สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำ รงราชานุภาพ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำ รงราชานุภาพ พระประวัติ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา ดำ รงราชานุภาพทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาล สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและเจ้าจอม มารดาชุ่ม ทรงเป็นพระอนุชาในพระบาลสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติเมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๕ โดยได้รับพระราชทานพระนามจากสมเด็จ พระบรมชนกนาถว่า "พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร" ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์เจ้าดิศรวกุมารได้รับ พระราชทานให้ทรงกรมเป็น "กรมหมื่นดำ รงราชานุภาพ" และต่อมาทรงได้รับพระราชทานให้ เลื่อนกรมเป็น "กรมหลวงดำ รงราชานุภาพ" ในรัชกาลเดียวกัน ภายหลังเมื่อพระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้สมเด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติแล้ว จึงได้ทรงมีพระบรมราชโองการ เลื่อนพระฐานันดรศักดิ์ขึ้นเป็น "พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำ รงราชานุภาพ" และในรัชสมัย พระบาลสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงโปรดเกล้าฯ ให้กรมพระยาดำ รงราชานุภาพเลื่อนพระ อิสริยศเป็น "สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำ รงราชานุภาพ"
พระกรณียกิจสำ คัญ ด้านการเมืองการปกครอง สมเด็จฯ กรมพระยาดำ รงราชานุภาพทรงได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ทรงดำ รงตำ แหน่ง เป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยคนแรก โดยได้ทรงเป็นกำ ลังสำ คัญในการปฏิรูปการปกครอง แผ่นดินในสมัยรัชกาลที่ ๕ ทรงทุ่มเทพระสติปัญญาในเรื่องการจัดการปกครองหัวเมืองตาม แบบมณฑลเทศาภิบาล อันเป็นงานที่สำ คัญที่สุดในพระชนม์ชีพของพระองค์ จนก่อให้เกิดผล สำ เร็จสมดังพระราชดำ ริในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพราะช่วยให้ไทยมีความ เป็นเอกภาพในการปกครองบ้านเมืองให้มีความมั่นคงและไม่เกิดความแตกแยกภายในตามที่ มหาอำ นาจตะวันตกต้องการสำ หรับการขยายอำ นาจเข้าครอบงำ ประเทศไทย ด้านการศึกษา ขณะทรงดำ รงตำ แหน่งอธิบดีกรมธรรมการ ทรงขยายารศึกษาโดยอาศัยวัดเป็นสถานที่ ถ่ายทอดความรู้ โดยวัดมหรรณพารามเป็นโรงเรียนหลวงแห่งแรกที่ทรงจัดตั้งขึ้น ซึ่งการศึกษา ในลักษณะนี้ได้ขยายไปทั่วกรุงเทพฯ ในเวลาต่อมาและเมื่อทรงปรับปรุงหลักสูตรและวิธีการ สอน ตลอดจนจัดพิมพ์ตำ ราเรียนเรียบร้อยแล้ว ได้ทรงขยายการศึกษาออกไปสู่ราษฎรตาม หัวเมืองต่างๆ โดยทรงจัดตั้งโรงเรียนหลวงขึ้นทั่งประเทศเมื่อปี พ.ศ. 2435 โดยทรงริเริ่มจัดให้ มีการตรวจสอบตำ ราเรียนและออกประกาศรับรอง ทั้งนี้เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ และความสา มารสอย่างเหมาะสม การศึกษาของชาติจึงเจริญออกไปทั่วประเทศตราบเท่าทุกวันนี้
พระกรณียกิจสำ คัญ ด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และศิลปวัฒนธรรม สมเด็จฯ กรมพระยาดำ รงราชานุภาพ ทรงมีผลงานด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และ ศิลปวัฒนธรรมเป็นจำ นวนมาก นับว่าพระองค์ทรงเป็นปราชญ์คนสำ คัญของประเทศไทย จนได้ รับการยกย่องว่าทรงเป็น "พระบิดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย" พระองค์ทรงพระปรีชาสามารถในการ นิพนธ์หนังสือได้หลายประเภท เช่น ชีวประวัติ ประวัติศาสตร์ ท่องเที่ยว โบราณคดี นิทาน ประวัติ วรรณคดี และประวัติความรู้ต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งพระนิพนธ์เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ ยังคงเป็นหลักในการค้นคว้าของนักประวัติศาสตร์รุ่นหลังๆ ตลอดมาจนถึงปัจจุบัน ในสมัยรัชกาลที่ 6 สมเด็จฯ กรมพระยาดำ รงราชานุภาพได้ทรงเป็นผู้อำ นวยการจัดหอ สมุดสำ หรับพระนคร เพื่อให้เป็นแหล่งสรรพวิชาการของไทย และทรงมีพระดำ ริให้จัดตั้งหอ จดหมายเหตุแห่งชาติสำ หรับใช้เป็นแหล่งการค้นคว้าเอกสารราชการต่างๆ รวมทั้งภาพถ่าย บุคคล เหตุการณ์และสถานที่ อันเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ไทยเป็นอย่างยิ่ง ด้านการสาธารณสุข ทรงมีพระดำ ริริเริ่มให้มีโอสถศาลา สำ หรับรับหน้าที่ผลิตยาแจกจ่ายให้ราษฎรในตำ บล ห่างไกล ซึ่งปัจจุบันคือ สถานีอนามัยและทรงจัดตั้งปาสตุรสภา สถานที่ป้องกันโรคพิษ สุนัขบ้า ซึ่งในปัจจุบันโอนไปอยู่ในสังกัดของสถานเสาวภาสภากาชาดไทย นอกจากนี้ พระองค์ยังทรงรับพระภารกิจด้านงานสรรพากร และงานอุตสาหกรรมโลหกิจ ซึ่งเป็นแนวทาง พัฒนางานมาจนถึงปัจจุบัน