่งพิมพไ์ ปสนบั สนุน เวียนหนงั สือ
จดั ทาทาเนียบผรู้ ู้ในชุมชน จดั กิจกรรมเพ่ือใหเ้ กิดการแลกเปล่ียนเรียนรู้ระหวา่ งชุมชน เป็นตน้

อาคารห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี”
หอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” ที่จดั สร้างข้ึนในรุ่นแรกจะเป็ นอาคาร 2 ช้นั มีเน้ือท่ี

ใชส้ อยประมาณ 320 ตารางเมตร และมีรูปทรงที่คลา้ ยคลึงกนั จะต่างกนั เฉพาะบริเวณหลงั คาและจว่ั
ท้งั น้ีเป็นไปตามมติของคณะกรรมการอานวยการโครงการที่กาหนดใหห้ อ้ งสมุด มีท้งั เอกลกั ษณะเฉพาะของ
หอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” และในขณะเดียวกนั ใหม้ ีเอกลกั ษณ์เฉพาะภาค

74
ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อ. ศรีมโหสถ จ.ปราจีนบุรี

75
ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” นครราชสีมา

ห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี” ราชบุรี

76
ห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี” สมุทรสาคร
ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” สกลนคร

77

ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อ.ดอนเจดยี ์ จ.สุพรรณบุรี

ห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี”
อ.สัตหบี จ.ชลบุรี

78
ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” จ.นครปฐม
ห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี” อ.เสนา จ.พระนครศรีอยธุ ยา

79

ห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี”
อ.วิเศษชัยชาญ จ.อ่างทอง

ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี”
อ.รือเสาะ จ.นราธิวาส

80

การบริการของห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี”
บริการหนังสือทวั่ ไป
หนงั สือที่จดั บริการประกอบด้วย หนงั สืออา้ งอิง นวนิยาย สารคดี และแบบเรียนในระดบั ต่างๆ

โดยเฉพาะอย่างย่ิงสาหรับนักศึกษานอกโรงเรียนที่จะสามารถยืมหนังสือเรียนไปใช้ นอกจากน้ียงั มี
หนงั สือพิมพแ์ ละวารสารจดั บริการ พร้อมกบั กฤตภาค จุลสาร และส่ิงพิมพอ์ ื่น ๆ

บริการพเิ ศษที่เป็นเอกลกั ษณ์เฉพาะสาหรับหอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกมุ ารี” ไดแ้ ก่
บริการศูนยข์ อ้ มูลทอ้ งถิ่น ห้องสมุดแต่ละแห่งจะจดั ศูนยข์ อ้ มูลทอ้ งถิ่นตามพระราโชบายของ
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่มีพระราชประสงคใ์ ห้ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราช
กุมารี” จดั รวบรวมขอ้ มูลเก่ียวกบั อาเภอ และจงั หวดั ที่ต้งั ในรูปของสถิติ เอกสารสิ่งพิมพ์ บทสัมภาษณ์ แผนท่ี
ตลอดจนภาพถ่าย
ในปัจจุบนั ศนู ยข์ อ้ มลู ภายในหอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” ยงั มีความแตกต่างกนั ใน ความ
สมบรู ณ์และวธิ ีการนาเสนอ แต่ส่วนใหญจ่ ะมีขอ้ มลู ในเรื่องดงั ตอ่ ไปน้ี
1. ขอ้ มูลสภาพทวั่ ไป
2. ขอ้ มูลทางสงั คม
3. ขอ้ มูลทางการเมืองการปกครอง
4. ขอ้ มลู ทางการศึกษา
5. ขอ้ มลู ทางศิลปวฒั นธรรม
6. ขอ้ มูลทางวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี
7. ขอ้ มูลทางการเกษตร
8. ขอ้ มูลทางอุตสาหกรรม
9. ขอ้ มูลทางเศรษฐกิจ

มุมนักเขียนท้องถ่ิน การประกาศเกียรติคุณและรวบรวมผลงานนกั เขียน ทอ้ งถิ่นท่ีมีผลงานมี
ชื่อเสียงระดบั ชาติ และเป็นที่รู้จกั ภายในทอ้ งถ่ิน ท้งั น้ีเพื่อให้ประชาชนในแต่ละพ้ืนท่ีเกิดความภาคภูมิใจใน
พลงั ความสร้างสรรคใ์ นทอ้ งถ่ินของตนและเยาวชนรุ่นหลงั เกิดแรงบนั ดาลใจ ที่จะเจริญรอยตาม

มุมวรรณกรรมพืน้ บ้าน ไดร้ วบรวมวรรณกรรมพ้ืนบา้ นท้งั ท่ีอยใู่ นรูปของเอกสารส่ิงพิมพ์ และ
เป็นตานานเล่าสืบตอ่ กนั มา

81

มุมธรรมะ หอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” หลายแห่งไดร้ ิเร่ิมห้องธรรมะหรือมุมธรรมะ ซ่ึง
นอกจากจะนาเสนอประวตั ิและผลงานของพระสงฆท์ ี่เป็ นที่เคารพในพ้ืนท่ีแลว้ ยงั จดั หนงั สือพระไตรปิ ฏก
และรวบรวมหนงั สือธรรมะ ตลอดจนเทปธรรมะเพ่อื ประโยชนใ์ นการศึกษาคน้ ควา้ อีกดว้ ย

มุมหนังสือทัว่ ไป

มุมศิลปิ นท้องถนิ่

82
บริการแนะแนว เน่ืองจากผใู้ ชบ้ ริการห้องสมุดจานวนไม่นอ้ ยเป็ นประชาชนนอกระบบโรงเรียน จึงมีการจดั
มุมแนะแนวข้ึนในหลายแห่ง เพื่อให้ขอ้ มูลเกี่ยวกบั โอกาสในการศึกษานอกระบบโรงเรียน ประโยชน์ที่จะ
ไดร้ ับและขอ้ มลู เก่ียวกบั แหล่งท่ีจดั สอน คา่ เล่าเรียน และรายละเอียดพ้นื ฐานอื่นๆ
ห้องเด็กและครอบครัว

หอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” แต่ละแห่งไดจ้ ดั บริเวณเฉพาะสาหรับเด็กและเยาวชน ใหม้ า
ใชบ้ ริการร่วมกนั ดว้ ยการจดั หนงั สือและส่ือนานาชนิดซ่ึงมีท้งั สื่อทดลองที่ผใู้ ชส้ ามารถทดลองดว้ ย ตนเอง
หรือเป็นกลุ่ม เคร่ืองเล่น และสื่อสาธิต

ในบริเวณดงั กล่าว จะจดั บรรยากาศให้ดึงดูดใจ โดยอาจจาลองภาพจากตานานพ้ืนฐาน เทพนิยาย
หรือสภาพภูมิประเทศท้งั ใกลแ้ ละไกลตวั มาตกแต่ง พร้อมกบั จดั ท่ีนง่ั อ่าน ท่ีนงั่ เล่นท่ีเหมาะสม มีบริเวณจดั
กิจกรรมที่เด็กและครอบครัวสามารถมีส่วนร่วมและแสดงออก เช่น การเล่านิทาน การแสดง ละครหุ่น การ
วาดภาพ การแข่งขนั อ่านเขียน เป็ นตน้ หอ้ งสมุดบางแห่ง เช่น ที่อาเภอโพธ์ิทอง ไดส้ อดแทรกการปลูกฝัง
ระเบียบวนิ ยั ให้กบั เด็ก ดว้ ยการจดั ระบบใหเ้ ด็ก ไม่วา่ จะเล็กเพียงใดไดฝ้ ึ กหดั เบิกและเก็บของเล่นให้เป็ น
ระเบียบ

การจดั กิจกรรมส่งเสริมการอ่านที่หลากหลายและต่อเน่ือง การรักษาระเบียบวินยั ภายในหอ้ งสมุดฯ
การส่งเสริมให้ครอบครัวมาใช้บริการร่วมกนั การดูแลสภาพเครื่องเล่นให้ใช้การได้ ตลอดจนการเสริม
หนงั สือและส่ือให้มีพอเพียง จึงเป็ นประเด็นท่ีทา้ ทายผมู้ ีส่วนร่วมในการจดั หอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราช
กมุ ารี” ทุกคน

83
ห้องโสตทศั นศึกษา

หอ้ งโสตทศั นศึกษา เป็นห้องท่ีมุ่งพฒั นาใหเ้ ป็นศูนยเ์ ทคโนโลยที างการศึกษาของอาเภอ โดยมี
วตั ถุประสงคท์ ี่จะจดั บริการส่ือเพ่ือการศึกษาคน้ ควา้ เพอ่ื ส่งเสริมการศึกษาดว้ ยตนเอง เพือ่ ประกอบการเรียน
การสอน ท้งั ในและนอกระบบโรงเรียน และเพ่อื ส่งเสริมศิลปวฒั นธรรม และการนนั ทนาการ

ในแต่ละหอ้ งสมุดจะมีส่ือพ้ืนฐาน ซ่ึงไดแ้ ก่ สไลด์ CD C.A.I CD-ROM และคู่มือประกอบการฟัง
และการชม ซ่ึงจะมีเน้ือหาดงั น้ี

1. สื่อการศึกษาสาหรับศึกษาดว้ ยตนเอง หรือเสริมหลกั สูตรการศึกษาสายสามญั ท้งั ใน และนอก
ระบบโรงเรียน ต้งั แต่ระดบั ประถมศึกษา มธั ยมศึกษา และในบางแห่งมีถึงระดบั อุดมศึกษา ท้งั น้ีโดยไดร้ ับ
การสนบั สนุนจากศนู ยเ์ ทคโนโลยที างการศึกษา และมหาวทิ ยาลยั เปิ ด

2. ส่ือการศึกษาสายอาชีพ สาหรับศึกษาดว้ ยตนเอง หรือประกอบการเรียนตามหลกั สูตร
3. สื่อที่ใหค้ วามรู้ทวั่ ไปเชิงสารคดี เช่นเร่ืองศิลปวฒั นธรรม การทอ่ งเท่ียว เป็นตน้
4. สื่อที่ใหค้ วามรู้ในเรื่องธรรมะ และศาสนา
5. สื่อดนตรีประเภทต่าง ๆ ท้งั ดนตรีพ้นื บา้ น ดนตรีไทย และดนตรีสากล
6. สื่อบนั เทิง

84

ห้องอเนกประสงค์
ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” มีบทบาทในการเป็ นศูนยส์ ่งเสริมการเรียนรู้ของประชาชน

ในการวางแผนเบ้ืองตน้ จึงกาหนดให้มีหอ้ งอเนกประสงคท์ ี่จะสามารถจดั กิจกรรมการศึกษาท่ีหลากหลาย
ท้งั ในรูปของพิพิธภณั ฑท์ อ้ งถ่ิน นิทรรศการ การอภิปราย การพบกลุ่มของนกั ศึกษา หรือการเรียนการสอน
กลุ่มสนใจ ซ่ึงมีเน้ือหาดงั ตอ่ ไปน้ี

1. ประวตั ิศาสตร์ โบราณคดีของพ้ืนท่ีน้นั ๆ ท้งั ในภาพรวม และเจาะลึกในบางประเด็น เช่น
ห้องสมุดอ่าวลึกแสดงนิทรรศการถ้าหวั กะโหลกและลูกปัดโบราณ ห้องสมุดปัตตานีจดั ห้องพิเศษ เพื่อ
นาเสนอเร่ืองเมืองโบราณ หอ้ งสมุดพฒั นานิคมจดั นิทรรศการตามรอยสมเด็จพระนารายณ์ และห้องสมุด
ทองผาภมู ิ เสนอเส้นทางเดินทพั เป็นตน้

2. ภูมิศาสตร์และสิ่งแวดลอ้ ม ห้องสมุดแต่ละแห่งจะนาเสนอแผนที่แสดงอาณาเขต และสภาพ
ทางภูมิประเทศ พร้อมกบั เสนอประเด็นปัญหา เช่น ห้องสมุดน้าพองเสนอนิทรรศการลาน้าแห่งชีวิต
หอ้ งสมุดบางปะกงจดั นิทรรศการป่ าชายเลน หอ้ งสมุดวเิ ศษชยั ชาญแสดงเร่ืองแม่น้านอ้ ย หอ้ งสมุดสิงหนคร
เนน้ การสร้างความตระหนกั ในเร่ืองทะเลสาปสงขลา เป็นตน้

3. ศิลปวฒั นธรรมประเพณี ห้องสมุดหลายแห่งให้ความสนใจต่อการนาเสนอนิทรรศการท่ี
เก่ียวกบั ความหลากหลายของศิลปวฒั นธรรมประเพณี และการเปลี่ยนแปลงในวิถีชีวติ ของประชาชน เช่น
หอ้ งสมุดแมส่ ะเรียงเสนอเรื่องไทยใหญ่และชาวเขาเผา่ ต่าง ๆ หอ้ งสมุดที่จตั ุรัสแสดงวฒั นธรรมชาวชยั ภูมิ ท่ี
มีพ้ืนฐานไทยโคราชและลาว ห้องสมุดลาดหลุมแกว้ จดั นิทรรศการวฒั นธรรมมอญ หอ้ งสมุดศีขรภูมิเน้น
เร่ืองส่วย ในขณะที่หอ้ งสมุดกาบเชิงเนน้ เรื่องวฒั นธรรมเขมร เป็นตน้

4. อาชีพ เป็นหวั ขอ้ ท่ีมีการนาเสนออยา่ งกวา้ งขวางท้งั ในแง่ของการแสดงวิวฒั นาการของ อาชีพ
ในพ้ืนที่ เช่น การทาเครื่องป้ันดินเผาท่ีห้องสมุดชุมพวง ผา้ ยกดอกที่ลาพูน ผา้ ไหม ผา้ ขิต ผา้ แพรวา ใน
หอ้ งสมุดเขตอีสาน จนถึงการทาขนมเคก้ ท่ีข้ึนชื่อของจงั หวดั ตรัง การประกาศเกียรติคุณครูชาวบา้ นที่มี
ความรู้ และประสบการณ์ท่ีมีคุณคา่ แก่การสนบั สนุนให้ถ่ายทอดไปสู่ประชาชน การปรับปรุงอาชีพในพ้ืนที่
และการนาเสนอทางเลือกใหมต่ ลอดจนข้นั ตอนในการประกอบอาชีพ

5. การส่งเสริมคุณภาพชีวิต ห้องสมุดหลายแห่งได้รับความร่วมมือในการจดั นิทรรศการ
เก่ียวกบั การส่งเสริมคุณภาพชีวิต เช่น นิทรรศการเร่ืองคุณค่าทางโภชนาการของพืชผกั พ้ืนเมืองที่
หนองบวั ลาภู นิทรรศการเร่ืองการขาดวติ ามินเอ ที่ปัตตานี เร่ืองอุบตั ิภยั ที่ศีขรภูมิ การพฒั นาชายแดนท่ี
หอ้ งสมุดนาดี เป็นตน้

6. คนดีมีฝี มือ นอกเหนือการจดั มุมนกั เขียนทอ้ งถ่ินในห้องอ่านหนงั สือทว่ั ไปแลว้ ยงั มีการ
พยายามที่จะรวบรวมประวตั ิและผลงานของคนดีมีฝี มือท่ีเกิดในอาเภอ และจงั หวดั เพื่อเผยแพร่ในหอ้ งน้ี
ดว้ ย

85

7. ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ิน สอดแทรกภายในนิทรรศการแตล่ ะหวั ขอ้ มีความพยายามท่ีจะเสนอผลงาน
และประสบการณ์จากผรู้ ู้ในชุมชน เช่น หมอยาสมุนไพร ช่างทอผา้ ช่างตีเหล็ก เกษตรกรท่ีทาไร่ทานาสวน
ผสม ท้งั น้ีเพ่ือใหห้ ้องสมุดไดเ้ ป็ นสื่อกลางระหวา่ งเทคโนโลยีจากภายนอก และภูมิปัญญาท่ีไดส้ ่ังสมไวใ้ น
แตล่ ะพ้นื ท่ี

86
ห้องเฉลมิ พระเกยี รติ

หวั ใจของหอ้ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” คือ หอ้ งเฉลิมพระเกียรติซ่ึงมีวตั ถุประสงค์ ที่จะ
นาเสนอพระราชประวตั ิ พระปรีชาญาณ และพระมหากรุณาธิคุณที่สถาบนั พระมหากษตั ริยม์ ีต่อประชาชน
ชาวไทย หอ้ งเฉลิมพระเกียรติจึงแบง่ เป็น 4 ส่วน กล่าวคือ

1. นิทรรศการเก่ียวกบั พระราชประวตั ิของสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
2. พระราชนิพนธ์ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พระราชนิพนธ์ ของพระ
บรมวงศานุวงศใ์ นราชวงศจ์ กั รี หนงั สือเทิดพระเกียรติสถาบนั พระมหากษตั ริยแ์ ละราชวงศจ์ กั รี
3. นิทรรศการเกี่ยวกบั พระอจั ฉริยภาพของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ใน
ดา้ นตา่ ง ๆ เช่น ศิลปกรรม วรรณกรรม การดนตรี
4. พระราชกรณียกิจและโครงการพระราชดาริในสมยั รัชกาลที่ 9 ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา
สยามบรมราชกุมารี
การนาเสนอน้นั จะแตกต่างในแต่ละห้องสมุดส่วนใหญ่ จะประกอบดว้ ยภาพซ่ึงส่วนหน่ึง ไดร้ ับ
พระมหากรุณาธิคุณโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมพระราชทาน และอีกส่วนหน่ึงไดจ้ ากประชาชนในพ้ืนที่ท่ี
เก็บรักษาไวด้ ว้ ยความเทิดทูนบูชา หลายภาพมีอายกุ วา่ 20 ปี หนงั สือ กฤตภาค สิ่งที่จาลองผลงานฝี พระหตั ถ์
และสื่อโสตทศั น์

87

ห้องสมุดวทิ ยาลยั และมหาวทิ ยาลยั

หอ้ งสมุดวิทยาลยั และมหาวทิ ยาลยั เป็ นแหล่งเรียนรู้หลกั ในสถาบนั อุดมศึกษา มีบทบาท หนา้ ท่ี
ส่งเสริมการเรียนการสอนตามหลกั สูตรที่เปิ ดในวิทยาลยั หรือมหาวิทยาลยั น้นั ๆ เป็ นสาคญั โดยการจดั
รวบรวมหนงั สือและส่ือความรู้อื่น ๆ ในสาขาวิชาตามหลกั สูตร ส่งเสริมช่วยเหลือการคน้ ควา้ วิจยั ของ
อาจารยแ์ ละนกั ศึกษา ส่งเสริมพฒั นาการทางวิชาการของอาจารยแ์ ละนกั ศึกษาโดย จดั ให้มีแหล่งความรู้
และช่วยเหลือจดั ทาบรรณานุกรมและดรรชนีสาหรับคน้ หาเร่ืองราวที่ตอ้ งการ แนะนานกั ศึกษาในการใช้
หนงั สืออา้ งอิงบตั รรายการและคูม่ ือสาหรับการคน้ เร่ือง

หอ้ งสมุดวทิ ยาลยั และมหาวิทยาลยั เนน้ การให้บริการกบั นิสิตนกั ศึกษาของวทิ ยาลยั น้นั ๆ แต่ก็มี
หลายแห่งท่ีเปิ ดใหป้ ระชาชนเขา้ ไปใชบ้ ริการไดต้ ามขอ้ กาหนดของวทิ ยาลยั และมหาวทิ ยาลยั น้นั (ใหค้ น้ ควา้
ขอ้ มลู เพมิ่ เติมในอินเทอร์เน็ต)

ตวั อยา่ งเช่น หอ้ งสมุดมหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช เป็นหอ้ งสมุดมหาวทิ ยาลยั เปิ ด มีช่ือเรียกวา่
“สานกั บรรณสารสนเทศ” มีบริการท้งั ในมหาวทิ ยาลยั ส่วนกลาง (กทม.) ระดบั ภาค ท่ีประชาชนมีโอกาสเขา้
ใชบ้ ริการได้ โดยเสียค่าบารุงรายวนั จงั หวดั ที่เปิ ดใหบ้ ริการ ไดแ้ ก่ นครศรีธรรมราช เพชรบุรี นครสวรรค์
สุโขทยั อุดรธานี อุบลราชธานี ลาปาง จนั ทบุรี ยะลา และนครนายก เนน้ เพ่ือการเรียนของ นกั ศึกษา มสธ.
ตามหลกั สูตรตา่ ง ๆ และหนงั สือทวั่ ไป เช่น นวนิยาย เรื่องส้ัน หนงั สือเยาวชน

กจิ กรรม

ใหผ้ เู้ รียนยกตวั อยา่ งหอ้ งสมุดในวทิ ยาลยั หรือมหาวทิ ยาลยั 1 แห่ง พร้อมท้งั บอกลกั ษณะการให้
บริการของหอ้ งสมุด ไดแ้ ก่ สถานที่ต้งั การเปิ ด - ปิ ด บริการ คา่ บริการ สาหรับประชาชนทวั่ ไป ฯลฯ

หอสมุดแห่งชาติ
หอสมุดแห่งชาติของไทย สถาปนาข้ึนดว้ ยพระมหากรุณาธิคุณสมเดจ็ พระมหากษตั ราธิราช ใน

พระบรมราชจกั รีวงศ์ โดยการรวบรวมหอพระมณเฑียรธรรม หอพระสมุดวชิรญาณ และหอพุทธสาสน
สังคหะ เขา้ ดว้ ยกนั ในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั รัชกาลที่ 5 ทรงพระกรุณาโปรด
เกลา้ ฯ ใหม้ ีพระบรมราชโองการประกาศจดั การหอพระสมุดวชิรญาณ ใหเ้ ป็นหอสมุดสาหรับพระนคร เม่ือ
วนั ท่ี 12 ตุลาคม พุทธศกั ราช 2448 และไดว้ วิ ฒั นาการเป็นสานกั หอสมุดแห่งชาติปัจจุบนั

บทบาทและหน้าท่ี
1. ดาเนินการจดั หา รวบรวม และสงวนรักษาทรัพยส์ ินทางปัญญา วิทยาการ ศิลปกรรม และ

วฒั นธรรมของชาติในรูปของหนงั สือ ตวั เขียน เอกสารโบราณและจารึก หนงั สือตวั พิมพ์ สื่อส่ิงพิมพ์ ส่ือ
โสตทศั นวสั ดุ และสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ที่ผลิตจากในประเทศและต่างประเทศ

88

2. ศึกษา วิเคราะห์ วจิ ยั ดาเนินงานดา้ นเทคนิควิชาการบรรณารักษศาสตร์ สารนิเทศศาสตร์
และเทคโนโลยีสารนิเทศตามหลกั มาตรฐานสากล ตลอดจนให้การฝึ กอบรมแก่ บุคลากรของหน่วยงาน
และสถาบนั การศึกษาท้งั ในประเทศและตา่ งประเทศ

3. ใหบ้ ริการการอา่ น ศึกษาคน้ ควา้ และวจิ ยั แก่ประชาชนเพ่ือให้เป็ นแหล่งการเรียนรู้ ตลอดชีวติ
และการศึกษาตามอธั ยาศยั

4. เป็นศูนยป์ ระสานงานระบบสารนิเทศทางวชิ าการแห่งชาติ
5. เป็ นศูนยข์ อ้ มูลวารสารระหว่างชาติแห่งประเทศไทย และภูมิภาคเอเซียตะวนั ออกเฉียงใต้
ศูนยก์ าหนดเลขมาตรฐานสากลประจาหนงั สือและวารสาร ศูนยก์ าหนดรายละเอียดทาง บรรณานุกรมของ
หนงั สือท่ีจดั พิมพใ์ นประเทศ และเป็นศนู ยก์ ลางแลกเปลี่ยนและยมื ส่ิงพมิ พใ์ นระดบั ชาติและนานาชาติ
หอสมุดแห่งชาตสิ าขาต่าง ๆ
หอสมุดแห่งชาติ นอกจากจะต้งั อยทู่ ่ีท่าวาสุกรี เทเวศน์ เขตดุสิต กรุงเทพฯ ยงั มีหอสมุด แห่งชาติ
สาขาในภมู ิภาคตา่ ง ๆ อีก 17 แห่ง ดงั น้ี

ภาคกลาง

หอสมุดแห่งชาตเิ ขตลาดกระบัง เฉลมิ พระเกยี รติ
280/8 หมู่ 2 ถนนหลวงพรตพทิ ยพยตั เขตลาดกระบงั กรุงเทพฯ 10520
โทรศพั ท์ 0-2739 - 2297 - 8 โทรสาร 0 - 2739 - 2297 - 8
ตอ่ 206 เวลาเปิ ด - ปิ ดทาการ/บริการ : 08.30 - 16.30 น.
วนั จนั ทร์ - วนั ศุกร์ หยดุ วนั เสาร์ - วนั อาทิตย์ และวนั นกั ขตั ฤกษ์

89

หอสมุดแห่งชาตอิ นิ ทร์บุรี สิงห์บุรี
109 หมู่ 1 ตาบลอินทร์บุรี อาเภออินทร์บุรี จงั หวดั สิงห์บุรี 16110
โทรศพั ท์ 036 - 581 - 520
เวลาเปิ ด - ปิ ดทาการ/ บริการ : 09.00 - 17.00 น. วนั องั คาร - วนั เสาร์
หยดุ วนั อาทิตย์ - วนั จนั ทร์ - และวนั นกั ขตั ฤกษ์

หอสมุดแห่งชาติรัชมงั คลาภเิ ษก กาญจนบุรี
ถนนแสงชูโต ตาบลบา้ นเหนือ อาเภอเมือง
จงั หวดั กาญจนบุรี 71000 โทรศพั ท์ 034 - 513 924 - 6, 516 - 755
โทรสาร 034 - 513 -924
เวลาเปิ ด - ปิ ดทาการ / บริการ : 09.00 - 17.00 น.
วนั องั คาร - วนั เสาร์ หยดุ วนั อาทิตย์ - วนั จนั ทร์ และวนั นกั ขตั ฤกษ์

90

หอสมุดแห่งชาติจังหวดั สุพรรณบุรี เฉลมิ พระเกยี รติ
ถนนสุพรรณบุรี-ชยั นาท ตาบลสนามชยั อาเภอเมือง
จงั หวดั สุพรรณบุรี 72000
โทรศพั ท์ 035 - 535 - 343, 535 - 244 โทรสาร 035 - 535 -343
เวลาเปิ ด-ปิ ดทาการ/บริการ : 09.00 - 17.00 น. วนั องั คาร - วนั พุธ
และวนั นกั ขตั ฤกษ์

ภาคเหนือ

หอสมุดแห่งชาตริ ัชมงั คลาภิเษก เชียงใหม่
ถนนบุญเรืองฤทธ์ิ อาเภอเมือง จงั หวดั เชียงใหม่ 50200
โทรศพั ท์ 053 - 278 - 3223, 053 - 808 - 550
โทรสาร 053 - 808 - 550
เวลาเปิ ด-ปิ ดทาการ/บริการ : 09.00 - 17.00 น. วนั องั คาร - วนั เสาร์
หยดุ วนั อาทิตย์ - วนั จนั ทร์ และวนั นกั ขตั ฤกษ์