ธุงใยแมงมุม

ธุงใยแมงมุม

ธงุ ใยแมงมมุ เป็นสัญลักษณข์ อง
ความเช่ือเกีย่ วกบั โชคลางของชาว
อสี าน และประเทศอน่ื ๆ ในดินแดน
อุษาคเนย์ ซึง่ มีความเช่อื พ้ืนฐาน
จากวฒั นธรรมของผี พราหมณ์และ
พทุ ธ ท่หี ลอมรวมเปน็ เอกลกั ษณ์
อันโดดเดน่ ของภมู ิภาคอษุ าคเนย์

1

By Naphatson

คานา

หนงั สอื เลม่ นเี้ ป็นส่วนหนึ่งของวชิ า การเรียนรู้ตาม
แนวพระราชดารแิ ละภูมิปัญญาไทย(1024305)จดั ทาข้ึนโดย
นกั ศกึ ษาช้ันปที ี่ 4 สาขาวิชาศลิ ปศกึ ษา ซ่ึงหนงั สือเลม่ นมี้ ี
เนอ้ื หาเกยี่ วกบั ธงุ ใยแมงมมุ ประวัตคิ วามเปน็ มา ความหมาย
คตคิ วามเช่อื และการสมั ภาษณ์ ผู้ท่ีมคี วามรเู้ ร่อื งธุง

ผจู้ ดั ทาไดเ้ ลือกจดั ทาหนงั สอื เล่มนี้จากความสนใจทจ่ี ะศกึ ษา
เกีย่ วกับเรือ่ งของธงุ ใยแมงมุม ทง้ั นี้ผู้จดั ทาตอ้ งขอขอบคณุ
อาจารย์เออ้ื มพร โตภาณรุ กั ษก์ ุล อาจารย์ประจารายวิชาวิชา
การเรียนรู้ตามแนวพระราชดาริและภมู ิปัญญาไทย(1024305)
และขอบคุณ นายพงศกร ศรีวิชา ท่ีมอบความรู้ใหจ้ ากการ
สัมภาษณ์ผ่านทางเฟสบคุ๊ เนอื่ งจากสถานการณ์โควิดทีไ่ มเ่ อ้ือ
ตอ่ การลงพน้ื ทีจ่ ริง ผจู้ ัดทาหวังวา่ หนงั สอื เลม่ น้ีจะใหค้ วามรู้
และไอเดยี ใหมๆ่ แกผ่ ทู้ ่ีสนใจธุงใยแมงมมุ ไมม่ ากก็น้อย

2

สารบัญ 1
2
ความเป็ นมา 3
ความหมาย 4-5
คติความเชื่อ 6-10
ประเภทของธุง
สมั ภาษณ์ผเู้ ชี่ยวชาญ 11-16
-ประวตั ิผใู้ หส้ มั ภาษณ์
-สิ่งที่ทาใหส้ นใจ 17
-ภาพผลงาน
การทาธุง 3
-อุปกรณ์
-ส่วนประกอบต่างๆของธุง
-ข้นั ตอนการทาธุง
-ข้นั ตอนการทาพู่
การใชป้ ระโยชน์ของธุงใยแมงมุม

“ธุงใยแมงมุม” เปน็ สญั ลักษณข์ องความเชอ่ื เกยี่ วกบั โชคลาง
ของชาวอสี าน

ธุงใยแมงมุม เป็นสญั ลกั ษณ์ของความเช่ือเก่ียวกบั โชคลางของชาวอีสาน และประเทศอ่ืนๆ ในดินแดน
อษุ าคเนย์ ซ่ึงมีความเช่ือพ้ืนฐานจากวฒั นธรรมของผี พราหมณ์และพทุ ธ ที่หลอมรวมเป็นเอกลกั ษณ์อนั
โดดเด่นของภมู ิภาคอษุ าคเนย์ มีความเชื่อเกี่ยวขอ้ งกบั พระพทุ ธศาสนาอยมู่ าก วฒั นธรรมราษฎร์หรือ
วฒั นธรรมหลวงลว้ นไดร้ ับอิทธิพลจากท้งั จีนและอินเดีย พทุ ธศาสนาจึงไดร้ ับการผนวกเขา้ กบั ศาสนาพ
รามหณ์และศาสนาผี อนั เป็นความเช่ือของทอ้ งถ่ิน สงั เกตไดจ้ ากประเพณีวฒั นธรรมที่สืบทอดกนั ต่อๆ มา
แมจ้ ะใชภ้ าษาเรียกแตกต่างกนั แต่ประเพณีกม็ ีความคลา้ ยคลึงกนั เกี่ยวโยงกบั ช่วงเวลาสาคญั ในหว้ ง

เดียวกนั อยมู่ าก เช่น ประเพณีการเทศน์มหาชาติ มีท้งั ในไทย กมั พชู า ลาวและพม่า นอกจากประเพณี

ดงั กล่าวแลว้ เครื่องประกอบพิธีกรรมกม็ ีความคลา้ ยคลึงกนั เช่น ธรรมมาส ใบลานและธงชยั ซ่ึงใช้
ประกอบพิธีกรรมเก่ียวขอ้ งกบั พระพทุ ธศาสนาและพธิ ีการสาคญั ของผคู้ นเสมอมา

4

คคววาามมหหมมาายย

ธง เป็นภาษามาตรฐานในประเทศไทย ซ่ึงภาคอีสานจะเรียกวา่ ธุง ภาคเหนอื เรียกวา่ ตุง ชาว
ไทยใหญ่ เรียกวา่ ตาข่อน ประเทศพม่า เรียกวา่ ตะข่นุ ประเทศลาว จะเรียกวา่ ทง หรือ ทุง
ซ่ึงภาษาอีสานและภาษาลาวมีความคลา้ ยคลึงกนั ใชค้ าวา่ ธุง / ทุง ออกเสียงเหมือนกนั แต่
ดว้ ยภาษาลาวไม่มี “ธ” ทาใหใ้ ช้ “ท” เป็นตวั อกั ษรแทน “ธ” ซ่ึงภาษาอีสานใชพ้ ยญั ชนะแบบ
ไทย จึงใช้ “ธ” เป็นพยญั ชนะเท่าน้นั ในดา้ นความหมายและการออกเสียงถือไดว้ า่ ท้งั สอง
คาน้ีไม่มีความแตกต่างกนั
คาวา่ ธง/ทุง/ตุง/ มาจากรากศพั ท์
เดียวกนั ในภาษาบาลีใชค้ าวา่ บาลี ธช
ภาษาสนั สกฤตใชค้ าวา่ ธฺวชฺ
เม่ืออาณาจกั รต่างๆ ในอุษาคเนยร์ ับมา
ใช้ จึงปรับเปลี่ยนไปตามความถนดั
ของการออกเสียงในทอ้ งถ่ินของ
ตนเอง

5

คคตตคิิคววาามมเเชชอ่ื่อื

ธุง เป็นเครื่องประกอบพิธีกรรมสาคญั ของชาวอีสานมาอยา่ ง
ยาวนาน เชื่อกนั วา่ สามารถใชป้ ้ องกนั สิ่งเลวร้ายหรือสิ่งไม่ดีท่ีมอง
ไม่เห็น ภตู ผวี ญิ ญาณต่างๆ ที่จะมารบกวนงานบุญ หากเห็นธุงแลว้
จะถอยออกไป พร้อมกนั น้นั ยงั เป็นการบอกกล่าวบวงสรวงเทพย
ดาในพ้ืนที่วา่ มีการทาบุญ และมีพิธีการสาคญั ใหม้ าช่วยปกป้ อง
คุม้ ครอง

6

ประเภทของธุง

ประเภทของธงุ จะมดี ้วยกนั อยู่ 6 ประเภท คอื ธงุ
ราว,ธุงไชย,ธุงสิบสองราศ,ี ธงุ เจดยี ์ทราย,ธงุ ไสห้ มู และธงุ ใย
แมงมมุ ท่ผี จู้ ัดทาสนใจ และศึกษาคน้ คว้า

ธงุ ใยแมงมมุ เปน็ ธุงที่ทาจากเส้นดา้ ยจากเส้นฝ้าย
หรอื เส้นไหม ผูกโยงกนั คลา้ ยใยแมงมมุ นยิ มใชแ้ ขวนตกแต่ง
ไวห้ น้าพระประธาน หรอื โดยรอบในงานพธิ กี รรม ในการ
ปกปอ้ งคุ้มครองคลา้ ยกับตงุ ไชย ซึ่งเป็นท่ีแพร่หลายในภาค
อีสาน เชน่ การประดบั ธุงใยแมงมมุ ของวัดไชยศรี งานบญุ ผะ
เหวดบา้ นสาวะถี และการประดบั ในงานรว่ มสมยั

7

การถวายธงุ ถือได้ว่าเปน็ การสรา้ งบญุ กุศล เมื่อถวายธุงแลว้ จะ
ไดบ้ ญุ จะไดเ้ กาะชายผ้าธงุ ขนึ้ สวรรค์ และอทุ ิศกศุ ลผลบญุ
ให้กับผทู้ ลี่ ว่ งลับไปแล้ว โดยการนาข้าวตม้ เงนิ มาแขวนหางธงุ
เพ่อื อุทศิ ใหก้ ับคนตายหรือแขวนหางธุงเพ่ือนาพาตนขนึ้
สวรรค์ นอกจากนย้ี งั เชือ่ วา่ การทานธงุ ในชาตนิ เ้ี พ่อื เปน็
อานิสงส์ในชาติหน้า เชน่ ถ้าชาตนิ ร้ี ูปรา่ งไมส่ งู ชาตหิ นา้ จะได้
สูง และการถวายธุงทกุ เดอื นเมษายนในชว่ งสงกรานต์ ยงั เช่อื
วา่ จะทาให้ได้บญุ ได้ความงาม และความร่มเย็นเปน็ สขุ

8

สมั ภาษณ์ผู้เช่ียวชาญ

ประวตั ผิ ้ใู ห้สมั ภาษณ์

ชื่อ นายพงศกร ศรวี ชิ า ปัจจุบนั อายุ 24 ปี จบจาก
มหาวิทยาลัยราชภัฏอบุ ลราชธานี สาขาธุรกจิ โรงแรม

9

สง่ิ ทที่ าใหส้ นใจ

“สว่ นตวั เป็นคนชอบทางานหตั ถกรรม ช่นื ชอบงานฝีมอื ตา่ ง ๆ
เมอื่ เหน็ ธงุ ใยแมงมมุ ทม่ี ีสสี ันสวยงามตามสถานทต่ี า่ ง ๆ และ
ด้วยความหมายท่ีส่ือถงึ เรอื่ งมงคล จึงทาให้เกิดแรงบนั ดาลใจ
ทอ่ี ยากจะทา และได้เรยี นรูว้ ิธกี ารทาจากสอ่ื ออนไลน์ และ
บคุ คลทม่ี คี วามเชี่ยวชาญในดา้ นน้ีครับผม”

10

ภาพผลงาน
ของนาย พงศกร ศรี

วิชา

11

12

13

การทาธุง

อปุ กรณ์

ไหนพรม (ควรเลือกแบบท่ีไม่ยืด ยง่ิ ไหนพรมเสน้ เลก็
จะทาให้งานละเอยี ดขึน้ )

ไม้ไผเ่ หลากลมสาหรบั ทาธุง (ถ้าท่บี ้านมีไม้ไผส่ ามารถ
ตดั และนามาเหลาเองสามารถช่วยลดต้นทุนการซอ้ื
อุปกรณแ์ ต่จาเป็นต้องใชเ้ วลาในการทาเพิ่มเช่นกนั )

เขม็ กน้ ทอง (ถา้ จะปกั ลวดลายลงบนตัวธงุ ของเราใช้
เขม็ ก็นทองในการปักและเลอื กใช้เข็มเบอร์เลก็ หรอื
เบอรใ์ หญไ่ ดต้ ามถนัด แตต่ ้องดูว่าเส้นไหมพรมเรา
สามารถสอดก้นเขม็ ได้รปึ า่ ว)

ลกู ปัด กระด่งิ หรือดอกรกั ปลอม

14

สว่ นประกอบต่างๆของธุง

ธงุ

ลูกปดั

พู่

15

ธุ
ง

16

พ้นื ฐานการทาธงุ

ธงุ ใยแมงมุมแบบสเ่ี หล่ียม เปน็ ธงุ ท่ีมโี ครงสรา้ งจากแกน 2
อัน ไขว้กากบาทกัน และยึดกันใหแ้ น่น
ในลกั ษณะต้ังฉากกนั แล้วรอ้ ยเส้นด้ายหรือเสน้ ไหมกบั แกน
ไม้คลา้ ยใยแมงมุมจนเต็มแกนไม้ จะได้ธงุ ใยแมงมมุ

*การทาธงุ เม่อื เรารูว้ ธิ เี ริ่ม เราสามารถทาลวดลายต่างๆไดง้ า่ ยขึ้น โดยทาความเขา้ ใจวิธีการ
ต่อจากขน้ั พ้ืนฐานนน้ั ด้วยการหาวิดโี อในยูทปู จะง่ายกว่าการดูแบบภาพน่ิง

17

พู่

18

*ในตัวงานธงุ ทีข่ าดไมไ่ ด้เลยคอื พู่ พเู่ ราสามารถทาไดห้ ลากหลายรูปแบบซ่งึ
หาวธิ ที าได้ตามในเนต็ และpinterest ทมี่ พี หู่ ลากหลายไอเดียให้ได้
เรยี นรูแ้ ต่สาหรับวธิ ที าพูท่ ีผ่ เู้ ขยี นนามาเป็นตัวอย่างน้ันเปน็ พู่ที่เราใช้กันโดด
พ้ืนฐานและพบเจอกนั ได้มากในตัวงานธุง

19

การใชป้ ระโยชน์ของธงุ ใยแมงมุม

* เพือ่ เปน็ พุทธบูชาถวายพระในงานบญุ เดอื น ๓
* ถวายปู่พระธาตยุ าคู
* เป็นอาชพี ท่ีเพม่ิ รายไดไ้ ด้ดมี ากใหก้ ับชุมชน
* เปน็ การฝกึ สมาธิปอ้ งกันโรคอัลไซเมอรไ์ ด้
* เป็นท่ตี อ้ งการของตลาด
* สามารถตกแตง่ บ้าน รา้ นค้า ชง่ึ มหี ลากหลายรูปแบบ และสีสัน
ให้เลือก

20

การสร้างมลู ค่าของธงุ ใยแมงมุมใน
ภาคอีสาน

ปัจจุบันมีหลายพื้นท่ที ่ไี ดน้ าวฒั นธรรมมาสร้างมลู ค่า จัดแสดงเป็น
สถานทีท่ ่องเทีย่ วและสรา้ งรายไดใ้ ห้เกดิ ขึน้ กบั ชมุ ชน ในงานมาฆ
ปรู มี ณ พระธาตุยาคู ตาบลหนองแปน อาเภอกมลาไสย จงั หวัด
กาฬสินธ์ุ ซง่ึ มเี อกลักษณ์อนั โดดเด่น เปน็ “ทะเลธุงใยแมงมมุ ” สสี นั
สดใสงดงาม ผกู เปน็ ธงยาวกับเสาไมไ้ ผ่ เรยี งกันเปน็ ทางยาวสุด
สายตา มพี ระธาตยุ าคตู ้งั เปน็ ฉากสงา่ งามอยู่เบือ้ งหลงั

21

การสร้างมูลคา่ ของธงุ ใยแมงมุมของผ้เู ขียน

22

การสร้างมลู ค่าของธุงใยแมงมุมโดยเฉพาะในงานมาฆปูรมี ณ
พระธาตุยาคู สะทอ้ นใหเ้ ราเห็นวา่ พ้ืนที่ทางวฒั นธรรม ตลอดจน
ความเชื่อของทอ้ งถิ่น สามารถสร้างมลู ค่าใหก้ บั ชุมชนและ
ทอ้ งถิ่นได้ หากเราเห็นคุณค่าและตระหนกั ถึงความสาคญั ของ
การพฒั นาต่อยอด วฒั นธรรมเหล่าน้ีจึงไม่ใช่เพยี งความเชื่อที่งม
งาย แต่เป็นมรดกทางความคิดที่ทรงคุณค่าและมาจากภมู ิปัญญา
ของทอ้ งถ่ินอยา่ งแทจ้ ริง

23

เอกสารอา้ งอิง

ขอ้ ขอบคณุ ขอ้ มลู ดีๆจากนายพงศกร ศรีวิชาและ
https://theisaanrecord.co/2019/04/02/isaa
n-believe-culture/

24

25