NOTA GEOGRAFI T4 BAB 14 :PETEMPATAN

1|Geografi KSSM T4 Yusryaiman

Bab 14 : Petempatan

14.1 Jenis Petempatan

Jenis Petempatan

Luar Bandar Bandar

• Mempunyai jumlah penduduk kurang • Mempunyai jumlah penduduk melebihi

drpd 20 000 org. 20 000.

• Kepadatan penduduk : Rendah. • Kepadatan penduduk : Tinggi.

• Mempunyai ciri2 ekonomi yg berasaskan • Mempunyai ciri2 moden dari segi guna

pertanian, hubungan sosial yg rapat, tanah, kegiatan ekonomi, kemudahan

kemudahan asas dan kemudahan sosial sosial dan infrastruktur, serta cara hidup

yg minimun. penduduk.

• Aktvt ekonominya lebih mengutamakan • Aktvt ekonominya lebih mengutamakan

pertanian, pembalakkan, perlombongan perniagaan dan perkhidmatan.

dan perikanan. • Cth : KL, Johor Bahru (Johor), K. Kinabalu

• Cth : Petempatan luar bandar ialah Kpg. (Sabah), Kuantan (Pahang) dan Kuching

Kubang Palas (Kelantan), Kampung (Sarawak).

Belukar (Perlis), Lahad Datu (Sabah) dan

Bario (Sarawak).

14.2 Hierarki Petempatan

• Hierarki petempatan : Susun atur petempatan drpd sebuah kampung kpd bandar yg lebih besar.

• Bilangan penduduk digunakan oleh kebanyakkan negara utk mengklasifikasi hierarki

petempatan.

• Hierarki petempatan bermula drpd

kampung diikuti pekan, bandar,

bandar raya, metropolis dan

megalopolis

• Jumlah petempatan kampung lebih

bnyk berbanding pekan, bandar dan

seterusnya.

Hierarki Jumlah Populasi Cth petempatan
petempatan (org)
Megalopolis Megalopolis Boston – Washington (Bos-Wash), Megaloposi
Melebihi 3 000 000 SANSAN, California (AS) dan Shanghai (China).
Metropolis Bangkok (Thailand), Beijing (China), Jakarta (Indonesia) dan
1 000 000 hingga Manila (Filipina).
Bandar raya 2 999 999 Kuching (Sarawak), Ipoh (Perak), Cape Town (Afrika Selatan)
dan Sao Paulo (Brazil).
Bandar 100 000 hingga 999 Kota Bahru (Kelantan), Taiping (Perak), Quito (Equador) dan
999 Hanor (Vietnam).
Pekan Pekan Tenom (Sabah) dan Tanjung Sedili (Johor).
Kampung 20 000 hingga 99 FELDA Sahabat (Sabah) dan Kpg. Bukit Rambai (Melaka).
999

1000 hingga 19 999
100 hingga 999

2|Geografi KSSM T4 Yusryaiman

14.3 Pola Petempatan

• Pola petempatan : Susun atur rumah atau bangunan di sesuatu tempat atau kwsn.
• Terdpt 4 pola petempatan.

Pola Petempatan Ciri – ciri Taburan/Lokasi
Susun atur, rumah2 : - Bnyk bangunan dan rumah dibina padat
Padat
dan bertumpu di sekeliling pusat
Susun atur rumah dan tumpuan penduduk sprt masjid, sklh,
bangunan terletak dlm persimpangan jln raya.
barisan atau deretan - Cth : Seremban (N. 9) dan Dubai
(Emeriah Arab Bersatu).
Susun atur rumah dan - Rumah2 ini dibina selari dgn sungai, tali
bangunan adalah rapat air, jln raya atau jln kereta api.
dlm satu kelompok yg - Cth : Sepanjang landasan kereta api
terancang dan teratur. antara Klang dgn KL dan laluan kereta
api Shinkansen di Tokyo – Nagoya –
Kyoto – Osaka (Jepun).
- Tanah rancangan FELDA dan Ladang
Chersonese, Kuala Kurau (Perak).

Susun atur kediaman dan - Terletak di kwsn luar bandar. Dibina di
bangunan tidak sekata. kwsn tanah persendirian.
Rumah2 dibina secara
berselerak tanpa - Menjlnkn aktvt pertanian sprt kebuh
susunan. Jaraknya agak kecil getah, padi dan kelapa sawit.
jauh antara satu rumah
dgn lain dan terpencil.

14.4 Faktor2 yg Mempengaruhi Pola Petempatan

Fizikal Faktor Pola petempatan
Ekonomi Berpusat
• Kwsn tanah pamah yg rata memudahkan dan
mengurangkan kos penyediaan kemudahan asas Berjajar
sprt bekalan air dan elektrik, sklh, rumah ibadat
dan jln raya.

• Cth : Sklh menjd pusat kpd petempatan, rumah2
akn dibina di sekelilingnya.

• Dibina di sepjg parit atau sungai utk
memudahkan aktvt ekonomi sprt penanaman
padi dan menangkap ikan.

• Petempatan dibina di sepjg jln raya dan jln
kereta api krn mpunyai tahap ketersampaian yg
tinggi.

3|Geografi KSSM T4 Yusryaiman

Governan • Mudah utk dirancang dan lebih tersusun. Berkelompok
Sosial • Keselamatan penduduk lebih terjamin. Berselerak
• Memudahkan pengangkutan penduduk ke

tempat kerja.
• Cth : Petempatan FELDA.

• Dibina di ats tanah milik persendirian.
• Petempatan dibina di kwsn yg subur utk aktvt

pertanian, kebun sayur – sayuran dan dusun
buah – buahan.

14.5 Fungsi Petempatan Bandar dan Petempatan Luar Bandar

• Merujuk kpd peranan sesuatu kwsn petempatan.
• Petempatan luar bandar dan bandar yg lain berbeza fungsinya.

Fungsi Petempatan Bandar

Bandar Perindustrian Bandar Pelabuhan
• Bandar yg mempunyai kwsn
• Yg mengendalikan eksport dan import
industri yg luas. barangan.
• Penduduknya bekerja dlm bidang
• Menyediakan kemudahan kontena,
pengeluaran, kejuruteraan dan gudang, dermaga dan limbungan utk
berteknologi tinggi. membaiki kapal.
• Cth : Shah Alam (Selangor),
Yokohama (Jepung) dan Wolfsburg • Cth : Pelabuhan Pasir Gudang (Johor),
(Jerman). Pelabuhan Klang (Selangor), Pelabuhan
Bintulu (Srwk), Pelabuhan Labuan
Bandar Perlombongan (Sabah), Pelabuhan Shanghai (China)
• Berkembang akibat penerokaan dan Pelabuhan Rotterdam (Belanda).

sumber mineral yg terdpt di kwsn Bandar Perlancongan
sekitarnya.
• Cth : Kerteh (petroleum), Bintulu • Menjd tumpuan pelancong dgn
(gas asli), Ipoh (bijih timah), keistemewaan fizikal sprt kwsn pantai.
Kuznetsk dan Kansk-Achinsk di Cth : Port Dickson (N.9).
Rusia (arang batu).
• Kwsn perlancongan bebas cukai di
Bandar Pendidikan Kuah, Pulau Langkawi (Kedah) dan
• Mempunyai pusat pengajian tinggi. bangunan bersejarah di Bandar Raya
• Cth : Bangi (Universiti Kebangsaan Melaka (Melaka) serta Pantai Honolulu,
Hawaii (AS)>
Msia), Sintok (Universiti Utara
Msia) dan Universiti Havard (AS). Bandar Satelit

Bandar Diraja • Dibangunkan utk mengatasi masalah
• Yg letaknya istana yg menjd tempat kesesakan petempatan di bandar
utama.
bersemayan rasmi bg Sultan.
• Cth : Arau (Perlis), Anak Bukit • Peranan : Sbg bandar sokongan kpd
bandar utama.
(Kedah), Kuala Kangsa (Perak),
Klang (Selangor), Seri Menanti • Cth : Petaling Jaya (Selangor),
(N.9), Muar (Johor), Pekan Senawang (N.9), Newcastle (Australia)
(Pahang) dan Sutton Coldfield dan Gurgaon (India).
(England).

4|Geografi KSSM T4 Yusryaiman

Bandar Pentadbiran Bandar Sempadan

• Berfungsi sbg ibu negeri, ibu negara • Terletak di sempadan negara yg
atau pusat pentadbiran. berfungsi sbg pintu keluar dan masuk
sesebuah negara.
• Menawarkan pelbagai bentuk
perkhidmatan kerajaan kpd penduduk. • Cth : Rantau Pahang (Kelantan), Padang
Besar (Perlis), Bukit Kayu Hitam
• Cth : Putrajaya sbg pusat pentadbiran (Kedah), Serikin dan Limbang
Kerajaan Persekutuan, Kota Kinabalu (Sarawak), Collioure (Perancis) dan
ibu negeri Sabah, Kota Bahru ibu negeri Cadaques (Sepanyol).
Kelantan dan Paris ibu negara Perancis.
Bandar Teknologi Maklumat
Bandar Pertahanan
• Dibangun yg dibangunkan utk
• Berfungsi sbg ibu negeri, ibu negara memajukan teknologi maklumat dan
atau pusat pentadbiran. komunikasi negara.

• Menawarkan pelbagai bentuk • Agensi kerajaan dan swasta yg
perkhidmatan kerajaan kpd penduduk. berkaitan dgn pembangunan teknologi
maklumat yg beroperasi di bandar ini.
• Cth : Putrajaya sbg pusat pentadbiran
Kerajaan Persekutuan, Kota Kinabalu • Cth : Cyberjaya (Selangor), Bristol
ibu negeri Sabah, Kota Bahru ibu negeri (England) dan Sacramento (AS).
Kelantan dan Paris ibu negara Perancis.

Fungsi Petempatan Luar Bandar

Ekonomi
• Fungsi : Sbg pusat pengumpulan hasil pertanian, perikanan, industri hiliran dan pelancongan.
• Pusat mengumpul dan memproses hasil pertanian dan ternakan sblm dihantar ke bandar.
• Cth : Padi di Alor Janggus (Kedah), kelapa sawit di Felda Gunung Besout (Perak), ayam daging

di Kg. Minyak Beku (Johor), ternakan kambing di Kg. Bunga Raya (Selangor) dan sayur –
sayuran.
• Aktvt perikanan dijlnkn di kwsn pinggir pantai dan kuala sungai sprt Kuala Muda (Kedah).
• Industri hiliran menghasilkan produk sprt kraftangan dan makanan ringan sprt Sayong (Perak).
• Menjd destinasi pelancongan dgn menyediakan kemudahan inap desa cth Morib (Selangor).

Sosial
• Fungsi : Menyediakan pelbagai kemudahan asas iaitu bekalan air, elektrik dan jaringan

pengangkutan sprt Kg. Sg Durian (Perak).
• Kemudahan sosial disediakan sprt rumah ibadat, klinik kesihatan, sklh dan perkhidmatan pos

cth Kg. Dew (Perak).
• Perkhidmatan keselamatan sprt pondok polis di Felda Teloi Timur (Kedah).
• Menyediakan pasaran bg produk bandar iaitu barangan kilang sprt peralatan elektrik dan

makanan diproses cth Sg. Dua dan Sg. Bakau (P. Pinang).
Governan

• Fungsi : Sbg pusat pengurusan dan pentadbiran sprt Jeli (Kelantan).
• Ketua kampung sbg perantaraan antara agensi governan dgn penduduk luar bandar sprt Kg.

Kemolong (Sik).
• Balai raya dijdkan pusat kegiatan masyarakat di kwsn luar bandar sprt Kg. Chuar (Perak).
• Agensi kerajaan sprt Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan (FELDA), Lembaga Pertubuhan

Peladang (LPP), Lembaga Kemajuan Pertanian Muda (MADA) dan Lembaga Pemasaran

5|Geografi KSSM T4 Yusryaiman

Persekutuan (FAMA) utk memberikan pelbagai bantuan dr segi khidmat sprt Felda Jengka
(Pahang).

14.6 Saling Bergantung Antara Petempatan Bandar dan Petempatan Luar Bandar

Luar Bandar Bandar

Luar Bandar Bandar
Kwsn luar bandar melengkapi keperluan bandar : Kwsn bandar melengkapi keperluan luar bandar :

• Membekalkan makanan kpd penduduk • Menyediakan pasaran bg hasil keluaran
bandar sprt beras, telur, susu, daging, luar bandar sprt hasil pertanian, hasil
sayur – sayuran dan buah – buahan. hutan, hasil laut dan penternakan.

• Membekalkan bahan mentah kpd kilang2 • Bandar bergantung kpd luar bandar bg
sprt kelapa sawit utk perindustrian memperoleh makanan dan bahan
minyak masak, marjerin, sabun dan mentah utk industri dan perdagangan.
bahan kosmetik. Cth : Telur dan ayam daging.

• Menyediakan pasaran bg barangan • Merupakan tempat utk memproses
keluaran kilang di bandar. Misalnya barangan siap sprt pakaian, makanan,
pasaran utk pakaian, barangan elektrik ubat – ubatan dan barangan elektrik.
dan makanan yg diproses.
• Memberikan perkhidmatan sprt
• Membekalkan tenaga kerja utk sektor pengangkutan, kewangan dan
pembuatan dan sektor pembinaan di keselamatan.
bandar.
• Merupakan pusat pentadbiran sprt
• Menyediakan kwsn ekopelancongan dan pengurusan urusan pejabat tanah dan
rekreasi sprt hutan lipur dan air terjun. pelbagai jenis perkhidmatan awam.

• Menyediakan tempat tinggal kpd pekerja • Menyediakan pelbagai jenis kemudahan
di bandar. sprt perubatan, pendidikan, hiburan,
rekreasi dan pusat membeli belah.

• Menyediakan peluang Pendidikan tinggi
sprt Bandar Baru Bangi.

• Menyediakan perkhidmatan kewangan
sprt bank dan syarikat insurans.

• Mewujudkan peluang pekerjaan bg
penduduk luar bandar.