ภูมิปัญญาจากภาพปั้นเปรตวัดพระธาตุจอมแจ้ง

การศึกษาวเิ คราะห์ภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ
จากภาพป้ันเปรต วดั พระธาตุจอมแจ้ง

นางสาวสุวมิ ล เลศิ ธัญญารัตน์
นายวรสิทธ์ คุ้มกนั

ปวส.๑ สาขาเทคนิคคอมพวิ เตอร์ ปี การศึกษา ๒๕๕๓
ผู้สอน ครูปารมี จันทรนิมิตร

วดั พระธาตุจอมแจ้ง

◆วดั พระธาตุจอมแจ้ง ต้งั อยู่ใน
เขตตาบลป่ าแดง อาเภอเมือง
จงั หวดั แพร่

◆มีเรื่องเล่าสืบต่อกนั มาว่า
ทางด้านทิศตะวนั ตกเฉียงใต้มี
ถา้ ซึ่งเป็ นทอี่ ยู่อาศัยของววั ชื่อ
อศุ ุราช ซึ่งมักจะออกมากดั กนิ
ต้นข้าวของชาวบ้าน ชาวบ้าน
จงึ สร้างเจดยี ์ปิ ดปากถา้ ไว้

◆พระยาลไิ ท กษตั ริย์แห่งราชวงศ์
สุโขทยั ซ่ึงมศี รัทธาแก่กล้าในการ
ทานุบารุงพระพทุ ธศาสนาได้เสดจ็
มาบูรณปฏสิ ังขรณ์วดั วาอารามท่ี
ชารุดทรุดโทรม และได้เดนิ ทาง
มายงั พลนคร (เมืองแพร่)
ประมาณปี พ.ศ. ๑๙๐๐ เดนิ ทาง
มาถงึ เขาลูกหน่ึงทางทศิ ตะวนั ออก
ของบ้านกวาง ในเวลาใกล้แจ้ง จงึ
เรียกเขาลูกน้ันว่า เขาจวนแจ้ง
จากน้ันได้เสดจ็ ไปปฏิสังขรณ์
วดั พระธาตุช่อแฮก่อน เสร็จแล้วจงึ
มาปฏสิ ังขรณ์

◆หลงั เสร็จการปฏสิ ังขรณ์
มเหสีชื่อนางแก๋วและนาง
แมน เสียชีวติ จึงได้สร้าง
รูปป้ันเพ่ือระลกึ ถงึ นางไว้

◆ ภายในบริเวณวดั นอกจาก
จะมโี บราณสถานโบราณวตั ถุ
ท่ีสาคญั ยงั มภี าพป้ันแสดง
เรื่องราวของ สวรรค์- นรก
ซ่ึงสะท้อนเรื่องราวของความ
เชื่อและภูมปิ ัญญาของผู้สร้าง
และผู้เกย่ี วข้องได้เป็ นอย่างดี

สวรรค์.....ทอ่ี ย่ขู องวญิ ญาณคนดี

หนทางสู่สวรรค์

◆หนทางสู่สวรรค์ เป็ นหนทางสาหรับ ผู้สร้างกศุ ลกรรม ถ้าเริ่มต้น

จากทางแยก สวรรค์จะอยู่ทางซ้าย (ทศิ เหนือ)ทางสู่สวรรค์จะ
เป็ นทางกว้าง และขนึ้ ไปบนภูเขาช่ือพระสุเมรุ เม่ือขนึ้ ไปได้ครึ่งทาง
จะมีดนิ แดนอยู่ ๔ ดนิ แดนของเทวดา ท้งั ๔ ทิศเรียก"สวรรค์ช้ัน
จาตุมหาราช"(มพี ระราชา ๔องค์ เรียกท้าวจตุโลกบาลทาหน้าท่ี
ควบคุมพฤตกิ รรมของมนุษย์





นรกภูมิ.....ทอี่ ยู่ของวญิ ญาณคนบาป

◆นรกภูมิ เป็ นดนิ แดนทอ่ี ยู่ลกึ สุด
เป็ นดนิ แดนของบุคคลซึ่ง
ประกอบกรรมอนั ชั่วร้าย จึง
ได้รับทุกขเวทนา เป็ นดนิ แดน
ท่ีมืดมดิ มแี ต่เสียงร้องดงั
โหยหวนจากการถูกลงโทษ

เปรต ๑๒ จาพวก

◆ ดนิ แดนของเปรตอยทู่ ่ี ทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ ของ
ทางแยก ก่อนจะถึงนรกขมุ รอง เปรต แบ่งออกเป็น
๑๒ จาพวก แยกตามความหนกั ของกรรม เปรตช้นั ท่ี
๑ มีบาปหนาท่ีสุด และเปรตช้นั ที่ ๑๒ มีบาปเบาท่ีสุด
เปรตช้นั ที่ ๑-๑๑ ไม่สามารถรับบุญ จากผอู้ ่ืนได้ แต่
ช้นั ที่ ๑๒ สามารถรับได้ เปรตท้งั ๑๒ จาพวก

อสุรกายและสัมภเวสี

◆- อสุรกาย เป็ นวญิ ญาณทย่ี งั มบี าปอยู่ แต่ว่าไม่มากพอทจี่ ะไปนรก พวกนีจ้ ะ

ไม่มที อ่ี ยู่ และสามารถหากนิ ได้ (เปรตกนิ ไม่ได้) อสุรกายม๒ี พวก พวกทม่ี บี าป
หนาจะมรี ูปร่างหน้าตาอปั ลกั ษณ์มาก สามารถหากนิ จากสิ่งทเี่ ขาทงิ้ แล้วหรือ
ซากศพ ส่วนพวกทบ่ี าปน้อยกว่า จะมรี ูปร่างหน้าตา ดกี ว่าพวกแรก แต่จะมผี วิ ดา
ดงั หมกึ มกี าลงั มาก ชอบรับสินบนจากคน หรือปลอมคนเป็ นผ้วู เิ ศษ

- สัมภเวสี เป็ นวญิ ญาณทต่ี ายก่อนหมดอายขุ ยั (เรียกง่ายๆ ว่า "ตายโหง"

นั่นเอง) เนื่องจากกรรมเก่าเรียกว่า "อุปฆาตกรรม"มีผลทาให้ตายก่อนกาหนด
(เช่น อบุ ัตเิ หตุ ฆาตกรรม เป็ นต้น) กรรมนีเ้ น่ืองมาจาก การละเมดิ ศีลข้อแรก
(ฆ่าสัตว์ ท้งั ทางตรงและอ้อม) พวกนีจ้ ะไม่สามารถไปได้ท้งั นรกและสวรรค์
เน่ืองจากยงั ไม่ถึงเวลาและไม่มที อี่ ย่แู ละอาหาร

ชดใช้กรรมจากการฆ่าสัตว์

ชดใช้กรรมจากการพดู ปด

ชดใช้กรรมจากการพดู ส่อเสียด หยาบคาย

ชดใช้กรรมเพราะประพฤตผิ ดิ ในกาม

ชดใช้กรรมเพราะประพฤตผิ ดิ วนิ ัย

◆เปรตวสิ ัยภูมิ เป็ นดินแดนของผู้มคี วามโลภมาก จะถูกลงโทษ

ทณั ฑ์ให้ทรมานโดยการยื้อแย่งกดั กนิ กนั เองเน่ืองจากในยามที่เป็ นมนุษย์
ชอบเบยี ดเบียนผู้อื่น

ภาพเปรตทป่ี รากฏในวดั พระธาตุจอมแจ้ง



ข้อสังเกตจากภาพป้ันเปรต

◆ ภาพป้ันเปรต จะเป็ นเปรตจาพวกที่
เกยี่ วข้องกบั ความประพฤตทิ ่ีขดั ต่อ
ศีล ๕ ซ่ึงเป็ นศีลทฆ่ี ราวาสต้อง
ปฏิบตั ิเพื่อความสงบสุขในการอยู่
ร่วมกนั ในสังคม ได้แก่ ไม่ฆ่าสัตว์
ไม่ลกั ทรัพย์ ไม่ประพฤตผิ ดิ ในกาม

ไม่พดู เทจ็ ไม่ด่ืมสุราเมรัย ตลอดถงึ
การประพฤติปฏิบัตทิ ไ่ี ม่ดีต่อพ่อแม่
ทีไ่ ม่เหมาะสมในเขตวดั อนั เป็ นการ
กระทาทีข่ าดความสารวม





วเิ คราะห์ภูมิปัญญาจากรูปป้ันเปรตวดั พระธาตจุ อมแจ้ง

◆ภาพป้ันเร่ืองราวเกยี่ วกบั นรกสวรรค์
แสดงถงึ ภูมปิ ัญญาในการถ่ายทอด
ความเช่ือตามหลกั พทุ ธศาสนาทสี่ อน
ให้คนทาความดี ละเว้นความช่ัว ซ่ึง
เป็ นสิ่งท่ีเป็ นนามธรรม ยากต่อการ
ทาความเข้าใจโดยเฉพาะคนทไ่ี ม่เข้าถงึ
แก่นของคาสอนของพระพทุ ธเจ้า
ทมี่ กั ชอบพดู ว่า

“ทาดไี ด้ดมี ที ไี่ หน? คนทาช่ัวได้ดมี ถี มไป”

◆สองภาพนีถ้ ้าให้ท่านเลือกทจ่ี ะ
เป็ นท่านจะเลือกภาพไหน?

◆ คาตอบสุดท้าย ..........

◆ ท่านคงไม่อยากเป็ นเปรตแน่นอน
เพราะเปรตอปั ลกั ษณ์ น่ารังเกยี จ
น่าขยะแขยง

◆เปรต คือสัญลกั ษณ์ของความช่ัว

ไม่อยากเป็ นเปรตกต็ ้องไม่ทาความช่ัว
เพราะความชั่วเป็ นส่ิงท่ี น่ารังเกยี จ
น่าขยะแขยง

ดงั น้ัน อย่าสงสัยทจ่ี ะทาความดี ....เพราะ

ทาดแี ล้วได้ดนี ้ันมแี น่
แต่ทาช่ัวได้ดมี ีท่ไี หน
ทาช่ัวแล้วได้ดพี งึ รู้ไว้

มันเหมือนไฟสุมถ่านไม่นานร้อน

ข้อเสนอแนะจากการศึกษาค้นคว้า
◆ ควรมกี ารจดั ต้งั ให้วดั พระธาตุจอมแจ้งเป็ นศูนย์

การเรียนรู้เพ่ือคุณธรรมเพ่ือให้ข้อมูลแก่ผู้สนใจและ

เยาวชนเกยี่ วกบั เรื่องการทาความด-ี ละเว้นความชั่ว
เร่ืองนรก/สวรรค์

◆มีศูนย์หรือห้องแสดงนิทรรศการ (CONVENTION- HALL)

ทม่ี ขี ้อมูลนาเสนอในรูปเอกสารหรือ มลั ตมิ เี ดยี ให้ผู้คน
ทส่ี นใจศึกษาค้นคว้า

◆มีมัคคุเทศก์ธรรมแนะนาสถานที่ ประวตั แิ ละนาชมรูป

ป้ันท้งั ภายนอกและภายในบริเวณวดั

◆

ข้อเสนอแนะจากการศึกษาค้นคว้า

◆ ควรมกี ารจดั อบรมแก่เยาวชนในชุมชนเพื่อ

- ทาหน้าท่ี มคั คุเทศก์ธรรม แนะนาสถานท่ี ประวตั ิ

และนาชมรูปป้ันท้งั ภายนอกและภายในบริเวณวดั แก่ผู้ทม่ี า
นมสั การหรือเยย่ี มชม

- เป็ นการปลูกฝังให้เยาวชนได้ตระหนักในการทา
ความดี
◆ ควรมกี ารประชาสัมพนั ธ์คุณค่าของภูมปิ ัญญาท้องถิน่
ทค่ี ้นพบและส่งเสริม-ประชาสัมพนั ธ์ให้วดั พระธาตุจอม

แจ้งเป็ น แหล่งท่องเทยี่ วเชิงภูมปิ ัญญา ของจังหวดั แพร่